Genocido estas la sistema kaj planita ekstermado de popolo, de etna grupo aŭ de difinita homa grupo. Ĉi tiun fakvorton ekuzis en 1944 la pola advokato Raphael Lemkin prenante kiel ekzemplon la planitan amasmortigon de la Junaj Turkoj kontraŭ la Armenoj.
ئىرقىي قىرغىنچىلىق بىر خەلقنى ، بىر مىللەتنى ياكى مەلۇم بىر توپنى سىستېمىلىق ۋە پىلانلىق يوقىتىش. بۇ ئاتالغۇ 1944-يىلى پولشالىق ئادۋوكات رافائىل لېمكىن تەرىپىدىن ئىشلىتىلگەن بولۇپ ، تۈركلەرنىڭ ئەرمەنلەرگە قارشى ئېلىپ بېرىلغان پىلانلىق قىرغىنچىلىقىنى مىسالغا ئالغان.
Genocidoj okazis multfoje dum Historio, unu genocido povas esti kaŭzo de morto de kelkaj milionoj da homoj.
ئىرقىي قىرغىنچىلىق تارىختا كۆپ قېتىم يۈز بەرگەن بولۇپ ، بىر قېتىملىق ئىرقىي قىرغىنچىلىق بىر قانچە مىليون ئادەمنىڭ ئۆلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. ئىرقىي قىرغىنچلىقى ئېنگىلىسچە “genocide” دەپ ئاتىلىدىغان بولۇپ، بۇ ئاتالغۇ يۇنانچىدە “geno-” ئېرق، مىللەت سۆزى ۋە “ لاتىنچىدىكى-cide” قىرغىنچىلىق مەنىسىدىكى سۆزلەردىن ياسالغان بىرىكمە سۆز، بۇ ئاتالغۇنى 1944-يىلى پولشالىق يەھۇدى ئادۋۇكات رافال لېمكىن (Rafał Lemkin) ئوتتۇرغا قويغان
Genocido en Kanaano, en kiu malaperis kanaana gento kun ties kulturo kaj tiu de filiŝtoj post la invado de Hebreoj Genocido kontraŭ hereroj Holokaŭsto Armena genocido Genocido en la Balkano, Kosovo[1] Bangladeŝa genocido "Porajmos" Ruanda genocido Konga genocido Genocido de Mao Zedong en Ĉinio Genocido de Josif Stalin en Sovetunio.
قانانودىكى ئىرقىي قىرغىنچىلىق ، بۇنىڭدا كەنئانلىقلار ئىبرانىيلار تاجاۋۇز قىلغاندىن كېيىن مەدەنىيىتى ۋە فىلىستىيەلىكلەرنىڭ مەدەنىيىتى بىلەن غايىب بولدى. خېرېروغا قارشى قىرغىنچىلىق چوڭ قىرغىنچىلىق ئەرمەنى قىرغىنچىلىقى كوسوۋانىڭ بالقان رايونىدىكى ئىرقىي قىرغىنچىلىق [1] بېنگال قىرغىنچىلىقى " پوراجموس " رىۋاندا قىرغىنچىلىقى كونگو ئىرقىي قىرغىنچىلىقى ماۋ زېدۇڭنىڭ جۇڭگودىكى قىرغىنچىلىقى سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى جوسېف ستالىننىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىقى. بورىس يېلتسىن قۇرغان كومىسسىيەنىڭ يەكۈنىگە قارىغاندا ، 1937-يىلى 136،000 دىنىي خادىم قولغا ئېلىنغان ۋە 85،000 ئادەم ئۆلتۈرۈلگەن. كېيىنكى يىلى 28 مىڭ دىنىي خادىم قولغا ئېلىنىپ چېگرادىن قوغلاپ چىقىرىلدى ۋە 21 مىڭ 500 كىشى ئۆلتۈرۈلدى. . . Anfal Operation پەلەستىنلىكلەر ئۆزلىرىنىڭ نافا (ئۆلتۈرۈش ، قېچىش ۋە دىئاسپورالىشىش) ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى قەدىرلەيدۇ Katin قىرغىنچىلىقى ۋوللىن قىرغىنچىلىقى شەرقى تۈركىستان قىرغىنچىلىقى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ تونۇشتۇرۇشىچە ، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا ، مۇسۇلمان ئۇيغۇرلار «قايتا تەربىيىلەش ئورنى» دەپ ئاتىلىدىغان بىر جايدا تۇتۇپ تۇرۇلغان ، مېڭە يۇيۇلغان ، جىسمانى ۋە جىنسى جەھەتتىن خورلانغان ، مەجبۇرىي تۇغماسلىق قاتارلىقلار بار بولۇپ ، جەمئىي 1 مىليون ئادەم ئورۇنلاشتۇرۇلغان. . 2021-يىلى يانۋاردا , ئامېرىكا ھۆكۈمىتى, جۇڭگو ھۆكۈمىتىنى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا، ئاز سانلىق مىللەتلەر ئۇيغۇرغا ئېلىپ بىرۋاتقان «تەربىيىلەش »نى , خەلقئارا شەرتنامىلەرگە ئۇيغۇن مىللىي قىرغىنچىلىق ، «ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت» «ئىرقىي قىرغىنچىلىق (genocide )» ئېلان قىلدى, بايدىن ھۆكىمىتىمۇ بۇ قارارنى ( «ئىرقىي قىرغىنچىلىق (genocide )» )نى كۈچكە ئىگە دەپ جاكارلىدى .
Laŭ la konkludoj de la komisiono instalita de Boris Jelcin, en la jaro 1937 estis arestitaj 136.000 ekleziuloj kaj je ili 85.000 estis mortigitaj; en la sekvanta jaro estis arestitaj kaj deportitaj 28.000 ekleziuloj kaj je ili 21.500 estis mortigitaj... Operaco Anfal Palestinanoj taksas sian Napha (mortigo, forfuĝigo kaj diasporigo) genocido Masakro de Katin Volinia masakro
2021-يىلى 1-ئاينىڭ 20-كۈنى ، جۇڭگو ھۆكۈمىتى بۇ قارارنى ئېتىراپ قىلمىدى. كانادا ۋە ئەنگىلىيە قاتارلىق دۆلەتلەرمۇ ئىرقى قىرغىنچىلىق دەپ ئېتىراپ قىلدى. 2021-يىلى 26-يانۋار كۈنى, ياپونىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىكى ئەمەلدارىرى ئەركىن دېموكراتلار پارتىيەسى «جۇڭگونىڭ» ئۇيغۇرلانى باستۇرۇشنى ئىرقى قىرغىنچىلىق دەپ ئىتىراپ قىلمىدى.