صورةٌ لخلايا البصلِ كما تبدو بواسطةِ المجهرِ الضوئيِّ تظهرُ في داخلِ كلٍّ منها نَواةٌ
Robert Hooke 's ilaalcha seelii jalqabee Fakki seelii(lubbiyyoo) bineensotta, kan kessa seelii agarsisu. Organelleotta ykn suga: (1) nucleolus/ waakkaa lubbiyyoo (2) wirmaata/niiwkilaasii (3) horata pirootinii/raayboozoomii (4) vesicle/Kuus-yaatoo (5) rough endoplasmic reticulum (cimdaahanguugee shakkaraa;a) (6) Dhagnoota goljii (7) saayitooskileetii(dhaaba lubbiyyoo) (8) cimdaahanguugee lallaafaa (9) Giidoo lubbiyyoo (10) kuus-dhangla'aa(vaakiyuuli) (11) saayitoopilaasmii(hamataa caamerqaa ykn leetoo/watana lubbiyyoo) (12) liisosoomii(caasofdigaa) (13) seentiriyoolii(handuuree)


القسمان الرئيسيان في الخلية هما النواة "nucleus "والسيتوبلازم "cytoplasm" ويفصل النواة عن السيتوبلازم غلاف نووي" غلاف نووي" كما يفصل الغشاء الخلوي السيتوبلازم عن السائل المحيط الخارجي" السائل البين خلوي"Inter-cellular fluid".
Caasaalee seelii biqiltootaafi bineeldotaa Seelonni biqiltootaafi bineeldotaa maayikrooskoppii kompaawundii jalatti yommu ilaalaman caasaalee seelii gurguddoo sadii. Isaanis membiranii seelii ykn Haguggee-lubbiyyoo, saayitoopilaazmii(hamataa leetoo)fi niwuukilasii ykn wirmaata dha

تسبح العضيات داخل السايتوبلازم وتكون مثبتة بواسطة الخيوط الهيكلية؛ وتشمل:.
Seelonii hundi caasaalee seelii walfakkaatan qabaachuu baatanis caasaalee seelii keessaa muraasni akka armaan gadiitti ibsamaniiru

غشاء النواة. المتقدرات والجسيمات الحالة lysosomes والمريكزات centrioles. الشبيكة بلازمية. أجسام غولجي. الجسيمات الحالّة الميتوكندريا البلاستيدات الخضراء (بالنسبة الخلايا النباتية)
Kilooroopilaastii(Caas-magaroo): camerqa lubbiyyoo biqiltoota keessatti argamu ta’ee halluu magariisa kilooroofiilii(dibamagarisa) jedhamu qabuufi bakka itti footoosinteesisiin ykn Qophifni gaggeessamudha. Vaakiyuulii(kuus-dhagala'aa): Caasaa lubbiyyoo ayonoota, bishaanifi wantoota xuraawaa ta’an kuusuudha, Cicha seelii(cicha lubbiyyoo): Cichaan seelii casaa lubbuu hin qabneefi ala haguggee lubbiyyootti aanee kan argamudha.Dalagaan isaas caasaalee lubbiyyoo irraa balaa ittisuu fi boca murtaawaa akka qabaatan kan gargaarudha. Maayitookondoriyaa(caasumnee): caamerqa gubamni soorataa keessatti gaggeeffamuufi anniisaan lubbiyyoo itti omishamudha.

تُعرَّفُ الخَلِيَّةُ عادةً على أنها أصغرُ وَحْدَةٍ حَيَّةٍ، وأنها الوحدةُ البِنْيَوِيَّةُ والوَظِيفِيَّةُ الأساسيةُ لجميعِ الكائناتِ الحيةِ. معنى كونِها وحدةً بنيويةً هو أن بناءَ كلِّ كائنٍ حيٍّ بأَنْسِجَتِه وأعضائه ناتجٌ عن تآلفِ عددٍ كبيرٍ من الخَلَايَا؛ وبهذا المعنى تُعرَفُ الخلايا على أنها «لَبِناتُ الحياةِ». أما كونُها وحدةً وظيفيةً فمعناه أن جميعَ وظائفَ الجسمِ الكبرى ناجمةٌ عن مجموعِ الوظائفِ التي تؤديها كلُّ خليةٍ على حِدَةٍ. تتعذرُ رؤيةُ الخلايا بالعينِ المجردةِ لصغرِ حجمِها؛ ولمشاهدتِها يعتمدُ العلماءُ على المِجْهَرِ. يُدعَى العِلْمُ الذي يُعنَى بدراسةِ الخلايا علمَ الأحياءِ الخَلَوِيَّ.
Lubbu-qabeeyyiin hundi lubbiyyoo tokko yookiin tokkoo ol irraa ijaaraman. lubbu-qabeeyyiin seelii ykn lubbiyyoo tokko qofa qaban lubbu-qabeeyyiin seel-qeenxee/ lubbiyyoo baaqee jedhamu. Lubbu-qabeeyyiin seelii ykn lubbiyyoo tokkoo ol qaban immoo orgaanizimoota seel-hedduu ykn lubbiyyeedduu jedhamu. Lubbiyyoonni baay’een hammi isaanii xiqqaa waan ta’eef gargaarsa maayikrooskoppii ykn fullee guddiftuu malee ija qullaan hin mul’atan.

الخلية الحيوانية
Lubbuu-qabeeyyii wirmaat-dhugee(iyuukaariyootii) fi wirmaat-sobee(pirookaariyootii)

اِكتشفَ العالِمُ الإنجِليزيُّ رُوبِرْت هُوك الخلايا عبر مشاهداتِه المجهريةِ التي وثّقَها ونشرَها في عامِ 1665 مـ (1075 هـ). وهو نفسُه من سمّاها بالإنجِليزية «cells»، التي تعني غُرَفَ الصَوَامِعِ أو الأَدْيِرَةِ حيثُ يَتَعَبَّدُ رهبانُ النصارى، وذلك لما بينهما من شَبَهٍ. سُمِّيَتْ بالعربيةِ «خلايًا» لمشابهتِها خلايا النحلِ. في ألمانِيا القرنِ الـ19 مـ (الـ13 هـ)، برزتْ نظريةُ الخليةِ التي انتهتْ إلى (أ) أن جميعَ الأحياءِ تُكَوِّنُها خليةٌ واحدةٌ أو أكثرُ، (ب) وأن الخليةَ هي الوحدةُ البنيويةُ للحياةِ، (ج) وأنها لا تنشأُ إلا نتيجةَ انقسامِ خليةٍ سابقةِ الوجودِ تُدعَى «خليةً أُمًّا».
Dagaagina saayinsii lubbiyyoof shoora guddaa kan taphate kalaqamu fullee guddiftuuti. Saayinsiin waa’ee seelii ykn lubbiyyoo qo’atu kan jalqabame jaarraa 20ffaa keessadha. Haa ta’u malee, beektoonni waa’ee lubbiyyoo irratti hojii isaanii jaarraa 17ffaa irraa kaasee dhiheessaa turanii jiru.

جميع الخلايا التي تمتلك نواة حقيقية وغلاف نووي ذا جدار مضاعف تسمى حقيقية النواة مثل الخلايا النباتية والحيوانية.
I. Lubbu qabeeyyii Wirmaat-sobee (pirookaariyootii): lubbu-qabeeyyii niwukilasii(wirmaata)fi orgaaneloonni isaanii membireeniin(haguugee lubbiyyoo) kan hingolgamnedha. Fakkeenyaaf, baakteeriyaafi saaphaphuu cuqul-magariisadha II. Lubbu qabeeyyii Wirmaat-dhugee( iyuukaariyootii): lubbu-qabeeyyii niwukilasii(wirmaata)fi caamerqaa isaanii membireeniin(haguugee lubbiyyoo) kan golgamnedha.

تركيبها
Caasaalee seelii

لدراسة وظائف أعضاء الجسم وبنياته الأخرى لا بد من دراسة أولًا التنظيم الأساسي للخلية ووظيفة كل من أجزائها الرئيسية. تتكون الخلايا حقيقية النواة من أربعة أجزاء رئيسية كما تشاهد بالمجهر الضوئي هي:
Isaaniis niwukilasii(wirmaata)fi saayitooplaazmii(hamataa caamerqaa( leetoo) ykn Mana-lubbiyyoo)dha. Caasaalee xixiqqoo saayitoopilaazmii seelii(hamataa sugaa) keessatti argaman orgaaneeloota ykn caamerqaa ykn kutaa lubbiyyoo ( leetoo) jedhamu. caamerqoonnii caasaalee dalagaa mataa isaanii raawwatu. Fakkeenyota orgaanelootaa(caameerqoonnii) keesaa murasni maayitookondoriyaa(caasumneee), kiloroopilaastii(caas-magarroo), raayiboosomii(horotaa protiinii)fi kanneen kana fakkaatanidha

لقيمات أو الرحويات (بالإنجليزية: Rhombozoa)‏ (من اليونانية:rhombos (رومبوس) = مشية دوارة + zoa (زوا) = حيوان) وتعني حيوان ذو مشية دوارة أي بشكل رحوي. هي شعبة طفيليات بالغة الصغر تعيش في زوائد الكلية عند الرأسقدميات.
kalee miilsaddeetta ykn roomboozuwaa ((afaan Giriikii : Rhombozoa = deemsa naanneffamuu ykn maruu + zoa= bineensa/ nefka) kanaafuu Rhombozoa jechuun bineensa deemsa maramaa qabudha. Innis gosa maxxantuu xixiqqoo kanneen kallee maat-millsaddee keessa jiraatanidha .

بطيء الخطو[3] أو بطيء المشية (الاسم العلمي: Tardigrade) (يعرف عموما بالتارديغرادا أو دب الماء أو خنزير الطحلب) وقد وُصف لأول مرة من قبل القس الألماني (يوهان أغسطس افرايم جوزيه) في عام 1773 [4]، يتميز هذا الحيوان بأنه بطيء المشي وينتمي لرتبة من الانسلاخيات وهي مجموعة من الحيوانات أولية الفم (البروتوستومية). ويعتبر أيضاً أقوى وأغرب حيوان في العالم وأول حيوان في العالم يستطيع العيش في الفضاء الخارجي.[5][6][7][8][9]
Suuta tarkaanfachuu [1] ykn Qaranbullee bishaanii Maqaa saayiinsaawaa:- Tardigrades ( (akka waliigalaatti tardigrade, ykn Boyyee sarphaphuu jedhamuun kan beekamu) fi yeroo jalqabaatiif phaphaasii Jarmanii ( Johann August Ephraim Jose ) bara 1773 ttii ibsamee [2], bineensi suuta kan deemu yoo ta’u tartiiba Ekidaayisizowaa(Ecdysozoa), kan garee bineensota protostomic ti. Akkasumas bineensa cimaa fi ajaa'ibsisaaa addunyaa kanaati.bineelda addunyaa kanarraa jalqabaa hawaa keessa jiraachuu kan danda'u jedhamee amanama . [3] [4] [5] [6] [7]

وصلات خارجية
Gaggessituu

المُركب الكيميائي هو مادة كيميائية تكونت من عنصرين أو أكثر،[1][2][3] بنسبة ثابتة تحدد تركيبه، فمثلا الماء (H2 O) مركب يتكون من الهيدروجين والأكسجين بنسبة 1:2، وبصفة عامة فإن هذه النسبة يجب أن تكون ثابتة لبعض الاعتبارات الفيزيائية، وليس طبقا للاختيارات البشرية، ولهذا السبب فإن المواد مثل النحاس الأصفر تعتبر سبيكة وليست مركب. ومن الخواص المميزة للمركب أن له بنية كيميائية مميزة يعبر عنها عن طريق صيغة جزيئية، تصف هذه الصيغ نسبة الذرات الموجودة به، وعدد الذرات الموجودة في جزيء واحد من المادة، وعلى هذا فيكون شكل الإيثان C2H6 وليس CH2)، ويمكن عن طريق معرفة تلك الصيغ حساب الكتلة المولية للمركب، توجد عدة معرفات لتمييز المركبات الكيميائية منها رقم CAS (رقم لتعريف كل المركبات).
Kompaawundiin ykn simni wanta qulqulluu ta’ee atoomota elementoota(suuddoo wahiyyoo) garaagaraa lamaafi isaa ol ta’an, reeshoo dhaabbataa ta’een walnyaatinsa keemikaalaa gaggeessuun kan uumamuudha. fFakkeenyaaf; soodiyem kilooraayidii (ashaboo nyaataa), bishaan, aluminiyem kilooraayidii. Soodiyem kilooraayidiin kompaawundii elementoota soodiyemiifi kilooriinii irraa uumameedha. simni adeemsa jijjiirama keemikaalaatiin gara wantoota irraa ijaaramaniitti diigamuu nidanda’u. Diigamiinsaan booda waahiyoolee yookiin simoota biroo, yookiin lamaanuu uumamuu nidanda’a. simootni amala fiizikaalaa(uumamaa)fi amala keemikaalaa mataa isaanii qabu.

الإسفنجيات هي حيوانات تشكل شعبة مستقلة تدعى شعبة المساميات أو الإسفنجيات (الاسم العلمي: Porifera) وهي كائنات بحرية ترشيحية التغذية حيث يتم ضخ الماء إلى داخل المطرس البيولوجي لترشيح الماء واستخلاص دقائق الطعام، ولتتغذى على أونصة واحدة من الطعام، يلزمها أن تمتص قرابة طن من الماء[3].تكون الاسفنجيات عادة الشكل الأبسط للحياة الحيوانية فهي لا تمتلك نسج حقيقية (مثل الأوليات) ولا تمتلك عضلات ولا أعصاب ولا أعضاء داخلية. التشابه بين الاسفنجيات ومستعمرات السوطيات الكاونية choanoflagellates تظهر احتمال حدوث قفزة تطورية من أحاديات الخلايا unicellular إلى متعددات الخلايا multicellular. هناك أكثر من 5000 نوع حديث من الاسفنجيات المعروفة حالياً يمكن ان توجد على أي سطح من المنطقة داخل-مدية intertidal zone إلى أعماق 8500 م (29000 قدم) أو أكثر.مستحاثات الاسفنجيات تعود إلى العهد قبل الكامبري Precambrian، مع ذلك ما تزال هناك أنواع جديدة تكتشف كل يوم.
Liifaa ykn Ispoonjiiwwan bineensota gosa of danda’e kan Murna sarphaphuu jedhamu uumuudha(maqaa saayinsii: Porifera) jedhamu uumuudha, akkasumas orgaanizimoota calaqqee galaanaa sooratan yoo ta’u, bishaan gara maatiriksii baayoloojiitti paampii ta’ee bishaan calaluu ​​fi xixiqqoo nyaataa baasuu, fi tokko soorachuudha ounce of food, it needs to absorb about a ton of water Ispoonjiiwwan yeroo baay’ee bifa jireenya bineensotaa isa salphaadha, sababiin isaas tishuu dhugaa (akka pirootozowaa) waan hin qabneef, akkasumas maashaalee, narvii ykn qaamolee keessoo waan hin qabneef. Walfakkeenyi ispoonjii fi kolonii choanoflagellates gidduu jiru utaalcha jijjiirama jireenyaa seelii tokko irraa gara seelii hedduutti ta’uu akka danda’u agarsiisa. Har’a gosootni ispoonjiiwwan ammayyaa 5,000 ol kan beekaman yoo ta’u, naannoo dambalii gidduu jiru irraa kaasee hanga gadi fageenya m 8,500 (29,000 ft) fi isaa ol ta’etti lafa kamiyyuu irratti argamuu danda’u argatte.guyyaa guyyaan argatta.

قنديل البحر هو حيوان بحري من الرخويات يصنف في شعبة اللاسعات.شكله عبارة عن قرص شفاف، قوامه هلامي وله أطراف طويلة رفيعة تسمى «لوامس»؛ وهو بسيط غير معقد بحيث لا يحتوي على رأس أو نظام هضمي طبيعي أو أعضاء تركيبية يتبع اللافقاريات، ولا معدة، فالأمعاء هي التي تستقبل الطعام. يشكل الماء نسبة عالية من جسمه لما يصل إلى حوالي 95% من وزنه وبه بعض الأعضاء، وفتحه فمه بالوسط وله العديد من اللوامس أو المجسات الحسية. يتحرك في الماء بانقباض جسمه ثم فرده حركة حرة ولوامسه وتساعده حركة التيار المائي في الانتقال لمسافات بعيدة.
Qurxummii dhoqonnaa'a bineensa galaanaa qolaalqabeeyyii kan murna qurxumelellaa keessatti ramadame yoo ta’u, bocni isaa diskiin iftoomina kan qabu yoo ta’u, uwwisa dhoqonnaa'a kan qabuu fi qaama dheeraa fi haphii kan qabu yoo ta’u “tentacles” jedhama; Inni salphaa fi walxaxaa miti, sababiin isaas mataa, sirna bullaa'insa nyaataa uumamaa, ykn qaamolee sinteetikii bineensota lafee hin qabne hordofan, akkasumas garaacha, garaacha nyaata fudhatu waan ta'eef. Bishaan qaama isaa keessaa dhibbeentaa ol’aanaa kan ta’u yoo ta’u, ulfaatina isaa keessaa gara %95 kan ta’u yoo ta’u, qaamolee tokko tokko kan qabu yoo ta’u, afaan isaas gidduutti kan banamu yoo ta’u, tentacles ykn tentacles miiraa hedduu qaba. Qaama isaa walitti hidhuudhaan, achiis bilisaan babal’isuun, fi tentacles isaa bishaan keessa kan socho’u yoo ta’u, sochiin kaarentii bishaanii fageenya dheeraa akka socho’u isa gargaara.

درجة حرارة هي مؤشر على كمية الطاقة الحرارية التي يختزنها الجسم كما أنها مؤشر على مدى حركية ذراته حيث يمكن رياضياً إيجاد معادلة تصل بين الطاقة الحركية لجزيئات أو ذرات جسم ما ودرجة حرارته. هناك العديد من الوحدات لقياس درجة الحرارة مثل الكلفن و السيلزيوس و درجة الحرارة هي مقياس مدى سخونة جسم ما أو برودته، وهي التي تحدد اتجاه انتقال الحرارة تلقائيا، إلا أنه ممكن استنفاذ شغل لنقلها في الاتجاه المعاكس.[1]
Teempireecharri(hamma ho'aa) agarsiiftuu hamma anniisaa ho’aa qaamni tokko kuufatu yoo ta’u, akkasumas agarsiisa sochii suuddowaati, ibsama herregaan walqixxaattoo anniisaa sochii molakiyuulota ykn atoomota qaama tokkoo fayyadamuun argachuun ni danda’ama. Yuunitiiwwan(safartoo) hamma ho'aa safaruuf gargaaran hedduun jiru, kanneen akka gullantaa keelivinii, Gulantaa seentigireedii /seelishiyesii/, fi ho’i safartuu wanti tokko hammam ho’aa ykn qorraa akka ta’e kan agarsiisu yoo ta’u, kallattii dabarsoo ho’aa ofumaan murteessa, garuu hojii dhama’uun dabarsuu ni danda’ama kallattii faallaa ta’een. [1]

من سليزيوس إلى سليزيوس فهرنهايت [°F] = [°C] × 9⁄5 + 32 [°C] = ([°F] − 32) × 5⁄9 كلفن [K] = [°C] + 273.15 [°C] = [K] − 273.15 رانكن [°R] = ([°C] + 273.15) × 9⁄5 [°C] = ([°R] − 491.67) × 5⁄9 ديلايسل [°De] = (100 − [°C]) × 3⁄2 [°C] = 100 − [°De] × 2⁄3 نيوتن [°N] = [°C] × 33⁄100 [°C] = [°N] × 100⁄33 ريومور [°Ré] = [°C] × 4⁄5 [°C] = [°Ré] × 5⁄4 رومر [°Rø] = [°C] × 21⁄40 + 7.5 [°C] = ([°Rø] − 7.5) × 40⁄21
Seelshiyaasii irraa gara Seelshiyaasitti F [°F] = [°C] x 9 ⁄ 5 + 32 ta’a [°C] = ([°F] − 32) x 5 ⁄ 9 Kelviin [K] = [°C] + 273.15 ta’a [°C] = [K] − 273.15 ta’a Rankin [°R] = ([°C] + 273.15) x 9 ⁄ 5 [°C] = ([°R] − 491.67) × 5 ⁄ 9 Delisle [°De] = (100 − [°C]) x 3 ⁄ 2 ta’a [° C ] = 100 − [°De] x ⁄ 3 ta’a Niwutan [°N] = [°C] x 33 ⁄ 100 ta’a [°C] = [°N] x 100 ⁄ 3 ta’a Reaumur [°Ré] = [°C] x 4 ⁄ 5 ta’a [°C] = [°Ré] x 5 ⁄ 4 ta’a Romer [°Rø] = [°C] x 21 ⁄ 40 + 7.5 [°C] = ([°Rø] − 7.5) x 40 ⁄ 21 ta’a

وحدات قياس الحرارة
Yuunitii ykn safartoo/bikkuu ho’aa

الكلفن وهو المقياس المعتمد من قبل المنظومة العالمية SI وهو مقياس كثير الاستعمال في الميادين العلمية.[2] يجب استخدامه إذا أردت حساب نسب من درجة الحرارة. السيليزية C (درجة مئوية) وهو المقياس الرئيسي المعتمد في حياتنا اليومية في غالبية دول العالم.[3] الفهرنهايت F وهو المقياس المعتمد في الولايات المتحدة الأمريكية. درجة الحرارة المطلقة وهي كلفن.
Kelviin safatrtoo sirna idil-addunyaa SI 'n fudhate yoo ta’u, safartoo damee saayinsii irratti bal’inaan itti fayyadamnudha. Yoo pirooppoorshinii ho'aa shallaguu barbaadne fayyadamnuu dha. seelshiyesii ( gulantaa seelshiyesii ) madaaltoo ijoo jireenya keenya guyyaa guyyaa keessatti biyyoota addunyaa irra caalaan itti fayyadamaniidha. Faareenhaayitiin istaandaardii Ameerikaa ti.

Bibcode:1987FoPh...17..713K. doi:10.1007/BF01889544. ↑ ريتشارد فاينمان, R.P., Leighton, R.B., Sands, M. (1963). The Feynman Lectures on Physics, Addison–Wesley, Reading MA, volume 1, pages 39–6 to 39–12. ↑ Kinetic Theory نسخة محفوظة 24 ديسمبر 2017 على موقع واي باك مشين. ↑ Tolman, R.C. (1938). The Principles of Statistical Mechanics, Oxford University Press, London, pp. 93, 655. ↑ Peter Atkins, Julio de Paula (2006).
↑ Middleton, W.E.K. (1966), pp. 89–105. ↑ The kelvin in the SI Brochure [dead link] ↑ Empty citation (help)

إذا تم قياس السعة الحرارية لكمية مادة، فإن السعة الحرارة ي هي مقدار الحرارة اللازمة لزيادة درجة الحرارة بمقدار درجة واحدة لوحدة الكتلة. على سبيل المثال لرفع درجة حرارة الماء درجة واحدة كلفن فإننا نحتاج إلى كمية حرارة مقدارها 4186 جول لكل كجم.
Dandeettiin ho’aa baay’ina wanta tokkoo yoo safarame, dandeettiin ho’aa j hamma ho’aa teempireechara yuunitii ulfaatina tokkoof digrii tokkoon guddisuuf barbaachisudha. Fakkeenyaaf, ho’a bishaanii digrii Kelviin tokko ol kaasuuf, kiiloo tokkoof hamma ho’aa 4186 joules nu barbaachisa .

درجة الحرارة المطلقة هي درجة الحرارة المقاسة على أساس الصفر المطلق ، ووحدتها كلفن. والعلاقة بين الصفر المطلق والصفر المئوي أن الصفر المطلق 273.15 يعادل درجة تحت الصفر المئوي. مثلاً، إذا كانت درجة حرارة الغرفة 20 درجة مئوية، تكون بالكلفن = 20 + 273 = 293 كلفن.
Gulantaa Kelviin ykn Gulantaa ho'aa konkumaa jedhamuunis ni beekkama zeeroo konkumaan kan irratti safaramu yoo ta'u, yuunitiin isaas Kelviin dha . Hariiroon zeeroo konkumaa fi zeeroo dhibbantaa gidduu jiru zeeroo konkumaa 273.15 digrii zeeroo digrii zeeroo dhibbaantaa wajjin walqixa ta’uu isaati. Fakkeenyaaf, ho’i kutaa digrii seentigireedii 20 yoo ta’e, Kelviin keessatti = 20 + 273 = 293 Kelviin.

جدول درجة الحرارة المطلقة
Gabatee ho’a konkumaa(kelvinii)

درجة الحرارة أقصى طول موجي[6] of لفوتونات جسم أسود الكلفن درجة مئوية الصفر المطلق (تماما حسب التعريف) 0 ك −273.15 °م لا نهائي[7] أبرد درجة حرارة مُقاسة[8] 450 pK −273.149,999,999,55 °م 6,400 كم ملليكلفن واحد (تماماً حسب التعريف) 0.001 ك −273.149 °م 2.897,77 م (الراديو، إذاعة إف إم)[9] النقطة الثلاثية للماء (تماماً حسب التعريف) 273.16 ك 0.01 °م 10,608.3 ن.م (أ.ت.ح ذات الأطوال الموجية العالية) نقطة غليان الماء[A] 373.1339 ك 99.9839 °م 7,766.03 ن.م (أ.ت.ح متوسطة الطول الموجي) مصباح كهربائي متوهج[B] 2500 ك ≈2,200 °م 1,160 ن.م (أ.ت.ح قريبة)[C] السطح المرئي للشمس[D][10] 5,778 ك 5,505 °م 501.5 ن.م (ضوء أخضر-أزرق) صاعقة البرق l[E] 28 kK 28,000 °م 100 ن.م (الضوء الفوق بنفسجي البعيد) نواة الشمس[E] 16 MK 16 مليون °م 0.18 ن.م (الأشعة السينية) سلاح نووي حراري (أقصى حرارة)[E][11] 350 MK 350 مليون °م 8.3×10−3 ن.م (أشعة غاما) نواةنجم عالي الكتلة في أيامه الأخيرة[E][12] 3 GK 3 مليار °م 1×10−3 ن.م (أشعة غاما) اندماج نظام نجم نيوتروني ثنائي[E][13] 350 GK 350 مليار °م 8×10−6 ن.م (أشعة غاما) مصادم أيوني ثقيل نسبيا [E][14] 1 TK 1 ترليون °م 3×10−6 ن.م (أشعة غاما) اصطدام سيرن لبروتونات مع نوى[E][15] 10 TK 10 ترليون °م 3×10−7 ن.م (أشعة غاما) الكون بعد 5.391×10−44 s من الانفجار العظيم[E] 1.417×1032 K 1.417×1032 °م طول بلانك (تردد بلانك)[16]
16. Miliyoona °m 0.18 irratti kan argamu n. m ( raajii eksiree ) . Meeshaa waraanaa teermoo niwukilaraa</br> (ho’a guddaa) [E] [6] dhibba sadii fi shantama MK dhibba sadii fi shantama Miliyoona °m 8.3×10 −3 ta’a n. M </br> ( raayyaa gamaa ) . urjii wiirtuu</br> Guyyoota dhumaa isaa keessatti ulfaatina guddaa [E] [7] 3.

في الفيزياء والكيمياء يعتبر الصفر المطلق ثابتاً طبيعياً، وهو أقل درجة حرارة على الإطلاق. ومن المستحيل الوصول إليها تماماً، لأن القانون الثالث للديناميكا الحرارية ينص على عدم إمكانية الوصول إلى الصفر المطلق ، وذلك بسبب التناسب الطردي بين الحجم والحرارة. ونتيجة لهذه العلاقة الطردية، فإذا بلغ جسم ما درجة الصفر المطلق فسوف يكون حجمه صفر. وإضافة إلى ذلك فإن الوصول إلى درجة الصفر المطلق يستلزم شغلاً هائلاً جداً. لأن التبريد يحتاج إلى طاقة، أنظر إلى الثلاجة مثلا فهي تعمل بالطاقة الكهربية، وكلما رغبنا في درجة حرارة أقل، مثلا من -3 درجة مئوية إلى -11 أو -18 درجة مئوية فإن الثلاجة تستهلك طاقة أكبر، ويزداد هذا الشغل زيادة متزايدة الكبر كلما اقتربنا من «الصفر المطلق».
Fiiziksii fi keemistirii keessatti, zeeroo konkumaa dhaabbataa uumamaa dha, fi ho'a gadi aanaa yeroo kamiyyuu caaludha. Guutummaatti irra gahuun hin danda’amu, sababiin isaas seerri sadaffaan teermoodaayinamiksii zeeroo konkumaa akka hin ga’amne tuma, sababa walmadaalummaa kallatti ulfaatinaa fi ho’a gidduu yjiruun . Bu’aa hariiroo kallatti kanaatiin, wanti tokko sadarkaa zeeroo konkumaa yoo ga’e, ulfaatinni isaa zeeroo ta’a.

الحركات الانتقالية في الجسيمات المكوّنة للمواد (مثل الجزيئات والذرات) هي التي تمنحها الحرارة. في هذه الصورة، يظهر حجم ذرات الهيليوم بالنسبة للفراغ بينها تحت ضغط 1950 درجة أتموسفير.
Sochiin hiikkaa paartiikilii maatirii(ruqoolee wantaa) hundeessan keessatti (kan akka molakiyuulotaa(Kutaanga) fi atoomotaa(Suddoo) kan ho’a isaaniif kennudha. Fakkii kana irratti, guddinni atoomota heeliyum bakka isaan gidduu jiruun walqabatee dhiibbaa hawaa digrii 1950 jalatti agarsiifameera .

كلفن (K) سلزيوس (C°) فهرنهايت (°F) الصفر المطلق 0 273.15 459.67 − نقطة غليان النيتروجين السائل 77.4 195.8 − 320.4 − نقطة تسامي الثلج الجاف 195.1 78 − 108.4 − نقطة تقاطع مقياس سلزيوس وفهرنهايت 233.15 40 − 40 − نقطة انصهار الثلج النقي 273.1499 0.0001 31.9998 درجة حرارة الغرف حسب معايير المعهد الوطني للمعايير والتقنية 293.15 20.0 68.0 درجة حرارة الجسم الطبيعية 310.15 37.0 98.6 نقطة غليان الماء عند ضغط 101,325 بسكال 373.1339 99.9839 211.971
Faareenhaayitii (°F) . zeeroo konkumaa 0. 0. 273.15 irratti kan argamu 459.67 − Qabxii danfinaa naayitiroojiinii dhangala’aa 77.4 195.8 − 320.4− ta’uu isaati qabxii miirinaa(saablimeeshinii) Cabbii goggogaa 195.1 irratti kan hundaa’e 78− irratti kan argamu 108.4− irratti kan argamu Qabxii Walqixxa'insa Seelshiyasii fi Faareenhaayitii 233.15 irratti kan ibsame 40− 40− Qabxiin baqinaa Cabbii qulqulluu 273,1499 ta’eera 0.0001 ta’a 31.9998 irratti kan argamu Guulanta ho'aa kutaa(Teempireechara daree) 293.15 irratti kan ibsame 20.0 68.0 ta’e ho’a qaamaa nama fayyaa 310.15 irratti kan ibsame 37.0 irratti 98.6 Qabxiin danfinaa bishaanii dhiibbaa 101,325 Pa irratti argama 373.1339 irratti kan ibsame 99.9839 irratti argama 211,971 ta’eera

مقياس حرارة جداري.
safartuu ho’a dallaa

طريقة كتابة الوحدة والرمز
Akkaataa yuunitii(bikkooma) fi mallattoo itti barreessinu

الصفر المطلق النقطة الثلاثية ثابت بولتزمان المكتب الدولي للأوزان والمقاييس
zeeroo goonkumaa ta’e qabxii sadii Dhaabbataa Boltzmann Biiroo Ulfaatinaa fi Safartuu Idil Addunyaa

درجة الحرارة المئوية أو السِّلْسِية أو سِلِسْيُوس (بالإنجليزية: Celsius)‏ هي وحدة قياس لدرجات الحرارة ويرمز لها بالرمز °م أو °C مقياس مئوي،[3] والدرجة الواحدة بقياس سلسيوس هي واحد على مئة من الفرق بين درجة غليان الماء ودرجة تجمده تحت قياس الضغط القياسي. كانت تعرف بأسماء أخرى مثل سِنتِجراد (centigrade)،[4] وذلك قبل أن يتم تغيير الاسم بصفة رسمية إلى سيلسيوس، سنة 1948.
Teempireechara seelshiyeesii ykn gulantaa ho'aa dhibbantaa ( yuunitii safartuu ho’aa yoo ta’u mallattoo °C) Gulantaan kun Astiroonoomarii biyya Iswiidinii Anderis seelishiyesii (1701-1744) jedhamuun tolfame. Qabxii baqina cabbii zeeroo (0), qabxii danfina bishaanii immoo dhiibba (100) jedhee moggaase. Iddoo gidduu jiru bakka dhibbaatti qooduun gulantichi kun tolfame.

النوع صورة الذكر صورة الأنثى مثنوية الشكل الجنسية Pachygrapsus marmoratusFabriciu مخالب الذكر أقوى من مخالب الانثى[14] إختلاف شكل المعدة Eriphia verrucosa (السرطان الأصفر) إختلاف شكل ولون المعدة [15]
Akaakuu fakkii dhiiraa fakkii dubartii dimorphism saalaa (sexual dimorphism) jedhamuun beekama Paakigiraapsiis marmooraatus Fabriciu </img> </img> Cirrachi dhiiraa cirracha dubartii caalaa cimaadha [1] Garaagarummaa boca garaachaa Eriphia verrucosa (crab keelloo) . </img> </img> Garaagarummaa bocaafi halluu garaachaa [2]

السرطان أو السلطعون (الاسم العلمي: Brachyura). هو حيوان قشري عشر قدمي، ينتمي لما تحت رتبة قصيرات الذنب (الاسم العلمي: Brachyura)، نظراً لقصر ذيله البارز أو المخفي تحت قفصه الصدري. تنتشر السرطانات في كل محيطات العالم، وتوجد عدة أنواع منها تستوطن المياه العذبة والبر، خاصة في المناطق الاستوائية. هناك حوالي 6,793 نوع معروف حالياً و 1800 أحافير غير مبهمة لأنواع منقرضة مختلفة مختلف من 93 عائلة مختلفة ينتمي إلى رتبة السرطانات.[2][3] لا ينتمي السرطان الناسك وجراد البحر والجمبري والقريدس والروبيان وسرطان حدوة الحصان إلى رتبة السرطانات بالرغم من تشابه التسمية أو الشكل.[4] الأنواع التي تنتمي إلى عائلة متفاوتات الذيول (بالإنجليزية: Anomura)‏ تشبه عادة السرطانات الحقيقة ولكنها ليست كذلك.
Qaajjibbuun, galaana addunyaa hunda keessatti kan babal’ate yoo ta’u, bishaan qulqulluu fi lafa keessa kan jiraatan.gosoota hedduun qaajibbuu naannoo ho’aa keessatt argamuu. Yeroo ammaa kana gosoonni beekaman gara 6,793 fi hambaanleen ifa hin taane gosoota adda addaa badan warra adda addaa 93 irraa kan citagita Qaajjibbuu keessaa 1,800 jiru. Hermit crabs(Qaajjibbuu corree), lobsters(Torbaan qabaa), shrimps(Balballaa Galaanaa), fi horseshoe crabs(Qaajjibbuu kottee fardaa) maqaa isaaniitiin ykn boca isaaniitiin wal fakkaatus tartiiba crabs keessa hin jiran.

رسم للنظام الشمسي (لا يَعتمد على المقاييس الحقيقية للكواكب والشمس).
Fakkii sirna Biiftuu (safartuu qabatamaa pilaaneetotaa fi aduu irratti kan hundaa’e miti).

رسم للنظام الشمسي (لا يعتمد على المقاييس الحقيقية) يُظهر الشمس والكواكب الداخلية وحزام الكويكبات والكواكب الخارجية وحزام كايبر وبلوتو (كان يُصنَّف سابقًا من ضمن الكواكب) ومذنّباً.
Giraafiksii Sirna Biiftuu (madaltoo qabatamaa irratti kan hin hundoofne) kan Biiftuu, Lafjoo keessaa, girdoo asteroyidii, pilaaneetota alaa, girgiddaa Kuiper, Pilutoo (kanaan dura pilaaneetota jedhamanii ramadaman), fi koomeetii agarsiisu.

النظام الشمسي أو المجموعة الشمسية أو المنظومة الشمسية هي النظام الكوكبي الذي يتكون من الشمس وجميع ما يَدور حولها من أجرام بما في ذلك الأرض والكواكب الأخرى. يَشمل النظام الشمسي أجراماً أخرى أصغر حجماً هي الكواكب القزمة والكويكبات والنيازك والمذنبات، إضافة إلى سحابة رقيقة من الغاز والغبار تعرف بالوسط بين الكوكبي. تدور أيضاً حول الشمس ولكن بشكل غير مباشر، توابع الكواكب التي تسمى الأقمار الطبيعية أو اختصاراً الأقمار،[ملاحظة 1] والتي يَبلغ عددها أكثر من 150 قمرًا معروفًا في النظام الشمسي، معظمها تدور حول العمالقة الغازية. اثنين من هذه الأقمار أكبر حجماً من الكوكب عطارد.
Sirna biiftuu keessatti lafjoonni saddettaan daandii / oorbitii/ marsoo jedhamu irra biiftuu naanna’u. lafjoonnii saglan fageenya Biiftuu irraa qabaniin dhihoo irraa gara fagootti yoo tarreessinu Meerikurii, Veenusii, Lafa, Maarsii, ( pilaaneetota dhagaa ), Juppitarii, Saatarnii, Uraanusii, Neeptuunii( gurguddoon gaazii ). Qaamman biroo sirna biiftuu keessatti argaman immoo saatalaayitoota(Batolchee), asteerooyidootaa(Qaam-caccaboo), koomeetotaa(qorsaaa)fi meetiyoorota(dhagaramaa/fufurgisa) fa’a. Saatalaayitoonni qaamman sirna biiftuu keessaa kan pilaanetoota naanna’an yommuu ta’an qorsaawwan, Qaam-caccaboo fufurgisa qaammaan sirnicha keessatti biiftuu naanna’anii dha. .

المنطقة المرئية من الشمس.
Biiftuu

الكواكب
Lafjoo

كوكب المشتري، وهو عملاق غازي وأكبر كوكب معروف في النظام الشمسي.
Juupitaar, lafjoo guddaa gaazii fi lafjoo guddaa sirna aduu keessatti beekamtu.

الكواكب القزمة
Lafjoo xixiqqoo (dwarf planets)

ضمن تعريف عام 2006 لأجرام النظام الشمسي، تم إنشاء صنف جديد من الأجرام هو «الكواكب القزمة»، وهي حسب تعريفها أجرام سماوية:
Wantoon tokko lafjoolee xixiqqoo jedhamuuf ulaagaan waldaa astiroonoomii addunyaa kaahe guutuu qabu. Ulaagaaleen kunniin; • Aduurra naanna’uu qabu, • Hanga boca isaanii murteessuu danda’u kan qaban, • Oorbiitii mataa ofii murtaa’aa ta’e kan hin qabneefi • Addeessota kan hin ta’iniidha. Seerees Diyaameetiriin ishee 950km.Teempireecharri dirra seerees -105o C Pilaaneetii diwaarfii aduutti hiiqxee argamtuudha. • Addeessa hin qabdu. • Altokko aduurra naanna’uuf waggoota 4.6 itti fudhata. • Lafjoo xixiqqaa yeroo jalqabaaf Doonii hawaa keessa adeemuun daawwatamteedha. • Seerees sakondii tokkotti hanga ishee keessaa 6kg sababa hurkaatiin dhabdi. • Hanga sabbata astirooyidii keessaa tokko sadaffaa gumaachiti.

مدارت أجرام المجموعة الشمسية وفق مقياس رسم (عكس اتجاه عقارب الساعة من القمة إلى اليسار).
Biiftuun qaama gara alaa ishiitiin hoo’a hamma 6000ºc kan maddisiiftu yoo ta’u qaama ishii gara keessaatiin immoo hamma 13,000ºc maddisiisti. Waytii halkanii urjiileen baay’een nimul’atu garuu, guyyaa guyyaa hinmuldhatan. Kunis kan ta’eef urjilee biroo irra biiftuun lafatti dhiyaattee argamuu ishii irraa kan ka’e ifti maddisiistu kan urjilee biroo caalaa muldhata

5 أبريل 2000. مؤرشف من الأصل في 2009-08-03. اطلع عليه بتاريخ 2007-01-19. ↑ M. Momose, Y. Kitamura, S. Yokogawa, R. Kawabe, M. Tamura, S. Ida (2003). "Investigation of the Physical Properties of Protoplanetary Disks around T Tauri Stars by a High-resolution Imaging Survey at lambda = 2 mm" (PDF). في Ikeuchi, S., Hearnshaw, J. and Hanawa, T. (eds.) (المحرر). The Proceedings of the IAU 8th Asian-Pacific Regional Meeting, Volume I. Astronomical Society of the Pacific Conference Series. ج. 289. ص. 85. مؤرشف من الأصل (PDF) في 2017-09-01. {{استشهاد بمنشورات مؤتمر}}: |محرر= has generic name (مساعدة)صيانة CS1: أسماء متعددة: قائمة المؤلفين (link) ↑ Boss, A. P.؛ Durisen، R. H. (2005).
Kitaaba barataa hawaasaa kutaa 7 Fi saaayinsii waliigala kutaa 8

الأعداد الكسرية
Lakkoofsa Ent

العدد الكسري هو عدد يمكن التعبير عنه بكسر ذو بسط صحيح ومقام طبيعي لا يساوي صفر. الكسر m/n أو
Lakkoofsa Entaa akka firaakshiniitti(hirmeemmii) Waamamaa fi waamsisaa lakkofsa lakkawwii ykn hintaane qabuun ibsamuu danda’uudha . firaakshinii m/n ykn

يمثل عدد m جزءًا متساويًا، في حين أن عدد n جزء منها تكون واحدًا كاملًا. يمكن أن يشترك كسران في نفس القيمة للعدد الكسري، مثلا 1/2 و2/4 لهما نفس القيمة، بمعنى أن:
Lakkoofsi m kutaa walqixa yoo ta’u, lakkoofsi n kutaa isaa ta’e ammoo guutummaa tokko dha. hirmeemmii lama gatii lakkoofsa makaa walqixa hirachuu danda’u, fakkeenyaaf 1/2 fi 2/4 gatii walqixaa qabu, hiikni isaas:

الأعداد الحقيقية تشمل جميع أعداد القياس، وتكتب غالبًا بالتعداد العشري، والذي توضع فيه نقطة عشرية (أو فاصلة أحيانًا) يمين الخانة العشرية ذات القيمة الأساسية 1، كل خانة يمين هذه النقطة العشرية لها قيمة أساسية واحد على عشرة - عشر- قيمة الخانة السابقة لها من اليسار، عليه فإن:
Lakkoofsi dhugaa lakkoofsota safartuu hunda kan hammatu yoo ta'u, yeroo baay'ee kurnyeedhaan kan barreeffamu, kan qabxiin kurnyee (ykn yeroo tokko tokko komaandii) gara mirga iddoo kurnyee gatii bu'uuraa 1 waliin kaa'amu, tokkoon tokkoon dijiitii gara mirga tuqaa kurnyee kanaa a qaba gatii bu'uuraa kurnaffaa tokko - kurnaffaa tokko - gatii dijiitii duraa bitaa, sana booda:

العدد هو كائن رياضي يستعمل في العد وفي القياس.[1][2][3] يمكن تقسيم الأعداد إلى مجموعات تدعى بالأنظمة العددية.
Lakkoofsi ruqoo herregaa lakkaa’uu fi safaruuf fayyaduudha. Lakkoofsi garee sirna lakkoofsaa jedhamutti qoodamuu danda'a .

الأعداد الطبيعية
lakkoofsa uumamaa YKN Lakkaawwii