Qaysin Quli v c e
Къулийланы Къайсын Туугъаны 1917 жыл 19-чу октябрь Огъары Чегем эл, Терк область, Россия империя Ёлгени 1985 жыл 4-чю июнь (67 джылда) Чегем шахар, КъМАССР, РСФСР, СССР Гражданлыгъы СССР Этген иш(лер)и поэт Юй бийчеси Къулийланы Элизат Сабий(лер)и Элдар, Алим, Азамат, Ахмат, Жанна
Traxectoria
Жашау жолу
Quliylanı Şuwanı caşı Qaysın (ruso: Кайсын Шуваевич Кули́ев) , nado en 1917 e finado en 1985, foi un xornalista e escritor balkar, recoñecido poeta en lingua karachai-balkar.
1967 жылдан башлап, Къайсын Къабарты-Малкъар АССР-ни халкъ поэти эди. Ол 1966 М. Горький атлы къырал адабият саугъаны Россейде биринчилени санында алгъанды, 1975 жылда СССР-ни Къырал саугъасыны, 1989 жылда уа, кеси ёлгенден сора, Ленинчи саугъаны лауреаты болгъанды.
Seu pai, que se dedicaba á caza é ao pastoreo de cabras, morreu cando era un neno.
Къулийланы Къайсын 1917 жыл 19-чу октябрьде (эски стильге кёре — 1-чи ноябрьде) Къабарты-Малкъарда Огъары Чегем деген тау элде малчы эм айтылгъан уучуну юйюрюнде туугъанды эм ёсгенди.
A partir de 1926 foi á escola de Toben Chegem.
Атасы ёлгенде, Къайсын сабий эди. 1926 жылда ол Тёбен Чегемде школгъа жюрюп башлайды.
E despois estudou no Instituto Pedagóxico de Nalchik.
Аны бошагъандан сора Нальчикде педтехникумгъа окъургъа киреди.
Deses anos son os seus primeiros experimentos poéticos e de 1933 as súas primeiras publicacións.
Ол заманлада окъуна Къайсын кесини назмулары бла сау дефтерлени толтура эди. Биринчи назмуларын Къулий улу школда окъугъанында жазгъанды, басмаланып а 1933 жылда башлагъанды.
Entre 1935 e 1939 estudou en Моscova no Instituto Estatal de Artes Teatrais e no Instituto de Literatura Maxim Gorki.
1935 жылдан 1939 жылгъа дери Къулийланы Къайсын Москвада Луначарский атлы Театр институтда эм М.Горький атлы Адабият институтда окъугъанды. Луначарский атлы Театр институт ёсерге, билим алыргъа кимге да бек насыплы юлюш эсе да, Къайсын адабиятны сайлайды, аны кесини къадарына санайды.
Á súa volta de Moscova ensinou literatura дабиятны no Instituto Pedagóxico de Kabardino-Balkaria.
Москвада окъууну бошап, Къабарты-Малкъар Къырал Пединститутда адабиятдан окъутады. Къайсын кесин назмучугъа санайды, кёп жазады эм басмаланады, адабиятда жолун белгилейди.
En 1938 entrou na Unión de Escritores da unión Soviética e en 1940 publicou o seu primeiro libro, Салам, эрттенлик! .
1940 жылда аны «Салам, эрттенлик!» деген биринчи назму китабы чыгъады. Бу жыйымдыкъда биз уллу поэзияны жаратылгъанын кёребиз. 1939 жылда Къабарты-Малкъарны Жазыучуларыны Союзуну конференциясында Къайсын малкъар адабиятны айныууну жарсыуларыны юсюнден илму доклад этеди.
En 1940 alistouse para realizar o servizo militar e ao inicio da Segunda guerra Mundial estaba destinado nos рaíses bálticos. En 1942 ferírono e mentres estivo no hospital escribiu poemas patrióticos que se publicaron en xornais e revistas traducidas ao ruso e soaron na radio.
1940 жылны июнь айында Къулийланы Къайсын аскерге кетеди. Уллу Ата Журт уруш башланнганда, ол Прибалтикада эди. 1942 жылны ортасындан Къайсынны назмулары ара газетледе эм журналлада орус тилде басмаланып башлайдыла, Битеусоюз радио бла эшитиледиле, окъуучуларыны саны да кёбее барады.
En novembro de 1942 a petición de Fadeyev foi a Moscova e coñeceu a Б.Л. Пастернак, К.М. Симонов, Н.Н. Асеев, В.К. Звягинцева e Д.Б. Кедрин эм башхала къатышадыла.
1942 жылда ноябрьде, жаралы болгъандан сора, Къулийланы Къайсын А.А. Фадеевни тилеги бла Москвагъа келеди, анда назмучуну творчестволу ингирин къурайдыла. Ол ингирге Б.Л. Пастернак, К.М. Симонов, Н.Н. Асеев, В.К. Звягинцева, Д.Б. Кедрин эм башхала къатышадыла. 1943 жылда Къайсынны назму жыйымдыгъы Сталин атлы саугъагъа кёргюзтюлюнеди, алай 1944 жылда таулуланы кёчюргенлери бла байламлы бу саугъаны анга бермей къоядыла.
Volveu á fronte e de novo ferírono, foi correspondente de guerra de Sini Otechestva, onde tamén publicou poemas .
Уруш эте, Къулийланы Къайсын къыйын жолла ётгенди, жаралы болгъанны, нёгерлерин тас этгенни ачылыгъын да толусунлай сынагъанды. Десантчы болгъанды, «Сын Отечества» деген газетни корреспонденти болуп тургъанды. Ол газетде Къайсынны кёп уруш назмулары эм корреспонденциялары басмаланнгандыла, ала анга халкъны сюймеклигин да келтиргендиле.
Loitou en Moscova, Orel, Rostov do Don, Ucraína, Crimea, países bálticos.
Къулийланы Къайсын Москваны, Орёлну, Ростовну, Украинаны, Кърымны, Прибалтиканы эркин эте, къыйын сермешлеге къатышханды.
En marzo 1944 as autoridades soviéticas deportaron os balkares cara a Asia central acusados de colaboracionismo cos alemáns.
1944 жылны март айында Къайсын таулуланы Орта Азиягъа кёчюргенлерин эшитеди. Ол жылны апрель айында, госпитальдан чыкъгъандан сора, Къайсын туугъан Чегем ауузуна келеди, тёгерекни тансыкълайды.
Ao saír do hospital tras visitar a súa deserta localidade natal marchou onde agora estaba o seu pobo.
Сора, кеси ыразылыгъы бла, халкъыны ызындан ол да мухажирлик сафарына чыгъады. Он жылдан артыкъ жашагъанды Къулийланы Къайсын Киргизияда.
Viviu durante máis de dez anos en Kirguizistán, sen poder publicar as súas obras.
Республиканы адабият жашаууна тири къатышханды, алай кеси чыгъармаларын басмаларгъа эркинлиги болмагъанды.
Dedicouse a traducir os clásicos e a participar na vida cultural da república.
Кюнчыгъышны сейирлик маданияты, орус эм дуния классиканы тёрелери да Къайсынны къанына синнгендиле.
Mantivo correspondencia con Boris Pasternak, que lle daba azos nas súas cartas para manter a fe nun futuro mellor
Къалай терен эм тюз айтхан эди Къайсыннга Борис Пастернак:
En 1956 volveu a Къабарты-Малкъаргъа e logo foi a Moscova para realizar cursos de literatura. Publicou en edicións bilingües en малкъар тилледе e traducidas ao ruso varias colleitas da súa poesía: 1957 «Таула», «Ётмек бла гюл», 1959 «Мен тауладан келдим» .
Москвада Бийик адабият курсланы да бошайды. Аны чыгъармалары битеудуния адабиятда кеслерини тийишли жерлерин аладыла. Орус эм малкъар тилледе Къайсынны назму жыйымдыкълары чыгъадыла эм кёп миллион окъуучуланы къууандырадыла: 1957 жылда «Таула», «Ётмек бла гюл», 1959 жылда «Мен тауладан келдим» эм башхала.
Foi membro do Soviet das Nacionalidades e do Soviet Supremo da Unión Soviética entre 1958 e 1962 e de novo de 1974 a 1985 .
Башха-башха заманлада Къайсын быллай къуллукълада ишлегенди: СССР-ны Жазыучуларыны Союзуну Правлениясыны члени, Къабарты-Малкъарны эм Россейни Жазыучуларыны Союзуну Правлениясыны биринчи секретары, Къабарты-Малкъарны мамырлыкъны сакълау Комитетини председатели. СССР-ны Баш Советини бешинчи созывыны (1958—1962) эм 9-11 созывланы (1974—1985) депутаты болгъанды.
Entre 1960 e 1970 foi a época de maior creatividade.
1960—1970 жылла Къайсынны чыгъырмачылыгъыны бек ёсген заманы боладыла.
Cada unha das coleccións que publica convértese nun fito : 1962 жылда «Тауда от», 1964 жылда «Жаралы таш», 1972 жылда «Жер китабы», 1973 жылда «Жулдузла жанадыла», 1974 жылда «Ингир»
Бу кезиуде аны быллай назму жыйымдыкълары чыгъадыла эм аланы хар бири адабиятха уллу саугъа боладыла: 1962 жылда «Тауда от», 1964 жылда «Жаралы таш», 1972 жылда «Жер китабы», 1973 жылда «Жулдузла жанадыла», 1974 жылда «Ингир» эм башхала.
En 1970 publícanse as súas obras escollidas en dous volumes e entre 1976 e 1977 apareceu outra edición en tres volumes.
1970 жылда Къайсынны экитомлугъу чыгъады, 1976—1977 жыллада назмулары юч том болуп чыгъадыла. Къайсын ёлгенден сора, 1987 жылда, энтта да бир ючтомлукъ жыйымдыгъы чыкъгъанды.
En 1975 publicouse unha selección dos seus artigos xornalíticos «Терек да алай ёседи».
1975 жылда «Терек да алай ёседи» деген публицистика китабы чыгъады.
En 1985 publicou a súa última colección en vida, «Адамлагъа айтама» .
1980-чы жылланы аллы, жашау Къайсыннга саугъагъа берген беш жыл, къыйын ауруууна да къарамай, анга бек магъаналы боладыла.
Mais logo postumamente publicáronse os poemarios «Адам.
1985 жылда «Адамлагъа айтама» деген назму жыйымдыгъы чыгъады. Къайсын басмагъа «Адам.
Терек.» e «Жашаргъа!» a colección de relatos «Жорт, жорт, гылыуум!» e a novela «Къыш эди»
Терек.», «Жашаргъа!» деген назму жыйымдыкъларын, «Жорт, жорт, гылыуум!» повестин, «Къыш эди» деген романын хазырларгъа жетишеди. Басмадан бу китапла бары да назмучу ёлгенден сора чыкъгъандыла, Къайсынны унутулмазлыкъ, суратлау жаны бла бек магъаналы чыгъармачылыгъыны шагъатлары болгъандыла.