Bij ing oliejarchie (Oad Jriekiesj: ὀλίγος (oligos) = 'winnieg' en ἄρχειν (archein) = 'hersje') is de mach i de heng van inne klinge kloeb, ing vuursjtand va hersjere va jroeëse sjtank.[1] Vruier i jen aodheet besjtong ´t rejier oes hersjafte die ´t jewaltsmonopolie bezitse: ing erfsjaftlieje klasse die durch reliejoeën, verwantsjaf, jehalt, anerkennoeng en tsewiele zoeëjaar durch sjproach jesjeie is va de res va de jezelsjaf.[2]Ezoeng vuursjteng hant de bedurfnis hön mach tse jebroeche vuur d'r eje troeb vuur tse trekke.[3]
Bij een oligarchie (Oudgrieks: ὀλίγος (oligos) = 'weinig' en ἄρχειν (archein) = 'heersen') is de macht in handen van een kleine groep van mensen die behoren tot een bevoorrechte klasse of stand.[1] In de oudheid was het de heersende kaste die over het machtsmonopolie beschikte: een erfelijke sociale groepering die door religie, verwantschap, economische status, prestige en soms zelfs taal is afgescheiden van de rest van de maatschappij. Dergelijke elites hebben de neiging om macht uit te oefenen in het belang van hun eigen kaste.[2]
In ing oliejarchiesje rejieroeng vingt de richtiegheet va de jezetser ziene fong bij 't jódvinge (jroeps-ieksbeliebiegheet) durch d'r jesjlaose kloeb behauwe lu.
In een oligarchische regeringsvorm is de rechtsgeldigheid van de wetten gebaseerd op het goeddunken (groepswillekeur) van deze gesloten elite.
Et is éé va de vunnef sjtaatssjlage besjrève durch d'r Plato, deë kank de oliejarchie weer wie d'r 'sjleëtste' fassong van ing aristokratie wail de oliejarchie intsel en alling vuur d'r eje klasse hótvollee sjoeft.
Het is een van de vijf staatsvormen beschreven door Plato, die de oligarchie identificeert als de 'slechte' variant van aristocratie omdat de oligarchie uitsluitend de bevoordeling van de eigen klasse voor ogen heeft.
Websigke
Externe links
Baisjpielswies
Voorbeelden
De bekankdste oliejarchiesje polis woar Massalia (Jitsieg Marseille), woava d'r sjtaatsbesjtel in de aodheet durch mennieginne jód woeëd ekstemeerd.
De beroemdste oligarchische polis was Massalia (het latere Marseille), waarvan de staatsinrichting gedurende de oudheid de bewondering van velen genoot.
Óch de poleis Sjparta, Korinthe en Athene zunt oeëts baisjpiele va oliejarchiesje rejieroenge jeweë, jraad wie intsieje sjteë óp 't Hollendsj in 't zivvetsing en achtsingde joarhónged.
Ook de poleis Sparta, Korinthe en Athene zijn ooit voorbeelden geweest van oligarchieën, evenals enkele Nederlandse steden in de 17e en 18e eeuw.
Óch de Foenieziesjer handelsjtad Karthago woar ing oliejarchie.
Ook de Fenicische handelsstad Carthago was een oligarchie.
D'r bejrif 'oliejarch' woeëd werm döks jebroechd doe noa 't oezeree brèche va de Sovjet-Oenie 't ziech oeswiezet dat óngersjiedlieje kiets-jesjefsmander oes de Roesiesjer handelswelt ziech jód mit de politieker óngeree versjtonge en doadurch ziech koeete imiesje i politiesje besjluus.
De term 'oligarch' werd weer veel gebruikt toen na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie verschillende topmensen uit de Russische zakenwereld nauwe banden bleken te onderhouden met de politiek en zo hun invloed konden aanwenden bij politieke besluitvorming.
Durch dezelfde reë weëde de sjtate van Amerika[1][2][3] en de Oekraiene[4] allewiele ummer dökser wie oliejarchie besjrieve.
Om dezelfde reden worden de Verenigde Staten[3][4][5] en Oekraïne[6] tegenwoordig ook steeds vaker als oligarchie getypeerd.
Ing baisjpiel van e durch ing oliejarchie jelenkd lank is hu tse daags Tsaoedi-Arabieje, woa de mach jedeeld weëd tusje bekans doezend prinse die allenäu mitmitjlieder zunt va d'r sjtam Tsaoed.[bron?]]
Voorbeeld van een door een oligarchie bestuurd land in de huidige tijd is Saoedi-Arabië, waar de macht gedeeld wordt door een duizendtal prinsen die deel uitmaken van het Huis van Saoed.[bron?]
Et iezer jezets va de oliejarchie
IJzeren wet van de oligarchie
Jezelsjafswissesjafrer d'r Robert Michels behauptet dat jedes rejier, ejaal wie demokratiesj of autokratiesj 't óch deet aavange, vazelver weëd dat ing oliejarchie.[1] Doamit jetsieëmt dis iezer jezets va de oliejarchie ziech bij d'r jedanke uvver behauwe lu vuurjewórpe durch d'r Pareto en d'r Mosca.
Socioloog Robert Michels stelde dat alle organisatievormen, onafhankelijk van het democratische of autocratische gehalte in het begin, onvermijdelijk oligarchisch worden.[7] Daarmee sluit deze ijzeren wet van de oligarchie aan bij de elitetheorie van Pareto en Mosca.