Նշան Պեշիկթաշլյան (1898, Կ.Պոլիս - 1972, Փարիզ), հայ գրող, երգիծագիր։
Նշան Պէշիկթաշլեան (1898, Կ.Պոլիս - 1972, Փարիզ), հայ գրող, երգիծագիր։
Պեշիկթաշլյանն ունի առօրյա մամուլի և պարբերականների մեջ հրապարակված բազմաթիվ երգիծավեպեր, կատակերգություններ, առակներ, պատմվածքներ և արձակ էջեր, ինչպէս նաև անտիպ էջեր։
Ցրուած գրութիւններ ունի՝ երգիծավէպեր, կատակերգութիւններ, առակներ, պատմուածքներ եւ արձակ էջեր՝ առօրեայ մամուլի եւ պարբերականներու մէջ, ինչպէս նաեւ անտիպ էջեր։
Դար Մը Գրականութիւն, Մինաս Թէօլէօլեան, Բ. հատոր, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ 1977, էջ 188-190: Գառնիկ Ստեփանյան, Կենսագրական բառարան, հատոր Գ, գիրք I, էջ 262
Դար Մը Գրականութիւն, Մինաս Թէօլէօլեան, Բ. հատոր, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ 1977, էջ 188-190:
Նշան Պեշիկթաշլյանը ծնվել է Կոստանդնուպոլսում, որտեղ ստացել է նախնական և միջնակարգ կրթությունը (Բերայի նախակրթարաններոմ)։ Ստեղծագործել սկսել է պատանի տարիքում` պոլսահայ մամուլի էջերում հրապարակելով իր բանաստեղծություններն ու պատմվածքները։ Կարճ ժամանակ զբաղվել հայերենի ուսուցչությամբ, որից հետո ամբողջ կյանքը նվիրել է գրականությանը։
Ծնած է Կ.Պոլիս, ուր ստացած է նախակրթութիւն եւ միջնակարգ կրթութիւն (Բերայի նախակրթարաններուն մէջ)։ Սկսած է ստեղծագործել պատանի տարիքէն պոլսահայ մամլոյ էջերուն՝ քերթուածներ եւ պատմուածքներ հրատարակելով։ Միայն կարճ ժամանակ մը զբաղած է հայերէնի ուսուցչութեամբ, որմէ ետք ամբողջ կեանքը նուիրած է գրականութեան։
1922 թվականին՝ Զմյուռնիայի մեծ աղետից հետո տեղափոխվել է Հունաստան, որտեղ կարճ ժամանակ զբաղվել է Կորֆուի որբանոցներում հավաքված հայ մանուկների հայեցի դաստիարակությանը։ Այնուհետեւ (1922 թվականին) վերջնականապես հաստատվել է Փարիզում, որտեղ կես դար իր աշխույժ մասնակցությունն է բերել արևմտահայ գրականության և ընդհանրապես հոգեմտավոր ժառանգության պահպանման ու զարգացման նվիրական պայքարին։
1922 թվականին՝ Զմիւռնիոյ մեծ աղէտէն ետք, անցած է Յունաստան, կարճ ժամանակ մը նուիրուած՝ Գորֆուի որբանոցները հաւաքուած հայ մանուկներու հայեցի դաստիարակութեան։ Այնուհետեւ (1922-ին) վերջնականապէս հաստատուած է Փարիզ, ուր ամբողջ կէս դար իր աշխոյժ մասնակցութիւնը բերած է արեւմտահայ գրականութեան եւ ընդհանրապէս հոգեմտաւոր ժառանգութեան պահպանման ու զարգացման նուիրական պայքարին։
Գրել սկսել է տասներկու տարեկանից։ Բանաստեղծական հենց առաջին գործերում ի հայտ է եկել նրա երգիծելու տրամադրությունը։ կը յանգին ... ժպիտին։
Գրել սկսած է տասներկու տարեկանին։ Քերթողական իր առաջին խաղերուն մէջ իսկ ի յայտ կու գայ երգիծելու տրամադրութիւնը։ Քնարական գգայուն խառնուածքները առ հասարակ դէպի երգիծելու տրամադրութիւն կը հակին։ Խորունկ թախիծներ եւ տրտմութիւններ, զօրաւոր անհատականութիւններու մէջ կը յանգին ... ժպիտին։
Աշխատակցել է սփյուռքահայ բազմաթիվ պարբերականների՝ «Յառաջին», Բոստոնի «Հայրենիքին», Աթենքի «Ազատ օր»-ին, Բեյրութի «Ազդակին» և «Սփյուռքին»՝ տպագրելով առաւելապես երգիծաական գործեր։
Ապրած է գրականութեամբ։ Աշխատակցած է սփիւռքահայ մեծաթիւ թերթերու՝ «Յառաջ»էն ու Պոսթընի «Հայրենիք»էն մինչեւ Աթէնքի «Ազատ Օր»ը, Պէյրութի «Ազդակ»ը եւ «Սփիւռք»ը, առաւելաբար երգիծաբանական գործերով։
1927 թվականից սկսել է հրատարակվել։ Հաջորդ երեք տասնամեակներում տպագրվել են Պեշիկթաշլյանի բազմաթիվ հատորներ՝ մեծ մասը երգիծական։ Նա ունի արձակ՝ քնարերգական երկեր, իսկ չափածո՝ առակներ։ Հատուկ հետաքրքրություն է ցուցաբերել թատրոնի հանդեպ՝ երիտասարդ տարիներին ունենալով նաև դերասանական գործունեություն։ 1919-1921 թվականներին խաղացել է Կ. Պոլսի հայ դրամատիկ թատերախմբում։ Մամուլում հրապարակել է արևմտահայ դերասանների ընդարձակ դիմանկարները, որոնք հետագայում հրատարակել է «Թատերական դեմքեր» ստվար հատորում (1969, Անթիլիաս)։
1927-ին սկսած է հրատարակել։ Յաջորդ երեք տասնամեակներուն, արտադրած է բազմաթիւ հատորներ՝ մեծ մասը երգիծաբանական։ Ունի արձակ՝ քնարերգական երկեր, իսկ չափածոյ՝ առակներ։ Յատուկ հետաքրքրութիւն ցուցաբերած է թատրոնի հանդէպ։
Պեշիկթաշլյանի 1927-1972 թվականների գրական վաստակը ներկայանում է հետևյալ ստեղծագործություններով.
1927-1972-ին Պէշիկթաշլեանի գրական վաստակը կը ներկայանայ բազմալար հետեւեալ ստեղծագործութիւններով.-
«Ընկեր Շահազար» (1927) «Սիդոննա» (1928) «Ռապպի» (1932) «Երգիծական» (1933) «Հիւանդտես» (1936) «Ծաղրանկարներ» (1938) «Հայ Աղբրտիք» (1941)[1] «Երգիծավէպեր» (1942) «Լուլուտի» (1942) «Ծիրանի գօտի» (1945) «Զէն ու զարդ» (1946) «Մեր պարտէզէն» (1947) «Յակոբ Օշական» (1947) «Մեր դրախտէն» (1948) «Գրիգոր Նարեկացի եւ Սմրատ Բ.» (1950) «Նոր ծազրանկարներ» (1952) «Յուզումը» (1953) «Մոմիաներ» (նորագույն ծաղրանկարներ, 1954) «Սադայէլին պոչին տակ ու շուքին» (1954) «Թատերական դէմքեր» կոթողական գործը, ավելի քան 1100 մեծադիր էջերով (1969) «Հրաշալուր պատմութիւն Հայոց» (1972, հրատարակված է մահվանից երկու ամիս անց)
«Ընկեր Շահազար» (1927) «Սիդոննա» (1928) «Ռապպի» (1932) «Երգիծական» (1933) «Հիւանդտես» (1936) «Ծաղրանկարներ» (1938) «Հայ Աղբրտիք» (1941)[1] «Երգիծավէպեր» (1942) «Լուլուտի» (1942) «Ծիրանի գօտի» (1945) «Զէն ու զարդ» (1946) «Մեր պարտէզէն» (1947) «Յակոբ Օշական» (1947) «Մեր դրախտէն» (1948) «Գրիգոր Նարեկացի եւ Սմրատ Բ.» (1950) «Նոր ծազրանկարներ» (1952) «Յուզումը» (1953) «Մոմիաներ» (նորագոյն ծաղրանկարներ, 1954) «Սադայէլին պոչին տակ ու շուքին» (1954) «Թատերական դէմքեր» կոթողական գործը, աւելի քան 1100 մեծադիր էջերով (1969) «Հրաշալուր պատմութիւն Հայոց» (1972, հրատարակուած՝ մահէն երկու ամիս ետք)
Նկարագրություն
Նկարագրութիւն
Վամելո ՍՊԸ (Վամելո), հայկական ընկերություն, որը զբաղվում է փողային երաժշտական գործիքների արտադրությամբ։ Ընկերությունը մասնավորապես արտադրում է դուդուկներ, դուդուկի ձայնարտադրիչներ և պարագաներ դրանց համար։ Հիմնադրվել է 2017 թվականին նոյեմբերի 1-ին Երևան քաղաքում[1]։
Վամելօ ՍՊԸ (Վամելօ), հայկական ընկերութիւն, որ կը զբաղի փողային երաժշտական գործիքներու արտադրութեամբ։ Ընկերութիւնը մասնաւորապէս կ՚արտադրէ տուտուկներ, տուտուի ձայնարտադրիչներ և պարագաներ անոնց համար։ Հիմնադրուած է 2017 թուականին նոյեմբերի 1-ին Երևան քաղաքին մէջ[1]։
Վամելո ընկերությունն արտադրում է տարբեր լարվածքի դուդուկներ, որոնց պատրաստելու համար օգտագործվում է բացառապես ավանդական ծիրանի փայտ։ Դուդուկները լինում են երկու տեսակի՝ դիատոնիկ և խրոմատիկ։ Լարվածքները բազմատեսակ են՝ սոլ, լյա, սի բեմոլ, սի, դո և ռե։
Վամելօ ընկերութիւնը կ՚արտադրէ տարբեր լարուածքի տուտուկներ, որոնց պատրաստելու համար բացառապէս կ՚օգտագործուի աւանդական ծիրանի փայտը։ Տուտուկները կ՚ըլլան երկու տեսակի՝ տիադոնիք և քրոմադիք։ Լարուածքները բազմատեսակ են՝ սոլ, լա, սի պէմօլ, սի, տօ և ռէ։
Գառնիկ Սարգսյան, ամերիկահայ երգիչ, Հայկական սփյուռքում առաջին հերթին հայտնի է իր հայկական հայրենասիրական երգերով, ՀՅԴ անդամ։
Գառնիկ Սարգիսեան, ամերիկահայ երգիչ, Հայկական սփիւռքի մէջ առաջին հերթին յայտնի է իր հայկական հայրենասիրական երգերով, ՀՅԴ անդամ։
Ծնվել է Հալեպում, Սիրիա։ Տեղափոխվել է ԱՄՆ։
Ծնած է Հալեպի մէջ։ Տեղափոխուած է ԱՄՆ։ 1982 թուականին դատապարտված է եղել Ֆիլատելֆիոյ թուրքական հիւպատոսութեան պայթման դաւադրութեան մէջ մասնակցութեան համար[1]։ Ըստ դատական որոշման, երբ Գառնիկ Սարգիսեանը կը բնակուեր Քալիֆորնիա նահանգի Անահեյմ քաղաքի մէջ անոր գործակիցներն էին Վիգեն Եաղուբեանը (Կլենտեյլ), Վիգեն Սարգիսեանը (Սանթա Մոնիքա), Տիգրան Բերբերեանը (Կլենտեյլ) և Սթիվեն Դադայեանը (Քանոկա Փարք, Քալիֆորնիա)։ Զանոնք կը մեղադրէին Հ.Ց.Ա.Մ.-ի անդամ ըլլալու համար[2]։
Սարգսյանի ազատազրկումը տևեց շատ կարճ[3][4]։ Բանտից ազատվելուց հետո Գառնիկ Սարգսյանը վերսկսեց իր երաժշտական գործունեությունը և դարձավ հայտնի երգիչ հայկական սփյուռքում։
Սարգիսեանի ազատազրկումը տեւեց շատ կարճ[1][2]։ Բանտէն ազատուելէ ետք Գառնիկ Սարգիսեանը վերսկսաւ իր երաժշտական գործունէութիւնը եւ դարձաւ յայտնի երգիչ հայկական սփիւռքի մէջ։
Սամվել Անդրանիկի Բաբայան (մարտի 5, 1965(1965-03-05), Ստեփանակերտ, ԼՂԻՄ, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ԼՂՀ ինքնապաշտպանական ուժերի նախկին գլխավոր հրամանատար։ Ռազմական, պետական և քաղաքական գործիչ, գեներալ-լեյտենանտ (1996), Արցախի հերոս (1997, հրաժարվել է կոչումից)։
Սամուէլ Անդրանիկ Բաբայեան (մարտի 5, 1965(1965-03-05), Ստեփանակերտ, ԼՂԻՄ, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ԼՂՀ ինքնապաշտպանական ուժերու նախկին գլխաւոր հրամանատար։ Ռազմական, պետական եւ քաղաքական գործիչ, զօրավար-լեյտենանտ (1996), Արցախի հերոս (1997, հրաժարած է կոչումէն)։
1972-1982 թվականներին ավարտել է Եղիշե Չարենցի անվան թիվ 7 միջնակարգ դպրոցը (ք.
1972-1982 թուականներուն աւարտած է Եղիշէ Չարենցի անուան թիւ 7 միջնակարգ դպրոցը (ք.
Ստեփանակերտ)։ 1983-1985 թվականներին ծառայել է Խորհրդային բանակում՝ Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետությունում տեղակայված տանկային գնդի հրետանու դիվիզիոնի հետախուզական վաշտում[1]։ 1988 թվականին մասնակցում է Արցախի ազատագրական պայքարին։ 1989-1991 թվականներին եղել է Արցախյան ազատամարտի գաղտնի ջոկատների հրամանատարներից մեկը, ղեկավարել է Ստեփանակերտի 2-րդ կամավորական ջոկատը, եղել է կենտրոնական շտաբի անդամ, ԼՂՀ ինքնապաշտպանության ջոկատների հրամանատարի տեղակալ։ 1991 թվականի հունիսին «Կոլցո» օպերացիայի ժամանակ՝ հունիսի 1-ին անձնագրի անճշտությունների պատճառաբանությամբ ԽՍՀՄ Ներքին զորքերի հրամանով ձերբակալվում և 6 ամսից ավել պահվում Շուշիի, ապա՝ Բաքվի Բաիլյան բանտում։ Ամիսներ անց Սամվել Բաբայանի եղբայր՝ Կարեն Բաբայանը[1] ընկերների հետ առևանգում են Ստեփանակերտ ժամանած Ադրբեջանի գլխավոր դատախազի տեղակալ Շուքյուր Աբբասովին, ում ազատության համար պարետատան հետ Ռոբերտ Քոչարյանի վարած բանակցությունների արդյունքում պահանջում են ազատ արձակել 10 գերի հայերի։ Այլոց անունները նշում են նաև այն պատճառով, որ չբացահայտվի Բաբայանի կարևորությունը հայկական կողմի համար։ Փոխանակումը հաջող է ընթանում, ու Բաբայանը այլոց հետ վերադառնում են հետ[2]։ 1992-1993 թվականներին ԼՂՀ ինքնապաշտպանության շրջաններում ղեկավարում էր մարտական գործողությունները, մասնակցել է Շուշիի ազատագրման պլանի նախագծմանը ու ղեկավարել Լիսագորի՝ հարավ-արևմտյան ուղղությունը[1], որի նպատակն էր վերահսկել Լաչին-Շուշի ճանապարհը ու շրջակա բարձունքները՝ Լաչինից հնարավոր ժամանելիք ուժերին չեզոքացնելու նպատակով[1]։ 1992-1994 թվականներին մասնակցել է մարտական գործողությունների դադարեցման բանակցություններին։ 1992-1999 թվականներին մասնակցել է նաև ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման միջազգային բանակցություններին։ 1992 թվականի մարտից մինչև օգոստոս եղել է ԼՂՀ նախարարների խորհրդին կից ինքնապաշտպանության կոմիտեի անդամ, ԼՂՀ զինված ուժերի հրամանատարի տեղակալ։ 1992 թվականի օգոստոսից մինչև 1993 թվականի ապրիլը հանդիսանում էր ԼՂՀ ինքնապաշտպանության խորհրդի նախագահի առաջին տեղակալ։ 1993 թվականի ապրիլից մինչև նույն թվականի նոյեմբեր.
Ստեփանակերտ)։ 1983-1985 թուականներուն ծառայած է Խորհրդային բանակին մէջ՝ Գերմանիոյ Ժողովրդաւարական Հանրապետութեան մէջ գտնուող հրասայլային գունդի հրետանու բաժանումի հետախուզական վաշտին[1]։ 1988 թուականին միացած է Արցախի ազատագրական պայքարին։ 1989-1991 թուականներուն եղած է Արցախեան ազատամարտի գաղտնի ջոկատներու հրամանատարներէն մեկը, ղեկաւարած է Ստեփանակերտի 2-րդ կամաւորական ջոկատը, եղած է կետրոնական շտաբին անդամ, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան ինքնապաշտպանութեան ջոկատներու հրամանատարի տեղակալ։ 1991 թուականի յունիսին «Օղակ» գործողութեան ժամանակ՝ յունիսի 1-ին անձնագրի անճշտութիւններու պատճառաբանութեամբ ԽՍՀՄ Ներքին Զօրքերու հրամանով ձերբակալուած է եւ 6 ամիսէ աւել պահուած է Շուշիի, ապա՝ Բաքուի Բաիլեան բանտում։ Ամիսներ անց Սամուէլ Բաբայեանի եղբայր՝ Կարեն Բաբայեանը[1] ընկերներու հետ առեւանգած են Ստեփանակերտ ժամանած Ազրպէյճանի գլխաւոր դատախազի տեղակալ Շուքյուր Աբբասովին, ում ազատութեան համար պարետատան հետ Ռոբերտ Քոչարեանի վարած բանակցութիւններու արդյունքում պահանջում են ազատ արձակել 10 գերի հայերի։ Այլոց անունները նշում են նաեւ այն պատճառով, որ չբացահայտվի Բաբայեանի կարեւորութիւնը հայկական կողմի համար։ Փոխանակումը հաջող է ընթանում, ու Բաբայեանը այլոց հետ վերադառնում են հետ[2]։ 1992-1993 թուականներուն ԼՂՀ ինքնապաշտպանութեան շրջաններուն մէջ ղեկաւարում էր մարտական գործողութիւնները, մասնակցած է Շուշիի ազատագրումինախագծումին ու ղեկաւարած Լիսագորի՝ հարաւ-արեւմտեան ուղղութիւնը[1], որուն նպատակն էր վերահսկել Լաչին-Շուշի ճանապարհը ու շրջակա բարձունքները՝ Լաչինէ հնարաւոր ժամանելիք ուժերուն չէզոքացնելու նպատակաւ[1]։ 1992-1994 թուականներուն մասնակցած է մարտական գործողութիւնները դադրեցնելու բանակցութիւններուն։ 1992-1999 թուականներուն մասնակցած է նաեւ ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորման միջազգային բանակցութիւններուն։ 1992 թուականի մարտից մինչեւ օգոստոս եղած է ԼՂՀ նախարարներու խորհրդին կից ինքնապաշտպանութեան կոմիտեի անդամ, ԼՂՀ զինուած ուժերի հրամանատարի տեղակալ։ 1992 թուականի օգոստոսից մինչեւ 1993 թուականի ապրիլը հանդիսանում էր ԼՂՀ ինքնապաշտպանութեան խորհրդի նախագահի առաջին տեղակալ։ 1993 թուականի ապրիլից մինչեւ նույն թուականի նոյեմբեր.
Ինքնաշաշտպանության խորհրդի նախագահի պաշտոնակատար։ 1993 թվականի նոյեմբերից մինչև 1999 թվականի դեկտեմբեր.
Ինքնաշաշտպանութեան Խորհուրդի նախագահի պաշտոնակատար։ 1993 թուականի նոյեմբերէն մինչեւ 1999 թուականի դեկտեմբեր.
ԼՂՀ Ինքնապաշտպանության բանակի հրամանատար։ 1994 թվականին ստորագրել է Բիշքեկյան արձանագրությունը՝ ԼՂՀ, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հաստատված հրադադարի մասին եռակողմ համաձայնագիրը[3]։ 1995-1999 թթ. ԼՂՀ առաջին Պաշտպանության նախարար։ Փոխգնդապետ (1992), գնդապետ (1993), գեներալ-մայոր (1994), գեներալ-լեյտենանտ (1996), ԼՂՀ «Ոսկե Արծիվ» շքանշանակիր։ 1992-1994 թվականներին եղել է ԼՂՀ պաշտպանության պետական կոմիտեի անդամ։ 1992-1995 թվականներին ԼՂՀ Գերագույն խորհրդի առաջին գումարման պատգամավոր։ 1995-1999 թվականներին եղել է ԼՂՀ կառավարության և նախագահին կից անվտանգության խորհրդի անդամ։ 2000-2004 թվականներին ԼՂՀ նախագահ Արկադի Ղուկասյանի դեմ մահափորձ կատարելու մեղադրանքով ազատազրկման է դատապարտվել 14 տարով, սակայն 4,5 տարի անց նրան ներում է շնորհվել։ 2004-2005 թվականներին ստեղծում է տեղեկատվական-վերլուծական «Խաչմերուկ» հասարակական կազմակերպությունը (ք.
ԼՂՀ Ինքնապաշտպանութեան Բանակի հրամանատար։ 1994 թուականին ստորագրած է Պիշքեքեան արձանագրութիւնը՝ ԼՂՀ, Ազրպէյճանի եւ Հայաստանի միջեւ հաստատուած հրադադարին մասին եռակողմ համաձայնագիրը[3]։ 1995-1999 թուականներուն ԼՂՀ առաջին Պաշտպանութեան Նախարար։ Փոխգնդապետ (1992), գնդապետ (1993), զօրավար-մայոր (1994), զօրավար-լեյտենանտ (1996), ԼՂՀ «Ոսկէ Արծիւ» շքանշանակիր։ 1992-1994 թուականներուն եղած է ԼՂՀ պաշտպանութեան պետական կոմիտէի անդամ։ 1992-1995 թուականներուն ԼՂՀ Գերագույն Խորհուրդի առաջին գումարումի պատգամաւոր։ 1995-1999 թուականներուն եղած է ԼՂՀ կառաւարութեան եւ նախագահին կից անվտանգութեան խորհուրդի անդամ։ 2000-2004 թուականներուն ԼՂՀ նախագահ Արկադի Ղուկասեանի դէմ մահափորձ կատարելու մեղադրանքով բանտարկութեան է դատապարտուած 14 տարով, սակայն 4,5 տարի անց նրան ներում է շնորհուած։ 2004-2005 թուականներուն ստեղծած է տեղեկատուական-վերլուծական «Խաչմերուկ» հասարակական կազմակերպութիւնը (ք.
Երևան)։ 2005 թվականին հիմնադրում է «Դաշինք» կուսակցությունը։ 2017 թվականին ԱԱԾ-ն ձերբակալել է Սամվել Բաբայանին՝ «Իգլա» տեսակի զենիթա-հրթիռային համալիր մաքսանենգ ճանապարհով Հայաստան բերելու գործի շրջանակներում։ Բաբայանը չի ընդունել իրեն առաջադրված մեղադրանքը։ 2018 թվականին հեղափոխությունից հետո ազատ է արձակվել բանտից։ 2020 թվականի մարտի 31-ին կայացած ընտրություններում նրա գլխավորած «Միասնական Հայրենիք» կուսակցությունը մտնում է Արցախի ԱԺ՝ 9 մանդատով։ 2020 թվականի մայիսի 29-ին նշանակվել է Արցախի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար[4]։ Այդ պաշտոնից հրաժարվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ին[5]։ 2021 թվականին հիմնադրել է «Ազատական» կուսակցությունը, որը մասնակցելու է 2021 թ․ հունիսի 20-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններին՝ Բաբայանի գլխավորությամբ[6]։
Երեւան)։ 2005 թուականին հիմնադրած է «Դաշինք» կուսակցութիւնը։ 2017 թուականին ԱԱԾ ձերբակալած է Սամուէլ Բաբայեանը՝ «Իգլա» տեսակի հրթիռային համալիր մաքսանենգ ճանապարհով Հայաստան բերելու գործի շրջանակներին։ Բաբայեանը չի ընդունել իրեն առաջադրուած մեղադրանքը։ 2018 թուականին յեղափոխութիւնէն ետք ազատ է արձակուած բանտէ։ 2020 թուականի մարտի 31-ին կայացած ընտրութիւններին նրա գլխաւորած «Միասնական Հայրենիք» կուսակցութիւնը մտած է Արցախի ԱԺ՝ 9 մանդատով։ 2020 թուականի մայիսի 29-ին նշանակուած է Արցախի Անվտանգութեան Խորհուրդի քարտուղար[4]։ Այդ պաշտօնէն հրաժարած է 2020 թուականի նոյեմբերի 10-ին[5]։ 2021 թուականին հիմնադրած է «Ազատական» կուսակցութիւնը, որ պիտի մասնակցէ է 2021 թուականի հունիսի 20-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրութիւններուն՝ Բաբայեանի գլխաւորութեամբ[6]։
Գրականություն
Գրականութիւն
Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2021), Հայաստանի Ազգային Ժողովի 8-րդ գումարման արտահերթ ընտրություններ, որը կկայանա 2021 թվականի հունիսի 20-ին[1][2]։ Ընտրությունները նախատեսված էր անցակացնել 2023 թվականի դեկտեմբերի 9-ին, սակայն այն կանցկացվի ավելի վաղ՝ 2020 թվականի Հայ-ադրբեջանական պատերազմից հետո Հայաստանում տևական քաղաքական ճգնաժամի պատճառով[3]։
այաստանի խորհրդարանական ընտրութիւններ (2021), Հայաստանի Ազգային Ժողովի 8-րդ գումարման արտահերթ ընտրութիւններ, որոնք տեղի ունեցան 2021 Յունիս 20-ին[1][2]։ Այս ընտրութիւնները նախատեսուած էին 2023 դեկտեմբեր 9-ին, սակայն 2020-ի Արցախեան երկրորդ պատերազմէ ետք Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած քաղաքական տագնապի պատճառով ընտրութիւնները տեղի ունեցան աւելի կանուխ[3]։
Մայիսի 10-ին խորհրդարանը երկրորդ անգամ վարչապետի պաշտոնում չընտրեց Նիկոլ Փաշինյանին և Հայաստանի յոթերորդ Ազգային ժողովը լուծարվեց օրենքի ուժով։
Մայիս10-ին խորհրդարանը երկրորդ անգամ մը եւս Նիկոլ Փաշինեանին իբր վարչապետ չընտրեց ու Հայաստանի եօթերորդ Ազգային ժողովը լուծուեցաւ օրենքի ուժով։ Այսպիսով հրչակուեցին արտակարգ ընտրութիւններ:
ՈՒԵՖԱ-ի 2020 թվականի Եվրոպայի ֆուտբոլի առաջնություն (Եվրո-2020)[1]` սովորաբար անվանում են ՈՒԵՖԱ Եվրո 2020 կամ պարզապես Եվրո-2020, նախատեսված է դառնալու ՈՒԵՖԱ-ի Եվրոպայի 16-րդ առաջնությունը, որը կազմակերպվում է Եվրոպական Ֆուտբոլային Ասոցիացիաների Միության (ՈւԵՖԱ) կողմից[2]։
ՈւԵՖԱ-ի 2020-ի Եւրոպայի Ոտնագնդակի առաջնություն (Եւրո-2020)[1]` սովորաբար կը կոչուի նաեւ ՈՒԵՖԱ Եւրօ 2020 կամ պարզապես Եւրօ-2020, ՈՒԵՖԱ-ի Եվրոպայի 16-րդ առաջնութիւնը, որը կազմակերպուած է Եւրոպական Ոտնագնդակի Զուգորդութիւններու Միութեան (ԵՈԶՄ, աւելի յայտնի իբր՝ ՈւԵՖԱ) կողմէ[2]։ Տեղի ունեցաւ 12 քաղաքներու մէջ 2021 յունիս 12-էն մինչեւ յուլիս 12:
2014 թվականի սեպտեմբերի 19-ին հայտարարեց ընտրված 13 սկզբնական մարզադաշտերի մասին[18]։ Այնուամենայնիվ ՈՒԵՖԱ-ի հատուկ հանձնաժողովը Բրյուսելին հեռացրեց որպես հյուրընկալողի 2017 թվականի դեկտեմբերի 7-ին, քանի որ Եվրոմարզադաշտի կառուցումը ուշանում էր։ Չորս հանդիպում (երեքը խմբային փուլում, մեկը 1/8 եզրափակչում), որոնք պետք է կայանային Բրյուսելում, որոշվեց անցկացնել Լոնդոնի Ուեմբլի մարզադաշտում[19]։ 2021 ապրիլի 23-ին ՈՒԵՖԱ-ն հայտարարեց, քանի Ավիվա մարզադաշտը Դուբլինում Կովիդ 19-ի համավարակի դեմ համապատասխան միջոցառումներ չի իրականացնում, հեռացնել որպես հյուրընկալողի։ Նրան չորս հանդիպումները վերաբաշխվեցին Սանկտ Պետերբուրգի Գազպրոմ Արենայի և Ուեմբլի մարզադաշտի միջև։ Նույն պատճառով ՈՒԵՖԱ-ին Իսպանիայի Բիլբաոյի փոխարեն հյուրընկալողը դարձավ Սևիլյան։
2014 սեպտեմբեր 19-ին յայտարարուեցամ ընտրուած 13 սկզբնական մարզադաշտերը[1]։ ՈւԵՖԱ-ի յատուկ հանձնաժողովը 2017 դեկտեմբեր 7-ին Պրիւքսէլի հանեց որպէս հոյրընկալող, որովհետեւ մարզադաշտի կառուցումը երկար կը տեւեր։ Չորս հանդիպում , որոնք տեղի պիտի ունենային Պրիւքսէլի մէջ, փոխադրուեցան Լոնտոնի Ուեմպլի մարզադաշտը[2]։ 2021 ապրիլի 23-ին ՈՒԵՖԱ-ն յայտարարեց թէ համաճարակի պատճառով Տապլինի Ավիվա մարզադաշտի մէջ տեղի ունենալիք խաղերը վերաբաշխուեցան Սեն Փեթերպուրկի Կազպրոմ Արենայի և Ուեմբլի մարզադաշտի միչեւ։ Նոյն պատճառով ՈՒԵՖԱ-ին Իսպանիայի Պիլպաօյի փոխարէն հիւրընկալողը դարձավ Սեւիյան։
Լոնդոն Հռոմ Լոնդոն Հռոմ Մյունխեն Բաքու Սանկտ Պետերբուրգ Բուդապեշտ Սևիլյա Բուխարեստ Ամստերդամ Գլազգո Կոպենհագեն Մյունխեն Ուեմբլի մարզադաշտ Օլիմպիական մարզադաշտ Ալյանց Արենա Տարողություն՝ 90,000 Տարողություն՝ 70,634 Տարողություն՝ 70,000 Բաքու Սանկտ Պետերբուրգ Բուդապեշտ Օլիմպիական մարզադաշտ Գազպրոմ Արենա Պուշկաշ մարզադաշտ Տարողություն՝ 68,700 Տարողություն՝ 68,134 Տարողություն՝ 67,215 Սևիլյա Բուխարեստ Ամստերդամ Գլազգո Կոպենհագեն Լա Կարտուխա Ազգային մարզադաշտ Ամստերդամ Արենա Հեմպդեն Պարկ Պարկեն մարզադաշտ Տարողություն՝ 60,000 Տարողություն՝ 55,600 Տարողություն՝ 54,990 Տարողություն՝ 51,866 Տարողություն՝ 38,065
Լոնդոն Հռոմ Մյունխեն Ուեմբլի մարզադաշտ Օլիմպիական մարզադաշտ Ալյանց Արենա Տարողութիւն՝ 90,000 Տարողութիւն՝ 70,634 Տարողութիւն՝ 70,000 Բաքու Սանկտ Պետերբուրգ Բուդապեշտ Օլիմպիական մարզադաշտ Գազպրոմ Արենա Պուշկաշ մարզադաշտ Տարողութիւն՝ 68,700 Տարողութիւն՝ 68,134 Տարողութիւն՝ 67,215 Սևիլյա Բուխարեստ Ամստերդամ Գլազգո Կոպենհագեն Լա Կարտուխա Ազգային մարզադաշտ Ամստերդամ Արենա Հեմպդեն Պարկ Պարկեն մարզադաշտ Տարողութիւն՝ 60,000 Տարողութիւն՝ 55,600 Տարողութիւն՝ 54,990 Տարողութիւն՝ 51,866 Տարողութիւն՝ 38,065
Մրցաշարը նախատեսվում էր անցկացնել ՈւԵՖԱ-ի 12 երկրների 12 քաղաքներում` 2020 թվականի հունիսի 12-ից մինչև հուլիսի 12-ը։ Առաջնության գործող չեմպիոնը Պորտուգալիան է, որը հաղթել է 2016 թվականի առաջնությունում։ Առաջին անգամ ՈւԵՖԱ-ի Եվրոպայի առաջնությունում կօգտագործվի մրցավարների վիդեո օգնական (VAR) համակարգը[3]։
Մրցաշարքը նախատեսուած էր տեղի ունենալ ՈւԵՖԱ-ի 12 երկիրներու 12 քաղաքներու մէջ ` 2020 թուականի յունիս 12-էն մինչեւ յուլիս 12-ը, սակայն 2020 մարտի 17-ին ՈՒԵՖԱ-ն որոշեց մրցաշարքը 1 տարի հետաձգել 2020 թուականի Պսակաձեւ Ժահրի (Քովիտ-19) համաճարակի պատճառով[1]։ Առաջին անգամ ըլլալով այս մրցաշարքին օգտագործուեցան տեսերիզով օգնական իրաւարարներ (ՏՕԻ, Անգլ.՝ Video assisstant referee: VAR)[2]։
ՈւԵՖԱ-ի նախկին նախագահ Միշել Պլատինին ասել է, որ մրցաշարը հյուրընկալվում է մի քանի երկրներում՝ որպես «ռոմանտիկ» միջոցառում՝ նշելու Եվրոպայի առաջնության մրցաշարի 60-ամյակը[4]։ Լինելով մրցույթին մասնակցած բոլոր մարզադաշտերից ամենաշատ տեղեր ունեցողը, Լոնդոնի «Ուեմբլի» մարզադաշտը, երկրորդ անգամ կընդունի կիսաեզրափակչի և եզրափակչի խաղերը՝ մինչ այդ ընդունած լինելով 1996 թվականի մրցաշարը։ Բացման խաղը կանցկացվի Հռոմի «Ստադիո Օլիմպիկոն», որին կմասնակցեն Թուրքիան և Իտալիան։
Մրցաշարքի 60-ամեակը տօնելու համար, ՈւԵՖԱ-ի նախկին նախագահ Միշել Պլատինիի առաջարկով մրցաշարքը տեղի ունեցաւ մի քանի երկրներու մէջ[1]։ Բացման խաղը տեղի ունեցաւ Հռոմի «Ստադիո Օլիմպիկոն» Թուրքիայի եւ Իտալիայի միչեւ, իսկ եզրափակիչ խաղը՝ Լոնտոնի «Ուեմբլի» մարզադաշտը:
Ավիս (Ավետիս) Սողոմոնի Նուրիջանյան (դեկտեմբերի 3, 1896, գյուղ Վաչագան - սեպտեմբերի 16, 1938), բոլշևիկ հեղափոխական, կուսակցական ու պետական գործիչ։ Հայտնի է դաժան ռեպրեսիվ գործողություններով, մասնավորապես դաշնակցականների և «դաշնակցական» պիտակավորված մարդկանց դեմ դաժան պայքարով։
Աւիս (Աւետիս) Սողոմոն Նուրիճանեան (3 Դեկտեմբեր 1896, գյուղ Վաչագան - 16 Սեպտեմբեր 1938), հայ յեղափոխական, կուսակցական ու պետական գործիչ։
1930 թվականից Անդրկովկասի կոլխոզ-կենտրոնի նախագահն էր, սակայն 1937 թվականի դրությամբ չէր աշխատում։ 1937 թվականի հուլիսի 29-ին ձերբակալվում է ու 1938 թվականի հուլիսի 19-ին դատապարտվում գնդակահարության։ Մահացել է բանտում 1938 սեպտեմբերի 16-ին՝ ըստ որոշ աղբյուրների դատավճռի՝ գնդակահարության իրականացման արդյունքում[1]։
1930 թուականէն Այսրկովկասի կոլխոզ-կեդրոնի նախագահն էր, սակայն 1937 թուականի դրութեամբ չէր աշխատէր։ 1937 թուականի Յուլիսի 29-ին կը ձերբակալուի ու 1938 թուականի Յուլիսի 19-ին կը դատապարտուի գնդակահարութեան։ Մեռած է բանտին մէջ 1938-ի Սեպտեմբերի 16-ին[1]։
Ծնվել է 1896 թվականի դեկտեմբերի 3-ին Վաչագան գյուղում (այժմ՝ Կապան քաղաքի շրջագծի մեջ) գյուղացու ընտանիքում։ Ավարտել է Շուշիի ռեալական ուսումնարանը, սովորել Կիևի առևտրի ինստիտուտի տնտեսագիտական ֆակուլտետում (1913-1917), որը 4-րդ կուսից հետո թողել է կրթությունը ու զբաղվել հեղափոխական գործունեությամբ[1]։
Ծնած է 1896 թուականին Դեկտեմբերի 3-ին Վաչագան գիւղին մէջ, որ այժմ Կապան քաղաքի մաս կը կազմէ։ Աւարտած է Շուշիի ռեալական ուսումնարանը, ապա սովորած է Քիեւի առեւտրական համալսարանին տնտեսագիտական բաժինը (1913-1917), որ չորրորդ տարիէն ետք անաւարտ ձգած է կրթութիւնը ու զբաղած է յեղափոխական գործունէութեամբ[1]։
1917 թվականի մարտից 1918 թվականի հունիս հանդիսացել է Դաշնակցություն կուսակցության անդամ[1]։ 1918 թվականին անդամագրվել է Կոմունիստական կուսակցությանը։ Բաքվում մասնակցել է հեղափոխական շարժմանը, Բաքվի կոմունայի ժամանակ՝ նրա միջոցառումներին։ 1919 թվականին ընտրվել է ՌԿ(բ) կ Բաքվի ընդհատակյա կոմիտեի անդամ, ապա ղեկավար աշխատանք տարել Ալեքսանդրապոլի բոլշևիկյան կազմակերպությունում։ Մասնակցել է Հայաստանի բոլշևիկյան կազմակերպությունների 1919 թվականի խորհրդակցությանը և 1920 թվականի հունվարյան կոնֆերանսին, ընտրվել ՌԿ(բ) կ Հայաստանի կոմիտեի (Արմենկոմ) կազմում։ Ղեկավար մասնակցություն է ունեցել Ալեքսանդրապոլում 1920 թվականի մայիսյան ցույցերի և ապստամբության կազմակերպմանը։ 1920 թվականի ամռանը ընտրվել է ՀԿ(բ) կ արտասահմանյան բյուրոյի անդամ։ Եղել է Կոմինտերնի կոնգրեսի պատգամավոր։
1917 թուականի Մարտէն մինչեւ 1918-ի Յունիս եղած է Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան անդամ[1]։ 1918 թուականին միացած է Պոլշեւիկեան կուսակցութեանը։ Պաքուի մէջ մասնակցած է յեղափոխական շարժումին, մասնաւորապէս «Պաքուի Կոմունա»յի ժամանակ։ 1919 թուականին ընտրուած է Պոլշեւիկեան կուսակցութեան Պաքուի ընդյատակեայ կոմիտէին անդամ, ապա ղեկավար աշխատանք է տարած Ալեքսանդրապոլի Պոլշեւիկեան կազմակերպութեան մէջ։ Մասնակցած է Հայաստանի Պոլշեւիկեան կազմակերպութեանց 1919 թուականի խորհրդակցութեանը եւ 1920 թուականի Յունուարյան ժողովին, ընտրուած է Պոլշեւիկեան կուսակցութեան Հայաստանի կոմիտէին (Արմենկոմ) անդամ։ Ալեքսանդրապոլին մէջ 1920 թուականի Մայիսի ցոյցերին և ապստամբութեան կազմակերպիչներէն է եղած։ 1920 թուականի ամառուան ընտրուած է Հայաստանի համայնավար կուսակցութեան արտասահմանեան բիւրոյի անդամ։ Եղած է Համայնավար միջազգային կազմակերպութեան (Քոմինտթերն) ընդհանուր ժողովի պատգամաւոր։
1920 թվականի սեպտեմբերին Նուրիջանյանը մասնակցել է Հայաստանի կոմունիստական կազմակերպությունների խորհրդակցությանը Բաքվում, ընտրվել ՀԿ(բ) ԿԿ կազմում։
1920 թուականի Սեպտեմբերին Նուրիճանեանը մասնակցած է Հայաստանի համայնավար կազմակերպութեանց խորհրդակցութեանը Պաքուի մէջ, ընտրուած է Հայաստանի համայնավար կուսակցութեան կեդրոնական կոմիտէին անդամ։
1920 թվականի նոյեմբերից մինչև դեկտեմբերի 4-ը եղել է Հայաստանի հեղափոխական կոմիտեի նախագահ, իսկ 1920 նոյեմբերից մինչեւ 1921 թվականի մայիս՝ Հայաստանում բոլշևիկյան կառավարության զինվորական գործերի ժողովրդական կոմիսար։ Որպես Հայաստանի հեղկոմի անդամ, ստորագրել է Հայաստանում խորհրդային իշխանության հասատաման դեկլարացիան։ 1921 թվականի հունվարին եղել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության սպաների և գործիչների աքսորի ու կոտորածների իրագործման պարագլուխներից։ 1921 թվականի մայիսից մինչեւ սեպտեմբեր եղել է հատուկ նշանակության խմբավորումների ղեկավար, իսկ 1921 թվականի սեպտեմբերից մինչեւ 1923 թվականի փետրվար՝ Հայաստանի ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսար։
1920 թուականի Նոյեմբերէն մինչեւ Դեկտեմբերի 4 եղած է Հայաստանի յեղափոխական կոմիտէին («յեղկոմ») նախագահ, իսկ 1920-ի Նոյեմբերէն մինչեւ 1921 թվականի Մայիս՝ Հայաստանի Պոլշեւիկեան կառավարութեան զինուորական գործոց ժողովրդական կոմիսար (պաշտպանութեան նախարար)։ Որպէս Հայաստանի յեղափոխական կոմիտէին անդամ, ստորագրած է Հայաստանի մէջ խորհրդային իշխանութեան հաստատումին մասին հռչակագիրը։ 1921 թուականի Յունուարին եղած է Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան սպաներու և գործիչներու աքսորի ու կոտորածների իրագործումին պարագլուխներէն։ 1921 թուականի Մայիսէն մինչեւ Սեպտեմբեր եղած է յատուկ նշանակութեան խմբաւորումներու ղեկավար, իսկ 1921 թուականի Սեպտեմբերէն մինչեւ 1923 թուականի Փետրուար՝ Հայաստանի ներքին գործոց ժողովրդական կոմիսար։
1923-1930 թվականներին մեկնել է Հայաստանից եւ կուսակցական աշխատանք կատարել Լենինգրադում և Ռյազանի նահանգում։
1923-1930 թուականներուն կուսակցական աշխատանք է կատարած Լենինկրատի և Ռեազանի նահանգին մէջ։
Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետություն (ռուս.՝ Луганская Народная Республика) կամ ԼԺՀ (ռուս.՝ ЛНР), ինքնահռչակ պետություն Եվրոպայում, Ուկրաինայի արևելքում։ Ճանաչվել է Ռուսատանի Դաշնության [21.02.2022], Հարավային Օսիայի և Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետության(ԴԺՀ) կողմից։ Այն Ուկրաինիայի կողմից համարվում է օկուպացված տարածք[2][3]։ Լուգանսկի Հանրապետության տարածքը կազմում է 8352,6 քառ. կմ, բնակչությունը՝ 1 197 100։ Որպես արժույթ օգտագործվում են Գրիվնան[4], Ռուսական ռուբլին, Եվրոն և թե ԱՄՆ դոլարը։
Լուկանսքի Ժողովրդական Հանրապետութիւն (ռուս.՝ Луганская Народная Республика) կամ ԼԺՀ (ռուս.՝ ЛНР), ինքնահռչակ պետություն, Ուկրաինայի արեւելքը։ Ճանչցուած է Ռուսիոյ, Հարաւային Օսեթիայի եւ Տոնեցքի Ժողովրդական Հանրապետութեան կողմէ: Բոլոր այլ Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան անդամները այս շրջանը կը համարեն իբր Ուքրանիոյ մաս կազմող տարածաշրջան: Ուքրանիա զայն կը համարէ իբր գրաւած տարածք[1][2]։ Լուկանսքի Հանրապետութեան տարածքը՝ 8352,6 ք. քմ, բնակչութիւնը՝ 1 197 100։ Այստեղ կը գործածուին Գրիվնան[3], Ռուսական ռուպլին, Եւրոն եւ ԱՄՆ տոլարը։ Փետրուար 21-ին Ռուսիոյ նախագահ Վլատիմիր Փութին Լուհանսքի եւ Տոնեցքի ժողովրդական հանրապետութիւններու անկախութիւնը ճանչցաւ[4] եւ Փետրուար 22-ի արաւոտեան յայտարարեց Ռուս խաղաղապահներու մուտքը երկու հանրապետութիւններուն մէջ[…]:
Ռուսաստանի ներխուժումը Ուկրաինա (2022) Ռուս-ուկրաինական պատերազմ (2014-այժմ) Ռազմական իրավիճակը 2022 թվականի մարտի 2-ի դրությամբ Թվական Փետրվարի 24, 2022 Վայր Ուկրաինա Արդյունք Ընթանում է Հակառակորդներ Ռուսաստան ԴԺՀ ԼԺՀ Աջակցություն Բելառուս Ուկրաինա Հրամանատարներ Վլադիմիր Պուտին Միխայիլ Միշուստին Սերգեյ Շոյգու Վլադիմիր Զելենսկի Դենիս Շմիգալ Ալեքսեյ Ռեզնիկով Կողմերի ուժեր Ռուսաստան 900,000 (Զինված ուժեր) 554,000 (Կիսառազմական) 2,000,000 (Պահեստազոր)[1] • այդ թվում՝ 175,000-ից[2] 190,000[3] Ուկրաինայի սահմանին ԴԺՀ 20,000[1] ԼԺՀ 14,000[1] Ուկրաինա 209,000 (Զինված ուժեր) 102,000 (Կիսառազմական) 900,000 (Պահեստազոր)[1]
2022 Ռուսաստանի ներխուժում Ուքրանիա Ռազմական վիճակը 2022 մարտի 2-ին Վայր Կաղապար:Դրօշաւորում/Ուքրանիա Հակառակորդներ Կաղապար:Դրօշաւորում/Ռուսիա ՏԺՀ ԼԺՀ Աջակցություն Կաղապար:Դրօշաւորում/Բելառուս Կաղապար:Դրօշաւորում/Ուքրանիա Հրամանատարներ Կաղապար:Country data Ռուսիա Վլատիմիր Փութին Կաղապար:Country data Ռուսիա Միխայիլ Միշուստին Կաղապար:Country data Ռուսիա Սերկէյ Շօյկու Կաղապար:Country data Ուքրանիա Վոլոտիմիր Զելենսքի Կաղապար:Country data Ուքրանիա Տենիս Շմիկալ Կաղապար:Country data Ուքրանիա Ալեքսեյ Ռեզնիքով Կողմերու ուժեր Կաղապար:Դրօշաւորում/Ռուսիա 900,000 (Զինուած ուժեր) 554,000 (Կիսառազմական) 2,000,000 (Պահեստազոր)[1] • այդ թվում՝ 175,000-ից[2] 190,000[3] Ուկրաինայի սահմանին ՏԺՀ 20,000[1] ԼԺՀ 14,000[1] Կաղապար:Դրօշաւորում/Ուքրանիա 209,000 (Զինուած ուժեր) 102,000 (Կիսառազմական) 900,000 (Պահեստազոր)[1]
Ռուսաստանի ներխուժումը Ուկրաինա կամ Ռուս-ուկրաինական պատերազմ (2022), զինված հակամարտություն Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև, որը սկսել է 2022 թվականի փետրվարի 24-ին՝ Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժմամբ[4]։ Պատերազմին նախորդել է Ռուսաստանի կողմից Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետության և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետության անկախության ճանաչումը[5]։
Ռուսաստանի ներխուժումը Ուքրաինա կամ Ռուս-ուքրանական պատերազմ (2022), զինուած հակամարտութիւն Ռուսաստանի եւ Ուքրաինայի միջեւ, որ սկսաւ 2022 փետրուար 24-ին՝ Ռուսաստանի կողմէ Ուքրանիա ներխուժմամբ[1]։ Պատերազմին նախորդեց Ռուսաստանի կողմէ Տոնեցքի Ժողովրդական Հանրապետութեան (ՏԺՀ) եւ Լուկանսքի Ժողովրդական Հանրապետութեան (ԼԺՀ) անկախութեան ճանաչումը[2]։
1 2 3 4 The military balance 2021։ Abingdon, Oxon: International Institute for Strategic Studies։ 2021։ ISBN 978-1032012278 ↑ Julian E. Barnes, Michael Crowley, Eric Schmitt (10 January 2022)։ «Russia Positioning Helicopters, in Possible Sign of Ukraine Plans»։ The New York Times (անգլերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 22 January 2022-ին։ Վերցված է 20 January 2022։ «American officials had expected additional Russian troops to stream toward the Ukrainian border in December and early January, building toward a force of 175,000.» |url-status= պարամետրը գոյություն չունի (օգնություն); |url-access= պարամետրը գոյություն չունի (օգնություն) ↑ Bengali Shashank (18 February 2022)։ «The U.S. says Russia's troop buildup could be as high as 190,000 in and near Ukraine.»։ The New York Times (en-US)։ Վերցված է 18 February 2022 |url-access= պարամետրը գոյություն չունի (օգնություն) ↑ «Պուտինը ազդարարեց ռազմական գործողության մեկնարկը Ուկրաինայի արևելքում»։ mediamax.am (անգլերեն)։ Վերցված է 2022-02-24 ↑ «Ռուսաստանը պաշտոնապես ճանաչեց Դոնեցկի և Լուգանսկի ինքնահռչակ հանրապետությունների անկախությունը»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2022-02-24 CS1 սպաս․ հայերենը նշված է (link) ↑ ««Լայնամասշտաբ ներխուժում» Ուկրաինա, պայթյուններ, կրակոցներ Կիևում և այլ քաղաքներում»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2022-02-24 CS1 սպաս․ հայերենը նշված է (link) ↑ «Зеленский: Путин хочет уничтожить Украину, но украинские военные дают достойный отпор»։ УНИАН։ 24.02.22 ↑ «Зеленский объявил о разрыве дипотношений с Россией»։ РБК (ռուսերեն)։ Վերցված է 2022-02-24 ↑ Morin Rebecca (24 February 2022)։ «World leaders condemn Russian invasion of Ukraine; EU promises 'harshest' sanctions – live updates»։ USA Today։ Արխիվացված է օրիգինալից 24 February 2022-ին։ Վերցված է 24 February 2022 |url-status= պարամետրը գոյություն չունի (օգնություն) ↑ «More than 1,700 people detained in widespread Russian protests against Ukraine invasion»։ CBC News։ 24 February 2022։ Արխիվացված է օրիգինալից 24 February 2022-ին։ Վերցված է 24 February 2022 |url-status= պարամետրը գոյություն չունի (օգնություն) ↑ «Էրդողանը Անվտանգության խորհրդի նիստ է հրավիրել Ուկրաինայում իրադարձությունների պատճառով»։ news.am (հայերեն)։ Վերցված է 2022-02-24 CS1 սպաս․ հայերենը նշված է (link) ↑ «Ռուսաստանի հարավում 12 օդանավակայանի աշխատանքները ժամանակավորապես դադարեցվել են»։ armenpress.am (հայերեն)։ Վերցված է 2022-02-24 CS1 սպաս․ հայերենը նշված է (link)
↑ ↑ ↑ ««Լայնամասշտաբ ներխուժում» Ուկրաինա, պայթյուններ, կրակոցներ Կիևում և այլ քաղաքներում»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ արտագրուած է՝ 2022-02-24 ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑
Մոսկվայի ժամանակով մոտավորապես ժամը 05:30-ին (UTC+3) նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց Ուկրաինան «ապառազմականացնելու» «հատուկ գործողության» մասին, որից րոպեներ անց հրթիռային հարվածներ են սկսվել Ուկրաինայի տարբեր վայրերում, այդ թվում՝ մայրաքաղաք Կիևի մերձակայքում[6]։ Ռուսական զորքերը ներխուժեցին ուկրաինական տարածք՝ Ռուսաստանի մայրցամաքային տարածքից, Բելառուսից և Ղրիմից։ Միևնույն ժամանակ, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի զինված կազմավորումները սկսեցին ռազմական գործողություններ Ուկրաինայի Զինված ուժերի դեմ Դոնբասի ամբողջ ճակատային գծի երկայնքով և մի շարք վայրերում անցան հարձակման։
Մոսկուայի ժամանակով մօտաւորապէս ժամը 05:30-ին (UTC+3) նախագահ Վլատիմիր Փութին յայտարարեց Ուքրանիան «ապառազմականացնելու» «յատուկ գործողութեան» մասին, որմէ վարկեաններ ետք հրթիռային հարուածներ սկսան Ուքրանիայի տարբեր վայրերու վրայ[1]։ Ռուսական զօրքերը բոլոր կողմերէն ներխուժեցին ուքրանական տարածքը՝ Ռուսաստանի մայրցամաքային տարածքէն, Պելառուսէն եւ Ղրիմէն։ Միեւնոյն ժամանակ, ՏԺՀ-ի եւ ԼԺՀ-ի զինուած ուժերը սկսան ռազմական գործողութիւններ Ուքրանիայի Զինուած ուժերու դէմ Տոնպասի ամբողջ ճակատային գիծի երկայնքով։
Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին հայտնել է, որ այս ռազմական գործողությունների հիմնական նպատակը Ուկրաինայի՝ որպես պետության կազմալուծումն է[7]։ Ուկրաինան հայտարարել է Ռուսաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների խզման մասին[8]։
Ուքրանիայի նախագահ Վոլոտիմիր Զելենսքի յայտնեց, որ այս ռազմական գործողութիւններու հիմնական նպատակը Ուքրանիայի՝ որպէս պետութեան կազմալուծումն է[1]։ Ուքրանիան յայտարարած է Ռուսաստանի հետ դիւանագիտական յարաբերութիւններու խզման մասին[2]։
Ռուսաստանի ներխուժումը արժանացավ միջազգային համատարած դատապարտմանը, ներառյալ Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների կիրառմամբ, մինչդեռ Ռուսաստանում հակապատերազմական բողոքի ցույցերն ուղեկցվեցին զանգվածային ձերբակալություններով[9][10]։
Ռուսաստանի ներխուժումը արժանացաւ միջազգային համատարած դատապարտման, ներառեալ Ռուսաստանի դէմ պատժամիջոցների կիրառմամբ, մինչդեռ Ռուսաստանի մէջ հակապատերազմական բողոքի ցոյցերն ուղեկցուեցան զանգուածային ձերբակալութիւններով[1][2]։
Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցը Ռուսաստանին կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել ռազմական գործողությունն ու դուրս բերել իր զորքերը Ուկրաինայից։ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ Ուկրաինան ենթարկվել է Ռուսաստանի կողմից «չպատճառաբանված և չարդարացված» հարձակմանը, որը պատասխանատու է այն մահերի և ավերածությունների համար, որոնք հակամարտությունն իր հետ բերում է։ Եվրամիությունը սկսել է կասեցնել ռուսաստանցիներին վիզաների տրամադրումը։ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը անվտանգության խորհրդի նիստ է հրավիրել Ուկրաինայում իրադարձությունների պատճառով[11]։ Ռուսաստանը մինչև մարտի 2-ը փակել է հետևյալ քաղաքների օդանավակայանները՝ Դոնի Ռոստով, Կրասնոդար, Անապա, Գելենջիկ, Էլիստա, Ստավրոպոլ, Բելգորոդ, Բրյանսկ, Օրել, Կուրսկ, Վորոնեժ, Սիմֆերոպոլ[12]։
Գերմանիոյ վարչապետ Օլաֆ Շոլցը Ռուսաստանի կոչ ուղղեց անյապաղ դադարեցնել ռազմական գործողութիւները ու դուրս բերել իր զօրքերը Ուքրանիայէն։ ԱՄՆ նախագահ Ճօ Պայտըն յայտարարեց, որ Ուքրանիան ենթարկուած է Ռուսաստանի կողմէ «չպատճառաբանուած եւ չարդարացուած» յարձակման, որը պատասխանատու է այն մահերու եւ աւերակներու համար, որոնք հակամարտութիւնն իր հետ կը բերեն։ Կաղապար:Country data Եւրոպա Եւրոպական Միութիւնը դադրեցուց ռուս քաղաքացիներու վիզաներու տրամադրումը։ Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողան անվտանգութեան խորհրդի նիստ հրաւիրեց Ուքրաինայի իրադարձութիւններու պատճառով[1]։
Ծանոթագրություններ
Ծանօթագրութիններ
Պորփյուր Փյունիկեցի (հուն․՝ Πορφύριος, Porphýrios; արաբ․՝ فرفوريوس, Furfūriyūs, իսկական անունը՝ Մալխո, մոտ 233[1], Տյուրոս, Հարավային Լիբանան, Լիբանան - մոտ 301[1], Հռոմ, Հին Հռոմ), հին հունական փիլիսոփա և տրամաբան, նորպլատոնականության ներկայացուցիչ, Պլոտինի աշակերտը, ծագումով ասորի։ Փիլիսոփայական աշխատությունների մեծագույն մասը նվիրված է Պլատոնի տրամախոսությունների, Արիստոտելի տրամաբանական գրվածքների և Պլոտինի հայացքների մատչելի վերաշարադրմանը։
Պորփիւր Տիւրոսեցի (Լիբանանի այժմու Սուր քաղաքը) (հուն․՝ Πορφύριος, Porphýrios; արաբ․՝ فرفوريوس, Furfūriyūs, իսկական անունը՝ Մալխո, մոտ 233[1], Տյուրոս, Հարավային Լիբանան, Լիբանան - մոտ 301[1], Հռոմ, Հին Հռոմ), փիլիսոփայ և տրամաբան, նորպղատոնականության ներկայացուցիչ, Պլոտինի աշակերտը, ծագումով ասորի։ Փիլիսոփայական աշխատութիւններու մեծագոյն մասը նվիրուած է Պղատոնի տրամախոսութիւններուն, Արիստոտելի տրամաբանական գրուածքներուն և Պղոտինի հայացքներուն մատչելի վերաշարադրումին։
Հեղինակ է բազմաթիվ փիլիսոփայական աշխատությունների, որոնցից լայն տարածում էր ստացել «Արիստոտելի «Կատեգորիաների» ներածությունը» կամ պարզապես «Ներածություն»։ Արդեն հնում այդ երկը թարգմանվել է ասորերենի, լատիներենի և հայերենի (հայերեն թարգմանությունը կատարվել է 480-490 թթ.)[2]։ Պորփյուրի երկը քննվել է Դավիթ Անհաղթի կողմից՝ «Պորփյուրի «Ներածության» վերլուծությունը» աշխատությունում։
Հեղինակ է բազմաթիւ փիլիսոփայական աշխատութիւններու, որոնցմէ լայն տարածում ստացած է «Արիստոտելի «Ստորոգութիւններու» ներածությունը» կամ պարզապէս «Ներածութիւն»։ Արդէն հին ատեններ այդ երկը թարգմանուած էր ասորերէնի, լատիներէնի և հայերէնի (հայերէն թարգմանութիւնը կատարուած է 480-490 թթ.))[1]։ Պորփիւրի երկը քննուած է Դավիթ Անհաղթի կողմէն՝ «Պորփիւրի» «Ներածութեան» վերլուծությունը» աշխատութեան մէջ։
1 2 3 4 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #118595873 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016. ↑ Դավիթ Անհաղթ, Երկեր, Երևան, 1980, էջ 312։
↑ Դավիթ Անհաղթ, Երկեր, Երևան, 1980, էջ 312։
Տաքսոնոմիան (հունարենից՝ տեղավորումը ըստ կարգի + օրենք) պարզից բարդ համակարգի նպատակների և արդյունքների հիերարխիականորեն կառուցված համակարգ է։ Տաքսոնոմիաների կառուցումը տալիս է մարդու գործունեության տարբեր ասպարեզների պերսպետկիվ համակարգեր՝ կոգնիտիվ, գերագրգիռ, հոգեշարժային և այլն։
Դասաբանութիւնը կամ Թաքսոնոմիան (Յունարէնէն՝ տեղաւորում ըստ կարգի + օրէնք) պարզէն բարդ համակարգի նպատակներու և արդիւնքներու դասակարգօրէն (Հայըրարքիականօրէն) կառուցուած համակարգ է։ Դասաբանութեանց կառուցումը կու տայ մարդու գործունեութեան տարբեր ասպարեզնեու հեռանկար համակարգեր՝ ճանաչողական, գերագրգիռ, հոգեշարժային և այլն։