Biographie
A bheatha


Ruaraidh MacThòmais (connu chez les anglophones comme Derick S. Thomson), (5 août 1921 – 21 mars 2012) était un chercheur, éditeur et poète écossais.[1] Il a participé à de nombreuses initiatives liées à la revitalisation du gaélique écossais.
Bha Ruaraidh MacThòmais no Derick S. Thomson (sa Bheurla), M.A., B.A., D. Litt., F.R.S.E, F.B.A (5 an Lùnasdal 1921 – 21 am Màrt 2012) na sgoilear, dheasaiche agus bhàrd.[1] Bha e 'n sàs ann an iomadh iomairt co-cheangailte ri ath-bheòthachadh na Gàidhlig.

Toute au long de sa vie, Ruaraidh MacThòmais est resté partisan de l'indépendance écossaise.
Bha e a' toirt taic do neo-eisimeileachd na h-Alba fad a bheatha.

Ruaraidh MacThòmais est né le 5 août 1921, à Steòrnabhagh, la localité principale de l'île de Leodhas dans les Hébrides extèrieures.
Rugadh Ruaraidh MacThòmais 5 an Lùnasdal 1921 ann an Steòrnabhagh ann an Leòdhas.

Son père, Seumas MacThòmais (1888-1971), était aussi un poète renommé.
Bha athair Ruaraidh, Seumas MacThòmais (1888-1971), na bhàrd ainmeil cuideachd.

Il était de Tunga, près de Steòrnabhagh, tandis que sa mère, Tìneag Aonghais Alasdair, était de Ceòs, dans la commune des Lochan (the Lochs en anglais), dans le sud de Leodhas. Quand le jeune Ruaraidh avait un an, la famille déménagea à Pabail a' Rubha, où Seumas MacThòmais avait obtenu un poste d'instituteur.
B' ann à Tunga, Leòdhas, a bha athair, agus b' ann à Ceòs, air na Lochan, a bha a mhàthair, Tìneag Aonghais Alasdair (Christina "Tina" Mac a' Ghobhainn). Fhuair Seumas obair mar mhaighstir-sgoile ann am Pabail a' Rubha nuair a bha Ruaraidh aon bhliadhna a dh'aois, agus dh'imrich an teaghlach a Phabail Uarach.

Ruaraidh MacThòmais grandit donc à Pabail, comme deux de ses contemporains, les auteurs gaéliques Iain Mac a' Ghobhainn agus Anne Frater.
Thogadh Ruaraidh ann am Pabail, anns an dearbh àite far an do thogadh dà sgrìobhadair Gàidhlig ainmeil eile: Iain Mac a' Ghobhainn agus Anne Frater.

Gairm (« Le Cri » ou « L’Appel ») était une revue périodique trimestrielle, fondée par Ruaraidh MacThòmais et Fionnlagh J MacDhòmhnaill et publiée entre l'automne 1952 et l'automne 2002. Ruaraidh MacThòmais en était l'éditeur du début à la fin.
B' e iris ràitheil Ghàidhlig a bha ann an Gairm. Bha e air a fhoillseachadh bhon Foghar 1952 gu Foghar 2002. Stèidhichte le Ruaraidh MacThòmais agus Fionnlagh J MacDhòmhnaill, b' e Ruaraidh MacThòmais an neach-deasachaidh bhon chiad iris chun an iris mu dheireadh.

Gairm a publié un grand nombre de poèmes en gaélique écossais, par exemple, Hallaig de Somhairle MacGill-Eain en 1954, des poèmes de Deòrsa Mac Iain Dheòrsa, Iain Mac a' Ghobhainn, Maoilios Caimbeul, Catrìona NicGumaraid, ou de Ruaraidh MacThòmais lui-même.
Nochd iomadh dàn Gàidhlig cudromach ann an Gairm: mar eisimpleir, "Hallaig" le Somhairle MacGill-Eain ann an 1954, bàrdachd le Deòrsa Mac Iain Dheòrsa, Iain Mac a' Ghobhainn, Maoilios Caimbeul, Catrìona NicGumaraid, no Ruaraidh MacThòmais fhèin.

Gairm publiait aussi de la prose, par exemple des textes courts d'Eilidh Watt ou d'Iain Mac a' Ghobhainn.
A thaobh rosg, dh'fhoillsich Gairm sgeulachdan goirid le Eilidh Watt no Iain Mac a' Ghobhainn.

Une part importante de Gairm était consacrée à la traduction (par exemple la poésie d'Anna Achmatova, traduite par Crìsdean Whyte, no 125, hiver 1983-1984) et à l'étude de la littérature gaélique (par Dòmhnall Eachann Meek ou Dòmhnall MacAmhlaigh).
B' e eadar-theangachadh (mar eisimpleir bàrdachd Anna Achmatova air a h-eadar-theangachadh le Crìsdean Whyte, Aireamh 125, Geamhradh 1983-1984) is ath-sgrùdadh litreachais Gàidhlig (le Dòmhnall Eachann Meek neo Dòmhnall MacAmhlaigh) nam pàirt cudromach dhen Gairm.

Après l'abandon de la publication, une nouvelle revue, Gath, l'a remplacée.
Nuair a sguir Gairm, chaidh iris ùr Gath a chur air bhonn.

Recherche sur DASG Recherche dans Am Baile lRecherche sur le GRD
innseal-rannsachaidh aig DASG inneal-rannsachaidh aig Am Baile inneal-rannsachaidh aig an GRD

Aithbhreac inghean Coirceadail (Aithbhreac fille de Coirceadail) est une bardesse gaélique d'Écosse. Son nom est parfois modernisé en Aithbhreac Nic Chorcadail. Il ne nous est parvenu d'elle qu'un seul poème: l'élégie A phaidrín do dhùisg mo dhéar (Le Rosaire de l'éveil de mes larmes), retranscrit dans un livre du début du XVe siècle, le Leabhar Deadhan Lios Mòir (le Livre du doyen de Lios Mòir) et qui pleurait la mort de Niall Óg (fils de Thorcuil) MacNéill Ghiogha, un connétable du Château de Suibhne à Cnapadal, (l'une des péninsule de l'Argyll) , qui travaillait pour le compte des Macdonald de Hébrides, entre 1455 et 1472.
B' e bana-bhàrd a bha ann an Aithbhreac inghean Coirceadail, no mar a chuireadh sinne oirre anns an latha an-diugh Aithbhreac Nic Chorcadail. Cha tàinig ach aon dàn a rinn ise a-nuas thugainn: am marbhrann A phaidrín do dhùisg mo dhéar, a tha air a ghlèidheadh ann an Leabhar Deadhan Lios Mòir agus anns a bheil i a' caoidh a fir, Niall Óg (mac Thorcuil) MacNéill Ghiogha, a bha na chonstabal aig Caisteal Suibhne ann an Cnapadal às leth MacDhòmhnaill nan Eilean, agus a dh'eug, a rèir coltais, uaireigin eadar 1455 agus 1472.

Il est possible que ce poème ait été écrit plus tôt, en Écosse ou en Irlande) par la bardesse dont le nom de certain.
Is dòcha gur e seo an dàn as tràithe a rinneadh (ann an Alba no ann an Èirinn) le bana-bhàrd air a bheil ainm cinnteach.

Ruaraidh macthòmais: The Companion to Gaelic Scotland.
Derick S. Thomson: The Companion to Gaelic Scotland.

Une page du Leabhar Deathan Lios Mòir
Duilleag à Leabhar Deathan Lios Mòir

Le Leabhar Deathan Lios Mòir (littéralement "Livre du doyen de Lios Mòir") est une collection de vieux manuscrits.
'S e cruinneachadh de seann làmh-sgrìobhainnean a tha ann an Leabhar Deathan Lios Mòir (Beurla: Book of the Dean of Lismore).

Ce livre doit son nom au doyen de la cathédrale de Lios Mòir de cette époque, Seumas MacGriogair, qui avec l'aide de son frère Donnchadh, qui était barde, a rassemblé les manuscrits.
'S ann air Seumas MacGriogair a tha an leabhar seo air ainmeachadh. Bha e na dheadhan ann an àrd-eaglais Lios Mòir aig an àm ud agus rinn e an cruinneachadh còmhla ris a bhràthair Donnchadh a bha na bhàrd.

Le livre contient des textes en gaélique écossais, en irlandais, en scots, et aussi quelques uns en latin.
Tha an leabhar a' gabhail a-steach teacsaichean ann an Gàidhlig, ann an Gaeilge agus ann an Beurla Ghallda, uaireannan ann an Laideann cuideachd.

Ils ont été recueillis entre 1512 et 1526 , puis retranscrits en vieux gaélique écossais.
Chaidh iad a chruinneachadh eadar 1512 agus 1526 agus mar sin 's iad na sgrìobhainnean as sine ann an Gàidhlig na h-Alba.

Il comprend des textes de poésie, dont les auteurs sont, entre autres:
A-measg sgrìobhadairean eile tha e a' gabhail a-steach bàrdachd bho:

C'est dans livre qu'on trouve le poème A phaidrín do dhùisg mo dhéar d'Aithbhreac inghean Coirceadail.
Tha an dàn A phaidrín do dhùisg mo dhéar a' nochdadh anns an leabhar seo.

Ruaraidh MacThòmas: The Companion to Gaelic Scotland.
Derick S. Thomson: The Companion to Gaelic Scotland.

Gath (« Le Rayon ») est le nom d'une revue semestrielle de littérature en gaélique écossais, publiée par Gath Earranta entre 2003 et 2008.[1][2][3][4][5][6].
B' e Gath an t-ainm air iris sa Ghàidhlig a bha foillsichte le Gath Earranta.[1][2][3][4][5][6] Mar ionadach an iris Gairm, chaidh a' chiad eagran Gath fhoilleachadh san Lùnastail 2003.

Afin de remplacer la revue Gairm, qui avait été abandonnée, une première édition de Gath a vu le jour en août 2003. Chaque édition contenait des nouvelles, des essais et de la poésie. Plus de 500 nouvelles ont été publiées.[7][8] La revue était financée par le Bòrd na Gàidhlig (bureau du gaélique, organe exécutif chargé du respect de la langue)[9]. Parmi les auteurs publiés, on compte Crìsdean Whyte, Aonghas Phàdraig Caimbeul, Maoilios Caimbeul, Meg Bateman, Aonghas Dubh MacNeacail, Iain Moireach, Alison Lang, Moray Watson, Rob Shirley, Fionnlagh MacLeoid, Gregor Addison et Eilidh Rosach.[10] Les éditeurs de la revue étaient Dòmhnall E. Meek, Jo NicDhomhnaill et Richard Cox.[7]
Bha sgeulachdan, aistidhean, agus bàrdachd anns gach eagran; chaidh a bharrachd air 500 sgeulachdan fhoilleachadh.[7][8] Bhuilich Bòrd na Gàidhlig maoineachadh calpa[9] agus dh'fhoillsicheadh Gath gu leth bliadhna eadar 2003 is 2008.[7] Dh'fhoillsich Crìsdean Whyte, Aonghas Phàdraig Caimbeul, Maoilios Caimbeul, Meg Bateman, Aonghas Dubh MacNeacail, Iain Moireach, Alison Lang, Moray Watson, Rob Shirley, Fionnlagh MacLeoid, Gregor Addison agus Eilidh Rosach anns an iris.[10] B' e Dòmhnall E. Meek, Jo NicDhomhnaill agus Richard Cox a bh' anns an deasaichean.[7]

Le titre de la revue évoque la clarté, l'inspiration ou l'éclat: en gaélique écossais, un « gath na grèine » est un rayon de soleil.
Tha an t-ainm "Gath", tiotal na h-iris, a' comharrachadh sreath solais, m.e. "gath na greine".

Présidents
Cathraichean

Directeurs
Ceannardan

Le Bòrd na Gàidhlig (« Bureau du gaélique » en gaélique écossais) est un organe exécutif public, établi et contrôlé par le gouvernement écossais. Il est indépendant des conseils régionaux écossais (« comhairlean roinneile » en gaélique et « regional councils » en anglais).
Is e Buidheann Phoblach Neo-Roinneil (NDPB) a tha ann am Bòrd na Gàidhlig a tha stèidhichte le, agus cunntachail do, Mhinistearan na h-Alba.

Il est chargé de diriger la et l'application du Programme national pour la langue Gaélique (« Plana Nàiseanta na Gàidhlig » en gaélique).
Bidh uallach air Bòrd na Gàidhlig (Alba) airson stiùireadh iomlan is riaghladh Plana Nàiseanta na Gàidhlig.

Le Bòrd na Gàidhlig a été établi en 2003.
Chaidh Bord na Gàidhlig a stéidheachadh ann an 2003.

Le siège de son conseil d'administration se trouve à Inverness (Inbhir Nis).
Tha ceann oifig a' bhùird ann an Inbhir Nis.

Depuis sa promulgation en 2005, la Loi du gaélique (« Achd na Gàidhlig » en gaélique écossais et « Gaelic language (Scotland) Act » en anglais), confère un pouvoir légal au Bòrd na Gàidhlig.
Chaidh Bòrd na Gàidhlig ath-stèidhicheadh aig inbhe ughdarras reachdail le Achd na Gàidhlig 2005.

Elle a fait de lui une autorité administrative indépendante (AAI) (ou quango en anglais pour « quasi non-governmental organisation). Ce statut s'accompagne d'obligations légales envers l'état.
An lùib an ath-stéidheachaidh seo, is e Cuasai-Autonomachd Eagaireachd Riaghaltais Naiseanta (CAURN) a tha ann, le na dleasdanasan reachdail don stàit a tha tighinn an lùib na h-inbhe sin.

2002 - 2005 Donnchadh MacFheargais 2006 - 2008 Mata MacIomhair 2008 - 2009 (interim) Art MacCormaig 2009 - 2012 Art MacCormaig 2012 - 2013 (interim) Ealasaid Nic an t-Saoir 2013[1]-2014[2] Iain Caimbeul 2014 - 2015 (interim) Ailean Dòmhnallach 2015[3]- Ailean Dòmhnallach
2002 - 2005 Donnchadh MacFheargais 2006 - 2008 Mata MacIomhair 2008 - 2009 (eadarach) Art MacCormaig 2009 - 2012 Art MacCormaig 2012 - 2013 (eadarach) Ealasaid Nic an t-Saoir 2013[1]-2014[2] Iain Caimbeul 2014 - 2015 (eadarrach) Ailean Dòmhnallach 2015[3]- Ailean Dòmhnallach

Cathraiche ùr do Bhòrd na Gàidhlig ("Un nouveau président pour le Bòrd na Gàidhlig") ↑ A, b et BBC News 2014-12-02: (Un nouveau directeur au Bòrd na Gàidhlig ↑ A, b et BBC News 2015-06-02: (Alan Macdonald, le nouveau président du Bord ↑ A, b et BBC News 2015-07-01: Désaccords au Bòrd na Gàidhlig ↑ A, b et BBC News 2016-03-23: Un Nouveau directeur au Bòrd na Gàidhlig
↑ Cathraiche ùr do Bhòrd na Gàidhlig ↑ BBC Naidheachdan 2014-12-02: Ceannard ùr air Bòrd na Gàidhlig ↑ BBC Naidheachdan 2015-06-02: Ailean Dòmhnallach Cathraiche ùr Bòrd na Gàidhlig ↑ BBC Naidheachdan 2015-07-01: Eas-aonta aig Bòrd na Gàidhlig ↑ BBC Naidheachdan 2016-03-23: Ceannard ùr air Bòrd na Gàidhlig

Site web du Bord BBC News 2015-03-11: nouvelle stratégie de Bòrd na Gàidhlig BBC News 2016-03-09: nouveau Poste à BnaG (Directeur de l'Enseignement de la langue Gaélique) BBC News 2016-06-07: La nouvelle génération du Bòrd na Gàidhlig (avec des interviews-vidéo 3:58+4:21)
Làrach-lìn a' Bhùird BBC Naidheachdan 2015-03-11: Ro-innleachd ùr bho Bhòrd na Gàidhlig BBC Naidheachdan 2016-03-09: Dreuchd ùr aig BnaG (Stiùiriche Foghlaim na Gàidhlig) BBC Naidheachdan 2016-06-07: Linn ùr aig Bòrd na Gàidhlig (le agallamhan-bhideo 3:58+4:21)

Dùn Aluinn est un roman de Iain MacCormaig (1860-1947). Comme les Mystères de Paris ou les Trois mousquetaires, il est d'abord publié pour la première fois en 1910, sous forme de feuilleton dans l'hebdomadaire écossais The people's journal, avant d'être édité en volume, en 1912. De fait, il est considéré comme la premier roman moderne achevé de la littérature gaélique écossaise.
'S e Dùn Aluinn (1912) a’ chiad nobhail Ghàidhlig a bh’ ann a-riamh is chaidh a sgrìobhadh le Iain MacCormaig.

Il raconte l'horreur des Highlands clearances et de Cailean Òg, l'héritier d'un propriétaire terrien tyrannique, qui est déshérité.
Tha e mu uabhas nam fuadaichean agus oighre den uachdar aintighearnach, Cailean Òg, a chaill oighreachd.

L'un des personnages intéressants de ce roman est le pasteur, dont les sermons portent sur le socialisme.
'S e an caractar as inntinniche air fad ministear a nì òraid mu shòisealachd.

Le rythme est considéré comme rapide pour un roman de cette époque, et la toile de fond relativement exotique, car une partie de l'histoire se déroule en nouvelle-Zélande.
Airson nobhail den linn sin (1912), tha e luath, agus cosmopolitan cuideachd (tha pàirt den sgeul stèidhichte ann an Sealainn Nuadh).

La version de 1981
GOC 1981

Les Conventions orthographiques du gaélique écossais ou Gnàthachas litreachaidh na Gàidhlig (GLG) sont une tentative d'harmonisation de l'écriture de la langue gaélique écossaise.
'S e Gnàthachas Litreachaidh na Gàidhlig no ann am Beurla Gaelic Orthographic Convention (abbr GOC) oidhrip ri cuir còrdaidhean ann an Gàidhlig sgrìobhte.

La première version du document a été publiée en 1981, et trois versions révisées ont été publiées depuis.
Bha a' chiad phàipear air foillseachadh ann an 1981 agus tha e ann an triùir clò-bhualadh.

Les conventions sont en usage dans l'ensemble du système éducatif écossais, du primaire à l'université, et sont aussi utilisées comme référence par le parlement, le gouvernement et la BBC.
Tha na ghnàthachas a' cleachdadh air feadh na siostam foghlaim ann an Alba, bhon bun-sgoil gu oilthigh agus tha e air cleachdadh aig am pàrlamaid, an riaghltas agus a' BhBC.

En 1976, les inspecteurs de l'académie écossaise, le Scottish Examination Board (Bureau des examens écossais) s'était rendu compte des variations orthographiques qui existaient en gaélique et ils estimèrent que des recommendations seraient nécessaires pour s'assurer que les enseignants et les élèves utilisent des conventions appropriées.
Ann an 1976 bha luchd-sgrùdaidh Scottish Certificate of Examination Board (SCEEB) mothachail air mì-chòrdaidhean ann an Gàidhlig sgrìobhte agus bhathar a’ faireachdainn gum bu chòir stiùireadh a dheasachadh airson a bhith cinnteach gun gabhadh tidsearan agus sgoilearan ri gnàthachas litreachaidh iomchaidh.

De plus, il était important de tenir compte des recommendations des enseignants, des éditeurs et des correcteurs qui publiaient dans les journaux et corrigeaient les examens.
Cuideachd, bha e cudromach gun cleachdadh luchd-sgrùdaidh, luchd-deasachaidh agus luchd-comharrachaidh na molaidhean ann a bhith a’ dèiligeadh ri pàipearan agus ri sgriobtan dheuchainnean.

En 1981, les conventions orthographiques du gaélique furent publiées en anglais (Gaelic Orthographic Conventions ou GOC).
Ann an 1981 dh'fhoillsich iad an Gaelic Orthographic Conventions (GOC).

Depuis, cette version a servi de document de référence dans de nombreux domaines où le Gaélique se développait, l'usage du gaélique s'est étendu à divers domaines de la vie publique en Écosse.
Tha am pàipear seo air a bhith na bhunait luachmhor ann an iomadh raon de leasachadh na Gàidhlig bhon uair sin, agus cleachdadh na Gàidhlig a’ leudachadh gu caochladh raointean de bheatha phoblach na h-Alba.