<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<document>
<s id="1">Ити сири кинилэр былыргы кэмҥэ Анараа дойду, онтон кэлин Үөһээ дойду диэн ааттаабыттар.</s>
<s id="2">Тэрийиини саҕалаабыт киһинэн Саха норуодунай худуоһунньуга П.П. Романов буолбута.</s>
<s id="3">Кини "Сир үрдүттэн сидьиҥнэри сиппийиэҕиҥ!" айымньыта 1938 с. тахсыбыта.</s>
<s id="4">Маны Ш.</s>
<s id="5">Лапландия өрөгөйүн ырыата Көрдөө диэн тугу эмэ булууга-талыыга баҕа санааны үөскэтинии, ыйыталаһыы аата.</s>
<s id="6">2 сыл горисполкомҥа инженер дуоһунаһыгар олорбута.</s>
<s id="7">Айылҕа хааны сиир үөннэрэ киһини уонна кыыллары эрэйдииргэ эрэ анаан айыллыбатахтар.</s>
<s id="8">«Указатель мотивов олонхо Вилюйского региона» (Наука и образование. — 2007. — No 2).</s>
<s id="9">Нууччалыыта -- сусак.</s>
<s id="10">15 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээн 2009 сылга Арассыыйа 40 куораттарынан турне оҥоро сылдьар.</s>
<s id="11">1981 сыллаахха Алма-Атаҕа Тыл уонна литература институтугар "Искусство якутских олонхосутов" диэн кандидатскай диссертацияны көмүскээбитэ.</s>
<s id="12">Уус-Алдан улууһун нэһилиэгэ, киинэ Дыгдал.</s>
<s id="13">Кэнсиэри быһа эфиргэ көрдөрбүттэрэ, оттон сотору буолан баран «Rolling Stones — Copacabana Beach, Rio de Janeiro, Brazil» (The Biggest Bang Box Set, часть 2) диэн DVD диискэ тахсыбыта.</s>
<s id="14">Modern Turkluk Arastirmalari Dergisi.</s>
<s id="15">Мамаев Иван Федорович (1893—1954) — муосчут, Саха АССР норуодунай худуоһунньуга.</s>
<s id="16">Киһи бэйэтин өйө-санаата төһө туруктааҕа, тулуурдааҕа, үлэлии-хамсыы үөрэммитэ, бэйэтин олоҕор ситиһэ сатыыр сыаллааҕа-соруктааҕа эрэ наркоман буолбатыгар көмөлөһөр кыахтаахтар.</s>
<s id="17">Ахсынньы 11 — Дьокуускайга маҥнайгы бензоколонка аһыллар.</s>
<s id="18">Дьиикэй көрүҥэ Европаҕа, Хотугу Америкаҕа уонна Азияҕа Сибииргэ киэҥник тарҕанан үүнэр.</s>
<s id="19">Войнич өлбүт.</s>
<s id="20">4-8 кылаастар. - Дьокуускай, 1977 Программы по якутскому языку. - Якутск, 1991 Вокализм якутского языка.</s>
<s id="21">Суолтатынан биир эбэтэр.</s>
<s id="22">1978 — 1981 сылларга Эдьигээннээҕи Холбоһуктаах Этэрээт Өлөөнөөҕү аэропордыгар радиотехнигынан үлэлиир.</s>
<s id="23">Сахалар киһи үөрэҕи ылыныыта хас да араастааҕын бэлиэтииллэр.</s>
<s id="24">Бу кэнниттэн ыраахтааҕы былааһыгар бас бэриннэрэ кэлбиттэри кытары тэҥэ суох хапсыһыылар буолбуттара.</s>
<s id="25">Остуоруйа үөрэхтээхтэрэ быhааран эрэллэринэн былыргы хуун омуктар сахалыы саҥарар буолуохтарын сөп.</s>
<s id="26">Араас көрдөрөн үөрэтэр үөрэх тэриллэрин уонна боруобалаан үөрэтиини оскуолаларга куруук туһаналлар.</s>
<s id="27">Сахалар сиэр диэн өй-санаа хааччаҕын быһаарыылара үрүҥ уонна хара дьүһүн иккиэн бииргэ буккуспуттарыттан, холбоспуттарыттан үөскээбит дьүһүн буолар.</s>
<s id="28">Снитко этэрээтигэр сылдьан Бүлүүгэ үрүҥнэри утары Чуондулутааҕы кыргыһыыларга кыттыбыта.</s>
<s id="29">Атыннык чаас чаhыта диэн ааттанар, тоҕо диэтэххэ, чаhыга баар кумах сүүрэр кэмэ биир чаас.</s>
<s id="30">1952—1956 сыллардаахха Эдьигээн райкомун сэкрэтээрэ.</s>
<s id="31">Омугунан биир кэлим: 90 бырыһыана исландецтар — өбүгэлэрэ скандинавтар, Исландия тылынан саҥараллар.</s>
<s id="32">Журнал «Большой Город» No 10 (207s) Газета «На дне».</s>
<s id="33">Киһиэхэ салгын кута сайдарыттан өйө-санаата олус түргэнник сайдыыны ситиһэр кыахтанар.</s>
<s id="34">Расторгуев Пантелеймон Ильич — Үөһээ Бүлүү Кыһыл дружинатын байыаһа.</s>
<s id="35">Роллан айымньыларын тылбаастаабыта.</s>
<s id="36">1991 сылтан — «Якутавтодор» генеральнай директорын солбуйааччыта.</s>
<s id="37">Студия аадырыһа: 148 Виа дон Витторио, Локри.</s>
<s id="38">Уhун болдьохтоох үбүлээhин бас билиигэ кыттыынан (акция) уонна уhун болдьохтоох кредитынан бэриллэр, үксүн облигация курдук.</s>
<s id="39">2006 — Нагиб Махфуз Татарстааҥҥа Өрөспүүбүлүкэ күнэ (1990 сылтан бэлиэтэнэр) Мельбурн (Melbourne) диэн соҕуруу Аустралия куората.</s>
<s id="40">1987—1990 сс. — ССРС НА СС Дьокуускайдааҕы филиалын ТЛИ Институтын младшай научнай үлэһитэ.</s>
<s id="41">Хамыыһыйа элбэх бэлиэтээһини, этиини киллэрбитэ, бырайыактары сүнньүнэн сөптөөҕүнэн аахпыта уонна 1998 сылга үлэни түмүктээн ТАХ киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕар дьүүлгэ туруорарга быһаарбыта.</s>
<s id="42">Аны олох ханнык эрэ кэмигэр үчүгэй уонна куһаҕан атастаһан, эргийэн биэрэр кэмнээхтэр.</s>
<s id="43">2003 сыллаахтан ыла куоратка ынырык элбэх тутуу бөҕөтө бара турар.</s>
<s id="44">Научная библиотека диссертаций и авторефератов disserCat Кырыаччы — аты кырыатыыр (түүтүн кыратын ыраастыыр) тутаахтаах тимир тараах.</s>
<s id="45">Шеломов Михаил Степанович (Солуомап кулуба) (1864(76)-1930) Боотуруускай улууһун Алаҕар нэһилиэгиттэн төрүттээх.</s>
<s id="46">Алтан диэн сүүрбэтин тахсыбыт уол дьонугар убайа кэлэн чэйдии олорон уолларын Алтаны Лаптев муораҕа баар звероферматыгар биир ый үлэҕэ кэпсэтэр.</s>
<s id="47">Диэн ыйытыыга хоруйдуур.</s>
<s id="48">Атыыр хахай ардыгар 250 кг дылы ыйааhыннаах буолуон сөп, куоскалартан баабыр эрэ ордук ыарахан.</s>
<s id="49">Бу саҥа сэрии сэптэрин монголлар киэҥник туһананнар улуу кыайыылары ситиспиттэрин, билигин монголлары намтата сатааннар Европаҕа, ол аата наукаҕа билиммэккэ сылдьаллар.</s>
<s id="50">Ильина Татьяна Михайловна - СӨ норуотун үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, норуот үөрэҕиритин туйгуна.</s>
<s id="51">Таҥара ханнык эрэ баҕа санаа үөскээһинигэр тириэрдэн киһи өйүн-санаатын сайыннарар, тупсарар аналлаах.</s>
<s id="52">Род Щуры, лат. Pinicola) — Чооруостуҥулар кэргэннэригэр киирэр көтөрдөр бөлөхтөрө.</s>
<s id="53">Кинини биир күрэхтэһиигэ таба көрөн, Рио-де-Жанейроҕа кэлэн боруобаланан көрөгө ыҥырбыттара.</s>
<s id="54">Бирэдьимиэт, көстүү бэлиэтин көрдөрөр уонна ханнык? хайа? хайдах? ханнааҕы? хаһааҥҥы? туохтаах? диэн ыйытыыга хоруйдуур саҥа чааһа даҕааһын аат дэнэр.</s>
<s id="55">Бииргэ төрөөбүттэр иккиэлэр.</s>
<s id="56">Обмен веществ күүһүрдэр стимулятор.</s>
<s id="57">Кэмсинии диэн киһи куттарын өйдөрө-санаалара сөп түбэспэттэрин бэлиэтэ буолар.</s>
<s id="58">Сахалар итэҕэл икки өрүтүн билэллэр уонна олохторугар туһаналлар.</s>
<s id="59">Полюс эргимтэтиттэн хоту диэкки 69° диэри сытар.</s>
<s id="60">Кини тута ойдообүт, квантовай системалары гильбертовай пространствоҕа туочка курдук күрүөххэ сөбүн.</s>
<s id="61">Эдьигээн.</s>
<s id="62">1953 сыллаахха от ыйын 26 күнүгэр өлбүт.</s>
<s id="63">Ырыынак кэмигэр харчы күүһэ баһылыыр буолан, элбэх харчылаах киһи атын киһини баһылыыр, салайар буолуутугар толору кыах бэриллэр.</s>
<s id="64">Ол харчыларбыт хайдах дьүһүннээх – бодолоох эбиттэрий диир эбит буоллахха, маннык: 25, 50, 75, 100 солкуобайдаахтар.</s>
<s id="65">Ордук бииргэ тиритэ-хорута үлэлии сылдьан бэйэлэрин тустаах холобурдарынан көрдөрөн үөрэттэхтэринэ тиийимтиэ уонна өйдөнүмтүө буолар.</s>
<s id="66">Гербэ кэтэх урсуна от күөх өҥнөөх.</s>
<s id="67">«Чычып-чаап!»</s>
<s id="68">Бу быһаарыы сахалар Орто дойду диэн өйдөбүллэрэ былыргы дьон кырдьыктаах олоҕу тутуһан олорбуттарын быһаарар.</s>
<s id="69">Оннук сайылаатыбыт.</s>
<s id="70">Кини уола Ылдьаа Гоголев Дьөккөн нэһилиэгин кинээһэ диэн кэпсэнэр эбит.</s>
<s id="71">Уксуус курта5ы аhытар, ол иhин гастриттаах дьон уксууha cyox иhиэхтээхтэр. -Дууп хатырыгын мээккэлээн ууга илитиллэр уонна тыл тордун быччаххайа баар сирин кун аайы сотуллар.</s>
<s id="72">Киһи буолуу биир сүрүн уратытынан иэс хайдах төлөнөрүн быһаарыы буолар.</s>
<s id="73">Тыл үөрэхтээхтэрин бу улахан сыыһаларын көннөрүү эрэйиллэр.</s>
<s id="74">Тихонова Розалия Михайловна — Ньурба улууһун дьахталларын Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын туйгуна.</s>
<s id="75">Бу дьонтон сорохторо араас сэрии сэптэрин; саалары, бэстилиэттэри эмиэ оҥороллор эбит.</s>
<s id="76">Сахалар таҥараларын үөрэҕэ дьону онтон сэрэтэр.</s>
<s id="77">1988 с. ыам ыйын 26 күнүгэр ССКП Обкома ноуука, тутуу, бырайыак тэрилтэлэрин водовод ТЭО-тын оҥорууну түргэтэргэ диэн уураах ылар.</s>
<s id="78">Сир үрдүгэр олорор бары кырдьыбыт омуктар сайдыыттан хааланнар, ахсааннара аҕыйаан кытыы, хаардаах, тымныы эбэтэр хайалардаах сирдэргэ үтүрүллэн олороллор.</s>
<s id="79">«Ыы» диэн ытааһын дорҕооннорунан бүтэр тыллар бары куһаҕан өйдөбүллээхтэрин таба сыаналыахха.</s>
<s id="80">Онтон иккис бааһынаҕа нөҥүө күн биир күнү тилэри үлэлээбит уонна бүтэрбит.</s>
<s id="81">Нэhилиэк эр дьоно кө5үлээhиннэринэн спортиңңа күрэхтэhии, «Булчут кутаатын тула» булчуттарга аналлаах түмсүү күрэхтэрэ сэргэхтик ыытыллаллар.</s>
<s id="82">Нэһилиэнньэтэ 180 тыс. киһи.</s>
<s id="83">"Ыы" диэн ытааһын сыһыарыыта эбиллэринэн куһаҕана элбэҕэ быһаарыллар.</s>
<s id="84">Былчархай бэйэтэ фасциальнай мөһөөччук иһигэр сытар.</s>
<s id="85">Бөһүөлэгим киэн туттар кырдьаҕаьа Эбээн-Бытантай улууһугар Сахандьа диэн дьон-сэргэ таптаан, сөбүлээн олохсуйбут улахан түөлбэлэрэ баар эбит.</s>
<s id="86">«Хозяин седой тайги» (рассказ для детей) (Якутск, 1984).</s>
<s id="87">Алтынньы 29 диэн Грегориан халандаарыгар сыл 303-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 304-c күнэ).</s>
<s id="88">Модьугу, куобахсыт эбэтэр бөҕө модьу атах (лат. Bubo bubo, нууч. филин) — мэкчиргэлэр кэргэннэригэр, модьугулар уустарыгар киирэр бөдөҥ тыҥырахтаах көтөр.</s>
<s id="89">Киэҥ-куоҥ, элбэх сир баайдаах дойду босхолонон, кураанахсыйан иһэрэ, сир аннынааҕы баайын тоҕо хаһан, харса-хабыра суох таһан ыларга ордук табыллар.</s>
<s id="90">Бииргэ төрөөбүт уолаттар ойохторо: бэргэн - бии ойоҕо; бадьа - ини ойоҕо.</s>
<s id="91">Сахалар айыы этиитэ диэн өлөн эрэр киһи куһаҕан санааларын этэн ыраастанар үгэстэрэ Үөһээ дойду өйө-санаата тупсарыгар аналланар.</s>
<s id="92">Ил Түмэн ситим-сирэ.</s>
<s id="93">Саха тыла.ру Тылга саҥа тыл үөскээһинэ хаһан да тохтообот.</s>
<s id="94">Кини этэринэн оччолорго Европаҕа француз тылынан кэпсэтэллэрин курдук, саха тылынан Илин Сибииргэ Туруханскайтан Сахалиҥҥа тиийэ кэпсэтэллэр эбит.</s>
<s id="95">Оонньуулар иннинэ уонна буола турдаҕына кинини Coca-Cola, Brother уонна Danone курдук бөдөҥ тэрилтэлэр араас рекламаҕа туһаммыттар.</s>
<s id="96">Эхирииттэр (бүр. эхирэдууд) — билигин Байкаал арҕаа өттүгэр олорор биис ууһа (этническая группа, племя), бүрээт омугун сорҕото.</s>
<s id="97">Буор кут киһи төрүөҕүттэн ыла баар, сыыйа сайдан иһэр.</s>
<s id="98">Дьокуускай куораттан масыына суолунан бардахха 110 км тэйиччи сытар.</s>