Aleksander Majkòwsczi (1876-1938), doktor, kaszëbsczi pisôrz, dzejôrz i wëdôwca, aùtora nôwikszi kaszëbsczi pòwiesce „Żëcé i przigòdë Remùsa”.
Aleksander Majkòwsczi, nado o 17 de xullo de 1876 e finado o 10 de febreiro de 1938, foi un médico, xornalista, editor e escritor caxubio , autor da novela „Żëcé i przigòdë Remùsa”, obra primordial da literatura caxuba. Traxectoria
Aleksander Majkòwsczi na swiat przëszedł 17 lëpińca 1876 r. w Kòscérzënie w gbùrsczi familii Jana i Józefinë z Basków.
Aleksander Majkòwsczi naceu nunha familia labrega en Kòscérzëna, realizou os estudos primarios na localidade e logo foi ao proximnasio alemán.
Dzãka stipendium przëznónémù przez Towarzëstwò Nôùkòwi Pòmòcë mógł ùczëc sã w kòscérsczim progimnazjum i w chòjnicczim gimnazjum. Òb czas ùczbë w gimnazjum przënôlégôł do filomacczégò karna „Mickiewicz”, gdze miôł leżnosc zapòznac sã z pòlską historią i pismienizną.
Recibu unha bolsa de estudos dunha asociación de axuda ao estudo de Chełmno e despois estudou no ximnasio de Chònice, viviu en réxime de internado e nesa época adquiriu fondos coñecementos da literatura e historia polaca.
W 1895 r. zdôł matùrã, pò czim wrócył do swòji domôcy Kòscérzënë.
En 1895 rematou a educación secundaria e volveu á súa cidade natal.
W 1897 r. zaczął sztudérowac medicynã w Berlinie. Jakno sztudéra w 1899 r. wëdôł we Gduńskù szpòrtowną pòwiôstkã pòd titlã „Jak w Koscérznie koscelnygo obrele abo Pięc kawalerów a jedna jedyno brutka”. Dokôz nen przerobiony òstôł pózni na òbrôzk na binã „Strache i zrękovjine”.
En 1897 comezou a estudar medicina en Berlin e en 1899 publicou en Gdańsk o seu primeiro obro en casubio, a sátira co título de Jak w Koscérznie koscelnygo obrele abo Pięc kawalerów a jedna jedyno brutka e tamén o poema longo en polaco Pielgrzymka wejherowska. En 1900 transladouse a Greifswald para continuar os seus estudos e entrou en contacto cunha pequena organización socialista polaca, Zet, e en 1901 coa asociación de estudantes „Adelphia”, qe tiña tamén un forte contido político.
W rokù 1900 przeniósł sã do leżący na dôwnëch słowiańsczich zemiach Grifii. Òstôł òn równak z henëtnégò ùniwersytetù ùsëniãti w gromicznikù 1901 r. za to, że przenôlégôł do sztudérsczi òrganizacji „Adelphia”, co zachãcywa robiącëch tam pòlsczich cządowëch robòtników do biôtczi ò swòje prawa.
Polas súas actividades tivo que deixar a universidade e continuar os seus estudos en Múnic.
Tedë Majkòwsczi przecygnął do Mònachium, gdze téż włącził sã w spòleczné, sztudérsczé dzejanié. W 1902 r. stwòrził tam karno pòlsczich sztudérów ò mionie „Vistula”.
A partir de 1902 participou nas actividades da Asociación de Estudantes Polacos e fundou a sociedade „Vistula”.
W sztudérsczim cządze swòjegò żëwòta włącził sã w aktiwné spòleczné dzejanié.
Ao ano seguinte rematou os seus estudos.
Pò skùńczenim sztudérowaniégò medicynë wëjachôł do Zurichù, gdze napisôł doktorską disertacjã, chtërny témą bëłë badérowania krëwi skażony òłowiã. W séwnikù 1904 r. òstôł doktórã medicynë. Lékarską praktikã òdbéł we Gduńskù jakno asystent w szpitalu Nôswiãtszi Mariji Pannë.
En Zúric redactou a súa tese doutoral sobre a contaminación do sague no saturnismo crónico. En 1904 defendeu a súa tese doutal e deseguido volveu a Gdańsk, completou o seu ano de prácticas nun hospital da cidade.
Òb czas swòji bëtnoscë we Gduńskù òstôł redaktorã pismiona „Gazeta Gdańska” i dodôwku do ni, chtëren zwôł sã „Drużba. Pismo dlö polscich Kaszubów”. Ju w pierszim jegò numrze przedstawił ùdbã swòjegò dzejaniégò dlô Kaszëb.
Entrou en contaco coa vida cultural da cidade e en 1905 aceptou o posto de redactor xefe do xornal „Gazeta Gdańska” e do seu suplemento en lingua casubia „Drużba.
Robòta Majkòwsczégò w „Gazecie Gdańskiej” dérowa równak leno do kùńcowégò dzéla 1905 r.
Pismo dlö polscich Kaszubów”.
Rok 1905 to dlô Majkòwsczégò téż czas wëdaniô tomikù jegò wiérztów „Spiewe i frantówci”.
Tamén nese ano realizou unha escolla da súa poesía que publicou en Poznan como Spiewe i frantówci.
Na zaczątkù 1906 r. przecygnął Majkòwsczi nazôd do Kòscérzënë, gdze òtemkł priwatną doktorską praktikã.
En 1906 volveu á súa localidade natal para exercer a medicina privada.
W 1908 r. stwòrził jedno z nôwôżniészich pismionów w dzejach kaszëbsczi rësznotë, czëlë „Gryfa”.
En 1908 comezou a publicar a revista mensual Gryf.
Cządnik nen miôł wiôldżi cësk na przińdny rozwój kaszëbsczi lëteraturë i spopularizowanié kaszëbsczi dëchòwi i materialny kùlturë. W 1909 r.
Nas súas páxinas formulouse o programa social, cultural e político para o rexurdimento casubio baixo o réxime prusiano e contrarrestar a xermanización dos casubios.
Majkòwsczi òpublikòwôł w „Gryfie” articzel pòd titlã „Ruch młodokaszubski”, w chtërnym pisôł midzë jinszima, że młodô kaszëbskô jinteligencjô mô wprowôdzac swójsczé, kaszëbsczé elementë do òglowòpòlsczi kùlturë i miec starã ò nôrodną aktiwizacjã wszëtczich Kaszëbów. Równak w Kòscérzënie to nie szło i pò czile latach, pò dëtkòwëch jiwrach, czedë to òstałë mù wzãté i zlicytowóné zachë, òpùscył nen gard i pòd kùńc 1911 rokù zamieszkôł w Sopòce.
En 1909 publicou en„Gry” o artigo „Ruch młodokaszubski” no que chamaba á intelectualidade caxubia a organizarse para activar a conciencia nacional no seo do pobo caxubio, sempre en unión cos polacos, na época tamén un pobo asoballado. En 1911 estableceuse en Sopot, e alí exerceu tamén como médico.
Do pòwstaniô kaszëbsczi òrganizacji nazwóny Towarzëstwã Młodokaszëbów doszło w zélnikù 1912 r. we Gduńskù. Sekretarzã ji òstôł prawie doktór Majkòwsczi. Jesz jinszim gónã, na jaczim dzejôł, bëłô Kaszëbsko-Pòmòrsczé Muzeum, chtërné pòwstało w Sopòce w 1913 r. i dzejało tam do 1914 r.
En 1912 fundou a Sociedade de Caxubios Novos en Gdańsk, que tiña como lema "O que é caxubio é asemade polaco" Ao ano seguinte estableceu o Museo Caxubio-Pomeranio en Sopot e publicou en Varsovia unha guía de Caxubia titulada Zdroje Raduni.
Béł to bëlny ôrt rozkòscérzaniô kaszëbiznë midzë lëdzama z bùtna ti zemi. Òkróm tegò, w 1913 r.
Przewodnik po tak zw.
Majkòwsczi wëdôł „Zdroje Raduni. Przewodnik po tak zw. Szwajcarii Kaszubskiej”.
Szwajcarii Kaszubskiej.
W 1914 rokù Majkòwsczi, jakno doktór, òstôł wzãti do niemiecczégò wòjska i nalôzł sã m.jin. na frontach we Francji i Rumunii.
Co inicio da guerra en 1914 o exército chamouno a filas e exerceu como doutor nas frontes de Francia e Romanía .
Po wòjnie òsta mù swòjégò zortu lëterackô pamiątka - napisóny pò pòlskù „Pamiętnik z wojny europejskiej roku 1914”, wëdóny dopiérkù w 2000 r.
Durante os anos da guerra mantivo un diario que se publicou en 2000 co título de Pamiętnik z wojny europejskiej roku 1914.
Czej pierszô swiatowô wòjna mia sã ju niedługò skùńczëc, wrócył Majkòwsczi do Sopòtu. Zôs pò skùńczenim wòjnë włącził sã aktiwno w przëłączenié jak nôwikszégò dzéla kaszëbsczi zemi do Pòlsczi.
Ao remate da guerra volveu a Sopot, entrou en política foi membro do consello popular e dentro do recén creado exército polaco participou en accións armadas, acadando o grao de capitán.
Rëchtowôł òn m.jin. próbã zbrojnégò pòwstaniégò, do jaczégò równak nie doszło.
En 1920 participou na comisión internacional que delimitou a fronteira entre Polonia e Alemaña.
W 1920 r. jakno półkòwnik pòlsczégò wòjska béł nôleżnikã Graniczny Kòmisji, chtërna wëznôcza nową grańcã midzë Pòlską a Miemcama.
Durante dous anos residiu en Grudziądz, organizou un teatro polaco en Toruń e presidiu a Asociación de Artistas Pomeranios.
Na zaczątkù lat 20-tëch béł przédnikã Radë Pòmòrsczi w Grëdządzu, dzãka chtërny pòwstałë tedë m.jin. Teatr Pòlsczi w Toruniu i Towarzëstwò Pòmòrsczich Artistów.
Logo de casar en 1921 estableceuse en Kartuzë exercendo como médico rural e en clínicas ferroviarias.
Pò jegò ùpôdkù òstôł redaktorã wëchôdającégò w Kòscérzënie pismiona „Pomorzanin”. Zôs w 1925 r. jesz rôz wrócył do swòji deji, bë na nowò wëdôwac „Gryfa”. Pismiono to (chtërné wëszło tedë blós w jednym numrze) ni mògło równak nalezc zrozmieniô westrzód spòlëznë, do jaczi bëło sczerowóné.
Nesa época volveu publicar „Gryfa” e foi redactor xefe da revista „Pomorzanin”..
Tedë Majkòwsczi barżi ògrańcziwôł swój ùdzél w spòleznowym a pòliticznym dzejanim, „zasziwôł sã” w swòjim kartësczim dodómie zwónym „Eremã” i zajimôł sã swòją lëteracką, kaszëbską robòtą.
Por mor da crise e de problemas de saúde retirouse ás súas propiedades de Kartuzë, unha casa rural denominada "Erem" dedicándose á literatura.
W 1929 r., czej pòwstało Regionalné Zrzeszenié Kaszëbów, Majkòwsczi òstôł jegò przédnikã. Wespółdzejôł téż z czile cządnikama. Pisôł téż m.jin. do „Zrzeszë Kaszëbsczi”.
En 1929 os integrantes da Zrzeszenie Regionalne Kaszubów (Unión Rexional Caxubia) elixírono o seu presidente e colaborou tamén co seu órgano Zrzeszë Kaszëbsczi.
Pòd kùńc żëcégò skùńcził kùreszce Majkòwsczi pisac swój nôwikszi dokôz, chtëren na wiedno zagwësnił mù pòczestny môl w dzejach całi kaszëbsczi pismieniznë, czëlë „Żëce i przigodë Remusa. Zvjercadło kaszubskji”. Nie dożdôł sã równak wëdaniô wszëtczich dzélów ny pòwiescë, chtërné òdbëło sã dopiérze pòd kùńc 1938 r.
En 1935 publicou a primeira parte da novela Żëce i przigodë Remusa.
Tak samò wëzdrza sprawa z wëdanim jinszégò wôżnégò dokôzu A. Majkòwsczégò, czëlë Historii Kaszubów.
Zvjercadło kaszubskji.
Ùkôza sã òna ju pò smiercë pisôrza, òb lato 1938 r. Z kaszëbsczégò "Żëcé i przigodë Remusa" przedolmacził na pòlsczi Lech Bądkòwsczi. Niejedne jegò usôdzczi bëłë dolmaczoné na czesczi.
En 1938 morreu dun fallo coronario e poucos meses despois saíron do prelo a súa Historii Kaszubów e a edición definitiva de Żëcé i przigodë Remusa.