Adriane Barbosa Nogueira Lopes (29 iyun 1976 ) hazırda 2 aprel 2022-ci ildən Campo Grande şəhərinin meri [1] olan braziliyalı hüquqşünasdır .
Adriane Barbosa Nogueira Lopes[1], numele complet al Adriane Lopes (Grandes Rios[2], 29 iunie 1976) este un avocat brazilian, care este în prezent primarul orașului Campo Grande din 2 aprilie 2022[3].
? Liopleurodon Elmi təsnifat Aləmi: Tip: Chordata Sinif: Reptilia Dəstə: †Plesiosauria Yarımdəstə: †Pliosauroidea Fəsilə: †Pliosauridae Cins: †Liocleurodon [[Kateqoriya:Əlifba sırasına görə Animalia|Liopleurodon]]
Liopleurodon Fosilă: Jurasic Mijlociu–Jurasic Târziu 160–155 mln. ani în urmă PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ L. ferox skeleton, Museum of Paleontology, Tuebingen Clasificare științifică Regn: Animalia Încrengătură: Chordata Clasă: Reptilia Ordin: †Plesiosauria Subordin: †Pliosauroidea Familie: †Pliosauridae Gen: †Liopleurodon Sauvage, 1873 Specii L. ferox Sauvage, 1873 (tip) L. pachydeirus (Seeley, 1869) Sinonime Ischyrodon ferox Pliosaurus ferox Modifică text
Erkən Orta əsrlər
Evului Mediu timpuriu
Sasanilər sülaləsinin hakimiyyəti dövründə mərkəzi Bakı şəhəri olan Abşeron ərazisi Şirvan vilayətinin tərkibində imperiyanın xüsusi vilayətini təşkil edirdi.
În timpul dinastiei Sasanide, cetatea din centrul orașului Baku, Abșeron, făcea parte din provincia specială imperială Șirvan.
Ərazinin ərəblər tərəfindən işğal edilməsindən sonra Bakıdan başqa tərkibinə Şamaxı, Dərbənd və başqa şəhərlərin də daxil olduğu Şirvan vilayətinin hakimləri Şirvanşahlar adlandırılmağa başlayırlar.
După ocuparea teritoriului de către arabi, împreună cu Șamahî, Derbent și alte orașe, conducătorii regiunii au început să fie numiți Șirvanșahi.
Əl-Bəlazuri, Əl-Məsudi və bir neçə başqa ərəb tarixçiləri məlumat verirlər ki, Xosrov Ənuşirəvan hakimiyyəti dövründə ərazi hakimlərini çağıraraq onlara titullar verdi, titul almış hökmdarlar arasında Şirvanşah adlandırılan Şirvan hakimləri də vardı.
Al-Balazuri, Al-Masudi și alți câțiva istorici arabi au relatat că Hosrov Anușirvan s-a ocupat de administrarea regiunii; el a dat pentru prima oară titlul de șirvanșahi conducătorilor din regiunea Șirvan.
Bakının VII-X əsrlər tarixi haqqında yalnız qısa məlumatlar vardır.
Există doar informații succinte despre secolele al VII-lea-al X-lea despre Baku.
Məlumdur ki, şəhər şimaldan hücum edən türklərin və rusların hücumlarına məruz qalmışdır.
Se știe că orașul a fost atacat de turci și de ruși dinspre nord.
914-cü ildə Bakı limanına rusların hücumu baş tutmuşdur.
În 914, rușii au atacat portul Baku.
Məsudinin verdiyi məlumatda bildirilir ki, ruslar Şirvanşahlar ərazisində neftlə zəngin Bakı ərazisinə gəlmişdilər.
Potrivit lui al-Masudi, rușii erau interesați de teritoriul bogat în petrol de la Baku.
Xəzərdə hərbi donanmaya malik olmayan Şirvanşah Əli ibn Heysam ticari və yükdaşıma gəmilərində əsgərləri mübarizəyə göndərməyə məcbur olmuşdu.
Neavând o flotă militară la Marea Caspică Șirvanșahul Ali ibn Heysam a trebuit să recurgă la nave comerciale pentru a-și transporta soldații.
Məsudinin məlumatına görə rusların bu hücumu nəticəsində minlərlə müsəlman ölmüş və dənizdə batırılmışdır.
Potrivit lui al-Masudi, ca rezultat al acestui atac al rușilor, mii de musulmani au murit și s-au înecat în mare.
Bakı və Abşeron sahillərinə yürüşlər sonrakı dövrlərdə də bir neçə dəfə təkrarlanmışdı.[1]
Atacurile către coastele Mării Caspice la Baku și Abșeron s-au repetat de mai multe ori în perioadele ulterioare.[1]
X-XI əsrlərdə Ərəb Xilafətinin tədricən zəifləməsi və parçalanması ilə, imperiyaya tabe olan ərazilər, o cümlədən Şirvan hakimləri öz ölkələrini müstəqil idarə etməyə başlayırlar.
În secolele al X-lea-al XI-lea, Califatul Arab a slăbit treptat și, ca urmare, conducătorii locali, inclusiv cei din Șirvan, au început să acționeze independent.
Həmin dövrlərdə zəngin şəhərlər olan Şamaxı və Bakı tez-tez qonşu xalqların yürüşlərinə məruz qalırdılar.
Orașe bogate în acele vremuri, Șamahî și Baku au fost frecvent atacate de popoarele vecine.
1030-cu ildə Bakıda şəhərə şimaldan hücum edən ruslar və Şirvanşah I Mənuçöhr ibn Yezidin qoşunları arasında toqquşma olmuşdu.
În 1030, la Baku, rușii care atacau dinspre nord s-au ciocnit cu trupele șirvanșahului Minucihr ibn Yezid.
Şirvanşahın qoşununu məğlub edən ruslar Araz çayı boyunca irəliləyərək Arranın ən zəngin şəhərlərindən olan Beyləqanı ələ keçirmişdilər.
Rușii, care i-au învins pe șirvanșahi pe râul Araz, au cucerit Beylagan, cel mai bogat oraș din Arran.
Bir il sonra ruslar yenidən Bakı vasitəsiylə Şirvana soxulmuşdular, lakin, Şəddadilər sülaləsindən olan Arran hakimi Musa ibn Fəzl rus ordusu ilə döyüşərək onları Azərbaycandan qovmuşdu.
Un an mai târziu, rușii, au atacat din nou Șirvanul prin Baku, dar comandantul ședadid din Aran Musa ibn Fazl i-a izgonit pe ruși din Azerbaidjan.
XI əsrin 40-cı illərində türk-oğuzların Qafqaza yürüşlərini nəzərə alan Şirvanşahlar şəhərlərin qorunmasını təmin etmək üçün müdafiə sisteminin təkmilləşdirilməsinə başladılar.
Din cauza incursiunilor turco-oguze prin Caucaz în secolul al XI-lea, în deceniul al cincilea, șirvanșahii au luat măsuri pentru apărarea orașelor.
Məhz həmin dövrdə mənbələr oğuzların ilk həmlələri haqqında məlumat verirlər.
Din această perioadă provin primele atestări ale uzilor.
XI əsrdə güclü imperiya quran oğuz tayfası Səlcuqlular Ön Asiya ölkələrini təhdid etməyə başlayırlar.
În secolul al XI-lea, puternicul trib al uzilor a fondat un Imperiul Selgiucid care a început să amenințe Orientul Mijlociu.
1066-cı ildə Qara Təkinin rəhbərlik etdiyi oğuzlar Şirvan və Bakıya hücum edirlər.
În 1066, uzii, conduși de Tekin cel Negru, au atacat Șirvanul și Baku.
Qara Təkindən sonra, Şirvana Qaymas və Alp Arslan kimi sərkərdələrin rəhbərliyi ilə oğuzlar daha bir neçə dəfə hücum edirlər.
După Tekin cel Negru, uzii au mai atacat de câteva ori Șirvanul, în frunte cu Kaimas și cu Alp Arslan.
Lakin, Şirvanşahlar həmin dövrdə müstəqilliklərini qoruya bilirlər.
Shirvanshahs au reușit însă să-și apere independența.
Yalnız İraqi-Əcəm və İraqi-Ərəb hakimi Sau-Teginin hakimiyyətə gəlməsindən sonra Şirvanşah Fəribürz səlcuqlulardan vassal asılılığını qəbul etməli olur.
Abia după venirea la putere a conducătorului arab Sau-Tegin, șirvahșahul Fariburz a trebuit să accepte suzeranitatea selgiucidă.
XII əsrin II yarısında Atabəy Şəmsəddin Eldəniz Bakı da daxil olmaqla bütün Şirvanı fəth edir.
În a doua jumătate a secolului al XII-lea,atabeiul Eldiguz a cucerit întregul Șirvan, inclusiv Baku.
XII əsrin sonlarında Şirvanşahlar müstəqil olsalar da, faktiki olaraq Eldənizlərin təsiri altına düşürlər.
Deși la sfârșitul secolului al XII-lea, șirvanșahii erau independenți, ei erau tributari atabeilor eldiguzizi.
“İçərişəhər”, xalq arasında həm də “Qala”[3] və ya sadəcə “Qədim şəhər” kimi tanınan tarixi məhəllə Bakının ən qədim hissəsi, həmçinin tarixi-memarlıq qoruğudur.
Orașul vechi, în sau „”[1], este cartierul istoric vechi al orașului Baku, zonă istorico-arhitecturală protejată.
Bakının ən qədim hissəsi[4] olan İçərişəhər, yaxşı qorunmuş qala divarları ilə əhatə olunub.
Cea mai veche parte a orașului Baku[2] este înconjurată cu ziduri bine conservate.
221 000 m² sahəyə malik olan qoruq ərazisində 1300-dən çox ailə yaşayır.[3]
În zona protejată, cu o suprafață de , trăiesc 1300 de familii.[3]
Engelbert Kempfer - Bakı, qravüra, 1683, İohann Baptist Homannın atlası
Engelbert Kempfer - Baku, gravură din 1683
1191-ci ildə baş vermiş güclü zəlzələ nəticəsində Şamaxı şəhərinin dağılmasından sonra Şirvanşah I Axsitan iqamətgahını Bakıya köçürür.
După un puternic cutremur din 1191, care a produs multe pagube în Șamahî, șirvanșahul Ahsitan I și-a mutat reședința la Baku.
Şirvanşahların hakimiyyəti dövründə Bakıda çoxlu inşaat işləri həyata keçirilmiş və şəhər inkişaf etdirilmişdir.
În perioada guvernării șirvanșahilor s-au ridicat în Baku, numeroase construcții.
XII əsrdə qala divarları inşa edilmiş və şəhərin müdəfiə sistemi gücləndirilmişdir. Şəhərin müdafiə sisteminə daxil olan tikililərdən biri də Qız qalası idi.
În secolul al XII-lea, s-au construit zidurile cetății și s-au consolidat fortificațiile, inclusiv Turnul Fecioarei.
Məlumdur ki, səlcuqlularla mübarizə dövründə Şirvanşahlar Gürcüstan kralları ilə ittifaq yaratmışlar.
Se știe că în timpul luptelor cu selgiucizii, șirvanșahii s-au aliat cu regii georgieni.
Gürcü mənbələrində verilən məlumata görə, 1222-ci ildə nigah mərasimində iştirak etmək üçün Böyük Tamaranın oğlu gürcü çarı IV Georgi Laşa Bakıya gəlmişdi.
Izvoare georgiene consemnează că, în 1222, pentru a participa la nuntă, fiul reginei Tamara și al regelui Gheorghe al IV-lea Lasha, a ajuns la Baku.
Şirvanın ən zəngin şəhərlərindən biri və Xəzər dənizindəki ən mühüm liman şəhəri kimi Bakı şəhərinin əhəmiyyəti həmin dövrdən etibarən artmağa başlayır.
Ca unul din cele mai bogate orașe din Șirvan, și cel mai important port la Marea Caspică, importanța Baku a început să crească.
Şirvanşah Axsitan ibn Mənuçöhrə həsr etdiyi qəsidəsində Bakıdan bəhs edən Xaqani Şirvani şəhərin alınmaz qala olduğunu bildirir və onu Xorasanın güclü qala divarları ilə əhatə olunmuş Bəstam şəhəri ilə müqayisə edir.[1]
Șirvanșahul Ahsitan ibn Manuciohra îi vorbea despre fortăreața de necucerit de la Baku lui Haqani, care o compara cu orașul Bəstam, apărat de cetatea Horasan.[1]
1258-ci ildə Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan Bağdadı işğal edərək Abbasilər xilafətinə son qoyur və Hülakülər sülaləsini yaradır.
În 1258, nepotul lui Genghis-han, Hülakü han, a asediat Bagdadul, a desființat califatul Abbasid și a fondat dinastia Hulaku și Ilhanatul.
Cucilərin Cənubi Qafqazda hakimiyyətini tanımayan Elxanilər bu əraziləri fəth edirlər və məhz Cənubi Qafqaz uğrunda Elxanilər və Cucilərin hakimiyyətdə olduğu Qızıl Orda dövləti arasında yüz ilə yaxın davam edən müharibələr başlayır.
Ilhanii din Caucazul de Sud nu recunoșteau autoritatea Hoardei de Aur, cu care au intrat într-un conflict care a durat un secol.
Həmin illərdə iki dövlət arasında sərhədlər gah Dərbənd, gah Bakı yaxınlığından keçmişdir.
În acei ani, Derbent și Baku au trecut de la un stat la altul.
Şirvanşahlar həmin dövrdə ölkəni monqolların vassalı kimi idarə etmiş və elxanilərin yürüşlərində iştirak etmişlər.
Șirvanșahii din acea perioadă au condus țara ca vasali ai mongolilor și au participat la campaniile acestora.
Elxanilərin hakimiyyəti dövründə Bakı monqol hökmdarlarının qışlama yeri olmuşdur.
În timpul ilhanilor, Baku a fost loc de iernat pentru conducătorii mongoli.
1297-ci ildə qışlama məqsədi ilə şəhərə Qazan xan gəlmişdi.
În 1297, a sosit în oraș în acel scop hanul din Kazan.
Odoriko Pordenone Qazan xan haqqında yazır: “Burada (Sultaniyyədə) yay vaxtını keçirən xan, qışda Bakux (Vasis) adlanan başqa bir şəhərə köçür.”[1]
Odoriko Pordenone scria despre acesta: „Aici (la Sultaniyyəd) a petrecut hanul vara, și iarna s-a mutat într-un oraș numit Bakux (Vasis).”[1]
XIV əsrin əvvəllərində monqol sülalələrinin süqutundan sonra Şirvanşahlar Elxanilərin ərazilərini ələ keçirməyə çalışan Çobanilər və Cəlairilərlə mübarizə aparmışlar.
La începutul secolului al XIV-lea, după prăbușirea dinastiei mongole, șirvanșahii s-au luptat cu ciupanizii și jalairizii.
Şəhərin onların əlinə keçməsini, Bakıda aşkarlanmış 1360-cı ilə aid Sultan Şeyx Üveysin adından kəsilmiş sikkə sübut edir.
Orașul a trecut în mâinile lor, după cum demonstrează monedele descoperite în Baku, datând de prin 1360, inscripționate cu numele sultanului Uvais.
XIV əsrin sonlarında Toxtamış və Əmir Teymurun adından kəsilmiş sikkələr Şirvanın da onların yürüşlərinə məruz qaldığını göstərir.
Monede din secolul al XIV-lea, bătute de Toktamış și Timur Lenk,demonstrează că Șirvanul a fost expus marșurilor acestora.
Şirvanşah I İbrahim Osmanlı sultanı İldırım Bəyazidə qarşı döyüşdə Əmir Teymurun tərəfində iştirak etmiş, 1400-cü ildə Teymurun Suriya yürüşü zamanı onu müşayət etmiş və Hələbə daxil olmuşdur.
Șirvanșahul Ibrahim I a fost de partea emirului Timur împotriva sultanului otoman Baiazid Fulgerul și în 1400 l-a însoțit pe Timur în Siria, unde au cucerit Alepul.
Əmir Teymurun ölümündən sonra Şirvan yenidən müstəqilliyini əldə edir.
După moartea lui Timur, sirvanșahii și-au redobândit independența.