Korta Mariana cihê herî kûr ê dinyayê ye.Kûrahiya wê 11.034 m'ye.Ew di Okyanûsa Mezin de ,di navbera Japonya û Îndonezya de ye û nêzikî girava Guamê ye.
Mariana Çukuru (Challenger Çukuru)[1], Dünya üzerinde bilinen en derin noktadır. Büyük Okyanus'ta, Guam Adası'nın güney batısında, Japonya ve Endonezya arasında, iki ülkeye de aşağı yukarı eşit uzaklıkta yer alır. Yapılan son ölçümlere göre en derin noktası yaklaşık 10.994 metredir[2].
Korta Mariana
Mariana Çukuru
Le belê ev peywîr jî berda û dixwest dest ji karê dunyayê berde. Le belê bi daxwazîya Abdûrrahman efendî, Îmam Bîrgîvî waz û pend û şîret domand. Mamosteyê Selîmhanê duyemîn, Ataûllah efendî li bîrgî medreseyek ava kir û xwest Mûhammed( Îmam Bîrgîvî) bibi seyda yê medresa wî û xwendekara xwendin bide.
İmam Birgivî, asıl adıyla Takî ud-Dîn Muhammed ibn Ali (d.
Îmam Bîrgîvî di der heq ê îslamê da, ne di tirsîya û fedî nedikir, rast rast bû. Mixabin sadrezam Mehmet paşa jî ji Stenbolê tê, ji Îmam Bîrgîvî pend û şîreta digri. Cenabê Îmam Bîrgîvî, gelek pirtûk nivîsandîye, di nav wanda ê navdar; 1_Tarîqata Mûhammedîye; Bi zimanê Erebî nivîsandîye, di der heqê suneta peyxember da nivîsandîye.
1523 Balıkesir, ö.
27_Îzhar; Ev pirtûk jî di der heqê rêzimanî da hatîye nivîsandin. pirtûkek navdari, bi sedsala li medresa hatîye xwendin û hîn jî tê xwendin. Ji bona zimanê erebî hîn bibe pir xweş hatîye nivîsandin û gelek aliman jî şerh kirini. 28_Emsîle_î fadlîye; Di derheqê ilmê sarfê da nivîsandîye, ji lawê xwe feyzullah efendî ra îzafe kiriye û bi xwe şerh kirîye.
1573 İzmir; Osmanlıca تقي الدين محمد بن علي ; Arapça: "el-Birkawī"); Osmanlı İmparatorluğu'nda bir âlim kazasker (askerî hâkim) idi.
Îmam Bîrgîvî, di der heqê bîdat û heraman(qedexe) gelek fetva danin, wek em bêjin alimekî xwe pêşda kiribû û rê nîşanîya mirovan dikir. Hinik tiştên bîdat û qedexe rêz kirini. _Bi heq, Qur’an xwendin û hînkirin. _Dema Qur’anê dixwîni, serî li ba kirin. _Avahîkirina tirba û mezela. _Li ser gora qurban şerjêkirin, ben girêdan û ji mirîya tişt xwestin. _Di şeva xêra da mûm(find) vêxistin. _Dû mirîya da şîn danîn. _Di dua(diroz)a da nav Xwedê û bendeyê Xwedê, mirov tê xistin. _Bi tenê ji bona mezelê peyxemberê me(s.) û peyxemberên din jî serlêdana wan kirin. _Fetvê ne li gor Qur’an a pîroz û suneta Resûle xwe. _Pîroz kirina qendîlê(Şeva xêra). Îmam Bîrgîvî, di dema tê da jiyana xwe domandîye, le belê bi tenê dersdanîna medresê nesekinîye, pirtûk nivîsandîye, pend û şîret kirini û di der heqê alêma îslamê da jî gelek baldar bû.
Kendisi, Pîr Ali adlı bir medrese müderrisinin oğludur.
Cenabê Îmam Bîrgîvî, gelek şîret kirine ji wan hinik jî evin; Birayên min, zarokên min, hevalên minê roja qiyamête. Ez ji wera dibêjim hûn fermana Xweda yê xwê bi cîh bînin. Nimej bikin, rojîye bigrin, li ser we ferz bi herin hecê, îlmê hal hîn bibin, bi aliman ra şewirê bikin û wane(ders) wana bidomînin.
Kadızade isimli Selefî reform hareketi ne ilham kaynağı olan Kadızade Mehmed Efendi'nin hocasıdır.
Ji bawermenda ra dua(dirûd) bikin, di serî da pesnê Xwedayê xwe bikin û xweşî, silam li peyxember(S.) bikin.Di dirud(dua) da jî dayik û bavê xwe ra, bawermenda jî ji bîr nekin. Ji Xwedayê xwe bixwezin, bi tirs û hevî yê herdem bixwazin. Zaroken xwe jî ji bîr nekin, û wana hînî ilmê hal bikin.
Şer'î ve itikadî görüşleri genelde Hanefîden sayılmasına rağmen Hanbelîliğe olan yakınlığı iddia edilir.
Mixabin cenabê Îmam Bîrgîvî, li ser sekrat ê jî, pend û şîret kirîye. Dİ gotara xwe da dibêji, eger nexweşiya min zêde bû; Bi xwe zatî di pençe û du salîya xwe da bi nexweşîya webaye çû ser dilovanîya xwe. Bira birayen dînê min li ber mi bin, bira bîra min xînin, ez sureya îxlase bixwînim.
Fakih (hukukçu) rolüyle Hanefîye göre hüküm verdiğine dâir deliler vardır.
Miroven qenç bila li ba min bin, di dilê xwe da başî û rindîye derbas bikin. Dema ruhê min derket bila çavên min bigrin, çenga min girêdin. Di tasikêda hinik buxur, çar car, yan pênç car, yan jî heft caran diloban li dora min doj bikin.
Klâsik Arapça, Türkçe, Farsça ve Osmanlıca konuşurdu.
.[1]
Birgivî, ilk İslâm derslerini babasından aldıktan, Arapça öğrendikten ve hâfız olduktan sonra İstanbul'da bir medresede tahsil gördü ve arkasından Bayramiyye tarikatı na katıldı. Burada pîr olana kadar kaldı.[1]
Pêxemberê pêşîn yê ku navê wî di Quranê de derbas dibe Hz. Adem e û yê dawî jî Hz. Mihemed e .
Kur'an’da adı geçen peygamberlerin ilki Âdem, sonuncusu ise Muhammed'dir.
Li gorî hin hedîsan di navbera ev her dû pêxemberan de 124 hezar pêxember hene. Lê belê di Qurana pîroz de ji van 124 hezar pêxemberan bi tenê navê 25 pêxemberê derbas dibe.
Bu ikisi arasında sayısı bazı hadis kaynaklarına göre 124 bin olan başka peygamberlerden de bahsedilir.
"Sond be, me berî te gellek pêxember şandiye ku me hinek wan ji te re gotiye û me hinek wan jî ji te re negotiye.
Ancak bu Peygamberlerden 25 tanesi Kur'an'da yer almaktadır. "Ey Muhammed!
Bêyî destûra Xuda ji tu pêxemberî re nabe ku ayetek (ji kîsê xwe) bîne.
And olsun, senden önce de birçok peygamber gönderdik.
Vêca gava fermana Xuda bê, bi rastiyê tê qedandin-hukim kirin û li wê der ehlê doza pûç ziyan dikin ."
Sana onların kimini anlattık, kimini de anlatmadık."
(Sureya Mumîn: 78)
(Mümin suresi: 78)
Bi dorê kronolojîk Pêxemberên ku navên wan di Quranê de derbas dibe wekî xwarê ye.
Kur'an'da adı geçenlerin kronolojik sırasıyla isimleri ve kendileriyle ilgili inançlar şöyledir:
Hz. Adem, navê wî di Quranê de 25 car derbas dibe.
Âdem, Kur'an’da adı 25 defa geçmektedir.
Însana yekem û pêxemberê pêşîn e.
İlk insan, ilk peygamber, ilk örtünen, toprağı ilk işleyendir.
Xwedê teala wî ji herî çê kiriye û ji wî re wek kitêb 10 pel suhûf daye.
Allah onun cesedini topraktan, sonra da kendisine eş olsun diye Havva’yı yarattı.
Hz. Îdrîs, navê wî di Quranê de 2 car derbas dibe.
Kendisine kitap olarak 10 sayfa suhuf verilmiştir.
Mirovê herî pêşin ê ku li ser astronomî û matematîkê xebitiye, bi derzî cil dirûtiye, alavên kêşan û pîvanan bi kar aniye û nivîs nivîsandiye ew e. Xwedê teala ji wî re 30 pel suhûf şandiye.
İdris, Kur’an’da adı 2 defa geçmektedir. Astronomi ve matematikle ilk uğraşan, ilk defa iğne ile dikiş diken ve elbise yaparak giyen, ölçü ve tartı aletlerini ilk defa kullanan, ilk yazı yazanın O olduğu rivayet edilir.
Hz. Nûh, di Quranê de navê wî 43 car derbas dibe. sureya 71. ya Quranê navê wî girtiye.
Kendisine 30 sayfalık suhuf indirilmiştir. Nuh, Kur’an’da adı 43 defa geçmektedir.
Ji qewmê wî pir hindik kes baweriya wî kiriye.
Kur’an’ın 71. suresi onun adını taşımaktadır.
Jina wî û yek ji zarokên wî jî di nava bêbaweriyan de hebûye.
Kavminden kendisine çok az kişi iman etmiştir.
Pey tofana Nuh(as) nesleke nû ji aliyê Xwedê ve hatiye afirandin.
Karısı ve çocuklarından biri de iman etmeyenler arasındadır.
Hz. Hûd, di Quranê de navê wî 10 car derbas dibe.
Nuh tufanından sonra yeni bir nesil yaratılmıştır.
Sureya 11. ya Quranê navê wî girtiye.
Hud, Kur’an’da adı 10 defa geçmektedir.
Ew ji qewmê Ad re hatiye şandin. Hz.
Kur’an’ın 11. suresi onun adını taşımaktadır.
Hûd bi bazirganî re mijûl bûye. Hz. Salih, di Quranê de navê wî 8 car derbas dibe.
Yaşadıkları yer olan İrem şehrinde, yüksek binalar inşa etme yarışına girmiş Âd Kavmine gönderilmiştir.
Ew ji qewmê Semûdê yê ku çiya û zinarên bilind dinicirandin û ji wan xaniyên mirêsdar çê dikirin re hatiye şandin .
Ticaretle uğraşmıştır. Salih, Kur’an’da adı 8 defa geçmektedir.
Qewmê Semûd ji Xwedê derhozeyekê(mûcîze) xwestin û Xwedê jî ji wan re di nav zinarekî de hêştirek(deve) şiyand.Bi vê derhozeyê jî hin rêzik ji aliyê Xwedê ve hate ser wan.Lê belê qewmê Semûd van rêzikan nepeyikandin û wê hêştirê jî kuştin.
Dağları ve yüksek kayaları oyarak inşa ettikleri görkemli evlerle ünlü Semud kavmine gönderilmiştir. Semudlular kendilerine denemek için gönderilen Salih’in devesini öldürdüler. Ticaretle uğraşmıştır.
Ji ber vê yekê jî ezabê Xwedê hate ser wan.
İbrahim, Kur’an’da adı 69 defa geçmektedir.
Hz. Salih jî bi bazirganî re mijûl bûye. Hz.
Kur’anın 14. suresi onun adını taşımaktadır.
Îbrehîm, di Quranê de navê wî 69 car derbas dibe.
Oğlu İsmail ile birlikte Kâbe’yi inşa etmiştir.
Sureya 14. ya Quranê navê wî girtiye.
Çok misafirperver biriydi.
Bi lawê xwe yê Îsmaîl re Beytûllahê(Kabe) ava kiriye.
Kurban kesmeyi bize o öğretmiştir.
Li gorî ayet û hedîsan ew mirovekî mêvanhez bûye û qurban şerjêkirinê jî wî ji me re hîn kiriye.
Kendisine 10 sayfalık kitap verilmiştir.
Ji aliyê Xwedê ve ji wî re navnasê Xelîlûllah hatiye dayîn.Wateya Xelîlûllah dostê Xwedê ye. Ji wî re kitêbeke 10 rûpelî hatiye dayîn.
Babil hükümdarı Nemrut tarafından ateşe atılmış, ateş kendisini yakmamıştır.
Hikûmdarê Babîlê yê bi navê Nemrûd wî avêtiye agir. Lê belê agir wî neşewitandiye. Hz.
Halilullah yani Allah'ın dostu olarak anılır.
Lût, navê wî di Quranê de 27 car derbas dibe.
Lût, Kur’an’da adı 27 defa geçmektedir.
Mirovê yekem yê ku ji Hz. Îbrehîm re îman kiriye û ji kesên ku bi wî re koç kiriye ye.
İbrahim’e iman eden ilk kişidir, onunla birlikte hicret edenlerdendir.
Ew ji aliyê Xwedê ve qewmê ku li bajarên Sodom û Gomorayê dijîbûn hatiye şandin. Qewmê Lût karekî pir pîs dikirin.
Sodom ve Gomora şehirlerinde yaşayan Lut Kavmine peygamber olarak gönderilmiştir.
Dev ji jinan berda bûn û bi şewhet dest dirêjî namûsa mêran dikirin.
İsmail, Kur’an’da adı 12 defa geçmektedir.
Hz.
Çobanlık yapmıştır.
Îsmaîl, navê wî di Quranê de 12 car derbas dibe.Ew şivantî kiriye.
Babası İbrahim ile birlikte Kâbe’yi inşa etmiştir.
Bi bavê xwe Îbrehîm re Beytûllahê ava kiriye. Ew bi Îbrehîm pêxember re der barê qurban û hacê de ji gelê bisilmanan re bûne nimûne.
Hacla ilgili pek çok merasim ve kurban kesme konularında İbrahim ile birlikte Müslümanlara örnek olmuştur.
Pêxemberê dawî Hz. Mihemed ji nîjada wî tê. Hz.
Son peygamber Muhammed onun soyundan gelmektedir.
Îsheq, navê wî di Quranê de 15 car derbas dibe.
İshak, Kur’an’da adı 15 defa geçmektedir.