„უზბეკფილმი“ - უძველესი და უდიდესი უზბეკური კინოსტუდია, რომელიც მხატვრულ ფილმებს აწარმოებს. სტუდია დაარსდა 1925 წელს. მისი პირველი სახელი იყო „აღმოსავლეთის ვარსკვლავი“.[1] 1936 წელს ეწოდა „უზბეკფილმი“. მეორე მსოფლიო ომის დროს სტუდიას ეწოდა „ტაშკენტის კინოსტუდია“.
„Oʻzbekfilm“ — eng eski va eng katta badiiy filmlar ishlab chiqaruvchi oʻzbek kinostudiyasi. Studiyaga 1925-yil asos solingan. Uning ilk nomi „Sharq yulduzi“ boʻlgan.[1] 1936-yil „Oʻzbekfilm“ deb nomlangan.
1958 წელს სახელწოდება კვლავ შეიცვალა „უზბეკფილმით“. დღეისათვის კინოსტუდიას გამოშვებული აქვს 400-ზე მეტი სრულმეტრაჟიანი და 100-ზე მეტი მულტიპლიკაციური ფილმი.[2] „უზბეკფილმის“ სტუდიის მიერ წარმოებული ცნობილი ფილმებია „შენით მოხიბლული“ (1958) და „ამაზე მთელი მახალია ლაპარაკობს“ (1960).
Ikkinchi jahon urushi yillarida studiya „Toshkent Kino Studiyasi“ deb nomlangan. 1958-yil nomi yana qaytadan „Oʻzbekfilm“ deb oʻzgartirilgan. Kino studiya shu kungacha 400 dan ortiq toʻla metrajli va 100 dan oshiq multiplikatsiya qilingan film chiqargan.[2] „Oʻzbekfilm“ kinostudiyasi ishlab chiqargan mashhur filmlar qatoriga „Maftuningman“ (1958) va „Mahallada duv-duv gap“ (1960) filmlarini kiritish mumkin.
„უზბეკფილმი“ შედის უზბეკინოს ეროვნული სააგენტოს სისტემაში. თავდაპირველად, 1925 წლის 4 ივნისს ტაშკენტში დაარსდა კინოსტუდია სახელწოდებით „აღმოსავლეთის ვარსკვლავი“. იგი მდებარეობდა შეიხონთოჰურში ეშანყულ მედრესეს შენობაში.
Oʻzbekfilm „Oʻzbekkino“ milliy agentligi tizimidadir. Dastlab 1925-yil 4-iyunda Toshkentda „Sharq yulduzi“ nomi bilan kinostudiya tashkil boʻlgan. Shayxontohurdagi Eshonqul madrasasi binosiga joylashgan.
1920-იან წლებში გადაიღეს ფილმები „მეორე ცოლი“, „მეჩეთის გუმბათების ქვეშ“, „ქოლგის ეტლი“, „რავატ კაშკირლარი“, „ჩოდირა“.
20-yillarda „Ikkinchi xotin“, „Masjid gumbazlari ostida“, „Soyabon arava“, „Ravot qashqirlari“, „Chodira“ kabi filmlar ishlangan.
1925-26 წლებში შეიქმნა 20-ზე მეტი სრულმეტრაჟიანი და 30-ზე მეტი მოკლემეტრაჟიანი ქრონიკის ფილმი.
1925-26-yillar mobaynida 20 dan ortiq toʻla, 30 dan ortiq qisqa metrajli xronikal filmlar yaratilgan.
1960-იან წლებში კინოსტუდიაში ჭარბობდა ფილმები მდიდარი თემატიკით, მხატვრული მიმართულებით და ახალგაზრდული, როგორიც არის: „შენ არ ხარ ობოლი“, „ტაშკენტი პურის ქალაქია“ (შ. აბასოვი), „ნუ ესვრი 26-ეს“, „41-ის ვაშლები“ (რ. ბოტიროვი), „გენერალი რახიმოვი“ (ზ. სობიტოვი), „წადი მთვარეზე და უსაფრთხოდ დაბრუნდი“ (ჰ. ფაიზიევი), „ნოდირაბეგიმი“ (კ. იარმატოვი), „ულუგბეკის ვარსკვლავი“ (ლ. ფაიზიევი), „აბუ რაიჰონ ბერუნი“ (შ. აბასოვი), „გასული დღეები“ (ი. აზამოვი) და სხვა. ფილმების შექმნა, რომლებიც ასახავს ადამიანების ხასიათსა და ურთიერთობებს, ცხოვრების წესს და მუშაობას, კინოსტუდიის შემქმნელებისთვის მთავარ ამოცანად იქცა და შედეგად შეიქმნა: „გელოდებით, ახალგაზრდავ“ (რ. ბოტიროვი), „ჩვენი ჩიტები. იმედი“, „გენიოსის ახალგაზრდობა“ (ე. ეშმუჰამედოვი), „ნოდირაბეგიმი“ (კ. იარმატოვი), „შუმ ბოლა“ (დ. სალიმოვი), „მევაზორლიკ აილი“ (ა. ჰამროევი) და სხვები.
60-yillar kinostudiyada mavzu jihatdan boy, badiiy yoʻnalishi ravon, asosiy qahramoni yoshlar boʻlgan filmlar ustunlik qildi. „Mahallada duv-duv gap“ (Shuhrat Abbosov), „Sinchalak“ (L. Fayziyev), „Laylak keldi, yoz boʻldi“ (Ali Hamroyev), „Surayyo“ (U. Nazarov), „Nafosat“, „Sevishganlar“ (E. Eshmuhamedov), „Sen yetim emassan“, „Toshkent — non shahri“ (Sh. Abbosov), „26 otilmasin“, „41-yil olmalari“ (R. Botirov), „General Rahimov“ (Z. Sobitov), „Oy borib, omon qayt“ (H. Fayziyev), „Nodirabegim“ (K. Yormatov), „Ulugʻbek yulduzi“ (L. Fayziyev), „Abu Rayhon Beruniy“ (Sh. Abbosov), „Oʻtgan kunlar“ (Y. Aʼzamov) va boshqalar shular jumlasidan.
1979 წელს კინოსტუდიას მსახიობის, რეჟისორისა და სცენარისტის კამილ იარმატოვის (1903-1978) სახელი მიენიჭა.
Kishilar xarakteri va oʻzaro munosabatlar, turmush tarzi va mehnatini koʻrsatuvchi filmlar yaratish kinostudiya ijodkorlari oldidagi asosiy vazifaga aylandi va uning natijasi oʻlaroq „Seni kutamiz, yigit“ (R. Botirov), „Umidimiz qushlari“, „Dahoning yoshligi“ (E. Eshmuhamedov), „Nodirabegim“ (K. Yormatov), „Shum bola“ (D. Salimov), „Mevazorlik ayol“ (A. Hamroyev) va boshqalar filmlar ekranga chikdi.
80-იანი წლების ბოლოს, „რეკონსტრუქციის“ წლებში, „უზბეკფილმში“ წამოვიდა რეჟისორების ახალი თაობა. მათ შორის: რ.მალიკოვი, ა.ფაჩულინი, ს.ნაზარმუჰამედოვი, ზ.მუსაკოვი, დ.დავლატოვი, ი.ერგაშევი.
80-yillarning oxiri, „qayta qurish“ yillari „Oʻzbekfilm“da yangi avlod rejissorlari ish boshladi: R. Malikov, A. Fatxullin, S. Nazarmuhamedov, Z. Musoqov, D. Davlatov, I. Ergashev va boshqalar shular jumlasidan.
„მშვიდობით, ჩემო გამოქვაბული ახალგაზრდობა“ (ე. ეშმუჰამედოვი), „კლინიკა“ (რ. მალიკოვი), „მგლები“ (ს. ნაზარმუჰამედოვი), „ვინ ხარ?“ (ჯ. ფაიზიევი), „სოლდატის ზღაპარი“ (ზ. მუსაკოვი), „ქვის პაემანი“ (ი. ერგაშევი), „იოვვოი“ ( ქ. კამალოვა ) და „სიყვარული და სიძულვილი“, რომლებიც შექმნილია თანამშრომლობით (რ. ბოტიროვი., ჯ.რისტიჩი), გადაიღეს „ალიბაბა და ორმოცი ყაჩაღი“, „სიყვარულის ლეგენდა“ (ლ. ფაიზიევი, უ. მეჰრა).
„Alvido, gʻoʻr yoshligim“ (E. Eshmuhamedov), „Klinika“ (R. Malikov), „Boʻrilar“ (S. Nazarmuhamedov), „Siz kimsiz?“ (J. Fayziyev), „Soldat ertagi“ (Z. Musoqov), shaxsga sigʻinish sharoitidagi qahramonlar hayoti aks etgan „Tosh sanam“ (I. Ergashev), „Yovvoyi“ (Q. Kamolova) hamda hamkorlikda ishlangan „Muhabbat va nafrat“ (R. Botirov, J. Ristich), „Alibobo va qirq qaroqchi“, „Sevgi afsonasi“ (L. Fayziyev, U. Mehra) kabi filmlar suratga olindi.
დამოუკიდებლობის შემდეგ „უზბეკფილმის“ ახალი ისტორია დაიწყო. ფილმის შინაარსში, პერსონაჟებსა და სტილში გაიზარდა ნაციონალიზმი. ამ წლების პროდუქტია: „ქადაგი“ (იუ. როზიკოვი), „ჩემი მარტოსული ძეგლი“ (ს. ნაზარმუჰამედოვი), „ჩიმილდიკი“ (მ. აბზალოვი), „დილხიროჯი“, „ამხანაგი ბოიკენჯაევი“ (იუ. როზიკოვი), „იოდგორი“ (კ. ნასიმოვი). ), „ლოლა თოვლზე“ (ე. ტოიჩიევი, ა. შახობიდინოვი) „ალპომიში“ (ჰ. ფაიზიევი), „ბიჭები ცაში“, „ბიჭები ცაში-2“ (ზ. მუსაკოვი), „პატარა გიგანტი“ (ჯ. კასიმოვი), „ფელინი“ (ნ. აბასოვი), „ქიზმატი“ (ა. აქბარხოჯაევი, ა. ისმაილოვი), „მაქსადი“ (რ. მელიევი), „მე არ ვარ ტერორისტი“(მუჰამედ ალი ისკანდაროვი) და სხვა .
Film mazmuni, qahramonlari va uslubida milliylik kuchaydi. „Voiz“ (Yu. Roziqov), „Yolgʻiz yodgorim“ (S. Nazarmuhamedov), „Chimildiq“ (M. Abzalov), „Dilxiroj“, „Oʻrtoq Boykenjayev“ (Yu. Roziqov), „Yodgor“ (X. Nasimov), „Qor ustidagi lola“ (E. Toʻychiyev, A. Shaxobiddinov) va boshqalar bunga misoldir. „Alpomish“ (H. Fayziyev), „Osmondagi bolalar“, „Osmondagi bolalar-2“ (Z. Musoqov), „Dev bilan pakana“ (J. Qosimov), „Fellini“ (N. Abbosov), „Qismat“ (A. Akbarxoʻjayev, A. Ismoilov), „Maqsad“ (R. Meliyev), „Men Terrorchi Emasman“ (Muhammad Ali Iskandarov) va boshqalar keyingi yillar mahsulidir.
1932 წელს „აღმოსავლეთის ვარსკვლავმა“ მიიღო სახელწოდება „უზბეკფილმი“.
1932-yil „Sharq yulduzi“ „Oʻzbekfilm“ nomini oladi.
1930 წლამდე ფილმებს ძირითადად რუსი რეჟისორები იღებდნენ, რომლებიც შორს იყვნენ უზბეკური ხალხის ეროვნული ტრადიციებისგან.
1930-yil gacha filmlarni, asosan, oʻzbek xalqining milliy anʼanalaridan yiroq rus rejissorlari ishlagan.
30-იან წლებში ნაბი განიევმა დაიწყო დამოუკიდებელი ფილმების გადაღება: „აღდგომა“, „რამაზანი“, სულაიმონ ხოჯაევი „გათენებამდე“, იოლდოშ აზამოვი „ხმალი“. მათ გვერდით მუშაობდნენ ო.ფრელიხი („წმინდანის ქალიშვილი“), ნ.კლადო („ამერიკული ბამბა ბაღდადში“, „სიკვდილის ჭა“).
30-yillardan Nabi Gʻaniyev mustaqil filmlar yarata boshlagan: „Yuksalish“, „Ramazon“, Sulaymon Xoʻjayev „Tong oldidan“, Yoʻldosh Aʼzamov „Qilich“ filmlarini ishladilar.
1936 წელს ალექსანდრე უსორცევ-გარფმა კინოსტუდია „უზბეკფილმში“ გადაიღო უზბეკური კინოს ისტორიაში პირველი ხმოვანი ფილმი „ფიცი“.
Ular bilan yonmayon O. Frelix („Avliyo qizi“), N. Klado ("Bagʻdodda „amerika“ paxtasi", „Oʻlim qudugʻi“) lar ham faoliyat yuritgan.
1939 წელს კინოსტუდიას ეწოდა „ტაშკენტის კინოსტუდია“. მეორე მსოფლიო ომის დროს ტაშკენტში ევაკუირებული უკრაინული და ბელორუსული კინოსტუდიების „მოსფილმის“ და „ლენფილმის“ ჩამოსვლასთან დაკავშირებით, მას ეწოდა „ერთიანი ტაშკენტის კინოსტუდია“ (სათაურში წერია „ტაშკენტის ფილმი“. სტუდია"). „ჩვენ გავიმარჯვებთ“ (რეჟისორები კ. იარმატოვი, ნ. გაანიევი), „გულის მეგობრები“ (ნ. გ'ანიევი), „კინოკონცერტი“ (ი. აზამოვი), „მეგობრებს ფრონტზე“. (კ. იარმატოვი), „ხუთი რესპუბლიკის კონცერტი“ (ზ. სობიტოვი), „ალექსანდრე პარხომენკო“, „ორი მეომარი“ (ლ. ლუკოვი), „ნასრედინი ბუხარაში“ (ია. პროტაზანოვი), „მისი სახელია სუხა ბატორი“ (ა. ზარხი, ი. ჰეიფიცი).
1939-yil kinostudiyaga „Toshkent kinostudiyasi“ nomi berildi. Ikkinchi jahon urushi yillari Toshkentga evakuatsiya qilingan Ukraina, Belarus kinostudiyalari, „Mosfilm“, „Lenfilm“larning kelishi munosabati bilan „Birlashgan Toshkent kinostudiyasi“ (titrda „Toshkent kinostudiyasi“ deb yozilgan) nomi bilan yuritilgan. „Biz yengamiz“ (rejissor K. Yormatov, N. Gʻaniyev), „Dovyurak doʻstlar“ (N. Gʻaniyev), „Filmkonsert“ (Y. Aʼzamov), „Frontdagi doʻstlarga“ (K. Yormatov), „Besh respublika konserti“ (Z. Sobitov), „Aleksandr Parxomenko“, „Ikki jangchi“ (L. Lukov), „Nasriddin Buxoroda“ (Ya. Protazanov), „Uning ismi Suxe Bator“ (A. Zarxi, I. Xeyfits) kabi filmlar ishlandi.
ომის შემდგომ წლებში გამოვიდა კლასიკური ფილმები „ტაჰირი და ზუჰრა“ (1945), „ნასრედინის თავგადასავალი“ (1946, ორივეს რეჟისორი ნ. განიევი) და „ალიშერ ნავოი“ (1947, რეჟისორი კ. იარმატოვი).
Urushdan keyingi yillar ekranga oʻzbek xalqi madaniyatining yutugʻi boʻlgan mumtoz „Tohir va Zuhra“ (1945), „Nasriddinning sarguzashtlari“ (1946, ikkalasining rejissori N. Gʻaniyev), „Alisher Navoiy“ (1947, K. Yormatov) filmlari ekranga chiqsi.
1947-52 წლებში, სსრკ კინემატოგრაფიის სამინისტროს ბრძანებით, არც ერთი ფილმი არ გადაღებულა. შესვენების შემდეგ ფილმი იყო „პახტაოი“ (კ. იარმატოვი).
1947-52-yillar SSSR kinematografiyasi vazirligi buyrugʻiga binoan, birorta ham film ishlanmagan. Tanaffusdan soʻng ishlangan film „Paxtaoy“ (K. Yormatov) boʻldi.