<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<document>
<s id="1">Å ddins vos avoz les idêyes di "Voye" et di "Viertu", l' atuze do "nén-fé" (li Wou-wey) et l' eralaedje e-n erî (li Fou).</s>
<s id="2">Des rcweraedjes syincieus ont mostré ki, mågré k' ele soeye bele, cisse ledjinde n' est nén l' veur.</s>
<s id="3">Si grand rond pî est foirt coriant.</s>
<s id="4">C' est on macté, Bernabé !</s>
<s id="5">C' est adon k' il est fotou a l' ouxh på påpe Enocin II, ametou d' simoneye.</s>
<s id="6">Les vîs scrijhaedjes sont ddja e flamind: Groot-Loen(1365), Groitloen (1362).</s>
<s id="7">Tot fjhant ses rcweraedjes so papî, Tchåle Bruneau a ossu eredjistré ses temoens.</s>
<s id="8">Etimolodjeye: acolaedje tîxhon: glaece di "waer" (såvadje plaece) u glaece k' ewaere (les tchvås), tz a: waeraxhe, waerixhet, waerleu, ewaeré, evnd.</s>
<s id="9">Mi bele blanke cote pindowe al wesse, sokeye Et dji rmete a m' dos mes gobeyes Di tos les djoûs; Et, tot stierdant m' grimaedje, Dji ravike co sacwants munutes Dins m' persounaedje Sol tins k' les comedyins Berdelnut astok di mi.</s>
<s id="10">Mins po s' bate il esteut trop tård...</s>
<s id="11">Adon, li payis esteut covrou d' såvlon, vinou avou l' mer.</s>
<s id="12">Tronnmint d' tere di Lidje e 1983.</s>
<s id="13">Hu (fr: Huy, nl: Hoei) est ene come di Walorneye, el province di Lidje.</s>
<s id="14">Loukîz cial si biyografeye e francès I skepia a Vervî, la k' il a-st oyou l' walon sol rowe, des gaméns di si ådje, ca ses parints nel djåzént nén.</s>
<s id="15">Li nombe di pårt k' on fwait est dné på nombe pårtixheu (u: denominateur).</s>
<s id="16">Li ci ki moenne ene oto si lome li tchåfeu.</s>
<s id="17">Li boûkete e l' air f'jheut ene dimeye Et dvins l' mitan del paile ritouméve cou-z å hôt.</s>
<s id="18">On lyi doet deus pîces di teyåte : "Aimêye" (Aimée) eyet "Cwand l' coucou tchantrè" (Quand l' coucou tchantera) Il est ossu l' oteur di ptitès prôzes come : "El vî Luk".</s>
<s id="19">A Grand-Lé, k' a stî rlomé Lincoln dispu sacwants anêyes, nos avans stî djouwer å couyon avou les swessante ans et montant ki piyane miyane s' ont rmetou a cåzer e bedje avou mi (Y. Paquet).</s>
<s id="20">Prumî et seu viyaedje del kiminålté tîxhon-cåzante, si on vént del Viye Såm, et-z aler so Waime (ou tourner a hintche po prinde l' otovoye).</s>
<s id="21">Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot "Fivet", loukîz cial Ernest Fivet a skepyî a Nameur li 23 d' nôvimbe 1894 ey a morou li 24 di decimbe 1973.</s>
<s id="22">Ciergnon : al frexhe håye.</s>
<s id="23">3. disshonner des djins rapoûlés.</s>
<s id="24">Gn ourit on herleme eternåcionå, enondé påzès missionaires inglès, come cwè les planteus macsådént les noers ki n' vlént nén bouter por zels.</s>
<s id="25">Les coignoûlîs d' avårci dnèt on frut, li coignoûle, ki gostêye ene miete seur.</s>
<s id="26">Insi boevèt les omes trouwés Da samdi disk'a mardi.</s>
<s id="27">Dipus d' racsegnes sol rebanêye comene di Hesta.</s>
<s id="28">I fåt dislignî l' cuvale..</s>
<s id="29">Gn a eto li tchanson da Roland k' est scrîte e vî lingaedje d' oyi.</s>
<s id="30">Les mots "pirire" et "pirreye" sont mo corants, dins les nos d' plaeces del Walonreye.</s>
<s id="31">Les dmorants sont lomés Xhofurlins, Xhofurlinnes.</s>
<s id="32">Relî dins l' Antolodjeye Sicrijheus d' Årdene.</s>
<s id="33">C' est a Carvalhais (çou ki vout dire tchenoe, plaece wice k' on-z a planté des tchinnes").</s>
<s id="34">E 1198, il esteut a Marakech al moirt da Ben Rachid (Averowesse), et a racpagnté s' coir disk' a Cordowe, come li savant l' aveut dmandé.</s>
<s id="35">Pu ricmincî e 2009 e l' Amerike nonnrece.</s>
<s id="36">Dins l' live : Droles di biesses. djote di procureu [f.n.] 1. ridjetaedje di cou d' tchén (årglatî), k' a l' cogne d' ene pitite fene djote, et k' on pout magnî.</s>
<s id="37">Li spoûle kimince on bea djoû al shijhe, la ki Tchåle (Châle) et Evlene fiestixhnut leus 10 ans d' mariaedje.</s>
<s id="38">Lavervå : el Trî d' Håye.</s>
<s id="39">2. grande fenaesse lomêye e sincieus latén Dactylis glomerata.</s>
<s id="40">F. enfumer. | foumia [o.n.] efoumoe (sipitroûle po les moxhes al låme).</s>
<s id="41">Ça fwait k' on houke sovint les pompîs po çoula.</s>
<s id="42">Dins l' parintêye, li viebe dimane en on mot. uitwisseling (discandje); uitvaart (foû-voye, rexhowe d' otovoye).</s>
<s id="43">C' est l' kimince del Riconcwesse.</s>
<s id="44">Les pus ptitès coxhes ki n' sont nén rfindowes si lomnut les rondins.</s>
<s id="45">Aprume come djuri pol bate des noûmots.</s>
<s id="46">Les oujheas d' ene minme binde ni sont sont nén pareys å vindaedje, avou 1 a 10 åcint d' racoulots, çou ki fwait piede des liårds å pouytî.</s>
<s id="47">L' après-nonne shût l' aprandjire et s' continowe pal vesprêye, pu l' anuti, pu l' shijhe.</s>
<s id="48">Ele pout eto toumer flåwe.</s>
<s id="49">Omofone : djeu 1 (djouwet) Dipus d' racsegnes so l' atelaedje des boûs Dipus d' racsegnes sol djeu po poirter les saeyeas cloke-poite [f.n., pl. des clokes-poites] befrwè.</s>
<s id="50">I fårè sondjî å discrahiaedje del tchôdire.</s>
<s id="51">I provneut d' Gouzêye.</s>
<s id="52">On vos mete les pôssetes, ci n' est nén k' on vos vout do må, c' est po n' nén k' vos corîxhe evoye (E. Sullon).</s>
<s id="53">Les djins d' Gochliye riprezintént les cis del veye.</s>
<s id="54">F. Bonne mère !</s>
<s id="55">Li piceure mostrêye pa l' indicatif erirece pout esse : on vraiy prezint : Cwè çki t' fwais ? :: Dji magne (dji mindje).</s>
<s id="56">(Et cwand n' aveut nole ki schiréve, on ndè trawéve ene en esprès).</s>
<s id="57">Et dins des arimés, don !</s>
<s id="58">Ces tecses la sont metous dins des bouyotes.</s>
<s id="59">9. sayî pol prumî côp.</s>
<s id="60">Les disfondowes di Bouyon (rimetowes e sisinme Feller) î sont, po les mots raspepyîs dins l' DTW (les A &amp; B, todi).</s>
<s id="61">Gn a on sôdård, bayonete å canon, dlé lu, po lyi fé pike-pike si ses djambes ployént trop bas u si ele si rdressént trop foirt.</s>
<s id="62">Adonpwis gn a yeu des guinguetes.</s>
<s id="63">Faleûve-t-i yèsse sins keûr po ça ?</s>
<s id="64">Il î fwait bråmint pus doûs e l' ivier.</s>
<s id="65">C' est si spoûle la k' est rminmbrêye dins l' fiesse di l' ofrixhaedje muzulmande.</s>
<s id="66">C' esteut l' prumî live då scrijheu.</s>
<s id="67">Ses lives racontèt li vicåreye des ptitès djins el Walonreye di ces trevéns la.</s>
<s id="68">Timişoara Lugoj Sânnicolau Mare Jimbolia Buziaş Făget Deta Vey eto: Distriks del Roumaneye Roclindje-Lô (nl: Rukkelingen-Loon) est èn ancyin ptit ban d' Flande, astok do Payis Walon.</s>
<s id="69">II. pôreut nén vali ki u pôreut vali ki ...ni ... nén: dijhêye cwand on n' vout nén k' ene sacwè arive.</s>
<s id="70">Cisse tchanson la est eployeye ezès movmints di djonnesse, ki l' tchantnut todi e castiyan, pattavå.</s>
<s id="71">2. tini (des oujheas) avou ene coide.</s>
<s id="72">Li veye d' Omsk c' est l' sidje del copagneye rûsse di bateas d' l' aiwe d' Irtish, eyet l' pus grand poirt di fleuve di tote li sibereye coûtchantrece.</s>
<s id="73">Les djins k' alént dmorer la estént e margaye avou les dmorants d' Ovîfa, del Ribiveye, d' Outruwåtche, del Li Tchampagne et d' Gueuzinne po les abondroets po-z aler sol Fagne (waidaedje, fåtchaedje, saetchaedje al troufe).</s>
<s id="74">Bouswa (fr: Boussoit), c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou El Lovire.</s>
<s id="75">C' est on tchampion k' on pout mougnî (tocsike cru) apres aveur pris l' précôcion di l' bén cûre et di taper å diåle l' aiwe k' a siervou a l' cure.</s>
<s id="76">Bodje: waibyî dire ti [vierbire] atouwer.</s>
<s id="77">Å Bijhe, n a-st ene såvadje contrêye, foirt touristike, les Hôts Payis (Highlands).</s>
<s id="78">Ele li moenna e l' Itåleye la k' i rvina å catolicisse.</s>
<s id="79">Did la, elle a stî cnoxhowe long et lådje et do côp après, fé èn ôte mostra å Musée d' Art Moderne a Paris.</s>
<s id="80">Limero diyalectolodjike : B 8.</s>
<s id="81">Loukîz a flîme.</s>
<s id="82">C' est ene des pus viyès maladeyes k' on-z a ricnoxhou et discrît.</s>
<s id="83">2. (imådjreçmint) wårni.</s>
<s id="84">Si pådje so l' Aberteke Kimaxhaedje des letes di s' no, udonbén "por ti"; après, il a siné eto "Topri" (tot pris på Canada, sins sondjî a rivni el Walonreye ?).</s>
<s id="85">Ça pout minme aler å tribunå.</s>
<s id="86">C' est les Mwaisses Moenneus (Consey d' administråcion).</s>
<s id="87">Dins sacwants mots simpes avou l' oyon é/è : pré, clé, sé.</s>
<s id="88">On nd a berdelé tocosté les djoûs d' après.</s>
<s id="89">Et d' arimés.</s>
<s id="90">Po comincî, bén seur, c' esteut des ptitès coûsses dins l' redjon.</s>
<s id="91">Metou sol Wiki walon pa Uzeu:Cycn li 25 di djulete 2008, li minme tecse est eto so l'Aberteke Çoucial, c' est ene pådje d' omonimeye, ki mostere les årtikes avou l' minme no mins so des sudjets diferins.</s>
<s id="92">C' est sovint fwait avou des yebes ås maladeyes.</s>
<s id="93">53 Li Bassî, e-n asterlodjeye, c' est l' planete des cis (cenes) k' ont skepyî inte li 21 di måss eyet l' 20 d' avri.</s>
<s id="94">Gn a des vîs mots, bén cnoxhous dins les motîs; des côps, minme sacwants vîs vîs mots a prinde el plaece di sacwants noûmots vinous do francès et ki n' fwaiynut nén foirt walons, et des noûmots oyous amon les walon-dvizants, ou léjhous sol Daegntoele.</s>
<s id="95">Ça a stî, sol payis, li cmince del veneråcion a Sint Antoenne.</s>
<s id="96">Sès spalêres tchaîyenut lon yute di s' cougne di botâye à Stout'.</s>
<s id="97">Nos apicîs sacwants cayets k' on-z aveut co, ey aler abeye ås batlîs, et les batlîs ont tnou leu parole et naivyî.</s>
<s id="98">I fåt aspater tote li plante, et l' aplaker sol djambe ki fwait må. directumint, u dvins ene loke.</s>