Pomnik w Dešnje
Pomnik w Desznie (Dissen)
Bogumił Šwjela (němsce Gotthold Schwele abo Schwela; * 5. septembra 1873 w Skjarbošcu, † 20. meje 1948 pola Naumburga) bě serbski ewangelski duchowny, słownikar, rěčespytnik, publicist, dołholětny předsyda Maćicy Serbskeje a sobuzałožer Domowiny.
Bogumił Šwjela (niem. Gotthold Schwele albo Schwela; ur. 5 września 1873 w Schorbus, zm. 20 maja 1948 pod Naumburgiem) – serbołużycki duchowny ewangelicki, leksykograf, językoznawca, publicysta, długoletni przewodniczący Macierzy Serbołużyckiej i współzałożyciel Domowiny.
W delnjołužiskej domiznje staraše so wutrajnje wo wudawanje ludowych publikacijow.
Na Dolnych Łużycach działał na rzecz wydawania publikacji narodowych w językach łużyckich.
Tak bě z redaktorom Pratyje (1895–1899 a znowa 1930–37), Bramborskeho Casnika (1916–18) a Serbskeho Casnika (1921–22). 1905/06 wudawaše cyrkwinski časopis Wosadnik a 1914/15 měsačnik Gwězda.
Był redaktorem „Pratyi“ (1895–1899 i później 1930–37), „Bramborskiego Casnika“ (1916–18) i „Serbskiego Casnika“ (1921–22).
Po Prěnjej swětowej wójnje postara so wo znowawudawanje delnjoserbskeje literatury w rjedźe Serbska knigłownja, w kotrymž wuńdźe cyłkownje 11 knihow.
W latach 1905/06 wydawał kościelne czasopismo „Wosadnik“ a w latach 1914/15 miesięcznik „Gwězda“.
1924 započa wudawać zhromadźene spisy Mata Kosyka, móžeše pak dla hospodarskeje krizy jenož tři zwjazki wozjewić.
Po I wojnie światowej zabiegał o ponowne wydawanie literatury dolnołużyckiej w cyklu Serbska knigłownja, w którym wydano ogółem 11 książek.
Spisa nahladnu ličbu nastawkow w nimale wšěch serbskich a wjele němskich publikaciskich organach.
W roku 1924 zaczyna wydawać zgromadzone dzieła Mata Kósyka, jednak udaje mu się wydać tylko trzy tomy.
Nimo toho přełožowaše lyriku a prozu do delnjoserbšćiny.
Przekładał także lirykę i prozę na język dolnołużycki.
Wosebje w młodych lětach wěnowaše so serbskemu rěčespytej.
W młodych latach poświęcał się szczególnie językoznawstwu.
Spěchowany a podpěrowany wot 20 lět staršeho Arnošta Muki staraše so wo konsolidowanje delnjoserbskeje syntaksy a prawopisa.
Wychowany i wspierany przez starszego o 20 lat Arnošta Mukę opracowywał dolnołużycką składnię i ortografię.
K tutomu zaměrej napisa mjez druhim dwudźělnu rěčnicu Lehrbuch der niederwendischen Sprache.
W tym celu napisał m. in. dwuczęściową gramatykę dolnołużycką Lehrbuch der niederwendischen Sprache.
(Heidelberg 1906) a Übungsbuch (Cottbus 1911). Jeho wobšěrne mjenowědne dźěło wuńdźe po jeho smjerći jako Die Flurnamen des Kreises Cottbus (Berlin 1959).
Jego obszerne onomastyczne Die Flurnamen des Kreises Cottbus wyszło już po jego śmierci.
Pomhaše Arnoštej Muce při zestajenju wulkeho delnjoserbskeho słownika a pokročowaše na tutym zakładźe pozdźišo sam z přihotowanjom noweho słownika, kotryž so dla wuhnaća z Łužicy pak ženje njezrealizowa.
Pomagał Arnoštowi Muce przy sporządzaniu słownika dolnołużyckiego, a później na tej podstawie kontynuował przygotowania nowego słownika, którego, z powodu wygnania z Łużyc, nigdy nie ukończył.
Po zakazu nałožowanja serbskeje rěče w zjawnosći w lěće 1937 bě Šwjela z poslednim delnjołužiskim fararjom, kiž njedźiwajcy na to hač do lěta 1941 dale serbsce prědowaše.
Po wprowadzeniu zakazu publicznych wypowiedzi po łużycku w 1937 Šwjela był ostatnim dolnołużyckim duchownym, który bez względu na zakaz aż do roku 1941 dawał kazania po dolnołużycku.
Při renowěrowanju Dešnjanskeje cyrkwje přesadźi, zo bychu so serbske napisy při emporach wobchowali.
Podczas renowacji kościoła w Desznie skutecznie zabiegał o zachowanie napisów łużyckich przy emporach.
Wosebje za čas Weimarskeje republiki wustupowaše we wšelakich funkcijach za prawa Serbow.
Za czasów Republiki Weimarskiej szczególnie występował w różnych funkcjach za prawami Serbów łużyckich.
Tak bě prěni městopředsyda Domowiny, dołholětny sekretar a hač do jeje zakaza přez nacionalsocialistow předsyda Maśicy.
Był pierwszym wiceprzewodniczącym Domowiny i jej długoletnim sekretarzem aż do jej zakazania przez nazistów.
Wot 1894 bě tež ze sobustawom hornjoserbskeje Maćicy a wot 1922 čestny čłon.
Od 1894 był także członkiem górnołużyckiej Macierzy Serbołużyckiej, a od 1922 jej członkiem honorowym.
Po kóncu Druheje swětoweje wójny wobdźěli so na wozrodźenju Domowinskeho skutkowanja w Delnjej Łužicy a wot 1947 bě redaktor Noweho Casnika.
Po zakończeniu II wojny światowej uczestniczył w odrodzeniu działalności Domowiny na Dolnych Łużycach, a od 1947 był redaktorem „Nowego Casnika“.
Spisy
Dzieła
Žórło
Bibliografia
Žiwjenje
Życiorys
Wotkazy
Linki zewnętrzne
Bogumił Šwjele w katalogu Němskeje narodneje biblioteki Digitalizowane zawostajenstwo Bogumiła Šwjele w SORABICON
Bogumił Šwjela w katalogu Niemieckiej Biblioteki Narodowej Digitalizowane dziedzictwo Bogumiła Šwjeli w SORABICON
Narodźi so jako syn Skjarboščanskeho kantora a serbskeho nowinarja Kita Šwjele a jeho mandźelskeje Marje.
Urodził się w miejscowości Schorbus (dłuż. Skjarbošc) jako syn miejscowego śpiewaka kościelnego i dziennikarza Kita Šwjeli i jego małżonki Marji.
Po maturje na Choćebuskim gymnaziju studowaše wot 1894 do 1897 w Berlinje teologiju a slawistiku.
Po ukończeniu gimnazjum w Chociebużu w 1894 studiował w Berlinie teologię i slawistykę, które ukończył w 1897.
Po studiju najprjedy žane dźěłowe městno we Łužicy njenamaka, čehoždla dźěłaše wot 1899 do 1903 jako domjacy wučer pola pruskeho oficěra von Hohenau w Podstupimje.
Po studiach nie znajduje pracy na Łużycach i z tego powodu od 1899 do 1903 pracował jako nauczyciel domowy u pruskiego oficera von Hohenau w Poczdamie.
W lěće 1903 nastupi městno jako pomocny farar při Serbskej cyrkwi w Choćebuzu.
W roku 1903 zajął miejsce pomocniczego duchownego przy Kościele łużyckim w Chociebużu.
Dla jeho prědowanja w delnjoserbskej rěči dóńdźe ke konfliktej z němskim fararjom Choćebuskeje wosady, kiž chcyše přeněmčenje města doprědka ćěrić.
Z powodu kazań w języku dolnołużyckim skonfliktował się z niemieckim księdzem parafii chociebuskiej, który pragnął całkowitego zniemczenia miasta.
W lěće 1908 wopušći Šwjela město a nastupi wikarske městno we Wochozach, po tym zo zakazachu jemu serbske prědowanje w Choćebuzu.
W roku 1907 Šwjela został wikariuszem w Wochozach (niem. Nochten), po tym jak zakazano mu kazań łużyckich w Chociebużu.
1913 so do delnjołužiskeho Dešna přesydli, hdźež skutkowaše hač do nanuzowaneho wuměnka w lěće 1941 jako farar. Dla skutkowanja za serbstwo wuhnachu jeho nacionalsocialisća w tym lěće z domizny, čehoždla so k swójbje do Rudolstadta přesydli.
W roku 1913 przeprowadził się do dolnołużyckiego Deszna (niem. Dissen), gdzie był duchownym aż do przymusowej emerytury w 1941, kiedy został wygnany za serbołużycką działalność narodową. Przeprowadził się wówczas do swojej rodziny w Rudolstadcie.
W meji 1948, hdyž chcyše so skónčnje do delnjołužiskeje domizny wróćić zaja jeho w ćahu z Rudolstadta do Choćebuza w bliskosći Naumburga Boža ručka, na čož zemrě.
W maju 1948, gdy chciał powrócić na Dolne Łużyce, zmarł na atak serca w pociągu z Rudolstadtu do Chociebuża.
Jeho row z wopomnjenskej taflu nadeńdźe so dźensa na Choćebuskim Sewjernym kěrchowje.
Został pochowany na Cmentarzu północnym w Chociebużu, gdzie znajduje się tablica pamiątkowa.
Skutkowanje
Działalność
Šwjelic swójbny row na Choćebuskim Sewjernym kěrchowje
Grób rodzinny Šwjel na Cmentarzu Północnym w Chociebużu