Roedd Gladys del Estal Ferreño (Feneswela, 1956 - Tutera, Nafarroa Garaia, Mehefin 3 , 1979 ) yn ymgyrchydd amgylcheddol o Donostia.
Gladys del Estal Ferreño (Venezuela, 1956 - Tutera, Nafarroa Garaia, 1979ko ekainaren 3a) donostiar ekintzaile ekologista bat izan zen.
Roedd yn wyddonydd cyfrifiadurol o ran galwedigaeth.
Informatikaria zen ikasketaz eta lanbidez.
Cafodd ei saethu’n farw gan heddwas, fel rhan o ymosodiad ar brotest gwrth-niwclear yn Tutera.
Guardia zibil batek tiroz erail zuen, Tuteran egiten ari zen protesta antinuklear bat erreprimitzean.
Mae'n symbol o'r mudiad gwrth-niwclear yng Ngwlad y Basg . [1] [2] [3]
Mugimendu antinuklearraren ikur bat da Euskal Herrian.[1][2][3]
Ar 3 Mehefin , 1979, y Diwrnod Rhyngwladol yn Erbyn Ynni Niwclear, saethwyd Gladys gan José Martínez Salas, heddwas gyda'r Guardia Civil, yn ninas Tutera yn Nafarroa Garaia.[1] [2] Roedd Gladys yn cymryd rhan mewn protest yn erbyn maes hyfforddi'r fyddin yn Errega Bardea ac yn erbyn Atomfa Lemoiz ac ynni niwclear yn gyffredinol.
1979ko ekainaren 3an, Energia Nuklearraren Aurkako Nazioarteko Egunean, José Martínez Salas guardia zibilak Gladys bertatik bertara tiro eginda erail zuen, Nafarroa Garaiko Tutera hirian.[5][6] Bardeetako tiro eremuaren aurka, energia nuklearraren aurka eta Lemoizko zentral nuklearraren eraikuntza geldiaraztearren eginiko ekitaldi batean parte hartzen ari zen Gladys.
Datganiad a gymeradwywyd gan Gyngor Dinas Donostia ar Fehefin 8, 1979 ynghylch llofruddiaeth Gladys
Donostiako Udalak 1979ko ekainaren 8an Gladysen hilketari buruz onartutako adierazpena
Yn ôl tystion, dywedodd José Martínez Salas «tía buena» wrth Gladys, a atebodd gan ddweud «hijo de puta» ac yna tarodd Martinez Salas hi gyda gwaelod ei wn; syrthiodd Gladys i'r llawr ac, wrth iddi godi, saethodd Martínez Salas hi yn ei phen.
Lekukoek diotenez, José Martínez Salasek «tía buena» (euskaraz, neska katxarroa) esan zion Gladysi, Gladysek «hijo de puta» (euskaraz, putakume) ihardetsi eta orduan Martínez Salasek bere armaren kulatarekin jo zuen; Gladys lurrera erori zen, eta, altxatzen ari zela, Martínez Salasek tiro egin zion buruan.
Aeth yr ergyd i mewn i'w gwddf ac allan o'i thrwyn.
Tiroa garondotik sartu eta sudurretik atera zitzaion.
Aethpwyd â Gladys i’r ysbyty gydag anafiadau difrifol, a bu farw’n fuan wedyn. [1] [2] [3] [4] [5]
Gladys ospitalera eraman zuten, larri zaurituta, eta laster hil zen.[1][7][8][9][10]
Mae Lemoiz yn dref ar arfordir Bizkaia, yn ardal Uribe Kosta.
Lemoiz Bizkaiko iparraldeko eta kostaldeko udalerri bat da, Uribe Kosta eskualdekoa.
Yn 2016 roedd ganddi boblogaeth o 1,244.
2016. urtean 1.244 biztanle zituen.
Mae bwrdeistref Lemoiz yn cynnwys tair cymdogaeth, gydag Urizar yn bencadlys. Yn ystod y 1970, bwriadwyd codi atomfa yno.
Udalerria hiru auzok osatzen dute, eta Urizar da herriburua. 1970eko hamarkadan zentral nuklearraren inguruan gertatutako guztiarekin oihartzun handia hartu zuen herriak.
Sakontzeko, irakurri: «Lemoizko zentral nuklearra» Gweler Atomfa Lemoiz
Sakontzeko, irakurri: «Lemoizko zentral nuklearra»
Yr Iaith Fasgeg
Euskara
Yn Lemoiz[1] siaredir Basgeg Uribe Kosta[2], sef amrywiad o'r dafodiaith orllewinol.
Lemoizen[8] Uribe Kostako euskara[9] hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera.
Ar Fai 15 mae dathliadau er anrhydedd i San Isidro yn Urizar.
Maiatzaren 15ean San Isidroren omenezko jaiak ospatzen dira Urizarren.
Ar Orffennaf 16 mae dathliadau er anrhydedd i Fair y Brodyr Gwynion yn Armintza.
Uztailaren 16an Karmengo Amaren omenezko jaiak ospatzen dira Armintzan.
Ynghyd â'r dathliadau, trefnir gŵyl Txapel Reggae.
Jaiekin batera Txapel Reggae jaialdia antolatu ohi da.
Ar Hydref 10, dathlir gwledd y nawddsant Sant Thomas yn Armintza gydag ymryson coginio.
Urriaren 10ean Tomas Deunaren jaia patronalak ospatzen dira Armintzan. Sukalki txapelketa izaten da.
Lleoliad
Inguru naturala eta kokapena
Lleolir Lemoiz ar arfordir Bizkaia, yn ardal Uribe-Kosta.
Lemoiz Bizkaiko kostaldean dago, Uribe-Kosta eskualdean.
I'r gogledd, ceir Bae Bizkaia; i'r gorllewin, Gorliz a Plentzia; i'r de, Gatika; i'r de-ddwyrain, Jatabe; ac i'r gogledd-ddwyrain, Bakio.
Iparraldean Bizkaiko golkoa dauka, mendebaldean Gorliz eta Plentzia, hegoaldean Gatika, hego-sortaldean Jatabe eta ipar-sortaldean Bakio. Orain urte batzuk Lemoiz ekialdean Mungiari zegokion Basorda kostalde zatia zegoen, baina orain gutxi, Lemoizen udalerrian sartu zen.
Cyfanswm arwynebedd y fwrdeistref yw 18.9 km² ers ychwanegu ardal Basorda (13.8 km² oedd yr arwynebedd cyn hynny).
Lemoizek, berriz, Plentzia eta Gorliz artean dagoen Berreaga (Plentzia) lur-esparrua galdu zuen. Guztira udalerria 18,9 km²-koa da Basorda eskuratu zuenetik (lehen 13,8 ziren).
Mae Lemoiz 26 km i'r gogledd o Bilbo.
Lemoiz Bilbotik 26 kmra dago iparraldera.
Yn agosach ceir trefi Mungia 9.5 km i'r de-ddwyrain, a Gorliz, y dref agosaf, 3.5 km i ffwrdd.
Eskualdeko burua, Mungia 9,5 kmra dago hego-ekialderantza. Herririk hurbilena Gorliz da, 3,5 kmra.
Nodweddir yr ardal gan ddyffryn nant Andraka, sy'n tarddu yn ne'r pentref ac yn rhedeg tua'r môr yn y gogledd.
Udalerriaren ardatz nagusia (ipar-hego norabidean doana) Andraka errekak sortutako ibarra da, herrian bertan jaio eta itsasoraino doana.
Ar bob ochr i'r dyffryn mae bryniau dros 200 metr.
Ibarraren alde bakoitzean badira 200 metrotik gorako mendilerroak.
Mae gweddill y tir yn fryniog.
Gainontzeko lurrak menditsuak dira, garaiera gutxikoak baina udalerria inguruko herriez bakartzen dutenak.
Y copa uchaf yn y fwrdeistref yw bryn Urizar, 290 metr o uchder.
Udalerriko punturik garaiena Urizar mendia da, 290 metrokoa.
Mae'r arfordir yn llawn clogwyni a thraethau.
Bestetik, kostaldea labarrez, senaiaz, hondartza txiki eta harritsuz eta bestelakoez josita dago.
Copa nodedig arall yw Ermua (289 m), wedi'i leoli ar yr arfordir.
Beste mendi aipagarri bat Ermua (289 m) da, kostaldean dagoena.
Mae'r tair ardal hanesyddol i'r fwrdeistref, sef pen, canol a gwaelod nant Andraka.
Udalerria osatzen duten hiru auzo historikoak udalerriaren ardatz naturala den errekaren goialde, erdialde eta behealdean daude, hurrenez hurren.
Y mwyaf deheuol a'r uchaf yw cymdogaeth Andraka, wrth ymyl tarddle'r nant o'r un enw.
Hegotarrena Andraka da, izen bereko errekaren iturburuaren alboan.
Yn y canol, mae cymdogaeth Urizar, lle mae neuadd y dref.
Urizar udalerriaren erdialdean dago eta bertan dago udaletxea.
Yn olaf, mae Armintza wedi'i leoli ar yr arfordir, ger aber Andraka.
Azkenik, Armintza kostaldean dago, errekaren bokale eta senaia baten alboan.
Ana Mari Mendizabal[1] ac Angel Barturen[2] , fel rhan o brosiect Ahotsak[3] (lleisiau)
Lemoizko Ana Mari Mendizabal[5] eta Angel Barturen[6] (Ahotsak[7] proiekturako)
Grŵp cyfoes fel rhan o Ŵyl Txalaparta2008 yn Hernani ger Donostia, gyda dau alboka a thambwrîn
Gaur egungo albokalari eta pandero joleak Hernaniko 2008ko Txalaparta Jaialdian zehar kale emanaldia eskainiaz.
Offeryn chwyth Basgeg traddodiadol yw'r Alboka, gyda dwy frwynen sengl fel a geir mewn clarinét .[1][2] Mae'n debyg iawn i'r bibgorn Gymreig.
Alboka euskal haize instrumentu tradizionala da, mihi bakun jogune motako klarinete bikoitza duena.[1][2] Musikalki, bi tutuak independienteak dira, baina aldi berean jotzen dira.
Mae dau diwb annibynnol yn yr offeryn, felly gellir canu dau nodyn ar yr un pryd. Ceir amrywiaeth o ran traw: yn Arratia yn Bizkaiacaent eu tiwnio i A♭, ac yn Zegama yn Gipuzkoa caent eu tiwnio i A♯.
Afinazioari dagokionez, egile bakoitzak ezberdina eman du: Arratian egiten zirenak La ♭ notan afinatzen ziren, eta Zegaman egiten zirenak La♯ musika notan.
Fel rheol, mae gan alboka 5 twll ar yr ochr chwith, a 3 thwll ar yr ochr dde.[3] Caiff ei gyfeilio fel arfer gan pandero, sef tambwrîn, er mwyn perfformio alawon porrusalda a chaneuon gorymdeithio traddodiadol[4].
Normalki, albokariek ezkerreko bost zuloko kanaberarekin melodia jotzen dute eta eskumako hiru zulokoarekin laguntza[3]. Alboka, normalki, panderoarekin laguntzen da, eta jota, porrusalda eta martxa dira ohiko abesti motak[4].
Wrth chwarae, dylid defnyddio anadlu crwn[5].
Jotzerakoan, arnasketa zirkularra erabili behar da, arnasa hartuz eta joaz aldi berean[5].
Rhannau'r alboka wedi eu labelu yn Basgeg.
Albokaren atalak ikusgai.
Grŵp traddodiadol gyda o Zeanuri, gydag albokas a thambwrinau
Garai bateko Zeanuriko albokalari eta pandero joleak.
Mae Aturri [1] (frantsesez, Ocsitaneg: Ador) yn afon, sy'n tarddu yn y Pyreneau (yn département Hautes-Pyrénées), sy'n llifo drwy ardal y Landes ac yn llifo i'r môr yn ninas Angelu yn Lapurdi.
Aturri[1] (frantsesez: Adour, okzitanieraz: Ador) ibai bat da, Pirinioetan jaio (Pirinio Garaiak departamenduan), Landetatik igaro eta Lapurdiko Angelu hirian Ozeano Atlantikora isurtzen dena.
Yn y 12fed ganrif, dechreuodd Aturri lifo i'r môr ger Baiona, gyda'r aber yn symud yn barhaus.
XII. mendean, Aturri Baionatik itsasoratzen zen, bokaleak aldakorra izaten jarraitu baitzuen.
Ar ddiwedd y ganrif, fodd bynnag, ar ôl storm, cymerodd yr afon ei llwybr gogleddol yn ôl i Capbreton.
Mende bukaeran, haatik, ekaitz baten ondoren, ibaiak iparraldeko bidea hartu zuen berriz Capbretonerantz.
Dyma un o'r rhesymau pam y symudodd llawer o fasnachwyr a chrefftwyr o Baiona i Donostia pan sefydlwyd y ddinas yno ym 1181.
Hori bide da Baionan finkatutako hainbat merkatari eta artisau Donostiara lekualdatzeko arrazoietako bat, hiria izen horrekin Antso Jakitunak sortu zuenean (1181).
Tua diwedd y 15fed ganrif, daeth yn anodd i'r afon gyrraedd y môr yn ardal Capbreton, fel bod yr afon yn raddol ymestyn ei chwrs ymhellach i'r gogledd a llifo i'r ardal o amgylch Llyn Souston heddiw.
XV. mendearen bukaera aldera, ibaia Capbreton eremuan itsasoratzea zaildu egin zen, hortaz ibaiak pixkanaka bere ibilbidea iparralderago luzatu eta gaur egungo Soustonseko aintzira inguruan itsasoratzen zen.
Mae'n bosib mai achos y ffenomen ryfedd hon oedd y llanw neu storm enfawr, neu'r ddau.
Fenomeno bitxi honen eragileak itsasaldiak edota enbata itzelen bat, edota biak batera lirateke.
Daeth mordwyo o ddinas Bainoa i'r môr yn anos, felly roedd angen datrysiad.
Baiona Frantziako Erresumara igarotzean portuaren arazoak larriak ziren, hiritik itsasorako nabigazioa zailtzen hasi baitzen, hortaz behin-betiko konponbide bat guztiz beharrezkoa zen.