Хүнгэн сагаан (мүн алюмини) гээшэ мүнгэлиг һаарал үнгэтэй, зөөлэн металл юм.
Хөнгөн цагаан (Хөнгөн мөнгө гэж нэрлэх нь бий) мөнгөлөг саарал өнгөтэй, зөөлөн металл юм.
Химиин тэмдэглэлгэнь Al, атомой дугаарынь 13.
Химийн тэмдэглэгээ нь Al, атомын дугаар нь 13.
Хүнгэн сагааниие боксидой хүдэрһээ илгажа абаха ба жэбэрдэггүй, бусад металлнуудтай харисуулхада яһала хүнгэн, маша һайн сахилгаан (зайн гал), дулаан дамжуулагша тула, хүнгэн сагаан болон тэрэнэй хайласые ракетэ, ниидэхэ онгосо, тээбэри, сахилгаан дамжуулха болон барилгын үйлэдбэрилгэдэ үргэн ашаглана.
Хөнгөн цагааныг бокситын хүдрээс ялгаж авах ба зэвэрдэггүй, бусад металлуудтай харьцуулахад маш хөнгөн, маш сайн цахилгаан, дулаан дамжуулагч тул, хөнгөн цагаан болон түүний хайлшийг пуужин, нисэх онгоц, тээвэр, цахилгаан дамжуулах болон барилгын үйлдвэрлэлд өргөн ашиглана.
Хэдыгээр хүнгэн сагааниинь Дэлхэйн сарсадаһанда эгээн үргэн тархалтатай металл (ниитэ химиин элементнүүд дунда 3-та гү, али хүшэлтүрэгшэ, сахюурай һүүлдэ) болобошье, байгаали дээрэ сэбэрээрээ маша хобор, боксидой хүдэрһээ илгажа абахада маша үндэр температура шаардана (950-980 °C).
Хэдийгээр хөнгөн цагаан нь Дэлхийн царцдаст хамгийн өргөн тархалттай металл (нийт химийн элементүүд дунд 3-т буюу хүчилтөрөгч, цахиурын дараа) боловч байгаль дээр цэврээрээ маш ховор, бокситын хүдрээс ялгаж авахад маш өндөр температур шаардана (950-980 °C).
Хэрэглэлгэ
Хэрэглээ
Хүнгэн сагаанай практичекэ хэрэглэлгэнь металлнуудһаа эгээн ехэнь байдаг.
Хөнгөн цагааны практикийн хэрэглээ нь металлуудаас хамгийн их нь байдаг.
Хүнгэн сагаанай хэрэглэлгын шухала һалбаринь хүнгэн хайласануудай үйлэдбэрилгэ юм.
Хөнгөн цагааны хэрэглээний чухал салбар нь хөнгөн хайлшуудын үйлдвэрлэл юм.
Сэвэр хүнгэн сагааниие химиин аппарат, багажа түхөөрэмжэ, зайн гал дамжуулха утаһан хэхэдэ хэрэглэнэ.
Цэвэр хөнгөн цагааныг химийн аппарат, багаж төхөөрөмж, цахилгаан дамжуулах утас хийхэд хэрэглэнэ.
Хүнгэн сагаан хабтаһаниие конденсатор бэлэдхэхэдэ хэрэглэнэ.
Хөнгөнцагаан хавтсыг конденсатор бэлтгэхэд хэрэглэнэ.
Хүнгэн сагаан-калиин сүрые KAl(SO4)2 · 12H2O-ые шуһа тогтооходо гадуур хэрэглэнэ.
Кали- Хөнгөн цагааны цөрийг Kal(SO4) 2* 10 HO-г цус тогтооход гадуур хэрэглэнэ.
Хүнгэн сагаанай зарим хэрэглэлгэ:
Хөнгөн цагааны зарим хэрэглээ:
Тээбэри (бүхы түрэлэй автомашина, ниидэхэ онгосо, вагон, унадаг мөөр зэргэ) Боодол, һаба һуулга (түмпэн, тугалган саарһан зэргэ) Уһа сэбэршүүлхэ Барилга (сонхын хүреэ, хаалга гэхэ мэтэ) Сахилгаан дамжуулха шугам Сэбэр хүнгэн сагааниие (99.980% - 99.999% Al) электроник, компакт диск Компьютерэй процессор, транзисторой хүргэлтын системэдэ Нунтаг хүнгэн сагааниие будаг, пиротехникын үйлэдбэрилгэдэ Анагааха ухаанда, эм, вакцинада адьювантаар
Тээвэр (бүх төрлийн автомашин, нисэх онгоц, вагон, унадаг дугуй зэрэг) Боодол, сав суулга (лааз, тугалган цаас зэрэг) Ус цэвэршүүлэх Барилга (цонхны хүрээ, хаалга гэх мэт) Цахилгаан дамжуулах шугам Цэвэр хөнгөн цагааныг (99.980% - 99.999% Al) электроник, компакт диск-т Компьютерийн процессор, транзисторын хөргөлтийн системд Нунтаг хөнгөн цагааныг будаг, пиротехникийн үйлдвэрлэлд Анагаах ухаанд, эм, вакцинд адьювантаар
Хүнгэн сагааниинь атом массань 23-30 хүрэтэрхи 9 изотопитой болоод, энэнһээ гансал 27Al (тогтоборитой) ба 26Al (тогтоборигүй, хахад задаралай хугасаань t1/2 = 7.2 × 105 жэл) байгаали дээрэ тааралдана.
Хөнгөн цагаан нь атом масс нь 23-30 хүртэлхи 9 изотопитой бөгөөд, үүнээс зөвхөн 27Al (тогтвортой) ба 26Al (тогтворгүй, хагас задралын хугацаа t1/2 = 7.2 × 105 жил) нь байгаль дээр тааралдана.
27Al тархалта 99.9+ %, 26Al аргоной задаралаар бии болоно.
27Al тархалт 99.9+ %, 26Al нь Аргоны задралаар үүснэ.
Физикын тогтомолнууд
Физик тогтмолууд
Атомой радиус: 0,143 нм Al3+ ионой радиус: 0,057 нм Ионизациин энерги: Al3+ + 3 e− → Al Сахилгаан һүргэ шанар: 1,6 эв Нягта: 2,7г/см3
Атомын радиус: 0,143 нм Al3+ ионы радиус: 0,057 нм Иончлолын энерги: Al3+ + 3 e− → Al Цахилгаан сорог чанар: 1,6 эв Нягт: 2,7г/см3
Нээһэнэй түүхэ
Нээсэн түүх
1825 ондо Эрстед AlCl3-ые калиин амальгамаар ангижаруулжа металл хүнгэн сагааниие гаргаба. 1827 ондо Вёлер энэ аргые болбосоронгы болгожо амальгамые металл калиигаар һолибо.
1825 онд Өрстед AlCl3-г калийн амальгамаар ангижруулж металл хөнгөн цагааныг гаргажээ.1827онд Вёлер энэ аргыг боловсронгуй болгож амальгамыг металл калийгаар сольжээ.
Байгаалида оршохо
Байгальд орших
Хүнгэн сагаан байгаалида эгээн ехэ тархаһан (газарай гадаргада 8%-ые эзэлнэ) металл юм.
Хөнгөн цагаан байгальд хамгийн их тархсан (газрын гадаргад 8%-г эзэлнэ) металл юм.
Хүнгэн сагаан байгаалида силикадууд (жоншо, гилтгануур), мүн шабарай найралгада байдаг.
Хөнгөн цагаан байгальд силикатууд (жонш, гялтгануур), мөн шаврын найрлагад байдаг.
Хүнгэн сагаанай нэгэдэлнүүдһээ эгээн аша холбогдолтойнь Al2O3 (корунд рубин, сафир), ортоклаз (K Al Si O10), албит NaAlSi3O10, баналт (Al2O3 · nH2O) юм.
Хөнгөн цагааны нэгдлүүдээс хамгийн ач холбогдолтой нь Al2O3 (корунд рубин, сафир), ортоклаз (K Al Si3 O10), албит NaAlSi3O10, баналт (Al2 O3 * nH2O) юм.
Алюминиие гаргаха оршон үеын аргань Al2O3–иие электролизда оруулха ябадал юм.
Al-г гаргах орчин үеийн арга нь Al2O3–г элентролизд оруулах явдал юм.
Хүнгэн сагаан +3 эһэлдэлэй зэргэ үзүүлхэ болон комплекс нэгдэлдээ 4 ба 6 гэһэн координатын тоо үзүүлнэ.
Хөнгөн цагаан +3 исэлдлийн зэрэг үзүүлэх бөгөөд комплекс нэгдэлдээ 4 ба 6 гэсэн координатын тоо үзүүлнэ.
Хүнгэн сагаан хүшэлтүрэгшэтэй эршэмтэй харилсан үйлэшэлэлсэжэ Al2O3 гэһэн оксид үүсхэнэ.
Хөнгөн цагаан хүчилтөрөгчтэй эрчимтэй харилцан үйлчлэлцэж Al2O3 гэсэн оксид үүсгэнэ.
4Al+3O2→2 Al2O3 Хүнгэн сагаан агаарта эһэлдэһэнэй дүндэ тэрэнэй гадаргууда оксидой нягта бүрхөөг бии болоно.
4Al+3O2→2 Al2O3 Хөнгөн цагаан агаарт исэлдсэний дүнд түүний гадаргууд оксидын нягт бүрхүүл үүснэ.
Иимэ бүрхөөгүүдтэ бии болоһоноор алюминяар хэгдэһэн эдлэлнүүд агаарта, мүн уһанда маша тогтоборитой байна.
Ийм бүрхүүлүүд үүссэнээр хөнгөнцагаанаар хийгдсэн эдлэлүүд агаарт, мөн усанд маш тогтвортой байна.
Хэрбээ гадаргуугай эһэлэн бүрхөөгые абаха юм бол хөнгөн цагаан устай харилцан үйлэшэлэлсэжэ уһантүрэгшые илгаруулна.
Хэрэв гадаргуугийн ислэн бүрхүүлийг авах юм бол хөнгөн цагаан устай харилцан үйлчлэлцэж устөрөгчийг ялгаруулна.
2Al+6H2O→2Al(OH)3+3H2 Хүйтэндэ HNO3, H2SO4-н концентрацитай хүшэлнүүдтэ Al2O3 бүрхөөг бии болоһонһоо эдибхигүй болоно.
2Al+6H2O→2Al(OH)3+3H2 Хүйтэнд HNO3, H2SO4-н концентрацитай хүчлүүдэд Al2O3 бүрхүүл үүссэнээр идэвхгүй болно.
Бусад кристаллай хүшэлтэй эдибхитэй урбалда орожо уһантүрэгшэ илгаруулна.
Бусад эрдсийн хүчилтэй идэвхтэй урвалд орж устөрөгч ялгаруулна.
Алюминотермиин аргын үндэһэ болодог.
Алюминотермийн аргын үндэс болдог.
Алюминиин оксид:
Хөнгөнцагааны оксид:
Амеротер шэнжэтэй болон хүшэл шүлтэтэй харилсан үйлэшэлнэ Al2O3 +6HCl→2AlCl3+3H2O Шүлтын уһан уусмалтай урбалда орожо гидроксиалютнатые үүсхэнэ.
Амеротер шинжтэй бөгөөд хүчил шүлттэй харилцан үйлчилнэ Al2O3 +6HCl→2AlCl3+3H2O Шүлтийн усан уусмалтай урвалд орж гидроксиалютнатыг үүсгэнэ.
Al2O3 +NaOH+3H2O→2Na3[Al(OH)6] Al2O3-г натриин гидроксидтой холижо хайлуулхада металюминат бии болоно.
Al2O3 +NaOH+3H2O→2Na3[Al(OH)6] Al2O3-г натрийн гидроксидтой хольж хайлуулахад металюминат үүснэ.
Алюминиин химиин шэнжэ
Хөнгөн цагааны химийн шинж
Алюмини металлай эдибхиин эгнээндэ эдибхи ехэтэй металлнуудай дараа байрладаг ушар эдивхитэй металлай тоодо ороно.
Хөнгөн цагаан металлын идэвхийн эгнээнд идэвх ихтэй металлуудын дараа байрладаг учир идэвхтэй металлын тоонд орно.
Гэбэшье хүнгэн сагаанаар хэһэн һаба һуулга, эдлэл хүшэлтүрэгшэ, уһатай харилсан үйлэшэлэлсэдэггүй.
Гэвч хөнгөнцагаанаар хийсэн сав суулга, эдлэл хүчилтөрөгч, устай харилцан үйлчлэлцдэггүй.
Мүн юрэдын температурада ехэ концентрацитай азодой хүшэлдэ хайладаггүй.
Мөн ердийн температурт их концентрацитай азотын хүчилд уусдаггүй.
Алюминиин энэ шэнжэнь тэрэнэй хилбархан эһэлдэжэ оксидой бүрхөөг үүсхэн саашада эһэлдэхэһээ хамгаалдагтай холбоотой.
Хөнгөнцагааны энэ шинж нь түүний хялбархан исэлдэж оксидын бүрхүүл үүсгэн цаашид исэлдэхээс хамгаалдагтай холбоотой.
Алюминииниинь мүнгэн уһанда хилбархан хайлажа алюминиин амальгамые үүсхэдэг.
Хөнгөнцагаан нь мөнгөн усанд хялбархан уусч хөнгөнцагааны амальгамыг үүсгэдэг.
Хүнгэн сагаан (оксидой бүрхөөггүй) юрэдын нүхэсэлдэ уһатай харилсан үйлэшэлэлсэнэ.
Хөнгөн цагаан (оксидын бүрхүүлгүй) ердийн нөхцөлд устай харилцан үйлчлэлцэнэ.
2Al+6H2O=2Al(OH)3↓+3H2↑ Температурые нэмэгдүүлхэдэ хүнгэн сагаан металл бэшэ болон ниилэмэл бодосуудтай харилсан үйлэшэлнэ.
2Al+6H2O=2Al(OH)3↓+3H2↑ Температурыг нэмэгдүүлэхэд хөнгөн цагаан металл бишүүд болон нийлмэл бодисуудтай харилцан үйлчлэнэ.
Зүүлтэ
Ишлэл
Шулуугаар элбэгтэй Ураалай шэлэ нюруу Шулуун бүһэшье гэжэ нэрлэгдэдэг.
Чулуу элбэгтэй Уралын нуруу нь Чулуун бүс гэж ч нэрлэгддэг.
Ураалай шэлэ нюруу (орос.
Уралын нуруу (орос.
Ура́льские го́ры) Оросой холбоото улас, Казахстанай дэбисхэр нютагта хойтоһоо урда тиишэ нэмжын тогтоһон шэлэ нюруу юм.
Ура́льские го́ры) нь Оросын Холбооны Улс, Казахстаны нутагт умраас өмнө тийш сунан тогтсон нуруу юм.
Евразиин эхэ газарые Европо, Ази түбиие хубаадаг хилын хойто хэһэгынь тус шэлэ нюруугай дахан оршоно.
Евразийн эх газрыг Европ, Ази тивд хуваах хилийн хойд хэсэг нь тус нурууны дагуу оршино. Эртний Грек, Ромын үед Рифейн нуруу гэж нэрлэдэг байв.
Уралай шэлэ нюруу палеозойн шулуун нүүрһэнэй галабай һүүл үедэ бии болоһон, мүнөө дэлхэй дээрэ үлэһэн уулануудһаа эгээн эртын шэлэ нюруу юм.
Уралын нуруу нь Чулуун нүүрсний галавын сүүл үед бий болсон, өдгөө дэлхий дээр байгаа уулсаас хамгийн эртнийх нь юм.
Газар зүй
Газарзүй
Ураалай байрлалга
Уралын нурууны байршил