کالیګولا (د ۱۲کال د اګست له ۳۱ نېتې نه د ۴۱ کال د جنوري تر ۲۴ نېټې پورې) چې په رسمي توګه د ګایوس (ګایوس سیزار اګوستوس جرمنیکوس) په نامه یادېده، د روم درېيم سترواک و چې له ۳۷ کال نه تر ۴۱ کال پورې په واک کې پاتې شو. کالیګولا چې د نامتو رومي جنرال جرمنیکوس او د اګوستوس د مشرې لمسۍ اګریپینا زوی و، د روم سترواکۍ په لومړۍ واکمنه کورنۍ کې چې په دودیز ډول د جولیو کلاډین کورنۍ په نامه یادېږي، وزېږېد.
Kaligula(31-avgust,12-24-yanvar, 41-yil)rasman Gay(Gay Tsezar Avgust Germanicus)nomi bilan tanilgan,37-41-yillarda Rimning uchinchi imperatori boʻlgan.Hokimiyatda qolgan..Mashhur Rim generali Germanik va Avgustning nevarasi Agrippinaning o'g'li Kaligula Rim imperiyasining birinchi hukmron oilasida tug'ilgan,an'anaviy ravishda Xulio Klavdiylar oilasi deb nomlanadi.
په ۳۱ کال کې، کالیګولا په کاپري کې د تبریوس تر شخصي پاملرنې لاندې راغۍ، چې هلته نوموړي شپږ کاله ژوند وکړ. حیرانووکې دا ده چې، کالیګولا د تیبیریوس له لوري وژغورل شو. د تاریخ پوهانو له قوله: کالیګولا یو غوره طبیعي ممثل و چې د ډار له امله یې د د تیبیریوس په وړاندې خپله ټوله غوصه پټه کړه. یوه څاروونکې د کالیګولا په اړه وویل: "هېڅکله تر دې ښه نوکر او د هغه بد بادار نه وو." [16][17]
Milodiy 31 yilda Kaligula Kaprida Tiberiyning shaxsiy qaramog'iga o'tdi va u yerda olti yil yashadi. Ajablanarlisi shundaki,Kaligula Tiberius tomonidan qutqarildi.Tarixchilarning fikriga ko'ra: Kaligula ajoyib tabiat aktyori bo'lib, qo'rquv tufayli Tiberiyga qarshi barcha g'azabini yashirgan.Bir kuzatuvchi Kaligula haqida shunday dedi: "Hech qachon bundan yaxshi xizmatkor va undan yomon xo'jayin bo'lmagan" .
کالیګولا ادعا وکړه چې په خنجر سره یې د تیبیریوس د وژلو پلان جوړ کړی و، چې د خپلې مور او ورور غچ واخلي، خو د تیبیریوس د خوب خونې ته د وسلې په راوړلو سربېره یې سترواک ونه واژه، بلکې خنجر یې په ځمکه باندې وغورځاوه. داسې انګیرل کېږي چې، تبریوس د دې په اړه پوه شوی و، خو هېڅکله یې د څه کولو جرئت ونه کړ. سوټونیوس ادعا کوي چې، کالیګولا له وړاندې ظالم او شیطان و. هغه لیکي: کله چې تیبیریوس کیلیګولا کاپري ته راوړ، د هغه موخه دا وه چې کالیګولا ته اجازه ورکړي، چې ژوند وکړي، ترڅو هغه "د خپل ځان او ټولو انسانانو بربادي ثابت کړي او دا چې هغه د روم د خلکو لپاره د یوه خاین او د نړی لپاره د فایتون (د خدای زوی) په بڼه وړاندې کړي.
Kaligula onasi va ukasi uchun qasos olish uchun Tiberiyni xanjar bilan o'ldirishni rejalashtirganini da'vo qildi,lekin u qurolni Tiberiyning yotoqxonasiga olib kelish o'rniga, quroldan foydalanmadi, xanjarni yerga tashlad.Tiberiy bu haqda bilgan,lekin hech qachon bu haqda hech narsa qilishga jur'at etmagan deb ishoniladi. Suetoniusning ta'kidlashicha,Kaligula dastlab zolim va jin bo'lgan.U shunday deb yozadi:Tiberius Kaligulani Kapriga olib kelganida, uning niyati Kaligulaning yashashiga ruxsat berish edi,shunda u "o'zini va butun insoniyatning halokatini va Rim xalqiga xoin ekanligini isbotlashi" edi.
[18][19]
Fayton(Xudoning O'g'li)qiyofasidagi dunyo [1] [2]
سرچینې
Manbalar
↑ Paola Brandizzi Vittucci, Antium: Anzio e Nettuno in epoca romana, Roma, Bardi, 2000 کينډۍ:ISBN ↑ Suetonius. "Life of Caligula".
↑ Paola Brandizzi Vittucci, Antium: Anzio e Nettuno in epoca romana, Roma, Bardi, 2000 ↑ Suetonius „Life of Caligula“,.
The Lives of Twelve Caesars – عبر uchicago.edu. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة) ↑ Cassius Dio, Roman History LIX.6. ↑ Wood, Susan (1995). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱".
The Lives of Twelve Caesars. ↑ Cassius Dio, Roman History LIX.6. ↑ Wood, Susan (1995).
"Diva Drusilla Panthea and the Sisters of Caligula"].
"Diva Drusilla Panthea and the Sisters of Caligula".
ISSN 0002-9114. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 9. ↑ "Caligula" is formed from the Latin word caliga, meaning soldier's boot, and the diminutive infix -ul. ↑ Seneca the Younger, On the Firmness of a Wise Person XVIII 2–5. See Malloch, 'Gaius and the nobiles', Athenaeum (2009). ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 2. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 10. ↑ Tacitus, Annals IV.52. ↑ Tacitus, Annals V.3. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 54. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 54. ↑ Tacitus, Annals V.10. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 64. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 62. ↑ Tacitus, Annals VI.20. ↑ The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 11 ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 12. ↑ Cassius Dio, Roman History LVII.23. ↑ Tacitus, Annals VI.25. ↑ Tacitus, Annals VI.23. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 12. ↑ Philo of Alexandria, On the Embassy to Gaius VI.35. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 76.
ISSN 0002-9114. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 9. ↑ "Caligula" is formed from the Latin word caliga, meaning soldier's boot, and the diminutive infix -ul. ↑ Seneca the Younger, On the Firmness of a Wise Person XVIII 2–5. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 2. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 10. ↑ Tacitus, Annals IV.52. ↑ Tacitus, Annals V.3. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 54. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 54. ↑ Tacitus, Annals V.10. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 64. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 62. ↑ Tacitus, Annals VI.20. ↑ The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 11 ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 12. ↑ Cassius Dio, Roman History LVII.23. ↑ Tacitus, Annals VI.25. ↑ Tacitus, Annals VI.23. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Caligula 12. ↑ Philo of Alexandria, On the Embassy to Gaius VI.35. ↑ Suetonius, The Lives of Twelve Caesars, Life of Tiberius 76.
د ۴۱ کال په پیل کې، کالیګولا د پرایتورین ګارډ د افسرانو (د پاچا د ساتنې ګارد)، سناتورانو او درباریانو له خوا د توطیې په پایله کې ووژل شو، خو د توطیه کوونکو هڅه، تر څو له موکې نه په ګټې اخېستو سره د روم جمهوریت بیا را وګرځوي، ناکامه شوه. د کالیګولا د وژنې په ورځ، پرایتوریانو د کالیګولا تره کلادیوس، د روم د راتلونکي سترواک په توګه اعلان کړ. که څه هم د جولیو کلاډین کورنۍ تر ۶۸ کال پورې د هغه د وراره نیرو تر سقوط پورې واکمنۍ ته دوام ورکړ، د نارینه نسب له اړخه د کالیګولا مړینې، د جولي سیزاز کورنۍ ته په رسمي توګه د پای ټکی کېښود.
Milodiy 41-yil boshlarida Kaligula imperator gvardiyasi zobitlari(qirolning qoʻriqchisi)senatorlar va saroy aʼzolarining fitnasi natijasida oʻldirildi,ammo fitnachilar bu imkoniyatdan foydalanishga urindilar.Rim respublikasini tiklay olmadi.Kaligula o'ldirilgan kuni pretorlar Kaligulaning amakisi Klavdiyni Rimning keyingi imperatori deb e'lon qildilar. Xulio Klaudinlar oilasi 68-yilda jiyani Neron yiqilgunga qadar hukmronlik qilishda davom etgan bo'lsa-da,Kaligulaning o'limi Xulio Klaudinlar sulolasini rasman tugatdi.
کله چې هغه د دوه یا درې کلونو ماشوم و، له خپل پلار جرمنیکوس سره د المان په شمال کې په جګړو کې و. سترې دې ته حیران شول چې نوموړي د پوځيانو کوچنۍ جامې، بوټان او زغره اغوستې وه. کله چې هغه کوچني بوټان (کیلیګی) اغوستې وو، هغه ته ډېر ژر یو په زړه پوری مستعار نوم کالیګولا ورکړل شو، چې په لاتیني ژبه کې "د کوچني (عسکر) بوټ" په معنا و. که څه هم ګایوس تل له دې نامه نه ناخوښه و. [5][6][7]
U ikki-uch yoshida otasi Germanik bilan Germaniya shimolidagi urushlarda qatnashgan.Ular uning kichkina harbiy kiyim, etik va zirh kiyganini ko'rib hayron bo'lishdi. Kichkina tufli(caligi)kiyganligi sababli,tez orada unga maftunkor laqabli Kaligula berildi, bu lotincha "kichik(askar)tufli" degan ma'noni anglatadi.Garchi Gay har doim bu ismni yoqtirmagan [1] [2] [3].
سویتونیوس وایي چې: په سوریه کې جرمنیکوس د تیبیریوس د یوه جاسوس له خوا مسموم شو، ځکه چې نوموړي ته یې د یوه سیاسي سیال په سترګه کتل. د خپل پلار له مړینې وروسته، کالیګولا له خپلې مورسره تر هغه وخته ژوند کاوه، چې له تبریوس سره یې اړیکې خرابې شوې. تیبیریوس اګریپینا ته اجازه ورنه کړه چې بیا واده وکړي ،ځکه چې وېره یې درلوده چې د هغې مېړه به د نوموړی سیال شي. د اګریپینا او د کالیګولا ورور نیرو، په ۲۹ کال کې د خیانت په تور له منځه یووړل شول. [8][9][10][11][12]
Suetonius shunday deydi:Suriyada Germanicus Tiberiyning ayg'oqchisi tomonidan zaharlangan, chunki u uni siyosiy raqib sifatida ko'rgan.Otasining o'limidan so'ng,Kaligula Tiberius bilan munosabatlari yomonlashguncha onasi bilan yashadi. Tiberius Agrippinaning eri uning raqibiga aylanishidan qo'rqib,uni qayta turmush qurishga ruxsat bermadi.Agrippina va Kaligulaning ukasi Neron eramizning 29-yilida xiyonat uchun qatl etilgan [1] [2] [3] [4] [5].
وروسته ځوان کالیګولا د خپلې جدې انا لیوا (او د تیبیریوس مور) سره د ژوند کولو لپاره ولېږل شو. د جدې انا له مړینې وروسته، نوموړي له خپلې انا انتونیا مینور سره د ژوند کولو لپاره ولېږل شو. په ۳۰ کال کې، د هغه ورور دروسس د خیانت په تور زنداني شو او د هغه ورور نیرو په جلاوطنۍ کې د لوږې یا ځان وژنې له امله مړ شو. سویتونیوس لیکي چې: د خپلې مور او وروڼو له جلاوطنۍ وروسته، کالیګولا او د هغه خویندې د ستېرو تر کره څار لاندې د تبریوس د بندیانو په توګه ژوند کاوه. [13][14][15]
Keyinchalik,yosh Kaligula katta buvisi Leo(va Tiberiusning onasi)bilan yashashga yuborildi.Jedda buvisi vafotidan keyin u buvisi Antonia Menor bilan yashashga yuborilgan. Milodiy 30-yilda uning ukasi Drusus xiyonat uchun qamoqqa tashlangan va uning ukasi Neron ochlik yoki o'z joniga qasd qilish surgunida vafot etgan.Suetonius shunday yozadi: Onasi va aka-ukalari surgun qilingandan so'ng,Kaligula va uning opa-singillari Steronning yaqin nazorati ostida Tiberius asiri sifatida yashadilar [1] [2] [3].