Icon that typically represents administrators on Wikipedia
တဆိပ် မပစၞး ညးပကင်ရင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာ ။
On Wikipedia, becoming an admin is often referred to as being "given [or taking up] the mop",[1] a term which has also been used elsewhere.[3] In 2006, The New York Times reported that administrators on Wikipedia, of whom there were then about 1,000, were "geographically diverse".[4] In July 2012, it was widely reported that Wikipedia was "running out of administrators", because in 2005 and 2006, 40 to 50 people were often appointed administrators each month, but in the first half of 2012, only nine in total were appointed.[4][6][deprecated source] However, Jimmy Wales, Wikipedia's co-founder, denied that this was a crisis or that Wikipedia was running out of admins, saying, "The number of admins has been stable for about two years, there's really nothing going on."[7] Wales had previously (in a message sent to the English Wikipedia mailing list on February 11, 2003) stated that being an admin is "not a big deal", and that "It's merely a technical matter that the powers given to sysops are not given out to everyone."[8]
ပ္ဍဲကဵုဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ကုညးလွပ် မပတှ်ေ ဖျေဟ်စိုတ်ဂွံတအ်ဂှ် ခပတိုန်ကဵု နဒဒှ် ညးပကင်ရင် (လဆောဝ် ကော်စ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် အေဒ်မေန်)[1] ကြဴနူ မအာတ်မိက်တုဲ ကလိဂွံအခေါင်ရ။[2] ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၆ ဂှ်မ္ဂး နူကဵု လိက်ပရိုင် The New York Times ချူပတိတ် ဒဒှ်ရ ညးပကင်ရင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာ ဘာသာအင်္ဂလိက်ဂှ် နွံဒေသ ပထဝဳနာနာတုဲ သီုဖအိုတ် နွံၜိုတ် ၁.၀၀၀ တၠရ။[3] ပ္ဍဲ ဂျူလာင် ၂၀၁၂ ဂှ် ဒဒှ်ရ ဝဳကဳပဳဒဳယာ ဗီုအင်္ဂလိက်ဂှ် လၟိဟ်မၞိဟ် ညးပကင်ရင် ဂၠိုင်ၜက်အာ နူသၞောတ်ရ။ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၅ ကဵု ၂၀၀၆ ဂှ် မွဲမွဲဂိတု မၞိဟ်မဂွံဒုင် ခပတိုန် နဒဒှ် မၞိဟ်ပကင်ရင် မွဲမွဲဂိတု နွံဒၟံင် ၜိုတ် အကြာ ၄၀ တၠ ကဵု ၅၀ တၠရ။ ဆဂး ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၂ ကဝက်သၞာံလပါ်ဂတဂှ် ဆမၞိဟ် ဒစိတ်ဓဝ်ဟေင် မဂွံဒုင်ခပတိုန်ရ။[4][5] [deprecated source] ဆဂး ဇိမ်မဳ ဝေလ (Jimmy Wales) ညးမပါလုပ် ပ္ဍဲအရာမခၞံဗဒှ် ဝဳကဳပဳဒဳယာ ကၠာအိုတ်၊ ဒစဵုဒစး အရာဏအ်ဂှ် မဒှ်အရာ မဒှ်ထေက်မွဲ ဟွံသေင်ရတုဲ "လၟိဟ် ညးပကင်ရင် ပ္ဍဲကဵု ဘာသာအင်္ဂလိက်ဂှ် ညိင်ဝတ်ဂွံအာ ၜိုတ်ပွိုင် ၜါသၞာံတုဲ ဆက်ညိင်ဝတ်ဒၟံင် ဖိုဟ်ရ။[6] ဝေလ ညးပလံင်ဗစိုပ်လိက် ဇရေင်ဝဳကဳပဳဒဳယာ ဘာသာအင်္ဂလိက် ပ္ဍဲကဵု ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၁၊ ၂၀၀၃၊ ပ္ဍဲအဳမေဝ်ဂှ် ညးဟီု မဂွံဒှ် အေဒ်မေန်/ညးပကင်ရင် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်"အရာမတင်တုပ်စိုတ် ဇၞော်ဇၞော် မွဲဟွံသေင်" တုဲပၠန် " ဒှ်ညးပကင်ရင် ဟီုဂှ် သွက်ဂွံ ဗိုင်ကၠောန် ပရေင်မဆေင် ကုကွတ်နဲကဲဂှ် ဒှ်အရာအဓိကတုဲ ပရေင်အခေါင်အဝဵုဟွံသေင်ဂှ်ရ ဇၟာပ်မၞိဟ်ဂှ် ကဵုဟွံထေက်တန်ရ။"[7]
In his book Wikipedia – The Missing Manual, John Broughton states that while many people think of administrators on Wikipedia as judges, that is not the purpose of the role.[9] Instead, he says, admins usually "delete pages" and "protect pages involved in edit wars".[9]
ပ္ဍဲကဵုလိက် (Wikipedia – The Missing Manual) ဂှ် John Broughton ဟီု မုဟိုတ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုင်တအ် စှ်ေစိုတ် ထေင်ကေတ်ဒၟံင် ညးပကင်ရင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာ တအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် လတူညးတၞဟ်ရော။ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာ ရန်တၟအ် မခပတိုန်စွံလဝ် ညးပကင်ရင် ဟွံသေင်ရ။[1] ညးဆက်ဟီုပၠန်ဂှ် ညးပကင်ရင်တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် "ဇိုတ်ပလီု မုက်လိက်" တုဲပၠန် "စဵုဒၞာ မုက်လိက်ဂမၠိုင် နူကဵု ပၞာန်မပလေဝ်ဒါန်လိက်ဂမၠိုင်ရ"။[1]
Requests for adminship
အာတ်မိက် သွက် အခေါင်ညးပကင်ရင်
While the first Wikipedia administrators were appointed by Jimmy Wales in October 2001,[10] administrator privileges on Wikipedia are now granted through a process known as requests for adminship (RfA).[2] Any registered editor may nominate themselves, or may request another editor to do so. The process has been said to be "akin to putting someone through the Supreme Court" by Andrew Lih, a scientist and professor who is himself an administrator on the English Wikipedia. Lih also said, "It's pretty much a hazing ritual at this point", in contrast to how the process worked early in Wikipedia's history, when all one had to do to become an admin was "prove you weren't a bozo".[3] Candidacy for the role is normally considered only after "extensive work on the wiki".[1] While any editor may vote in an RfA, the outcome is not determined by a majority vote, but rather by whether or not consensus has been reached that the candidate would make a good administrator, a decision which can only be made by a bureaucrat, a Wikipedia editor who is also appointed by the community through a "request" process, though the process is much stricter for them than for administrators.[11] This may have been implemented as a result of RfAs attracting increasing levels of attention: Stvilia et al. quoted that "Prior to mid-2005, RfAs typically did not attract much attention.
ညးမခပတိုန် ညးပကင်ရင် ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ် ဇိမ်မဳ ဝေလ (Jimmy Wales) ပ္ဍဲကဵု အံက်တဝ်ပါ ၂၀၀၁၊[1] လၟုဟ်မ္ဂး လၟေင်ကမၠောန် မဇိုန်ကဵု လျိုင် ညးပကင်ရင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ကတဵုဒှ် ပ္ဍဲကဵု မကော်ဂးစ အာတ်မိက် သွက် အခေါင်ညးပကင်ရင် (requests for adminship (RfA))ရ။[2] ဇၟာပ်ညးပၠုပ်လဝ်စရင် နဒဒှ် ညးမဒါန်လိက် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာတအ်ဂှ် အလဵုဇကု လုပ်အာတ်မိက်ကေတ် ဂွံသီုညးဖအိုတ်ရ။ ဟွံသေင်မ္ဂး နကဵု မၞိဟ်မဒါန်လိက်တၞဟ်တအ် ပတိုန်ဂလာန်လေဝ် ဂွံကီုရ။
Role
သၞောဝ်
Once granted administrator privileges, a user has access to additional functions in order to perform certain duties.[5] These include "messy cleanup work",[2] deletion of articles deemed unsuitable, protecting pages (restricting editing privileges to that page),[13]:66 and blocking the accounts of disruptive users.[1][5] Blocking a user must be done according to Wikipedia's policies and a reason must be stated for the block, which will be permanently logged by the software.[1]:401[13]:120 Use of this privilege to "gain editing advantages" is considered inappropriate.[1]
ကာလ ကလိဂွံ အခေါင်အရာ နဒဒှ် ညးပကင်ရင်မွဲတုဲမ္ဂး ညးလွပ်ဂှ် ကလိဂွံအခေါင် လုပ်ကၠောန် တာလျိုင်နာနာသာ်ရ။ [1] ပၞောဝ်ကဵု တာလျိုင်ဂမၠိုင်တအ်ဂှ် "ကမၠောန် မကလေင်ဖအး"၊[2] ဇိုတ်ပလီု လိက်ပရေင် မဟွံလုပ်ကဵု အဝေါင်ပြကိုဟ်ဗိသ္တာတအ်၊ စဵုဒၞာ မုက်လိက်ဂမၠိုင် (ကလေင်ဗၟံက် မုက်လိက်၊ ကလေင်ဟံင် လိက်ပရေင်)၊[3]:66 ကၟာတ်ဗလံက် (blocking) အကံက် မလုပ်ပထုဲတအ်ရ။[2][1] ပွမကၟာတ်ဗလံက် အကံက်တအ်ဂှ် ဒးဒှ် အတိုင်စဳပၞောန် ဝဳကဳပဳဒဳယာ (Wikipedia's policies) တုဲ ဒးထ္ၜးဟိုတ် မဂွံကၟာတ်ဗလံက် ကေုာံ အပိုင်အခြာကာလ အခိင်အခါတအ်ရ။[2]:401[3]:120 ကုညးလွပ် မိက်ဂွံ အခေါင်ခိုဟ် အခေါင်တၟေင် ပ္ဍဲအရာ မပလေဝ်ဒါန်လိက်တအ်တုဲ မအာတ်မိက် သွက်ဂွံဒှ် ညးပကင်ရင်ဂှ် ဟွံမဲပၟိက်ရ။[2]
A scientific paper by researchers from Virginia Tech and Rensselaer Polytechnic Institute found that after editors are promoted to administrator status, they often focus more on articles about controversial topics than they did before. The researchers also proposed an alternative method for choosing administrators, in which more weight is given to the votes of experienced editors.[14] Another paper, presented at the 2008 Conference on Human Factors in Computing Systems, analyzed data from all 1,551 requests for adminship from January 2006 to October 2007, with the goal of determining which (if any) of the criteria recommended in Wikipedia's Guide to requests for adminship[15] page were the best predictors of whether the user in question would actually become an admin.[3] In December 2013, a similar study was published by researchers from the Polish-Japanese Institute of Information Technology in Warsaw which aimed to model the results of requests for adminship on the Polish Wikipedia using a model derived from Wikipedia's edit history. They found that they could "classify the votes in the RfA procedures using this model with an accuracy level that should be sufficient to recommend candidates."[16]
သွက် လိက်စံင်သုတေသန မပတိတ် နူကဵု Virginia Tech ကဵု Rensselaer Polytechnic Institute တအ်ဂှ် ညးဒါန်လိက် တအ်ဂှ် ခပတိုန်လဝ် နဒဒှ် ညးပကင်ရင် ပ္ဍဲကဵု လိက်ပရေင်မဝါတ်ဂါတ် မဒှ်ပရေင်လညာတ်တၞဟ်မာန်တအ်တုဲ ညးတအ် စွံအာရီု ပ္ဍဲလိက်ပရေင် မဆေင်စပ် ကဵုသုတေသနတအ်ဟေင်ရ။ သၟာသုတေသနသိပ္ပံတအ်လေဝ် ညးတအ် ဖန်ဇန်လဝ် ညးဒါန်လိက် မစိုန်သကီု လပ္ါ်ကဏ္ဍတအ်ဂှ် ပံင်ပကောံတုဲ နကဵုသၞောတ်နဲကဲ မဖျေဟ်မာဲဂှ် ညးတအ်ပဒတန် လိက်သုတေသနဂမၠိုင်ရ။[1] လိက်သုတေသန မပတိုန်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲကဵု ကောန်ဖရေန် the 2008 Conference on Human Factors in Computing Systems ဂှ် တင်ဂၞင်တအ်ဂှ် သ္ၚေဝ်ဂၠေပ် နကဵု ညးပကင်ရင် သီုဖအိုတ် ၁.၅၅၁ တၠတုဲ မၞိဟ်လဵု မစိုန်သကီု ပ္ဍဲလပါ်လိက်တအ်ဂှ် ကဵုပလေဝ်ဒါန် လိက်တအ်ရ။[2] နကဵု မကဵု ဂလာန်သၟာန်သွဟ်ဂှ် စမ်ၜတ် ညးလွပ်တအ်တုဲ ကုညးမကၠိုဟ်ခၠင် လပါ်တအ်ဂှ် ဂွံဒှ် ညးပကင်ရင် ပ္ဍဲကဵု လိက်ကဏ္ဍဂှ်ရ။ [3] ပ္ဍဲ ဒဳဇြေန်ပါ ၂၀၁၃ ဂှ် တၞဟ်န ဂွံခပတိုန် ညးပကင်ရင် ဝဳကဳပဳဒဳယာ ဘာသာပဝ်လာန် မဆေင်ကဵု ဝင်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် နကဵုနဲဂှ်ကီုရ။ ညးတအ်ညာတ်ကေတ် ညးတအ် ကၠောန် နဒဒှ် နဲကဲမစုတ်မာဲ ပ္ဍဲကဵု ဂကောံဝဳကဳညးတအ်တုဲ ညးတအ် ရုဲစှ် ခပတိုန် ညးပကင်ရင် ညးတအ်ရ။[4]
Hồ Chí Minh (/hoʊ tʃiː mɪn/;[2] Vietnamese: [hò cǐ mīŋ̟] (listen), Saigon: [hò cǐ mɨ̄n] (listen); Chữ nôm: 胡志明; 19 May 1890 – 2 September 1969), born Nguyễn Sinh Cung,[3][lower-alpha 1][5] also known as Nguyễn Tất Thành, Nguyễn Ái Quốc, Bác Hồ ("Uncle Ho") or simply Bác ("Uncle", pronounced [ʔɓaːk̚˦˥]), was a Vietnamese revolutionary and politician. He served as Prime Minister of North Vietnam from 1945 to 1955 and then its President from 1945 to 1969. Ideologically a Marxist-Leninist, he served as Chairman and First Secretary of the Workers' Party of Vietnam.
ဟဝ်ချဳမေန် Hồ Chí Minh (/hoʊ tʃiː mɪn/;[1] ဝဳယေတ်နာမ်: [hò cǐ mīŋ̟] (listen), Saigon: [hò cǐ mɨ̄n] (listen); Chữ nôm: 胡志明; ၁၉ မေ ၁၈၉၀ – ၂ သေပ်တေန်ပါ ၁၉၆၉) ၜံင် ပ္ဍဲ Nguyễn Sinh Cung,[2][lower-alpha 1][3] ယၟုဍုင်ဂှ် သီုကော်စ Nguyễn Tất Thành, Nguyễn Ái Quốc, Bác Hồ ("Uncle Ho") or simply Bác ("Uncle", pronounced [ʔɓaːk̚˦˥]), ဝွံ ဒှ်သၟာပၠန်ဂတး ဂကူဝဳယေတ်နာမ် ကေုာံ သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန် မွဲတၠရ။ ညးမဂွံဒှ် သကိုပ်ဝန်ဇၞော် ဍုင်ဝဳယေတ်နာမ် ဒကုတ်သၟဝ်ကျာ နူ သၞာံ ၁၉၄၅ စဵုကဵုစိုပ် ၁၉၅၅ တုဲပၠန် နဒဒှ် သမတ နူသၞာံ ၁၉၄၅ စဵုကဵု သၞာံ ၁၉၆၉။ ညးဝွံ ဒှ်မၞိဟ်မဒ္ဂေတ်ကေတ် ကွေတ်မာက်သေတ်-လဳနေတ် (Marxist-Leninist) တုဲ ညးကေတ်လဝ် တာလျိုင် နဒဒှ် ဥက္ကဌ ကေုာံ ညးအုပ်ကာနနာ ၁ ပ္ဍဲကဵုဗော်သၟာကမၠောန် ဝဳယေတ်နာမ် ရ။
Hồ Chí Minh led the Việt Minh independence movement from 1941 onward, establishing the Communist-ruled Democratic Republic of Vietnam (North Vietnam) in 1945 and defeating the French Union in 1954 at the Battle of Điện Biên Phủ, ending the First Indochina War. He was a key figure in the People's Army of Vietnam and the Việt Cộng during the Vietnam War, which lasted from 1955 to 1975. North Vietnam was victorious and was reunified with the Republic of Vietnam (South Vietnam) in 1976.
ဟဝ်ချဳမေန် ဒှ်က္ဍိုပ်သကိုပ် ပၠန်ဂတး သွက်ဍုင်ဝဳယေတ်နာမ် (Việt Minh independence movement) နူကဵုသၞာံ ၁၉၄၁ စဵုကဵု ဒက်ပ္တန် ပရေင်စၟိန်ပြမာန် ကၟိန်ဍုင်သမတ ဒဳမဝ်ကရာတ်တေန် ဝဳယေတ်နာမ် (ဝဳယေတ်နာမ် သၟဝ်ကျာ) ( Democratic Republic of Vietnam (North Vietnam)) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၄ တုဲ ကလိဂွံဇၞး သမဂ္ဂပြင်သေတ် (French Union) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၄ ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက် (Battle of Điện Biên Phủ) တုဲ ပၞာန်အေန်ဒဝ်ချာဲနာ အာစိုပ်ဒတုဲအာရ။ ညးဝွံ ဒှ်မၞိဟ်အဓိက ပ္ဍဲ ဒပ်ပၞာန်ညးဍုင်ကွာန် ဝဳယေတ်နာမ် (People's Army of Vietnam ) ကေုာံ Việt Cộng ပ္ဍဲအခိင်ကာလပၞာန်ဝဳယေတ်နာမ် အကြာသၞာံ ၁၉၅၅ စဵုကဵုစိုပ် သၞာံ ၁၉၇၅ ရ။ ပ္ဍဲပၞာန်ဂှ် ဝဳယေတ်နာမ်သၟဝ်ကျာ ကလိဂွံဇမၞးတုဲ ပံင်ပကောံ ပၠုပ် ကၟိန်ဍုင်သမတ ဝဳယေတ်နာမ် (ဝဳယေတ်နာမ် သၠုင်ကျာ) ပ္ဍဲ ၁၉၇၆ ရ။ ဍုင်သာဲဂေါန် (Saigon) မဒှ်ဍုင်ဇၞော် ဝဳယေတ်နာမ်တြေံဂှ် တၞဟ်န မပတိုန်ဂုဏ်စရာဲညးတုဲ သၠာဲထောအ်ယၟု နကဵုယၟုညး ဍုင်ဟဝ်ချဳမေန် (Ho Chi Minh City) ရ။ ညးဒေါအ်ဇူ အဝဵုဍုင် နကဵုပ္ဍဲသၞောဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၆၅ ဟိုတ်နူ ပရေင်ထတ်ယုက် ဟွံခိုဟ်တုဲ စုတိ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၆၉ ရ။
Any description of Hồ Chí Minh's life before he came to power in Vietnam is necessarily fraught with ambiguity. He is known to have used at least 50[1]:582 and perhaps as many as 200 pseudonyms.[7] Both his place and date of birth are subjects of academic debate since neither is known with certainty. At least four existing official biographies vary on names, dates, places and other hard facts while unofficial biographies vary even more widely.[8]
ပရူပရာ ဟဝ်ချဳမေန် ကိုပ်ကၠာ ညးဟွံကလိဂွံအဝဵု ပ္ဍဲဝဳယေတ်နာမ်ဂှ် ယှုက်ထုဲတုဲ ဟွံတီကၠးကၠးရ။ ယၟုပၞုက် ယၟုဓလုက် ညးသီုဖအိုတ် နွံၜိုတ် ၅၀[1]:582 နွံဂၠိုင် စဵုကဵု ၂၀၀ လေဝ်ဒှ်မာန်ရ။[2] ဌာန်တၟိုပ်သုက်ညးကီု သီုကဵု စၟတ်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ညးဂှ် လညာတ်ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်တုဲ စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် ဟွံတီချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဏီရ။ လိက်အတ္ထုပ္ပတ္တိ မလုပ်ဗဗွဲဓဝ် ၜိုတ်ပန်ဂှ် ယၟု၊ စၟတ်တ္ၚဲ ကေုာံ တင်ဂၞင်ဂမၠိုင် ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်အိုတ်တုဲ နူကဵုလိက် အတ္ထုပ္ပတ္တိ မလုပ်ဗဗွဲဓဝ်တအ်ဂှ်မ္ဂး ပရူပရာတၞဟ်ခြာဒၟံင် ရေင်သကအ် ဗွဲမဂၠိုင်ရ။ [3]
Early life
ပထမ အဝဲ
Hồ Chí Minh was born Nguyễn Sinh Cung[1][lower-alpha 1][2] in 1890 in the village of Hoàng Trù (the name of the local temple near Làng Sen), his mother's village. Although 1890 is generally accepted as his birth year, at various times he used four other birth years:[9] 1891,[10] 1892,[11] 1894[12] and 1895.[13] From 1895, he grew up in his father Nguyễn Sinh Sắc (Nguyễn Sinh Huy)'s village of Làng Sen, Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An Province. He had three siblings: his sister Bạch Liên (Nguyễn Thị Thanh), a clerk in the French Army; his brother Nguyễn Sinh Khiêm (Nguyễn Tất Đạt), a geomancer and traditional herbalist; and another brother (Nguyễn Sinh Nhuận), who died in infancy.
ဟဝ်ချဳမေန် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဇရေင်အပါ Nguyễn Sinh Cung[1][lower-alpha 1][2] ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၉၀ ပ္ဍဲကွာန် Hoàng Trù (ယၟုဘာကျာ် ပ္ဍဲကွာန် ဗဒါဲ Làng Sen) မဒှ်ကွာန်မိအံက်ညးရ။ ၜိုန်ရ ဗွဲမဂၠိုင် ဒုင်လဝ်တဲ သၞာံ ၁၈၉၀ ဂှ် ဒှ်သၞာံ ညးဒှ်မၞိဟ်ကီုလေဝ် သၞာံညးဒှ်မၞိဟ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင် နာနာသာ် [3] ၁၈၉၁၊[4] ၁၈၉၂၊[5] ၁၈၉၄[6] ကေုာံ ၁၈၉၅ [7] နူ သၞာံ ၁၈၉၅ ညးဇၞော်ဂေါဝ် ပ္ဍဲဇရေင် အပါညး Nguyễn Sinh Sắc (Nguyễn Sinh Huy)'s ပ္ဍဲကွာန် Làng Sen, Kim Liên, Nam Đàn, ခရိုင် Nghệ An ရ။ ကောဒေအ်ညး နွံပိ ၝောဲ Bạch Liên (Nguyễn Thị Thanh), မဒှ်စာရေ ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်ပြင်သေတ်၊ ကော Nguyễn Sinh Khiêm (Nguyễn Tất Đạt), မဒှ် စာရေၜတ်တိ ကေုာံ ဆေင်ဂဥုဲခရက်၊ ကောမွဲပၠန်ဂှ် (Nguyễn Sinh Nhuận), မစုတိ နူဍောတ်တ်။ အခိင်ကာလညးတေအ် ဍောတ်တ်တေအ်ဂှ် ညးတေအ် ကၠာညးတေအ် ဟွံအာမံင်ဘာဏီဂှ် ညးတေအ် ဗတောန်လိက် နူအပါညးတေအ်ကၠာရ။ တုဲဂှ် ညးတေအ်မံင်ဘာ Vuong Thuc Do။ ညးတေအ် ဂွံလေပ်ကၠိုဟ်ကေတ် အရေဝ်ဘာသာကြုက် ဗွဲမပြဟ်ရ။ ကေုာံ .
As a young child, Cung (Ho) studied with his father before more formal classes with a scholar named Vuong Thuc Do. He quickly mastered Chinese writing, a prerequisite for any serious study of Confucianism, while honing his colloquial Vietnamese writing.[6]:21 In addition to his studies, he was fond of adventure and loved to fly kites and go fishing.[6]:21 Following Confucian tradition, his father gave him a new name at the age of 10: Nguyễn Tất Thành ("Nguyễn the Accomplished").
He quickly mastered Chinese writing, a prerequisite for any serious study of Confucianism, while honing his colloquial Vietnamese writing.[8]:21 In addition to his studies, he was fond of adventure and loved to fly kites and go fishing.[8]:21 Following Confucian tradition, his father gave him a new name at the age of 10: Nguyễn Tất Thành ("Nguyễn the Accomplished").
Psychology is the science of behavior and mind. Psychology includes the study of conscious and unconscious phenomena, as well as feeling and thought. It is an academic discipline of immense scope.
ပညာစိုတ် (စိတ္တဗေဒ) ဟီုဂှ် ဒှ်ဝိဇ္ဇာကတ်လ္ၚတ် အကာဲအရာ ကေုာံ စိုတ်ရ။ ပညာစိုတ်ဂှ် ပါလုပ် ပွမကတ်လ္ၚတ် စိုတ်တီ ကေုာံ စိုတ်ဟွံတီ သီုကဵု ပွမဒုၚ်စသိုၚ် ကေုာံ မကူချပ်တအ်ရ။ It is an academic discipline of immense scope.
Advent candle
ပၞာင်ကြက္ကဒိန်
An Advent candle is a candle marked with the days of December up to Christmas Eve. It is typically used in a household rather than a church setting: each day in December the candle is burnt down a little more, to the mark for the day, to show the passing of the days leading up to Christmas.[1] As with reusable Advent calendars, some Advent candles start marking the days from 1 December, rather than the exact beginning of Advent. Some households will make a Christmas decoration out of sprigs of evergreen and Christmas ornaments, with the candle at its centre; others will simply put it in a candlestick.
ပၞာင်ကြက္ကဒိန် ဂှ် ဒှ်ပၞာင် မစုတ်စၟတ်လဝ် လၟေင်တ္ၚဲ ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေန်ပါ နူကဵု ဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၁ စဵုကဵု စိုပ် ခရေတ်သမာတ်။ အခိုက်ဏအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် မလေပ်စကာ ပ္ဍဲကဵု သ္ၚိဂမၠိုင်တုဲ ပ္ဍဲကဵု ဘာကျာ်တအ်ဂှ် မလေပ်စကာ အောန်ရ။ ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲ စနူ ဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၁ ဂှ် စဍေန်ပၞာင် မွဲတ္ၚဲညိ စဵုကဵုစိုပ် ဒၞာဲမစၟတ်သမ္တီလဝ် စၟတ်တ္ၚဲဂှ်တုဲ ဆက်ဍေန်အာ စဵုကဵုစိုပ် တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ရ။[1] ပ္ဍဲသ္ၚိလ္ၚဵုတအ်မ္ဂး ပၞာင်ကြက္ကဒိန်ဂှ် ဂှ် ညးဍေန်လဝ် အပ္ဍဲအကြာ ဒၞာဲကယျိုင်ကယျဝ် ခရေတ်သမာတ် မပ္တံကဵု ကၟာင်ဆု သ္ၚေက်လၟိုန် ကေုာံ ကောန်ရုပ်ခရေတ်သမာတ်ဂမၠိုင်ရ။ ဗွဲမဂၠိုင် ညးတအ် ဍေန် ပ္ဍဲကဵု အခိင် ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ညးတအ် မစပုင်သဝ်တ္ၚဲ ဇၟာပ်ပ်တ္ၚဲရ။
Advent candles are traditionally white, though other Christmas-themed colors have become popular. The custom of having an Advent candle seems to have started in Germany, where children traditionally insert a small candle into a decorated orange. This candle is called the Christingle.[2] It is now widespread in some other European countries such as the United Kingdom.
ပၞာင်ကြက္ကဒိန်ဂှ် နူအခိင်တြေံတေအ်မ္ဂး ဒှ်အသာ် ဗတာင်ကီုလေဝ် ဗွဲမဂၠိုင် အသာ်ခရေတ်သမာတ် မဒှ်အသာ်ဗကေတ်ဂှ် မၞိဟ်တအ် ဒးစိုတ်ဂၠိုင်ရ။ အခိုက် မဍေန်ပၞာင်ကြက္ကဒိန်ဏအ်ဂှ် စတမ်ကၠုင် နူ ဍုင်ဂျာမနဳ ဒှ်မာန်ရ။ ဗီုမစကတဵုဒှ်ဂှ် ကောန်ၚာ်တအ် ဍေန်စုတ် ပၞာင်ဍောတ်တ် ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲကယျိုင်ပယျေဝ် ခရေတ်သမာတ်တုဲ ဍေန် မွဲတ္ၚဲ မွဲတၞုင်ရ။ ပၞာင်ဂှ် အခိင်တေအ် ညးတအ် ကော်စ Christingle.[1] အခိင်လၟုဟ်မ္ဂး အခိုက်ဏအ်ဂှ် ပြးဇးအာ အလုံမွဲရးယူရောပ်ရ။
Portulaca oleracea (common purslane,[1] also known as verdolaga, red root, or pursley) is an annual succulent in the family Portulacaceae, which may reach 40 cm (16 in) in height.
တၞံဗၠံင်ဗၠေတ် နကဵုယၟု ရုက္ခဗေဒ မကော်စ Portulaca oleracea (ဗွဲဓမ္မတာ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် ကော်စ purslane,[1] လဆောဝ်ကော်စ verdolaga, red root, ဟွံသေင်မ္ဂး pursley) ဝွံ ဒှ်တၞံမနွံအာယုက်မွဲသၞာံတုဲ လုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲဂကောံဗဳဇ Portulacaceae၊ တၞံဍေဟ်သၠုင် စဵုကဵု ၜိုတ် ၄၀ ဇြေန်ဒဳမဳတာ (၁၆ ၝောအ်တဲ)ရ။
Distribution
ဂမ္စာဲ
Purslane has an extensive distribution, assumed to be mostly anthropogenic,[3] extending from North Africa and Southern Europe through the Middle East and the Indian subcontinent to Malesia and Australasia. The species status in the Americas is uncertain. In general, it is often considered an exotic weed, but there is evidence that the species was in Crawford Lake deposits (Ontario) in 1350–1539, suggesting that it reached North America in the pre-Columbian era.
တၞံဗၠံင်ဗၠေတ်ဝွံ တိုန်ဒၟံင် ပ္ဍဲကဵု ဒေသဗွဲမဂၠိုင် နူကဵု အာဖရိက သၟဝ်ကျာ စဵုကဵုစိုပ် ရးယူရောပ်၊ လဒေါဝ်ဗမံက်၊ တုဲပၠန် နူဆာပ်တိုက် အိန္ဒိယ စဵုကဵုစိုပ် မလေရှာ ကေုာံ အဝ်သတြေလဳယာ သီုကဵု ဍုင်မန်ဗၟာရ။ ဗွဲမဂၠိုင် စှ်ေစိုတ် တၞံဗၠံင်ဗၠေတ်ဏအ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် တ္ၚဲချောဲရ။
Portulaca oleracea flower.
ဗီုရုပ် ပ္ကဴ တၞံဗၠံင်ဗၠေတ်
Purslane has smooth, reddish, mostly prostrate stems and the leaves, which may be alternate or opposite, are clustered at stem joints and ends.[5] The yellow flowers have five regular parts and are up to 6 mm (0.24 in) wide. Depending upon rainfall, the flowers appear at any time during the year. The flowers open singly at the center of the leaf cluster for only a few hours on sunny mornings.
တၞံဗၠံင်ဗၠေတ်ဝွံ တၞံဍေဟ် ကလိတ်၊ ဗကေတ်ဒၟံင်ညိည ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး တၞံဍေဟ်ဂှ် လဝါလာံတိတ်အာ သဝ်ဝ်ရ။ တၞးဍေဟ်ဂှ် ပကာန်တိုန်ဒၟံင် ၜါၜါ နူကဵုတၞံဍေဟ်[1] ပ္ကဴအသာ်မိတ်ဂှ် နွံမသုန်ခတှ်ေရေင်င်တုဲ ဇမၞော်ဍောင်ပ္ကဴဍေဟ်ဂှ် စဵုကဵု ၆ မဳလဳမဳတာ (0.24 ၝောအ်တဲ) နွံမာန်ရ။ ဇမၞော်ဍောင်ပကဴဂှ် တန်တဴဒၟံင်ကဵု ဂလိုင်လဵု ဍေဟ်မဂွံဍာ်ဗြဲရ။ တုဲပၠန် ကဴဒၟံင် ကၠိုဟ်မွဲသၞာံရ။ ကဴဍေဟ်ဂှ် ရာင်တိတ်ကၠုင် ပ္ဍဲကၞောတ်အကြာတၞးဍေဟ် အခိင်ပွိုင် မွဲၜါ နာဍဳ ပ္ဍဲအခိင်နူဂယး အခိင်ဗြဲကျာတၟးရ။ မဍေဟ် ဍောတ်တ်သောဲသောဲ[2] ဂှ် နွံဗီုပြင် ဒကောင်၊ ကာလဍေဟ်ကြံင်ဍုဟ်မ္ဂး ထကးတိတ်အာ။ တၞံဗၠံင်ဗၠေတ်ဝွံ နွံကဵု ရိုဟ်ကၞက်တုဲ ရိုဟ်ကျာသောဲသောဲလေဝ် နွံကီုတုဲ ဍာ်ကှ် တိကြံင်လေဝ် ဍေဟ်တန်တဴဂျိုင်မာန်ကီုရ။ [citation needed]
Alternanthera sessilis is an aquatic plant known by several common names, including ponnanganni (in Tamil), ponnaganti aaku (in Telugu),Honnagone in Kannada Mukunuwenna (in Sinhala), sessile joyweed and dwarf copperleaf. It is used as a vegetable specially in Sri Lanka and some Asian countries.
တၞံဝုန်က ယၟုနကဵု ရုက္ခဗေဒ မကော်စ (Alternanthera sessilis) ဝွံ ဒှ်တၞံ မတိုန်ပ္ဍဲဍာ်၊ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် ကော်စဒၟံင် ယၟုနာနာသာ် မပတံကဵု ponnanganni (နကဵု ဘာသာတမိလ်)၊ ponnaganti aaku (နဘာသာ တေလုဂု)၊ Honnagone နဘာသာ ကန္နဒ၊ Mukunuwenna (in သိင်္ဃိုရ်)၊ sessile joyweed ကေုာံ dwarf copper leaf တအ်ရ။ တၞံဝုန်ကဝွံ နဒဒှ် သၞေဝ်မွဲ ဗွဲတၟေင် ကောန်ဍုင်သိရိလင်္ကာတအ် ကေုာံ ဍုင်အာရှဂမၠိုင် စဒၟံင်ရ။
In certain regions of South East Asia, the leaves and young shoots are consumed as vegetables.[2] in Karnataka, Andhra Pradesh and Tamil Nadu, the leaves, flowers and tender stems are consumed as vegetables.
In certain regions of South East Asia, the leaves and young shoots are consumed as vegetables.[1] in Karnataka, Andhra Pradesh and Tamil Nadu, the leaves, flowers and tender stems are consumed as vegetables.
It has been used for the treatment of dysuria and haemorrhoids.[3] The plant is also believed to be beneficial for the eyes, and is used as an ingredient in the making of medicinal hair oils and Kajal (kohl).
It has been used for the treatment of dysuria and haemorrhoids.[1] The plant is also believed to be beneficial for the eyes, and is used as an ingredient in the making of medicinal hair oils and Kajal (kohl).
The plant occurs throughout the tropical and subtropical regions of the Old World. It has been introduced to the southern United States, and its origins in Central and South America are uncertain.
တၞံဝုန်က ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵု မွဲဒမြိပ် ဒေသဂမ္တဴ ကေုာံ ဒေသ ဆာပ်ဂမ္တဴ ပ္ဍဲကဵု ဂၠးတိတြေံရ။ တၞံဏအ်ဂှ် လၟုဟ် ပ္ဍဲကဵု ကၟိန်ဍုင်အမေရိကာန် လပ္ါ်သၠုင်ကျာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ။ ကေတ်နင် နူကဵု တိုက်အမေရိက လဒေါဝ် ဟွံသေင်မ္ဂး သၠုင်ကျာဟာဂှ် ဟွံတီကေတ်ရ။
Botanical features
လက်သန်
Genocide is intentional action to destroy a people (usually defined as an ethnic, national, racial, or religious group) in whole or in part. The hybrid word "genocide" is a combination of the Greek word γένος ("race, people") and the Latin suffix -caedo ("act of killing").[1] The term genocide was coined by Raphael Lemkin in his 1944 book Axis Rule in Occupied Europe.[2][3]
ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူ (Genocide) ဂှ် ဒှ်အရာမကၠောန်ပ နကဵုဆန္ဒနွံနွံ သွက်ဂွံ ပလီုပဠက် ဂကူမွဲ (ဂကူမဟီုဂှ် ရန်တၟအ်ကဵု ကောန်ဂကူ၊ ကောန်ဍုင်၊ တၞောဝ်ဗဳဇ ဟွံသေင်မ္ဂး ဂကောံဘာသာ) နကဵု သီုဖအိုတ် ဟွံသေင်မ္ဂး နကဵု မွဲကရေက်ရ။ မအရေဝ်မန် မကော် "ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူ" ဝွံ ကၠာဲနူ ဘာသာအင်္ဂလိက် မကော်ဂး "genocide" ရ။ မအရေဝ် ဘာသာအင်္ဂလိက်ဂှ် ပဂပ်လဝ် မအရေဝ်ၜါ အရေဝ်ဂရိတ် γένος ("ဗဳဇ၊ ဂကူ") ကဵု အရေဝ်လေတ္တေန် -caedo ("ဂစိုတ်").[1] မအရေဝ် genocide ဝွံ Raphael Lemkin ခၞံဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲကဵု လိက်ညး မနွံယၟု Axis Rule in Occupied Europe ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၄ ဂှ်ရ။[2][3] နကဵုဘာသာမန် စၞးမချူ ဂစိုတ်ပဠက်ဂကူ ဂှ် မကြိယာ ဂစိုတ်၊ ကေုာံ ပဠက် ဂှ်ပထောအ် မနာမ်တုဲ ဒှ်အာ "ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူ" ရ။
The United Nations Genocide Convention, which was established in 1948, defines genocide as "acts committed with intent to destroy, in whole or in part, a national, ethnic, racial or religious group, as such" including the killing of its members, causing serious bodily or mental harm to members of the group, deliberately imposing living conditions that seek to "bring about its physical destruction in whole or in part", preventing births, or forcibly transferring children out of the group to another group.[4][5][6]
လိက်ကသုက်ပဋိညာဏ် ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူ ကုလသမဂ္ဂ (United Nations Genocide Convention) ဂှ် စကတဵုဒှ် နူကဵုသၞာံ ၁၉၄၈တုဲ ပံက်လဝ် ပွံက် ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူ နကဵု "မကၠောန်ပ နကဵုဆန္ဒနွံနွံ သွက်ဂွံ ပလီုပလက်၊ သီုဖအိုတ် ဟွံသေင်မ္ဂး မွဲကရေက် လတူကောန်ဂကူမွဲ၊ ကောန်ဍုင်အရင်မွဲ၊ တၞောဝ်ဗဳဇမွဲ ဟွံသေင်မ္ဂး ဂကောံဘာသာမွဲ၊ နမပ" မပတံ ကု ဂစိုတ် ကောန်ဂကောံ ညးတအ် (the killing of its members)၊ ကတဵုဗဒှ် ညံင်ခန္ဓကာယ ဟွံသေင်မ္ဂး စိတ္တ ဂွံဂိသကေဝ် ကုကောန်ဂကောံညးတအ် (causing serious bodily or mental harm to members of the group)၊ နကဵုဆန္ဒနွံနွံ ကဵုဒြဟတ်ဒမြိုဟ် ပရေင်မံင်စံင်ဘဝ ညးတအ် ညံင်ဂွံစိုပ်အာ ကဆံင် ခန္ဓကာယ မဂွံလီုလာ် နကဵုသီုဖအိုတ် ဟွံသေင်မ္ဂး နကဵု မွဲကရေက် (deliberately imposing living conditions that seek to "bring about its physical destruction in whole or in part")၊ စဵုဒၞာ ညံင်ဟွံဂွံ ၜံင်ကောန် (preventing births)၊ ဟွံသေင်မ္ဂး နကဵုအမိင်အဝဵု ပြံင်ပဆုဲထောအ် ကောန်ၚာ် နကဵု ဂကောံဍေဟ်တအ် ကဵုအာမံင် ပ္ဍဲဂကောံမၞိဟ်တၞဟ်။ (forcibly transferring children out of the group to another group)[1][2][3]
The Political Instability Task Force estimated that, between 1956 and 2016, a total of 43 genocides took place, causing the death of about 50 million people.[8] The UNHCR estimated that a further 50 million had been displaced by such episodes of violence up to 2008.[8]
နူကဵု Political Instability Task Force ဗၟံက်ထ္ၜး အကြာသၞာံ ၁၉၅၆ ကဵု ၂၀၁၆ ဂဟ် ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူ ကတဵုဒှ်ဂွံလဝ် သီုဖအိုတ် ၄၃ ဒၞာဲ၊ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ မၞိဟ်မဒးချိုတ်အာ ၜိုတ် ၅၀ မဳလဳလာန်ရ။[1] နကဵု ရုင် UNHCR ဟီု ဟိုတ်နူ ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူတုဲ စဵုကဵုစိုပ် သၞာံ ၂၀၀၈ ဂှ် မၞိဟ် ၅၀ မဳလဳယာန်ပြင်င် ဒးပြံင်တိတ် နူကဵု သ္ၚိဌာန်ဇကုရ။[1]
Origin of the term
တမ်မူ မဝေါဟာရ
Before 1944, various terms, including "massacre," "extermination,"[9] and "crimes against humanity" were used to describe the intentional systematic killings. In 1941, Winston Churchill, when describing the German invasion of the Soviet Union, spoke of "a crime without a name".[10]
ကိုပ်ကၠာ သၞာံ ၁၉၄၄ ဂှ် မအရေဝ် မဂစိုတ်မၞိဟ် နကဵုဂကောံ နကဵုကရောမ်ဂှ် စကာဒၟံင် မအရေဝ်နာနာသာ် မပတံ ကု"massacre," (မဂစိုတ် နကဵုဂကောံ) "extermination," (ပဠက်ထပိုတ်)[1] ကေုာံ "crimes against humanity" (ဒုဟ် မကလိလောန် လတူကောန်မၞိဟ်) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၁ ဝန်ဇၞော်ချာချဳလ် ( Winston Churchill) ဗၟံက်ထ္ၜး ဂျာမနဳ မလုပ်သီ ကၟိန်ဍုင်သဵုဗိယေတ်ဂှ် ညးဟီု "a crime without a name" (ဒုဟ်ရာဇာဝတ် သက္ကုယၟု)ရ။[2]
In 1944, Raphael Lemkin created the term genocide in his book Axis Rule in Occupied Europe. The book describes the implementation of Nazi policies in occupied Europe, and cites earlier mass killings.[11] The term described the systematic destruction of a nation or people,[12] and the word was quickly adopted by many in the international community. The word genocide is the combination of the Greek prefix geno- (γένος, meaning 'race' or 'people') and caedere (the Latin word for "to kill").[13] The word genocide was used in indictments at the Nuremberg trials, held from 1945, but solely as a descriptive term, not yet as a formal legal term.[14] The so-called Polish Genocide Trials of Arthur Greiser and Amon Leopold Goth in 1946 were the first trials in which judgments included the term genocide.[15]
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၄ ရပ်ဖေလ် လေမ်ခိန် (Raphael Lemkin) ခၞံဗဒှ်ပတိုန် မအရေဝ် genocide ပ္ဍဲလိက်ညး Axis Rule in Occupied Europe မဒှ်လိက် မချူလဝ် ပရူဗီုပၞာန်နာဇြဳဂျာမနဳ မလုပ်သီကေတ် ဍုင်ယူရောပ်တုဲ မဂစိုတ်မၞိဟ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠေင်ရ။[1] မအရေဝ်ဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜး နကဵုသၞောတ်ဝ်စှေ်စှေ် ပလီုပလာ်ထောအ် ကောန်ဂကူမွဲမွဲ ဟွံသေင်မ္ဂး ဍုင်မွဲမွဲ၊[2] တုဲ မအရေဝ်ဂှ် ဗွဲမပြဟ်ဂှ် ဂွံဒုင်လွဳစ ပ္ဍဲအရေဝ်ဂကူဗွဲမဂၠိုင်ရ။ မအရေဝ် genocide ဂှ် ဒှ်မအရေဝ် မဗဂပ်လဝ် အရေဝ်ၜါ အရေဝ်ဂရိတ် geno- (γένος, မဂွံအဓိပ္ပာယ် 'ဂကူ' ဟွံသေင်မ္ဂး 'ကောန်ဂကူ') ကေုာံ မအရေဝ် caedere (မအရေဝ်လေတ္တေန် မဂွံအဓိပ္ပါယ် " ဒဒှ်မဂစိုတ်")[13] မအရေဝ်ဂှ် စစကာကၠာအိုတ် ပ္ဍဲလိက်ရုင်ဂှ် စနူသၞာံ ၁၉၄၅၊ ဆဂး ပ္ဍဲအခိင် နဒဒှ် အရေဝ်ဥပဒေမွဲဂှ် ဟွံစကာဏီရ။[3] ပ္ဍဲကဵု လိက်ကသုက်ဂမ္စိုတ်ကမၠက်ဂကူ ပဝ်လာန် (Polish Genocide Trials) မတုပ်လဝ်စိုတ် အကြာ Arthur Greiser ကဵု Amon Leopold Goth ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၆ ဂှ် စကာလဝ် မအရေဝ်ဏအ် ပ္ဍဲလိက်သၞောဝ်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ [4]
Senegambian stone circles (megaliths) which run from Senegal through the Gambia and are described by UNESCO as "the largest concentration of stone circles seen anywhere in the world".
တၟအ်ဗဝိုင်သေနေဂါမဗဳယာန် (megaliths) မဒှ်တၟအ် နူကဵု ခေတ်တမၠာ မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဂါမ်ဗဳယျာ၊ ယူနေတ်သကဝ် UNESCO ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် "တၟအ်ဗဝိုင် ၜိုတ်မဂွံဆဵုကေတ် လတူတိဏအ်မ္ဂး ဒှ်ဇၞော်အိုတ်"
By the 11th or 12th century, the rulers of kingdoms such as Takrur, a monarchy centred on the Senegal River just to the north, ancient Ghana and Gao had converted to Islam and had appointed to their courts Muslims who were literate in the Arabic language.[22] At the beginning of the 14th century, most of what is today called The Gambia was part of the Mali Empire. The Portuguese reached this area by sea in the mid-15th century, and began to dominate overseas trade.
ၜိုတ် ၁၁ ဗဝဝ်ကၠံ ဟွံသေင်မ္ဂး ၁၂ ဗွဝ်ကၠံ သၟိင်ဨကရာဇ် ဍုင်ညးတအ် မပတံ ကုတက်ရူရ် (Takrur) မဒှ်သၟိင် ပ္ဍဲကဵု ကြုင်သေနေဂါလ် (Senegal River ) ကရေက်လပါ်သၟဝ်ကျာဂှ် လျိုင်ပတှ်ေကေတ် သာသနာအေဿလာမ်တုဲ ဍုင်ဂှ် ပကင်ရင် အတိုင်သၞောဝ်မူသလေန်၊ လိက်စကာရုင်ဂှ် ဒှ်လိက်အာရာပ်ရ။[1] ပ္ဍဲ ၁၄ ဗွဝ်ကၠံ လပါ်စဂှ် ဒၞာဲဍုင်ဂါမ်ပဳယျာ တ္ၚဲဏအ်ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် နွံသၟဝ် အေန်ပါယာမာလဳ (Mali Empire) ရ။ ဗဝ်တူဂြဳ စိုပ်ဒေသဂှ် နကဵုက္ၜင် ပ္ဍဲအခိင်လဒေါဝ် ၁၅ ဗွဝ်ကၠံ မဒှ်အခိင် ဗဝ်တူဂြဳ မစဓလီု ကမၠောန်ဗၞိက်ၜဳ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိရ။
Letters patent from Queen Elizabeth I confirmed the grant. In 1618, King James I of England granted a charter to an English company for trade with the Gambia and the Gold Coast (now Ghana). Between 1651 and 1661, some parts of the Gambia were under the rule of the Duchy of Courland and Semigallia belonging to Polish-Lithuanian Commonwealth—modern-day Latvia—and were bought by Prince Jacob Kettler.[23]
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၈၈ ဂှ် သကိုပ်ဗၞိက်ဗဝ်တူဂြဳ အာန်တဝ်နဳယဝ် António, Prior of Crato, သွံထောအ် အခေါင်ပဗၞိက် ပ္ဍဲကဵု ကြုင်ဂါမ်ဗဳယျာ ကုသၟာဗၞိက်အင်္ဂလိက်တအ်ရ။ နကဵုဨကရာဇ်ဗြဴအဳလဳဇဗေတ်ပထမ (Queen Elizabeth I ) ပတိတ်ကဵု ဂရာန် သွက်ဂွံပဗၞက်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၆၁၈၊ ဨကရာဇ်အေန်ဂလာန် ဂျိမ် (King James I of England ) ပတိတ်ကဵု ဂရာန် ကုကမ္မဏဳအင်္ဂလိက် အခေါင်ပဗၞိက် ပ္ဍဲဂါမ်ဗဳယျာ ကေုာံ သြင်ၜဳထဝ် (လၟုဟ် Ghana)။ အကြာသၞာံ ၁၆၅၁ ကဵု ၁၆၆၁ ဂှ် ဒၞာဲဒေသလ္ၚဵု ပ္ဍဲဂါမ်ဗဳယျာဂှ် နွံသၟဝ်ကမ္မဏဳပဝ်လာန်-လေတ်တဝ်နဳယျာ နကဵု မရာန်ကေတ် နူကဵု ကောန်သၟိင်ဂျာမနဳ (Prince Jacob Kettler)ရ။[1]
During the late 17th century and throughout the 18th century, the British Empire and the French Empire struggled continually for political and commercial supremacy in the regions of the Senegal River and the Gambia River. The British Empire occupied the Gambia when an expedition led by Augustus Keppel landed there following the Capture of Senegal in 1758. The 1783 First Treaty of Versailles gave Great Britain possession of the Gambia River, but the French retained a tiny enclave at Albreda on the river's north bank.
ပ္ဍဲအခိင်ကာလ အကြာ ၁၇ ဗွဝ်ကၠံ ကဵု ၁၈ ဗွဝ်ကၠံဂှ် အေန်ပါယျာဗြိတိန် ကဵု အေန်ပါယျာပြင်သေတ် ပြံင်ဒၟံင် ရေင်သကအ် ညးဂှ်ဂွံပိုင်ပြဳ နကဵုပရေင်ဍုင်ကွာန်ကီု သီုကဵု ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ပ္ဍဲဒေသ ကြုင်ဂါမ်ဗဳယျာ ကဵု ကြုသေနေဂါလ်ဂှ်ရ။ အေန်ပါယျာဗြိတိန် လုပ်သီကေတ် ဂါမ်ဗဳယျာ နကဵုသကိုပ်ပၞာန် သြဂုတ်သတုသ် ကေပ္ပေလ် ( Augustus Keppel) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၇၅၈ ရ။ သၞာံ ၁၇၈၃ ဂှ် ကလိဂွံအာ ကြပ်အလုံမွဲ ကြုင်ဂါမ်ဗဳယျာတုဲ ဆဒၞာဲဍောတ်တ် သြင်လပါ်သၟဝ်ကျာညိဂှ် သှ်ေဒၟံင် သၟဝ်ပြင်သေတ်ဖိုဟ်ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၈၅၆ ဂှ် ဗြိတိန် ပိုင်ဂွံအာ သီုဖအိုတ်ရ။
As many as three million people may have been taken as slaves from this general region during the three centuries that the transatlantic slave trade operated. It is not known how many people were taken as slaves by intertribal wars or Muslim traders before the transatlantic slave trade began. Most of those taken were sold by other Africans to Europeans: some were prisoners of intertribal wars; some were victims sold because of unpaid debts; and many others were simply victims of kidnapping.[24]
ပ္ဍဲအခိင် ပွိုင် ပိဗွဝ်ကၠံ မဒှ်အခိင် ကောန်ယူရောပ်တအ် မပဗၞိက်ဂှ် လၟိဟ်မၞိဟ် မပတိတ်သွံ နဒဒှ်ဍိက် နူကဵုဒေသဂှ် သီုဖအိုတ် ဒှ်ၜိုတ် ပိပြကောဋိကိုဋ်ရ။ အခိင်သၟာဗၞိက်မူသလေန်တအ် မပတိတ်ဍိက်ဂှ် လၟိဟ်ဂလိုင်လဵု မပတိတ်လဝ်ဂှ် တီကေတ်ဟွံမာန်ရ။ ဍိက်တအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် သွံကဵု ပ္ဍဲဍုင်အာဖရိကတၞဟ်၊ ဍုင်ယူရောပ်တအ်ရ။ ဍိက်တအ်ဂှ် ပ္ကောံကေတ် နူကဵု ဂၠုဲပၞာန် ဟွံသေင်မဂး မအာရပ်တံင်ဂြဲနင် နူသ္ၚိညးတအ်ရ။[1]
A map of James Island and Fort Gambia
ဗီုတိ တကအ် ဂျောမ် James Island ကေုာံ ဒပ်ပၞာန်ဂါမ်ဗဳယျာ (Fort Gambia)
In 1807, the United Kingdom abolished the slave trade throughout its empire. It also tried, unsuccessfully, to end the slave trade in the Gambia. Slave ships intercepted by the Royal Navy's West Africa Squadron in the Atlantic were also returned to the Gambia, with people who had been slaves released on MacCarthy Island far up the Gambia River where they were expected to establish new lives.[25] The British established the military post of Bathurst (now Banjul) in 1816.
ဍိက်မရပ်နင်လဝ်တအ်ဂှ် အာသွံ ပ္ဍဲယူရောပ် နဒဒှ် ဍိက်ကမၠောန် ပ္ဍဲ ၁၈ ဗွဝ်ကၠံဂှ် သီုကဵု အမေရိကသၟဝ်ကျာရ။ သၞာံ ၁၈၀၇ အင်္ဂလိက် ကၟာတ်လဒဵု ပရေင်သွံရာန်ဍိက် ပ္ဍဲကဵု အေန်ပါယျာညးတအ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် သီုဂစာန် ကၟာတ်လဒဵု ကမၠောန်သွံရာန်ဍိက် ပ္ဍဲဂါမ်ဗဳယျာကီုရ။ ဆဂး ဟွံအံင်ဇၞး။ က္ၜင်ဍိက် မအာသွံ ပ္ဍဲအာဖရိကပလိုတ် ကေုာံ အမေရိကသၟဝ်ကျာတအ်ဂှ် ဒးကလေင်ပလံင်စွံ ပ္ဍဲဂါမ်ဗဳယျာတုဲ ဍိက်တအ်ဂှ် ဖျေဟ်စွံ ပ္ဍဲကဵု တကအ် MacCarthy Island ဗဒင်ကြုင်ဂါမ်ဗဳယျာတုဲ ကဵုညးတအ် တန်တဴ ပ္ဍဲတကအ်ဂှ်ရ။[1] ဗြိတိန် သြိုင်ဒပ်သၞေဟ်ဒပ်ပၞာန် ပ္ဍဲကဵု Bathurst (လၟုဟ် Banjul) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၁၆။
In 1888, The Gambia became a separate colony.[citation needed]
In 1888, The Gambia became a separate colony. [citation needed]
The Gambia (/ˈɡæmbiə/ (listen)), officially the Republic of The Gambia, is a country in West Africa that is almost entirely surrounded by Senegal with the exception of its western coastline along the Atlantic Ocean. It is the smallest country within mainland Africa.[6]
ဂါမ်ဗဳယျာ (The Gambia) (/ˈɡæmbiə/ (listen))၊ ယၟနကဵုသၞောဝ် ဍုင်သမတ ဂါမ်ဗဳယျာ (Republic of The Gambia) ဒှ်ဍုင် မနွံ ပ္ဍဲအာဖရိကပလိုတ်တုဲ ပါဲနူကဵု ဍုင်လပါ်ပလိုတ် ပ္ဍဲပါင်ၜဳ မှာသၟိဒ် အာတလန်တိစ်တုဲ ဍုင်ဂှ် ကြပ်သီုဖအိုတ်ဂှ် ပူပိုင်လဝ် နကဵု ဍုင်သေနေဂါလ် (Senegal) ရ။ တုဲပၠန် ဍုင်ဂါမ်ဗဳယျာဂှ် ဒှ်ဍုင်ဍောတ်အိုတ် ပ္ဍဲကဵု ဍုင်မနွံပ္ဍဲကဵု ၝောအ်တိုက် အာဖရိကဂှ်ရ။[1]
Slavery was abolished in 1906[citation needed] and following a brief conflict between the British colonial forces and indigenous Gambians, British colonial authority was firmly established.[26]
Slavery was abolished in 1906 [citation needed] and following a brief conflict between the British colonial forces and indigenous Gambians, British colonial authority was firmly established.[1]
Banjul contained an airstrip for the US Army Air Forces and a port of call for Allied naval convoys.[citation needed]
Banjul contained an airstrip for the US Army Air Forces and a port of call for Allied naval convoys. [citation needed]
Following general elections in 1962, the United Kingdom granted full internal self-governance in the following year.[citation needed]
Following general elections in 1962, the United Kingdom granted full internal self-governance in the following year. [citation needed]
This referendum failed to receive the two-thirds majority required to amend the constitution, but the results won widespread attention abroad as testimony to The Gambia's observance of secret balloting, honest elections, civil rights, and liberties.[citation needed]
This referendum failed to receive the two-thirds majority required to amend the constitution, but the results won widespread attention abroad as testimony to The Gambia's observance of secret balloting, honest elections, civil rights, and liberties. [citation needed]
An attempted coup on 29 July 1981 followed a weakening of the economy and allegations of corruption against leading politicians.[27] The coup attempt occurred while President Jawara was visiting London and was carried out by the leftist National Revolutionary Council, composed of Kukoi Samba Sanyang's Socialist and Revolutionary Labour Party (SRLP) and elements of the Field Force, a paramilitary force which constituted the bulk of the country's armed forces.[27]
An attempted coup on 29 July 1981 followed a weakening of the economy and allegations of corruption against leading politicians.[1] The coup attempt occurred while President Jawara was visiting London and was carried out by the leftist National Revolutionary Council, composed of Kukoi Samba Sanyang's Socialist and Revolutionary Labour Party (SRLP) and elements of the Field Force, a paramilitary force which constituted the bulk of the country's armed forces.[1]
By 6 August, some 2,700 Senegalese troops had been deployed, defeating the rebel force.[1] Between 500 and 800 people were killed during the coup and the ensuing violence.[27] In 1982, in the aftermath of the 1981 attempted coup, Senegal and The Gambia signed a treaty of confederation.
By 6 August, some 2,700 Senegalese troops had been deployed, defeating the rebel force.[1] Between 500 and 800 people were killed during the coup and the ensuing violence.[1] In 1982, in the aftermath of the 1981 attempted coup, Senegal and The Gambia signed a treaty of confederation.
The Gambia is situated on both sides of the lower reaches of the Gambia River, the nation's namesake, which flows through the centre of The Gambia and empties into the Atlantic Ocean. It has an area of 10,689 square kilometres (4,127 sq mi) with a population of 1,857,181 as of the April 2013 census. Banjul is the Gambian capital[7] and the largest cities are Serekunda and Brikama.[8]
ဍုင်ဂါမ်ဗဳယျာဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲ ဒကုတ်သၟဝ် သြင်ၜဳဂါမ်ဗဳယျာ ၜါလပါ်၊ မဒှ်ၜဳ/ကြုင် မဇွောဝ်စှ်ေဒၟံင် နူလဒေါဝ်ဍုင်ဂါမ်ဗဳယျာ စဵုကဵုစိုပ် မှာသၟိဒ် အာတလာန်တိစ် ရ။ ဇမၞော်ဍုင်ဂှ် နွံ 10,689 square kilometres (4,127 sq mi) တုဲ ကောန်ဍုင် နွံ 1,857,181 အတိုင်စရင် ပ္ဍဲဂိတုဨပြဳ သၞာံ ၂၀၁၃ ဂှ်ရ။ ဍုင်ဗာန်ဇုလ် (Banjul) ဂှ် ဒှ်ဍုင်ဇၞော် ဂါမ်ဗဳယျာ[1] တုဲ ဍုင်ဇၞော်အိုတ်တအ်ဂှ် ဒှ်ဍုင်Serekunda ကဵု Brikama တအ်ရ။[2]