<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<document>
<s id="1">Horrek bertsolaritzan auzi garrantzitsu bat mahaigaineratzen du:</s>
<s id="2">Bigarren Karlistadaren ondoren euskara berpiztu egin zen, astekari eta aldizkari ezberdinen eskutik.</s>
<s id="3">Baina, esan beharra dago –eta esan izan da– «material hauen berezko baliabideak, osotasunean bistaratzeko, oinarrizko ezagutzak eskatzen zituztela, beren ezaugarri teknologikoei buruzkoetan.</s>
<s id="4">Baina, gertakari horiek berriro irakurrita, prestaturik gaude Goiz Erdi Aroko zortzi mendeetan nagusi izango diren gertakarien berri jakiteko.</s>
<s id="5">Kroskoa Karrakak krosko handiagoa eta sakonagoa zuen kokak baino, baita luzera eta garaiera handiagoa ere.</s>
<s id="6">Eta trantsizio honen amaieran tokiko telebisten panorama horien jatorrian ezagutu dugunaren oso desberdina izango da.</s>
<s id="7">Batik bat euskara ikastek diharduten ikasleei zuzendutako hilabetekari bat da, eta informazio orokorra, elkarrizketak zein orotariko erreportajeak eskaintzen ditu.</s>
<s id="8">Galdera honi erantzutearen helburua honakoa da:</s>
<s id="9">Baliabide bakoitzean maiztasun erlatibo gehien duten bi aukerak kontuan hartzen baditugu, euskal errealitate sozialari buruzko zehaztapen ideologikoetatik at ez dauden diferentziak agertzen dira.</s>
<s id="10">Euskal Herria aurpegi anitzetakoa baita, lurralde bakoitzak egoera juridiko bereziak bizi izan ditu iraganean.</s>
<s id="11">Rodinen modelatuaren indarra barneratu eta ikaskide zuen Paula Scheneck austriarrarekin zoro zoro maitemindu, eta harekin bidaia sutsu bat abiatu zen 1897an.</s>
<s id="12">Telebistari esker jakin dugu mundua guk uste baino askoz txikiagoa eta homogeneoagoa dela eta mundutarrok elkarren arteko menpekotasun handiagoa dugula.</s>
<s id="13">Aldecoaren obra handituz doa denbora igaro ahala, eta narratzaile belaunaldi bakoitzean sumatzen dugu haren eragina.</s>
<s id="14">Lan itzel bat dugu hau, jaio tzez Segurarra eta Indietako Errege Kon tseiluko kide zen Joan Martin Lardizabal Elor tza izeneko mezenas baten diru-lagun tzaz ordaindua zen, hain zuzen.</s>
<s id="15">Horien adibide dira Fernando Amezketarra eta Lazkao Txiki, Juanba Berasategirenak, edo Ipar haizearen erronka, Iñigo Silvaren ekoizpen-etxearen animazioa, Carlos Varelak eta Maite Ruiz de Austrik zuzendurikoa.</s>
<s id="16">Bere marraz ki eta polikromian duen indarragatik bi txiago eta balio tsuagoa da aipatu dugun Donostiako Santa Maria elizako erretaulan erdiko margolana, San Sebastianen martiri tza irudika tzen duena eta Luiz Bocciaren (1819) pin tzelari esker egin zena.</s>
<s id="17">Horregatik, Mediterraneo itsasoaren prozesuaz arduratuko gara gaingiroki, hain zuzen ere, Ozeano itsasorantz, gaur egungo Atlantiko Ozeanorantz, eraman zuen prozesu mitiko, historiko eta legendarioaz.</s>
<s id="18">Tokiko mailan ere oso garrantzitsuak izan ziren aktore taldeak, esate baterako Radio San Sebastianek 50eko hamarkadan eduki zuena, tartean baitziren Arturo Rey, Leopoldo Estellé, Juan Cuberta, Eli eta Pilar Bueno ahizpak, Vicente Oria edo Carmen Navajas esatari aipagarriak.</s>
<s id="19">Debako ontziolan artean bazuen beste itsasontzi bat, lau urte bukatuta zeramatzana.</s>
<s id="20">Hiruek Habanako ospitale batean topo egin zuten, eta hortik aurrera egoki jositako hainbat gertakari dibertigarri bizi zituzten.</s>
<s id="21">Urteak iragan ahala, emankizunak irekian ematen zituzten bi telebista kateek, eta, nola ez, kodifikatutako kateak heldu eta finkatu egin zuten hasiera batean entretenimenduan oinarritutako eskaintza hori, gaur egun genero espektro ia guztiak estaltzen duena.</s>
<s id="22">Memoriaren herrialdea.</s>
<s id="23">Garaiera ederrean dago al dare aurrea, zeren eta 1612 urtean Oñatiko Kondeak bere hilobia kriptan eraiki nahi izan zuen, al dare nagusiaren az pian.</s>
<s id="24">Eskulturagilearen ametsak lehenik argizarian modelatzen ziren, edo poliespanez eginiko piezak handietan, gero burdinara edo galdatutako brontzera pasatzeko, teknika tradizionalaren arabera.</s>
<s id="25">Kaperan behin sartuz gero, gil tzarriaren az pian Barbazan go tzainaren hilobia dago.</s>
<s id="26">«Hortxe duzu bat, begira ezazu».</s>
<s id="27">Bizitza laburra izan arren (Olite, 1904-Madril, 1953), Jesus García Leozek gerraosteko laurogei film espainiar baino gehiago musikaz koloreztatzeko denbora izan zuen.</s>
<s id="28">Irakiten eduki 20 minutuz.</s>
<s id="29">Idazleak hitza dinamikoki jorratzen du.</s>
<s id="30">Gipuz koako plaza ar kupedun polita Jose Euleterio Eskoria tzak eraiki zuen 1865ean eta erdigunea, Pierre Ducasse‐n (1886) antolamenduaren arabera, fran tses erako lorategi batez okupatu zen.</s>
<s id="31">* Haurrari banan-banan Tangrameko piezak eta horri zuri bat emango zaizkio.</s>
<s id="32">Antso Nagusiaren (1002‐1035) erregealdiko aginpide eta boterearen hedadura zabalak esku-har tzen utzi zion Baskonia zaharrari XII. mendeko kristau kultura eta artearen jaio tzan eta garapenean.</s>
<s id="33">1376an Enrike II.ak Getariari oparitu zion harrapa tzen zuten lehenengo balearen erdia, tradizioz erregeari eman beharrekoa bai tzen.</s>
<s id="34">Ziazerba hosto batzuk.</s>
<s id="35">Ideia bera zuten euskaraz hitz egiten ez zutenen %84,4ak.</s>
<s id="36">baleazaleak bidegabe sartu izana izan al zen erregeak egindako aldarriaren kausa bakarra?</s>
<s id="37">Absideak baditu zenbait leiho, baketa handiz osaturiko ar kiboltekin, baketa handien zutabeetan zatika tzen direnak berauek ere, baina kapitel oso bereziekin; hauetako ba tzuk giza buruez soilik osatuak.</s>
<s id="38">Bertan, ziazerba sorta juliana moduan moztuta bota, baita esne gaina ere, gatz pitin batekin batera.</s>
<s id="39">Bestalde, Juan Mari Lekuonak ere Mindura gaur liburuko "Porlandi" izeneko poeman (1966) dioenez, sinesten duguna adierazten dugunaren mimesi bat da.</s>
<s id="40">Laranja xafla horiek pixka bat lodixeagoak izan behar dute.</s>
<s id="41">«Egunkari monarkiko, liberal, aristokrata moduko, barroko, pixka bat Voltaire zale eta kalitate handiko» (Saiz Valdivieso) hark ekonomikoki porrot egin zuen.</s>
<s id="42">Ikastoletako geletan euskara zen nagusi 1936an, hizkuntza aldizkari, egunkari eta argitalpenetan irakurri ahal zen, eta eguneroko bizitzaren zatia zen, landako eremuetan ez ezik baita hiritarretan ere.</s>
<s id="43">adar, adaje eta a zaz kalak perspektiba arruntean daude adieraziak eta irudiak lan tzeko moduetan kodifikazioak eta abar azal tzen dira.</s>
<s id="44">Ramon Basterra, esan dugun moduan, Hermes aldizkariaren poeta ofiziala da nolabait.</s>
<s id="45">Sonak, garaileez ardura tzen den sonak, ez du kontuan har tzen Cabo Verdera gerturatu zela aste ba tzuk lehenago Victoria itsason tzia, eta, bahiturik gel ditu zirela eta dezentez geroago erreskatatu zirela, elikagaien bila aurretik lurreratu zirenak.</s>
<s id="46">3 patata berri.</s>
<s id="47">Jean Haritschelharrek dioenez, pastoral hitza enigma bat da, ez baitu esangura bera euskal literaturan eta frantsesean, hau duelarik sorburu.</s>
<s id="48">Frontoi triangeluarra hartuko du, profil berezia duena, Elgoibar ko Udale txeari Sebastian Lekuonak eman zion eta honek, al di berean, Hercules Torrelli italiarrak trazaturiko Donostiako Udale txetik (gaur desagertua dena) hartu zuena bera.32 Baina, bestal de, eu tsi egingo zaio Asteasun hiru ar ku besterik ez duen ar kupeari, alboetan leiho soilak dituela, Legaz pikoaren antzera.</s>
<s id="49">Euskadiko animazio-zinemaren aitzindari, 1977an bere marrazki bizidunen lehenengo metraje laburreko filma egin zuen:</s>
<s id="50">El rey pasmadon Conde Duque de Olivares pertsonaiarena egiteagatik bereziki goretsi eta saritua izan zen.</s>
<s id="51">Larunbatean zazpi minutuko magazin monografiko bat zabaltzen dute Akitania guztirako, batzuetan euskaraz frantsesezko azpitituluekin.</s>
<s id="52">Goiz Erdi Aroko aldi honetako miniaturen artearen barruan, eta Euskal Herrian artearen historia egitea denez gaia, ez dago zalan tzarik, Errioxa aldetik datorren Dohatsuen taldean jarri behar duguela gure ardura.</s>
<s id="53">Txitoen istorioa (Erein Argt., 1984); Asto bat hypodromoan (Erein Argt., 1984); eta Sara izeneko gizona (Pamiela Argt., 1996).</s>
<s id="54">Teilatu‐hegal eder zabal bat du agerian eta eskan tzu-armarri handi bat, galeoi baten erliebea duela, zeinaren oihal batean data hau irakur daitekeen:</s>
<s id="55">Alde batetik, agerian utzi nahi dugu metodo horren asmatzailea euskaldunik unibertsalena den Inazio Loiolakoa izan zela; bestetik, metodo hori ariketa psikologiko bat dela, gaur egun automatikoki erlijio-xedez egiten dena, edo bestela xede pragmatikoago batekin, bizitzako edozein ekintzetan eraginkorrago izatearren.</s>
<s id="56">(Gehienak Kuban hil eta bertan geldituko dira eta gutxi batzuk itzuliko dira).</s>
<s id="57">Bide hezeko azterketa kimikoa ere aurkeztu zuen, Mintegiko bere katedran irakatsia; izan ere, berak aurkeztu zuen programa berezi bat, Kimikako Ikasturteari Hitzaurrea izenekoa.</s>
<s id="58">Gainera, talaiariek ere erabil tzen zuten, baleak ikusteko.</s>
<s id="59">"Nire atzetik etorri zaretenak, zuek....., Gizonaren Semea bere ain tzaz ko tronuan eser tzen denean, eseriko zarete zuek ere, eta..." (Mt 19‐27 eta hur.</s>
<s id="60">Eta gainera, zergatik azal tzen da loturik beste espeziekin:</s>
<s id="61">Obra asko argitaratu ditu.</s>
<s id="62">Eliza 1170ean eraikia izango zen.</s>
<s id="63">Zaragozako «Pablo Gargallo» Eskulturako Saria eman zioten obrak dira, hau da, teknika perfektu batez landuriko obrak.</s>
<s id="64">Oi Bidazti deuna, sar zaite neurera, bertan dozu bada maitasun arrera.</s>
<s id="65">"Lehen semeak egin zuena, orain amak".</s>
<s id="66">Aingurak al txa tzeko unean, portuan ainguratutako itsason tziek haien sirenak jo tzen dituzte.</s>
<s id="67">marrazkia eta pintura, grabatua eta eskulturarekin trukatzen ditu.</s>
<s id="68">Honetaz hiru maisu arduratu ziren:</s>
<s id="69">Galegora egin zen itzulpenarengatik liburu hori oso ezaguna da.</s>
<s id="70">Gogora dezagun zenbait mendeetan Nafar erregeak sendi fran tsesetakoak izan zirela eta Parisen edo Iruñean bizi zirelarik nafar erresumaren gober namendua Pirinioez gaindiko go tzain eta ordez karien bitartez buru tzen zutela, Karlos Noblearen errege tza al dira arte bederen.</s>
<s id="71">Lanbideez eta hainbat zereginez hitz egitean, aipatzen dizkigunak dira:</s>
<s id="72">Bere lehenengo liburuan gure garaiko eleberri beltzaren giroa ekartzen digu.</s>
<s id="73">Kantauri erdialdeko eta sartaldeko –berriro adieraz pen bikainak azaldu diren Santander eta Asturiaskoak– artearekin duen an tzekotasuna halaber, askoz txikiagoa da Pirinioetako erdialdekoarekin baino.</s>
<s id="74">Beraz, aurreko ariketak ondo egin eta Tangramaren piezak ezagutzen dituzten haurrekin soilik egin ahal izango da.</s>
<s id="75">Ez zaigu beharrez ko irudi tzen Ekaingo irudi hauen egiturazko xehetasunak deskriba tzen eta azter tzen hastea, zeren eta ugari baitira mila hi tzek baino gehiago adierazten duten koloretan argitaratu diren argazkiak.</s>
<s id="76">Barroko aldiko tratatugileak askotan jotzen dute ontziaren irudira, euren ideia moral nahiz politikoak azal-tzeko baliabidetzat harturik.</s>
<s id="77">Argitaletxea, La Información, 56 akziodunek osatu zuten, batik bat enpresa-munduko pertsonek eta profesional liberalak, horietako batzuk Antonio Mauraren Partido Conservador alderdikoak ziren.</s>
<s id="78">Orduan Salamancako katedraleko maisu nagusiari, Joakin Churriguera ar kitek toari, deitu zi tzaion kon tseilu eske.</s>
<s id="79">1958. Abuztuak 8 - Uhin Ertainen Dekretuak xedatu zuen eskualdeka sailkatuta ez zeuden Uhin Ertaineko irratiek Maiztasun Modulatuko irratietara moldatzea eskatu behar izatea, gehienez ere 5 urteko epe batean.</s>
<s id="80">Pagoeta da bertakoek gehien maite duten mendia, eta haren magalean dago Urdaneta, hain zuzen.</s>
<s id="81">Egin irakurle-mota berari zuzentzen zitzaionez, kioskoetara aurrena iristeko borrokak Deiaren presazko jaiotza ekarri zuen, lehen hauteskunde demokratikoak baino astebete lehenago.</s>
<s id="82">Labirinto haiei esker, Wellington jeneralaren blokeoari aurre egin zion Baionak.</s>
<s id="83">Formula batzuk beste batzuk baino ugariago agertzen dira.</s>
<s id="84">Jose Jabier Uranga, «Ollarra», 1962 eta 1990 bitartean Diario de Navarrako zuzendari izanak gogoratu bezala, «Inork ez zekien askatasuna noraino tenka zitekeen.</s>
<s id="85">Lurralde horietako mapa eta planoak ikusiz, eta izar-sailen ortzi-mapak aztertuz, gure aurreko arbasoek Pirinio mendietako gertakaria zernola ikusiko zuketen adierazi nahi izan dugu, batez ere udazkenaren aurrenetako gauetan, «Hidra» edo «Erensuge» izar-saila gainean zegoelarik.</s>
<s id="86">Ama Birjinaren har kai tza utzi, eta, haren parean, Itsasoko Museoa ikusiko dugu, 1933an ireki zutena.</s>
<s id="87">Haize-arka edo tronpa hidraulikoa sortu zen XVIII mendean, hauspoa ordezkatuz labeari haize emateko zereginean.</s>
<s id="88">Belo zuriak estal tzen du bere burua, triangeluz ko muturra eskuineko sorbal dan gaineraturik.</s>
<s id="89">Beraz, gizakiaren buruunibertsoaren egitura literarioa aztertuko dugu, literaturaren ernaltzeunea, sormenaren bilakaera aztertuko dugu –hitza esan edo idatzi baino lehenago gertatzen den barnebidea–, eta orobat niaren kontaera besterik ez den uneko barnekontaera aztertuko dugu.</s>
<s id="90">Egin dezagun ohar bat, gerora mul tzo guzti honen interpretazio bat egiten saia tzeko nahi ko datu ditugunean garran tziz koa izango baitzaigu:</s>
<s id="91">Hiriko plazan du kokapena, baina ez oso al deko bal din tzatan bere fa txadaren arte balioa erakusteko, auzotarren etxebizi tza lerrokada berean baitago, izan ere.</s>
<s id="92">Kontrahormen arteko alboko areto kaperaduna oin planokoa da, burual dean poligonoz ko absideaz buka tzen dena eta oinetan, dorrea.</s>
<s id="93">Valladolidera joan zen El kano, gorteko alfonbra gainean ibil tzen ohitu gabea, hi tzez azal tzera Sanlúcar de Barramedara iri tsi zen egunean eskuti tzez ida tzi ziona.</s>
<s id="94">Nerbioi itsasadarrean, Bilbo ondoan kokatu nahi izan da tradizionalki, baina gaurko adituek Castro Urdialesen aldeko joera dute.</s>
<s id="95">Mugimenduaren menpe zegoen irrati bat izateko, bere kudeaketa eta programazioa nagusiki komertzialak ziren.</s>
<s id="96">Ondoren, irina gehitu, eta kontu handiz nahastu.</s>
<s id="97">Ar tzun gora egiten hasi behar dugu, izen bera duen baserritik pasatu eta Guadalupeko zelaira iri tsiko gara, handik hirira jaisteko.</s>
<s id="98">Azken jarduera hori izango da beharbada ezagunena, baina beste biak azpimarratu beharko genituzke, kolonizazioa eta merkataritza alegia, gure herriari zer ondare utzi zioten hobeto ulertzeko.</s>