De Republyk Artsach (Armeensk: Արցախի Հանրապետություն, Artsakhi Hanrapetût'jûn), tusken 1991 en 2017 Republyk Nagorno-Karabach (Armeensk: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, Lernajin Gharabaghi Hanrapetût'jûn), is in feitlik ûnôfhinklike republyk yn de súdlike Kaukasus fan Euraazje.
De Republik Artsach (armeensk: Արցախի Հանրապետություն, Artsakhi Hanrapetût'jûn), tüsken 1991 en 2017 de Republik Nagorno-Karabach (armeensk: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, Lernajin Gharabaghi Hanrapetût'jûn), is een feitelik unafhangelike republik in de südelike Kaukasus van Eurasie.
De republyk is útroppen nei de positive útslach fan in referindum oer de ûnôfhinklikens fan it gebiet en wurdt (noch) net erkend troch de ynternasjonale mienskip.
De republik is üüteröpen nå de positive üütslag van een referendum oaver de unafhangelikheid van et gebeed en wördt (noch) neet erkend döär de internationale gemeynskap, formeel behöyrt et gebeed tot Azerbaidjan.
Artsach kontrolearret it grutste part fan de doedestiidske oblast Nagorno-Karabach.
Artsach hevt kontrole oaver et groutste gedeylde van et vöärmålige oblast Nagorno-Karabach.
Haadstêd is Stepanakert.
De höyvdstad is Stepanakert.
Artsach dielt grinzen mei Armeenje yn it westen, Iran yn it suden en Azerbeidzjan yn it noarden en easten.
Artsach grenst an Armenie in et westen, Iran in et süden en Azerbaidjan in et noorden en ousten.
Op 10 desimber 1991 waard yn Nagorno-Karabach en it oanbuorjende gewest Sjahûmian in referindum oer de ûnôfhinklikens holden.
Up 10 december 1991 wördde in Nagorno-Karabach en et nåbürige gewest Sjahumian een referendum oaver de unafhangelikheid ehölden.
De Armeenske ynwenners (80% fan de befolking) stimden massaal foar, wylst de Azerbeidzjaanske mienskip (20% fan de befolking) it referindum boycotte.
De armeenske inwuners (80% van de bevolking) stemden massaal vöär, terwyl de azerbaidjaanske gemeynskap (20% van de bevolking) et referendum boikotde.
Op de útslach fan it referindum (99% fan de stimmen keas foar ûnôfhinklikens) folge de ûnôfhinklikheidsferklearring.
Up de üütslag van et referendum (99% van de stemmen waren vöär unafhangelikheid) volge de unafhangelikheidsverklåring.
It liede lykwols net ta erkenning fan de ynternasjonale mienskip.
Et leidde lykewels neet tot erkenning van de internationale gemeynskap.
Sûnt de wapenstilstân fan 1994 stiet it grutste part fan Artsach en in tal oangrinzgjende Azerbeidzjaanske gebieten ûnder it mienskiplike militêre behear fan it Armeenske leger en dy fan Artsach.
Sinds de wåpenstilstand van 1994 steyt et groutste gedeylde van Artsach en tal van angrensende azerbaidjaanske gebeden under et gemeynskappelike militäre beheyr van et armeenske leager en dee van Artsach.
Fertsjintwurdigers fan it Armeenske en it Azerbeidzjaanske regear meitsje sûnt diel út fan fredesûnderhannelings ûnder foarsitterskip fan de Minsk-Groep fan de Organisaasje foar Feiligens en Gearwurking yn Europa.
Verteagenwoordigers van de armeenske en de azerbaidjaanske regering maken sinds dee tyd deyl üüt van vreadesunderhandelingen under vöärsitterskap van de Minsk-Grup van de Organisaty vöär Veiligheid en Samenwarking in Europa.
De Armeenske ûnderhannelers binne ek de wurdfierders út namme fan de Republyk Artsach.
De armeenske underhandelaars binnen ouk de woordvoorders üüt name van de Republik Artsach.
Artsach ûnderhâldt nauwe ekonomyske en politike relaasjes mei Armeenje.
Artsach underholdt nauwe ekonomiske en politike relatys mid Armenie.
Wetten dy't troch it Armeenske parlemint yn Jerevan ôfkundige wurde, wurde yn 'e regel ek troch Artsach oernommen.
Wetten dee döär et armeenske parlement in Jerevan afekondigd binnen, wörden in de regel ouk döär Artsach oaverenöämen.
De Armeense dram is ek it wetlike betelmiddel fan Artsach.
De armeenske dram is ouk et wettelike betaalmiddel van Artsach.
Yn april 2016 lôge de striid nei Azerbeidzjaanske bombardeminten op it lân op 'e nij op.
In april 2016 laide de stryd nå azerbaidjaanske bombardementen up et land upny up.
Neffens de Armeenske presidint Sarksjan wiene it de swierste gejochten sûnt de wapenstilstân fan 1994.
Volgens de armeenske president Sarksjan waren et de swårste gejochten sinds de wåpenstilstand van 1994.
De Feriene Naasjes, Ruslân, de Feriene Steaten en de Europeeske Uny rôpen de partijen op in ein te meitsjen oan it geweld dat opfolge waard troch Azerbeidzjan mei in iensidige wapenstilstân.[1][2]
De Vereynigde Natys, Rusland, de Vereynigde Ståten van Amerika en de Europeeske Uny ropen de partyen up een ende te maken an et geweld dat upvolgd wördde döär Azerbaidjan mid een eynsydige wåpenstilstand.[1][2]
Artsach is bercheftich en hat hichtes lykas de Mrav (3.540 meter bolle seenivo) en Kirs (2.725 m).
Artsach is bargachtig en hevt höygdes lykas de Mrav (3.540 meter boaven seynivo) en Kirs (2.725 meter).
De trochsnit hichte fan it lân is 1.097 meter boppe seenivo.
De gemiddelde höygde van et land is 1.097 meter boaven seynivo.
In grut part fan it lân bestiet út in plato mei hellings yn it easten en it súdeasten.
Een grout gedeylde van et land besteyt üüt een plato mid hellingen in et ousten en et süüdousten.
Yn 1976 waard de Sarsang-daam iepene, dy't de grutste wetterfoarried fan it lân foarmet en oanlein is om it lân te yrrigearjen.
In 1976 wördde de Sarsang-dam oapend, dee de groutste watervöärråd van et land formt en aneleagd is üm et land te irrigeren.
Artsach hat in droech en subtropysk klimaat mei in trochsnit temperatuer fan 11 °C. Jannewaris is it kâldst mei in gemiddelde fan -1 °C, wylst july op in gemiddelde sit fan 22 °C. De heechste simmertemperatuer wurdt yn de legere dielen fan Martûni en Martakert metten.
Artsach hevt een dröyg en subtropisk klimaat mid een gemiddelde temperatuur van 11 °C. Jannewåri is et koldst mid een gemiddelde van -1 °C, terwyl juli up een gemiddelde üütkümt van 22 °C. De höygste summertemperatuur wördt in de laegere deylen van Martuni en Martakert emeaten.
Yn guon dielen fan it lân reint it alle jierren mear dan 700 mm, mar yn droegere kontrijen lykas op de flaktes kin it minder as 500 mm. wêze.
In party deylen van et land reagent et jårliks meyr as 700 mm, mär in dröygere kontreinen lykas up de vlaktes kan et minder as 500 mm. weasen.
De measte rein falt tusken maaie en juny.
De meyste reagen völt tüsken mei en juni.
It lân giet mear as 100 dagen ûnder dize skûl en oeral is berchwyn, mar swiere stoarms komme net yn de maaitiid en de simmer foar.
Et land geyt meyr as 100 dagen sküül under de neavel en oaveral is bargwind, mär swåre störmen kummen neet in et vöärjår en de summer vöär.
Mear as in tredde diel fan it lân bestiet út bosk en it hat mear as 2.000 plantesoarten, mei in fariëteit fan healwoastyn-soarten op de steppen oant Alpine- en tûndraplanten boppe de beamgrins yn de bergen.
Meyr as een darde van et land besteyt üüt busk en et hevt meyr as 2.000 plantesoorten, mid een varieteit van steppeklimaatsoorten up de steppe tot barg- en tundraplanten boaven de boumgrens in de bargen.
Ekonomy en ynfrastruktuer
Ekonomy en infrastruktuur
Histoaryske en politike achtergrûn
Historiske en politike achtergrund
Opslachmar Sarsang
Opslagmear Sarsang
De Sarsang-wetterkrêftsintrale mei in kapasiteit fan 50 MW is de wichtichste enerzjyboarne fan de republyk.
De Sarsang-waterkrachtcentrale mid een kapaciteit van 50 MW is de belangrykste energybron van de republik.
Alle jierren wurde der tusken de 90 en 100 miljoen kilowattoeren opwekt.
Jårliks wördden der tüsken de 90 en 100 miljoon kilowattüren upewekked.
Troch't de lokale wetterfoarried genôch is, kinne lytse wetterkrêftsintrales yn alle regio's fan de republyk boud wurde.
Döärdat de lokale watervöärråd voldoonde is, künnen der kleine waterkrachtcentrales in alle regios van de republik ebouwd wörden.
Der rint in programma foar de bou fan achttjin lytsere wetterkrêftsintrales.
Der löpt een programma vöär de bouw van achttyn kleinere waterkrachtcentrales.
Sadree't dy foltôge binne kin it lân elektrisiteit nei it bûtelân útfiere.
So gauw as se vultoid binnen kan et land elektriciteit nå et bütenland eksporteren.
De yn 1920 troch Azerbeidzjaanske striidkrêften ferneatige Armeenske stedsdielen fan Sjûsja mei de plondere Ferlosserkatedraal op de eftergrûn
De in 1920 döär azerbaidjaanske strydkrachten vernetigde armeenske stadsdeylen van Sjusja mid de plünderde Verlosserkatedraal up de achtergrund
T-72 tank monumint yn Stepanakert
T-72 tank monument in Stepanakert
Kaart fan Karabach
Kaarte van Karabach
Kristus de Ferlosserkatedraal fan Sjûsji
Christus de Verlosserkatedraal van Sjusja
De republyk kontrolearret it grutste diel fan it eardere autonome oblast Nagorno-Karabach en in tal Azerbeidzjaanske distrikten, dy't tusken Armeenje, Iran en Artsach lizze.
De republik hevt kontrole oaver et groutste gedeylde van et vöärmålige autonome oblast Nagorno-Karabach en in tal van azerbaidjaanske distrikten, dee tüsken Armenie, Iran en Artsach liggen.
De bewenners binne foar de haadsaak etnyske Armeenske kristenen.
De bewuners binnen vöärnamelik etniske armeenske christenen.
De streek wie al yn 1918 in striidkwestje tusken Armeenje en Azerbeidzjan, dy't doe krekt ûnôfhinklik woarn wiene fan Ruslân.
De streak was al in 1918 een strydkwesty tüsken Armenie en Azerbaidjan, dee to krekt unafhangelik ewörden waren van Rusland.
Nei't de Sovjet-Uny it gebiet wer ûnder kontrôle krige, waard yn 1923 it autonome oblast Nagorno-Karabach stifte, dat bestjoerlik by de Azerbeidzjaanske Sosjalistyske Sovjetrepublyk yndield waard.
Nådat de Sovjet-Uny et gebeed weader under kontrole kreyg, wördde in 1923 et autonome oblast Nagorno-Karabach estichted, dat bestüürlik by de Azerbaidjaanske Socialistiske Sovjetrepublik indeyld wördde.
Yn 'e neidagen fan de Sovjet-Uny lôge it konflikt oer it gebiet wer op tusken de Armeenjers en Azerbeidzjanen.
Mid et üüteynevallen van de Sovjet-Uny laide et konflikt oaver et gebeed weader up tüsken de armeniers en azerbaidjanen.
It waard it begjin fan de Nagorno-Karabach-kriich, dy't fan 1991 oant 1994 duorre en likernôch 30.000 slachtoffers easke.
Et was et begin van de Nagorno-Karabach-oorlog, dee van 1991 tot 1994 düürde en so'n 30.000 slachtoffers eisde.
Lokaasje fan Amearika.
Lokaty van Amerika.
Topografyske kaart fan Amearika.
Topografiske kaarte van Amerika.
Lannen en gebieten
Landen en gebeden
Soevereine steaten
Suvereine ståten
Der binne 35 soevereine steaten yn de Amearika's, 23 yn Noard-Amearika aen 12 in Súd-Amearika:
Der binnen 35 suvereine ståten in de amerikas, 23 in Noordamerika en 12 in Süüdamerika: