La monto Bego (en la liguria prononcita munte Begu, en franca skribita mont Bégo)) estas monto de Maraj Alpoj 2 872 m alta.
Da sempre canosdue à livello popolare. son stante studiae solo àpad da-a fin del'Euttoqento.
Ĝi situas en la masivo Mercantour, en la departemento de Maraj Alpoj (Francio) proksime al la valo de la Roia. Ĝia pinto situas ene de la Mercantour-a Parko kaj okupas centran pozicion en la Valo de la Mirindaĵoj.
E ciù anùghe saìehmn do3000 A. C.. e constituiscian un di dù importanti sdti do genereO monte Bego, (inta fransa mont Bégo), erto 2 872 m, o se troeva inte Arpe Maritime into parco do Mercantour, inta parte centrale da Valle de Màvegge, vixin a-a valle do Roja.
Monto Bego kovrita de neĝo, vidata de la regiono Sapelli
Monte Bego inte l'inverno.
Trajtoj
A montagna sacra
La nomo de la monto venas de hindeŭropa Beg, kiu signifas dia sinjoro.[1] La sama radiko subestas la nomon de Monto Bejgŭa, kiu troviĝas proksime de la itala (liguria) urbo Ĝenovo.[2] "Béga" en la nuna intemelia loka variaĵo de la liguria, estas la vira seksa atributo.[3].
O Monte Bego, (coscì comme o squaexi omònimo Beigua vixin a Zena), unna montagna sacra pe-i antichi liguri, che a piggiae o nomme da-o dio Baigus venerou inte Arpe Maritime, che o saiae unna variante do Baigorix pirenaico.
Ĝia nomo devenas de la dio Bajgus, venerita en la maraj alpoj (kaj ankaŭ en la pireneoj, kun la nomo de Bajgoriks);
O nomme o vegne da parolla Beg, Dio.[1] "Béga" into ligure intemelio, o l'è quella cosa che a Zena se ciamme... belin .[2].
La monto kaj la ĉirkaŭaj regionoj, precipe la Valo de la Mirindaĵoj kaj Fontanalbo, estas lokoj riĉaj je rokaj gravuraĵoj [4], (pli ol 35.000) ĉefe sur nudaj kaj elmontritaj rokaj krestoj, submetitaj al erozio de la Kvaternaraj glaciaĵoj. Ĉio ĉi kondukis al la hipotezo, ke ĉi tiuj du montoj povus esti aparte gravaj sanktejoj por la antikvaj Liguroj, kune kun Monto Sagro en la Apuaj Alpoj.
O monte e- e vixinne Valle de Màvegge e Fontanalba, i sun pin de incixoin [1], (35.000), inti pascoli de erta montagna, e i paisan ne parlavan int'un mòddo semplice: e "maravegge"; da chì o nomme da valle.
La gravuraĵoj
E incixoin
La antikvaj liguroj ne lasis ion skribita, ĉar ili ne konis la skribadon; pri ili oni scias nur tion kion rakontis la romianoj kiam ili alvenis en Ligurujon; post jarcentoj la lokaj homoj sciis nenion pri la gravuraĵoj; ili nur vidis ilin, kaj simple nomis ilin "la mirindaĵoj"; nur en la 17a jarcento iu komencas interesiĝi pri la gravuraĵoj de la antikva liguroj, kaj jen manuskripto verkita ĉirkaŭ la jaro 1590 de Honorato Lorenzo, poste transskribita kelkajn jarojn antaŭ 1610 fare de Pietro Gioffredo, historiisto de la Savoja Domo; la dokumento, konservita en la Torina Ŝtatarkivo, enhavas la priskribon de 17 gravuritaj rokoj el la Valo de Mirindaĵoj.
Da sempre conosciue à livello popolare. son staete studiae solo àpartì da-a fin de l'Euttocento. E ciù antighe saìeivan do 3000 A. C. e constituiscian un di ciù importanti sciti do genere. O pòpolo di antighi liguri o no l'à lasciou. comme se sa. nisciun documento scrito, perché pà che o no conoscesse l'uso da scrìtua; gente da quae se conosce poco, e solo grasie a-i atri pòpoli, (i romain), che ghe son vegnui in contatto, no s'à idea da seu lengua, ma l'è vea che an lasciou de trasse sorprendenti, che se no peuan svelà guaei in scì seu uxi e costummi, son carreghe de un mistero ch'o rimanda a-i tempi ciù antighi.
Sed por alveni al la komenco de scienca esplorado oni devas atendi, ĝis la fino de la 19a jarcento, la alveno de la botanikisto kaj esperantisto Clarence Bicknell, kiu tiom interesiĝis, ke li dum 12 someroj (inter 1897 kaj 1912) eltrovis, fotis, listigis, faris muldokopiojn; multe de tiun ĉi materialon oni povas vidi en la muzeo Bicknell de Bordigero; kiam Bicknell finis, tiam komencis la paleontologo Piero Baroncelli, la unua kiu utiligis la metodojn de arkeologio por analizi la gravuraĵojn, tiel komprenante la aĝon de la gravuraĵoj laŭ la diversaj epokoj (la plej malnovaj estas de 3 000 jaroj a.n.e.).
Quande do '600 l'interesse pe-e cose antighe o comensa à addesciàse. o stòrico nissardo Pietro Goffredo ne lascia unna de primme notizie scrite do scito, "de ròcche de diverse tinte, levigae, che pòrtan incise un miggià de figue". Ma pe arrivà à l'initio de un studdio coerente e scientifico, unna catalogasion, beseugna aspètà a fìn de l'Euttocento e Clarence Bicknell, botanico e esperantista, un di tanti ingleixi che inte quell'epoca sentivan o fascino da Liguria. Arrivou inta valle a-a ricerca da flora arpinna, o Bicknell o screuve de faeto e antiche incixoin liguri, e o se n'interessa mai tanto da passàghe dozze stae (da-o 1897 a-o 1912) fotografando, catalogando, faxendo di carchi.
Fine la laboron kompletigis la franco Henry de Lumley, kiu ekde la jaro 1967, pretigis la katalogon kiu nun estas ĉe la "Laboratoire du Lazaret" en Nico.
Ben ben de sto materiale o se peu vedde a-o Museo Bicknell de Bordighea.
Roka gravuraĵo, Monto Bego
Unna de incixoin do Monto Bego