# quc/Kiche-NT.xml.gz
# usp/Uspanteco-NT.xml.gz


(src)="b.MAT.1.1.1"> Are waˈ ri qui biˈ ri u mam ri Jesús ojer .
(src)="b.MAT.1.1.2"> Ri Jesús Are rachalaxic ri ka mam David xukujeˈ ri ka mam Abraham ojer .
(trg)="b.MAT.1.1.1"> Riˈ ri jbˈijak yak jmam Kakaj Jesucristo ri rijajl David y Abraham .

(src)="b.MAT.1.2.1"> Ri ka mam Abraham are u tat ri ka mam Isaac .
(src)="b.MAT.1.2.2"> Ri ka mam Isaac are u tat ri ka mam Jacob .
(src)="b.MAT.1.2.3"> Ri ka mam Jacob are u tat ri ka mam Judá xukujeˈ tak ri e rachalal ri areˈ .
(trg)="b.MAT.1.2.1"> Abraham riˈ ri jkaj Isaac , Isaac riˈ ri jkaj Jacob y Jacob riˈ ri jkaj Judá pach yak jkˈun y ratz .

(src)="b.MAT.1.3.1"> Ri ka mam Judá are u tat ri ka mam Fares xukujeˈ ri ka mam Zara .
(src)="b.MAT.1.3.2"> Ri qui nan cˈut are ri nan Tamar .
(src)="b.MAT.1.3.3"> Ri ka mam Fares are u tat ri ka mam Esrom .
(src)="b.MAT.1.3.4"> Ri ka mam Esrom are u tat ri ka mam Aram .
(trg)="b.MAT.1.3.1"> Judá riˈ ri jkajak Fares pach Zara y jchuchak riˈ Tamar .
(trg)="b.MAT.1.3.2"> Fares riˈ ri jkaj Esrom y Esrom riˈ ri jkaj Aram .

(src)="b.MAT.1.4.1"> Ri ka mam Aram are u tat ri ka mam Aminadab .
(src)="b.MAT.1.4.2"> Ri ka mam Aminadab are u tat ri ka mam Naasón .
(src)="b.MAT.1.4.3"> Ri ka mam Naasón are u tat ri ka mam Salmón .
(trg)="b.MAT.1.4.1"> Aram riˈ ri jkaj Aminadab , Aminadab riˈ ri jkaj Naasón y Naasón riˈ ri jkaj Salmón .

(src)="b.MAT.1.5.1"> Ri ka mam Salmón are u tat ri ka mam Booz .
(src)="b.MAT.1.5.2"> Ru nan ri ka mam Booz are ri nan Rahab .
(src)="b.MAT.1.5.3"> Ri ka mam Booz are u tat ri ka mam Obed .
(src)="b.MAT.1.5.4"> Ru nan ri ka mam Obed are ri nan Rut .
(src)="b.MAT.1.5.5"> Ri ka mam Obed are u tat ri ka mam Isaí .
(trg)="b.MAT.1.5.1"> Salmón riˈ ri jkaj Booz y jchuch riˈ Rahab , Booz riˈ ri jkaj Obed y jchuch riˈ Rut y Obed riˈ ri jkaj Isaí .

(src)="b.MAT.1.6.1"> Ri ka mam Isaí are u tat ri ka mam David ri nim takanel .
(src)="b.MAT.1.6.2"> Ri ka mam David ri nim takanel rucˈ ri chichuˈ ri xrixokilaj na ri tat Urías , e areˈ u nan u tat ri ka mam Salomón .
(trg)="b.MAT.1.6.1"> Isaí riˈ ri jkaj rey David , David riˈ ri jkaj Salomón y jchuch Salomón riˈ ri anm ri xwaˈx pire rixokl Urías .

(src)="b.MAT.1.7.1"> Ri ka mam Salomón are u tat ri ka mam Roboam .
(src)="b.MAT.1.7.2"> Ri ka mam Roboam are u tat ri ka mam Abías .
(src)="b.MAT.1.7.3"> Ri ka mam Abías are u tat ri ka mam Asa .
(trg)="b.MAT.1.7.1"> Salomón riˈ ri jkaj Roboam , Roboam riˈ ri jkaj Abías y Abías riˈ ri jkaj Asa .

(src)="b.MAT.1.8.1"> Ri ka mam Asa are u tat ri ka mam Josafat .
(src)="b.MAT.1.8.2"> Ri ka mam Josafat are u tat ri ka mam Joram .
(src)="b.MAT.1.8.3"> Ri ka mam Joram are u tat ri ka mam Uzías .
(trg)="b.MAT.1.8.1"> Asa riˈ ri jkaj Josafat , Josafat riˈ ri jkaj Joram y Joram riˈ ri jkaj Uzías .

(src)="b.MAT.1.9.1"> Ri ka mam Uzías are u tat ri ka mam Jotam .
(src)="b.MAT.1.9.2"> Ri ka mam Jotam are u tat ri ka mam Acaz .
(src)="b.MAT.1.9.3"> Ri ka mam Acaz are u tat ri ka mam Ezequías .
(trg)="b.MAT.1.9.1"> Uzías riˈ ri jkaj Jotam , Jotam riˈ ri jkaj Acaz y Acaz riˈ ri jkaj Ezequías .

(src)="b.MAT.1.10.1"> Ri ka mam Ezequías are u tat ri ka mam Manasés .
(src)="b.MAT.1.10.2"> Ri ka mam Manasés are u tat ri ka mam Amón .
(src)="b.MAT.1.10.3"> Ri ka mam Amón are u tat ri ka mam Josías .
(trg)="b.MAT.1.10.1"> Ezequías riˈ ri jkaj Manasés , Manasés riˈ ri jkaj Amón y Amón riˈ ri jkaj Josías .

(src)="b.MAT.1.11.1"> Ri ka mam Josías are u tat ri ka mam Jeconías , xukujeˈ ri e rachalal .
(src)="b.MAT.1.11.2"> Pa tak ri kˈij riˈ xecˈam bi ri winak aj Israel , xeopan cˈu pa ri tinimit Babilonia .
(trg)="b.MAT.1.11.1"> Josías riˈ ri jkaj Jeconías pach yak jkˈun y ratz laˈ mak junabˈ cuando yak rijajl Israel xcˈamsajtakbˈi prexil Babilonia .

(src)="b.MAT.1.12.1"> Aretak ri winak aj Israel e cˈo chic pa ri tinimit Babilonia , ri ka mam Jeconías xcˈoji jun u cˈojol , Salatiel u biˈ .
(src)="b.MAT.1.12.2"> Ri ka mam Salatiel are u tat ri ka mam Zorobabel .
(trg)="b.MAT.1.12.1"> Cuando xkˈajtakch prexil yak rijajl Israel Babilonia , xwaˈx jun jcˈajol Jeconías y xcoj jbˈij pi Salatiel .
(trg)="b.MAT.1.12.2"> Salatiel riˈ ri jkaj Zorobabel .

(src)="b.MAT.1.13.1"> Ri ka mam Zorobabel are u tat ri ka mam Abiud .
(src)="b.MAT.1.13.2"> Ri ka mam Abiud are u tat ri ka mam Eliaquim .
(src)="b.MAT.1.13.3"> Ri ka mam Eliaquim are u tat ri ka mam Azor .
(trg)="b.MAT.1.13.1"> Zorobabel riˈ ri jkaj Abiud , Abiud riˈ ri jkaj Eliaquim y Eliaquim riˈ ri jkaj Azor .

(src)="b.MAT.1.14.1"> Ri ka mam Azor are u tat ri ka mam Sadoc .
(src)="b.MAT.1.14.2"> Ri ka mam Sadoc are u tat ri ka mam Aquim .
(src)="b.MAT.1.14.3"> Ri ka mam Aquim are u tat ri ka mam Eliud .
(trg)="b.MAT.1.14.1"> Azor riˈ ri jkaj Sadoc , Sadoc riˈ ri jkaj Aquim y Aquim riˈ ri jkaj Eliud .

(src)="b.MAT.1.15.1"> Ri ka mam Eliud are u tat ri ka mam Eleazar .
(src)="b.MAT.1.15.2"> Ri ka mam Eleazar are u tat ri ka mam Matán .
(src)="b.MAT.1.15.3"> Ri ka mam Matán are u tat ri ka mam Jacob .
(trg)="b.MAT.1.15.1"> Eliud riˈ ri jkaj Eleazar , Eleazar riˈ ri jkaj Matán y Matán riˈ ri jkaj Jacob .

(src)="b.MAT.1.16.1"> Ri ka mam Jacob are ru tat ri a José ri rachajil ri María .
(src)="b.MAT.1.16.2"> We María riˈ are cˈu waˈ ru nan ri Jesús ri cäbix Cristo che .
(trg)="b.MAT.1.16.1"> Jacob riˈ ri jkaj José ri richjil María , María riˈ ri jchuch Kakaj Jesús y Kakaj Jesús riˈ ri tibˈijsaj re chi riˈ ri bˈil jwiˈl Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew .

(src)="b.MAT.1.17.1"> Je riˈ chi cajlajuj juchˈob tataxelab cachiˈl ri qui cˈojol e ocˈowinak xchaptaj lok rucˈ ri ka mam Abraham cˈä rucˈ ri ka mam David .
(src)="b.MAT.1.17.2"> Cajlajuj chic xchaptaj lok rucˈ ri ka mam David cˈä aretak xecˈam bi ri winak aj Israel , xeopan pa ri tinimit Babilonia .
(src)="b.MAT.1.17.3"> Te cˈu riˈ e cˈo chi cajlajuj chic cˈä xil na u wäch ri Cristo .
(trg)="b.MAT.1.17.1"> Y jilonli xwaˈxiˈ cajlajuj ( 14 ) kˈat ijajl ri xcholmajch chirij Abraham asta chirij David .
(trg)="b.MAT.1.17.2"> Y xwaˈxiˈ cajlajuj ( 14 ) kˈat ijajl chic ri xcholmajch chirij David asta cuando yak rijajl Israel xcˈamsajtakbˈi prexil Babilonia .
(trg)="b.MAT.1.17.3"> Y xwaˈxiˈ cajlajuj ( 14 ) kˈat ijajl chic ri xcholmajch cuando xkˈajtakch prexil yak rijajl Israel Babilonia asta chirij Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.1.18.1"> Are je waˈ xbantajic aretak xil u wäch ri alaj a Jesús : Ri kˈapoj al María ru nan u yoˈm chi u tzij che cˈulanem rucˈ ri a José .
(src)="b.MAT.1.18.2"> Mäjaˈ cˈu quecˈuliˈc aretak ri al María xcanaj yawab winak rumal ru chukˈab ri Lokˈalaj Espíritu .
(trg)="b.MAT.1.18.1"> Jilonri xqˈuisiˈy Kakaj Jesucristo , María ri jchuch Kakaj Jesucristo tzˈonalchak jwiˈl José pire ticˈuliˈy riqˈuil , pero ajquiˈ chi jcˈam ribˈak riqˈuil cuando xan yaj anm jwiˈlke jcwinel Lokˈlaj Jsantil Kakaj Dios .

(src)="b.MAT.1.19.1"> Ri a José cˈut ri rachajil are jun achi ri jicom ranimaˈ cho ri Dios , man craj tä cˈut cäresaj u qˈuixbal ri al María chquiwäch ri winak .
(src)="b.MAT.1.19.2"> Rumal riˈ xuchomaj u yaˈic canok xak chi cˈuyal .
(trg)="b.MAT.1.19.1"> José ri tzˈonawinak re María , juntir ri tran pi jcholajliˈn , re riˈ raj taˈ tresaj jqˈuixbˈ María ri nen jcholajl .
(trg)="b.MAT.1.19.2"> Xchomorsaj roj xcan jyeˈ chi mukukil .

(src)="b.MAT.1.20.1"> Aretak jeˈ tajin cuchomaj waˈ , xpe jun ángel ri takom lok rumal ri Dios ri xucˈut rib chuwäch ri a José pa ri u waram , xubij che : A José , at baˈ at rachalaxic ri tat David .
(src)="b.MAT.1.20.2"> Maxej awib chucˈamic ri al María che awixokil , rumal chi ri ral ri quil na u wäch , are rech ri Lokˈalaj Espíritu waˈ .
(trg)="b.MAT.1.20.1"> Re jilonli tijin tijchomorsaj , cuando xrichcˈaj xpe jun anjl ri takalch jwiˈl Kakaj Dios ri Kajawl , xij re : At José ri at rijajl David , mi tzaak achˈol chi jcˈamic María pi awixokl jwiˈl man ra ricˈlal ri tiqˈuisiˈy rechiˈ Lokˈlaj Jsantil Kakaj Dios .

(src)="b.MAT.1.21.1"> Ri areˈ cäcˈoji na jun ral ala , cacoj cˈu na JESÚS che u biˈ .
(src)="b.MAT.1.21.2"> ( Ri “ Jesús ” quel cubij “ Toˈl Ke ” . )
(src)="b.MAT.1.21.3"> Jeˈ u biˈ waˈ rumal chi queutoˈ na ru winakil , queresaj na pa ri qui mac , ― xcha ri ángel .
(trg)="b.MAT.1.21.1"> María tiqˈuisiˈy jun ra ricˈlal winak y tacoj jbˈij pi Jesús .
(trg)="b.MAT.1.21.2"> Jilonli jbˈij jwiˈl riˈ re ticolow rechak juntir yak jwinak laj jkˈabˈ jmacak , xcheˈ .

(src)="b.MAT.1.22.1"> Ronojel waˈ xbantajic rech kas jeˈ quel wi jas ru bim ri Kajaw Dios rumal ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri cubij :
(trg)="b.MAT.1.22.1"> Juntir li ri xaan pirechiˈ xtaw chiwch juntir Jyolj Kakaj Dios ri Kajawl ri xij jun ajkˈasal Jyolj Kakaj Dios cuando xij jilonri :

(src)="b.MAT.1.23.1"> Ri kˈapoj ali cäcanaj na can yawab winak , cäril cˈu na u wäch jun ral ala ri cäbix na Emanuel che ,
(trg)="b.MAT.1.23.1"> Jun kˈapoj anm ri taˈ echbˈel jwiˈl ni jono winak tican yaj anm , tiqˈuisiˈy jun ra ricˈlal winak y tijcojtak jbˈij pi Emanuel , xcheˈ .
(trg)="b.MAT.1.23.2"> Ri jcholajl tielwiˈ man yoloj Emanuel , Kakaj Dios wiˈchak kiqˈuil .

(src)="b.MAT.1.24.1"> ― cächaˈ .
(src)="b.MAT.1.24.2"> Quel cubij waˈ : Ri Dios cˈo kucˈ , ― cächa riˈ .
(src)="b.MAT.1.24.3"> Aretak xcˈastaj ri a José che ru waram , xunimaj ri xbix che rumal ri ángel ri takom lok rumal ri Dios .
(src)="b.MAT.1.24.4"> Xucˈam ri al María che rixokil .
(trg)="b.MAT.1.24.1"> Cuando xcˈastaj jwich José , xan chapcaˈ xijsaj re jwiˈl anjl ri takalch jwiˈl Kakaj Dios ri Kajawl .
(trg)="b.MAT.1.24.2"> Jilonli xcˈam María pire rixokl .

(src)="b.MAT.1.25.1"> Man xquirik tä cˈu na quib , xane cˈä teˈ aretak xil na u wäch ri ral ri al María .
(src)="b.MAT.1.25.2"> Ri a José xucoj cˈu JESÚS che u biˈ .
(trg)="b.MAT.1.25.1"> Pero taˈ xrechbˈej ribˈak asta xqˈuisiˈy ra ricˈlal winak ri xcojsaj jbˈij pi Jesús jwiˈl José , ajrucˈreˈ xrechbˈej ribˈak .

(src)="b.MAT.2.1.1"> Ri alaj a Jesús xil u wäch pa ri tinimit Belén , ri cˈo pa Judea .
(src)="b.MAT.2.1.2"> Are chiˈ cˈo ri tat Herodes che nim takanel puwiˈ ronojel ri Judea .
(src)="b.MAT.2.1.3"> Xeopan cˈu jujun achijab ajnoˈjab pa ri tinimit Jerusalén , jelaˈ cˈu quepe pa relbal kˈij .
(trg)="b.MAT.2.1.1"> Kakaj Jesús xqˈuisiˈy Belén ri jun tilmit re Judea laˈ mak junabˈ cuando Nabˈe Herodes wiˈ pire rey .
(trg)="b.MAT.2.1.2"> Laˈ mak kˈij li xpetak nicˈj winak laj jsucˈlal lamas tielwiˈch kˈij , rechak tijojemiˈ ribˈak chirij chˈumil .
(trg)="b.MAT.2.1.3"> Xtawtak Jerusalén chi rilic Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.2.2.1"> Xquitaˈ cˈu u tzijol chilaˈ , xquibij : ¿ Jawijeˈ cäriktaj wi ri nim takanel ri cätakan na pa qui wiˈ ri winak aj Israel ri cˈä teˈ xil u wäch ?
(src)="b.MAT.2.2.2"> Xa xkil ru chˈimil pa relbal kˈij , rumal riˈ xujpe chukˈijilaxic , ― xechaˈ .
(trg)="b.MAT.2.2.1"> Xtzˈonajtak jtaquil claˈ , xijtak : ¿ Lamas wiˈ jreyak yak rijajl Israel ri xqˈuisiˈyc ?
(trg)="b.MAT.2.2.2"> Oj xkilaˈch jchˈumil cuando wojch laj jsucˈlal lamas tielwiˈch kˈij y xojpe chi jnimirsaj jkˈij , xcheˈtak .

(src)="b.MAT.2.3.1"> Aretak ri tat Herodes ri nim takanel xuta waˈ , sibalaj xsach u cˈux , jeˈ xukujeˈ conojel ri niqˈuiaj winak aj Jerusalén .
(trg)="b.MAT.2.3.1"> Cuando man rey Herodes xta jtaquil chi jilonli tijbˈijtak , subˈlaj xoc il chi jtaic y jilon juntir cristian ri wiˈtak Jerusalén .

(src)="b.MAT.2.4.1"> Xtakan cˈu ri nim takanel che qui siqˈuixic ri qui nimakil sacerdotes , xukujeˈ ri tijonelab re ri Pixab , xutaˈ cˈu chque jawijeˈ quil wi na u wäch ri Cristo .
(trg)="b.MAT.2.4.1"> Xpe Herodes , xtak jsiqˈuijcak mak jbˈabˈalak yak ajcˈamaltak jbˈeak cristian riqˈui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixbˈ Kakaj Dios y xtzˈonaj rechak lamas tiqˈuisiˈywiˈ jun ri bˈil jwiˈl Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew .

(src)="b.MAT.2.5.1"> Ri e areˈ xquibij che : Pa ri tinimit Belén ri cˈo pa Judea , rumal chi ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios je waˈ xutzˈibaj :
(trg)="b.MAT.2.5.1"> Rechak xijtak re man rey : Jiˈ tiqˈuisiˈy Belén ri jun tilmit re Judea jilon xcan jtzˈibˈaj jun ajkˈasal Jyolj Kakaj Dios ojr cuando xij chirij jilonri :

(src)="b.MAT.2.6.1"> Ri at tinimit Belén , at riˈ ri rech ri rulew ri Judá , machomaj chi ri at man nim tä a kˈij at chquiwäch ri kˈatal tak tzij ri e cˈo chilaˈ , rumal chi awucˈ at quel wi na jun nim cˈamal be , ri cucˈam na qui be ri nu winak aj Israel ,
(trg)="b.MAT.2.6.1"> At tilmit Belén ri jun tilmit re Judea , maˈ at taˈ jun tilmit ri taˈ cojol jkˈij chijxoˈlak mak tilmit re Judea , jwiˈl claˈ tiqˈuisiˈywiˈ jun rey ri ticˈamow jbˈeak yak rijajl Israel ri inwinak , xcheˈ , xcheˈtak re .

(src)="b.MAT.2.7.1"> ― cächaˈ , ― xecha ri tijonelab re ri Pixab .
(src)="b.MAT.2.7.2"> Are cˈu ri tat Herodes chelakˈal xeusiqˈuij ri ajnoˈjab , xutaˈ cˈu chque jampaˈ kas xcˈutun ri chˈimil .
(trg)="b.MAT.2.7.1"> Xpe Herodes , xtak jsiqˈuijcak chi mukukil mak winak ri tijojem ribˈak chirij chˈumil pire xijsaj re nen or xriltak man chˈumil .

(src)="b.MAT.2.8.1"> Te riˈ xeutak bi pa Belén , xubij bi chque : Jix baˈ jelaˈ , chitatabelaˈ jawijeˈ cˈo wi ri acˈal .
(src)="b.MAT.2.8.2"> Aretak quiriko , chixpe chubixic chwe , rech ri in xukujeˈ quineˈ na chukˈijilaxic , ― xcha chque .
(trg)="b.MAT.2.8.1"> Ajrucˈreˈ xtaktakbˈi Belén , xij rechak : Jattak , toctatak lamas wiˈ man ra neˈ li y cuando tataˈtak , tikˈax abˈijtak chic chwe lamas wiˈ pire tibˈe innimirsaj jkˈij , xcheˈ rechak .

(src)="b.MAT.2.9.1"> Ri ajnoˈjab xuwi xquito ri xbix chque rumal ri nim takanel , xebeˈc .
(src)="b.MAT.2.9.2"> Are cˈu ri chˈimil ri xquil pa relbal kˈij xnabej chquiwäch , cˈä xopan na puwiˈ ri cˈo wi ri acˈal , xtaqˈui cˈu chilaˈ .
(trg)="b.MAT.2.9.1"> Mak winak ri tijojem ribˈak chirij chˈumil cuando xtatak ri xijsaj rechak jwiˈl man rey , xeˈtak .
(trg)="b.MAT.2.9.2"> Y man chˈumil ri xriltakch laj jsucˈlal lamas tielwiˈch kˈij nabˈeyiˈ chiwchak ajriˈ xeˈ waˈrok laˈ man luwar lamas wiˈ ra neˈ .

(src)="b.MAT.2.10.1"> Ri ajnoˈjab , aretak xquil ri chˈimil , sibalaj xequicotic .
(trg)="b.MAT.2.10.1"> Mak winak li ri tijojem ribˈak chirij chˈumil cuando xriltak xwaˈr man chˈumil subˈlaj xquiˈcottak .

(src)="b.MAT.2.11.1"> Xeboc cˈu bi pa ri ja , xquil cˈu ri acˈal cˈo rucˈ ri al María ru nan .
(src)="b.MAT.2.11.2"> Xexuquiˈc , xquikˈijilaj ri acˈal .
(src)="b.MAT.2.11.3"> Te cˈu riˈ xquijak u wiˈ ri qui cˈolibal , xquisipaj kˈän puak , incienso , xukujeˈ mirra che ri Areˈ .
(trg)="b.MAT.2.11.1"> Cuando xoctak la ja , xriltak man ra neˈ pach María ri jchuch , rechak laj or xxucbˈaˈ ribˈak chiwch man ra neˈ chi jnimirsaj jkˈij y xtebˈaˈ jcaxak y xsipajtak oro , pom y mirra re ra neˈ .

(src)="b.MAT.2.12.1"> Te cˈu riˈ xbix chque pa achicˈ chi meocˈow chi jelaˈ jawijeˈ cˈo wi ri tat Herodes .
(src)="b.MAT.2.12.2"> Xetzelej cˈu bi pa ri qui tinimit , xquicˈam bi jun be chic .
(trg)="b.MAT.2.12.1"> Y mak winak li ri tijojem ribˈak chirij chˈumil xijsaj rechak laj richcˈak chi taˈ chiquiˈ tikˈaxtak riqˈui man rey .
(trg)="b.MAT.2.12.2"> Jwiˈliˈli jiˈchak xkˈaxtakbˈi li jun jalan bˈe cuando xkˈajtakbˈi laj richochak .

(src)="b.MAT.2.13.1"> Aretak e benak chi ri ajnoˈjab , xpe jun ángel ri takom lok rumal ri Dios , xucˈut rib chuwäch ri a José pa achicˈ , xubij che : Chatwalijok , chacˈama bi ri acˈal , rachiˈl ru nan , chixanimaj bic .
(src)="b.MAT.2.13.2"> Jix pa Egipto , chixcanaj cˈu na can chilaˈ cˈä quinbij na chiwe jampaˈ quixpetic .
(src)="b.MAT.2.13.3"> Je riˈ chibana rumal chi ri tat Herodes cutzucuj na u cämisaxic ri acˈal , ― xcha ri ángel che .
(trg)="b.MAT.2.13.1"> Cuando jorok bˈiˈtakaˈ mak winak ri tijojem ribˈak chirij chˈumil , xrichcˈaj José chi xwabˈaˈ ribˈ jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl chiwch y xij re : Bˈiiten , cˈambˈi man ra neˈ pach jchuch , jattak Egipto .
(trg)="b.MAT.2.13.2"> Waˈxentak claˈ asta tina imbˈijna chawechak cuando ateltakch claˈ jwiˈl man rey Nabˈe Herodes tijtocaˈ man ra neˈ pire tijcamsaj , xcheˈ anjl re José .

(src)="b.MAT.2.14.1"> Xwalij cˈu ri a José , xucˈam ri acˈal , rachiˈl ru nan , chakˈab cˈut xebel bic , xebeˈ pa Egipto .
(trg)="b.MAT.2.14.1"> Y lakˈabˈ li cuando xcˈastaj jwich José , xbˈiitbˈic , xcˈambˈi ra neˈ pach jchuch xeˈtak Egipto .

(src)="b.MAT.2.15.1"> Chilaˈ xecˈoji wi na cˈä xcäm na ri tat Herodes .
(src)="b.MAT.2.15.2"> Jeˈ xbantaj waˈ rech kas jeˈ quel wi jas ri xubij ri Dios rumal ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri cubij : “ Pa Egipto xinsiqˈuij wi lok ri nu Cˈojol , ” ― cächaˈ .
(trg)="b.MAT.2.15.1"> Claˈ xwaˈxtak asta xtaw kˈij xcam Herodes .
(trg)="b.MAT.2.15.2"> Jilonli xantak pire xtaw chiwch Jyolj Kakaj Dios ri Kajawl ri xij jun ajkˈasal Jyolj Kakaj Dios cuando xij jilonri : Egipto xinsiqˈuij Incˈajol , xcheˈ Kakaj Dios .

(src)="b.MAT.2.16.1"> Aretak ri tat Herodes xretamaj chi man are tä kas tzij ri xbix can che cumal ri ajnoˈjab , sibalaj xpe royowal .
(src)="b.MAT.2.16.2"> Xutak cˈu qui cämisaxic conojel ri acˈalab alabom ri tzˈakat chi quieb qui junab xukujeˈ ri mäjaˈ cätzˈakat quieb qui junab ri e cˈo pa ri tinimit Belén xukujeˈ ri e cˈo pa tak ri tinimit chunakaj ri Belén , jeˈ jas ri kˈij ri xquibij can ri ajnoˈjab .
(trg)="b.MAT.2.16.1"> Nabˈe Herodes cuando xretemaj chi xsubˈsajiˈ jwiˈlak mak winak ri tijojem ribˈak chirij chˈumil subˈlaj xpe retzal , xtak jcamsajcak tra winak ri ajriˈ jqˈuisiˈycak asta mak tra ri wiˈ cacabˈ junbˈak ri wiˈtak Belén pach mak tra ri wiˈtak chijcˈulel man tilmit li , jwiˈl wiˈchak quibˈ junabˈ jbˈij jwiˈlak mak winak ri tijojem ribˈak chirijak mak chˈumil .

(src)="b.MAT.2.17.1"> Xa je riˈ kas jeˈ xel wi jas ri xutzˈibaj can ri ka mam Jeremías ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cubij :
(trg)="b.MAT.2.17.1"> Jilonli xtaw chiwch Jyolj Kakaj Dios ri xcan jtzˈibˈaj Jeremías ri ajkˈasal Jyolj Kakaj Dios ri xij jilonri :

(src)="b.MAT.2.18.1"> Xtataj cˈut chi cˈo jun ri curak u chiˈ pa ri tinimit Ramá , nimalaj okˈej waˈ , nimalaj bis cäbanic .
(src)="b.MAT.2.18.2"> Are ri nan Raquel ri cubisoj qui wäch ri ral , ri man cuyaˈ taj cäcuˈbisax u cˈux rumal chi ya e cäminak chic ri ral ,
(trg)="b.MAT.2.18.1"> Li tilmit Ramá xtasaj subˈlaj okˈej y subˈlaj chˈejejem jwiˈl bˈis .
(trg)="b.MAT.2.18.2"> Y riˈ Raquel ri tiokˈ chirijak yak ricˈlal .
(trg)="b.MAT.2.18.3"> Taˈ raj tiyeˈsaj jcowil ranm jwiˈl xcamiˈ yak ricˈlal , xcheˈ Kakaj Dios .

(src)="b.MAT.2.19.1"> ― cächaˈ .
(src)="b.MAT.2.19.2"> Aretak cˈut cäminak chic ri tat Herodes , jun ángel ri takom lok rumal ri Dios xucˈut rib chuwäch ri a José pa achicˈ jelaˈ pa Egipto , xubij che :
(trg)="b.MAT.2.19.1"> Pero cuando jorok camiˈ man Nabˈe Herodes , José wiˈ Egipto cuando xrichcˈaj chi xwabˈaˈ chic ribˈ jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl chiwch y xij re jilonri :

(src)="b.MAT.2.20.1"> Chatwalijok , chacˈama bi ri acˈal awucˈ , xukujeˈ ru nan , chixtzelej chi na jumul pa Israel .
(src)="b.MAT.2.20.2"> Xecäm cˈu conojel ri cäcaj cäquicämisaj ri acˈal , ― xcha che .
(trg)="b.MAT.2.20.1"> Bˈiiten , cˈambˈi man ra neˈ pach jchuch , kˈajentak laj jluwrak yak rijajl Israel jwiˈl lajori xcamtakaˈ mak ri rajak roj xcamsajtak ra neˈ , xcheˈ re .

(src)="b.MAT.2.21.1"> Xwalij cˈu ri a José , xucˈam bi ri acˈal rachiˈl ru nan , xtzelej chi na jumul pa Israel .
(trg)="b.MAT.2.21.1"> José xbˈiitc , xcˈambˈi ra neˈ pach jchuch xeˈtak laj jluwrak yak rijajl Israel .

(src)="b.MAT.2.22.1"> Aretak cˈut ri a José xuto chi are ri tat Arquelao chic cˈo che nim takanel pa Judea chuqˈuexel ri Herodes ru tat , xuxej rib xeˈ jelaˈ .
(src)="b.MAT.2.22.2"> Xchˈabex cˈu rumal ri Dios pa achicˈ , rumal riˈ jelaˈ xeˈ wi pa Galilea .
(trg)="b.MAT.2.22.1"> Pero cuando xta chi Herodes Arquelao xcan pire rey re Judea pi jqˈuexwach Nabˈe Herodes ri jkaj , José xtzaak jchˈol chi bˈenam claˈ y xijsaj re jwiˈl Kakaj Dios laj richcˈ chi taˈ tibˈe claˈ .
(trg)="b.MAT.2.22.2"> Jwiˈliˈli jiˈ xeˈ Galilea .

(src)="b.MAT.2.23.1"> Aretak xopan chilaˈ , jelaˈ xecˈol wi pa ri tinimit Nazaret .
(src)="b.MAT.2.23.2"> Jeˈ xbantaj waˈ rech kas jeˈ quel wi ri xquibij can ri kˈalajisal tak re ru Lokˈ Pixab ri Dios , chi ri Jesús cäbix na aj Nazaret che .
(trg)="b.MAT.2.23.1"> Xeˈ waˈx Nazaret ri jun tilmit re Galilea .
(trg)="b.MAT.2.23.2"> Jilonli xtaw chiwch ri xijtak yak ajkˈasaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij jilonri : Re tina bˈijsajna chirij chi aj Nazaretiˈn , xcheˈtak .

(src)="b.MAT.3.1.1"> Pa tak ri kˈij riˈ ri tat Juan Kasal Jaˈ xopan pa Judea , pa tak ri juyub ri cätzˈinowic .
(src)="b.MAT.3.1.2"> Tajin cutzijoj ru Lokˈ Pixab ri Dios .
(trg)="b.MAT.3.1.1"> Y laˈ mak kˈij li xticar Juan Ajbˈanal Jaˈtiox chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios ri titawtak riqˈuil li jun luwar re Judea lamas taˈ cristian .

(src)="b.MAT.3.2.1"> Cubij cˈu chque ri winak : Chiqˈuexa ri iwanimaˈ , chiqˈuexa ri i chomanic , rumal chi xa jubikˈ chic man cuchaplej ru takanic ri Dios , ― xcha chque .
(trg)="b.MAT.3.2.1"> Re xij : Qˈuex anoˈjak chiwch Kakaj Dios jwiˈl raquitzchak raj tijchol takon Kakaj Dios chibˈak cristian , xcheˈ .

(src)="b.MAT.3.3.1"> We tat Juan riˈ are waˈ ri xtzˈibax can chrij ojer rumal ri ka mam Isaías , ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cubij : Cˈo jun ri co cächˈaw pa tak ri juyub ri quetzˈinowic , cubij : “ Chibana u banic ri nim be ri cäbin wi ri Kajaw .
(src)="b.MAT.3.3.2"> Chisucˈumaj , chibana sibalaj jicom che , ”
(trg)="b.MAT.3.3.1"> Chirijiˈ Juan Ajbˈanal Jaˈtiox ri xcan tzˈibˈaj jwiˈl Isaías ri ajkˈasal Jyolj Kakaj Dios ri tijbˈij chi tina tasajna jun ri cow tichˈejej li jun luwar lamas taˈ cristian , tijbˈij jilonri : Bˈantak jwaˈx jbˈe Kakaj Jesús ri Kajawl , tebˈaˈtak jbˈe sucˈul laj awanmak , ticheˈ .

(src)="b.MAT.3.4.1"> ― xcha ri ka mam Isaías .
(src)="b.MAT.3.4.2"> Are cˈu ri tat Juan xucoj atzˈiak ri banom rucˈ ri rismal jun awaj , camello u biˈ , tzˈum cˈu ru pas .
(src)="b.MAT.3.4.3"> Xa sacˈ xukujeˈ uwal cheˈ xutijo .
(trg)="b.MAT.3.4.1"> Ritzˈik Juan Ajbˈanal Jaˈtiox ri tijcoj bˈanal laˈ rusumal camello y jpas bˈanal laˈ tzˈum y sacˈ pach cabˈ re lak cheˈ tijtij pire jwa .

(src)="b.MAT.3.5.1"> Xepe cˈu ri winak aj Jerusalén , xukujeˈ ri e cˈo pa tak niqˈuiaj tak tinimit chic re Judea xukujeˈ ri e cˈo chunakaj ri nimaˈ Jordán , xeopan cˈu rucˈ ri tat Juan chutatabexic ri cubij .
(trg)="b.MAT.3.5.1"> Wiˈ cristian xpetak Jerusalén , wiˈ xpetak lak juntir luwar re Judea y wiˈ xpetak lak luwar re chiˈ nimi jaˈ Jordán xtawtak chi jtaic jyolj Juan Ajbˈanal Jaˈtiox .

(src)="b.MAT.3.6.1"> Aretak xquikˈalajisaj ri qui mac , xban cˈu qui kasnaˈ rumal ri tat Juan pa ri nimaˈ Jordán .
(trg)="b.MAT.3.6.1"> Y yak ri xcˈam jkˈabˈal jmacak chiwch Kakaj Dios , xpe Juan Ajbˈanal Jaˈtiox xan jaˈtiox rechak li nimi jaˈ Jordán .

(src)="b.MAT.3.7.1"> Aretak cˈut xril ri tat Juan chi e qˈuia chque ri tataˈib fariseos xukujeˈ ri tataˈib saduceos xepetic rech cäban qui kasnaˈ , xubij chque : ¡ Ri alak subanelab tak winak !
(src)="b.MAT.3.7.2"> ¿ Jachin cˈu ri xbin chech alak chi rajwaxic canimaj alak chuwäch ri nimalaj royowal ri Dios ri cäpetic ?
(trg)="b.MAT.3.7.1"> Pero Juan Ajbˈanal Jaˈtiox , cuando xril chi subˈlaj qˈui mak fariseo pach mak saduceo xtawtak riqˈuil , riˈ rajak tibˈan jaˈtiox rechak , xij rechak : Pur atak cumatz ri ticamsanc .
(trg)="b.MAT.3.7.2"> Taˈ nen xin chawechak chi atcolmajtakaˈ chiwch jkˈatbˈitzij Kakaj Dios ri tina ranna jwiˈl retzal .

(src)="b.MAT.3.8.1"> Bana baˈ alak ri takal u banic , ri cukˈalajisaj chi kas tzij xqˈuextaj ri animaˈ alak , ri chomanic alak .
(trg)="b.MAT.3.8.1"> Bˈantak tzitaklaj noˈj laj acˈaslemalak pire ticˈutun chi kes tzˈet xaqˈuexaˈ anoˈjak y xacˈamaˈ jkˈabˈal amacak chiwch Kakaj Dios .

(src)="b.MAT.3.9.1"> Mächaplej cˈu alak u bixic pa animaˈ alak : “ Ri uj , uj rachalaxic can ri ka mam Abraham . ”
(src)="b.MAT.3.9.2"> Quinbij cˈu chech alak chi ri Dios cäcowinic cuban chque tak we abaj riˈ chi e rachalaxic can ri ka mam Abraham .
(trg)="b.MAT.3.9.1"> Ma chomorsaj laj awanmak chi atcolmajtakaˈ jwiˈl atakaˈ rijajl Abraham .
(trg)="b.MAT.3.9.2"> Jwiˈl in tambˈij chawechak chi Kakaj Dios ticwiniˈ chi tiwux mak abˈaj ri pi rijajl Abraham .

(src)="b.MAT.3.10.1"> Cämic riˈ tajin cäcoj ri iquiäj che tak ri qui xeraˈ ri cheˈ rech quetˈoyic .
(src)="b.MAT.3.10.2"> Ronojel cheˈ ri man cuya tä utzalaj u wäch , cätˈoy cˈu na waˈ , cäporox na pa ri kˈakˈ .
(trg)="b.MAT.3.10.1"> Man iquej wiˈchak laj raˈ mak cheˈ pire ticˈursajtakbˈic .
(trg)="b.MAT.3.10.2"> Juntir mak cheˈ ri taˈ tzi tiwichintak , ticˈursajtakaˈn y titˈojsajtakaˈ li kˈakˈ .

(src)="b.MAT.3.11.1"> Ri in kas tzij quinban kasnaˈ alak rucˈ joron , cˈutbal waˈ chi qˈuexom chi animaˈ alak , qˈuexom chi ri chomanic alak .
(src)="b.MAT.3.11.2"> Cäpe chi cˈu na jun chic ri cuban na kasnaˈ alak rucˈ ri Lokˈalaj Espíritu xukujeˈ rucˈ kˈakˈ .
(src)="b.MAT.3.11.3"> Ri Areˈ nim na u kˈij chnuwäch in , nim cˈu na u banic .
(src)="b.MAT.3.11.4"> Man takal tä chwe in chi quinquir ru cˈamal u xajäb .
(trg)="b.MAT.3.11.1"> In kes tzˈet laˈ jaˈ tambˈan jaˈtiox chawechak chi jcˈutic chi xaqˈuexaˈ anoˈjak , pero petzal chiquiˈ jun chwij mas jcwinel chinwch in , ni taˈ ticˈular pi we tancˈambˈi jxajbˈ .
(trg)="b.MAT.3.11.2"> Re tina ranna jaˈtiox chawechak laˈ Lokˈlaj Jsantil Kakaj Dios y laˈ kˈakˈ .

(src)="b.MAT.3.12.1"> Ri Areˈ are jas jun achi ri cujoskˈij ru trico .
(src)="b.MAT.3.12.2"> Rucˈam chi ru pala , cujopij cˈu na ri trico , cutas che ri pajo .
(src)="b.MAT.3.12.3"> Cucˈol na ri trico pa ri cˈuja .
(src)="b.MAT.3.12.4"> Are cˈu ri pajo cuporoj na pa jun kˈakˈ ri man cächup tä chic , ― xcha chque .
(trg)="b.MAT.3.12.1"> Re cˈamaliˈch jun kelen jwiˈl laj jkˈabˈ ri quiek laˈ tijpuˈw jwich trig y tijtos mak rakan ri tiel chijxoˈl .
(trg)="b.MAT.3.12.2"> Tijcˈol man trig li cˈuja , pero mak rakan ri tiel chijxoˈl tijcˈat li jun kˈakˈ ri taˈ jchupic , xcheˈ Juan Ajbˈanal Jaˈtiox .

(src)="b.MAT.3.13.1"> Xel cˈu lok ri Jesús pa Galilea , xopan chuchiˈ ri nimaˈ Jordán ri cˈo wi ri tat Juan rech cäban u kasnaˈ rumal .
(trg)="b.MAT.3.13.1"> Kakaj Jesús xelbˈi Galilea xeˈ chiˈ nimi jaˈ Jordán riqˈui Juan Ajbˈanal Jaˈtiox pire tibˈansaj jaˈtiox re .

(src)="b.MAT.3.14.1"> Man xraj tä cˈu ri tat Juan , xane xubij che ri Jesús : Ri in man takal tä chwe chi quinban kasnaˈ la .
(src)="b.MAT.3.14.2"> Rajwaxic ne chi ri lal cäban la nu kasnaˈ in , ― cächaˈ .
(src)="b.MAT.3.14.3"> ¿ Jas che xpe la wucˈ in ? ― xcha che ri Jesús .
(trg)="b.MAT.3.14.1"> Juan Ajbˈanal Jaˈtiox taˈ raj roj xan jaˈtiox re , xij re : Riˈ at rajwax atbˈanow jaˈtiox chwe chiwch in imbˈanow jaˈtiox chawe .
(trg)="b.MAT.3.14.2"> ¿ Nen chac atpe wiqˈuil ? xcheˈ re .

(src)="b.MAT.3.15.1"> Xubij cˈu ri Jesús che : Che we chanim riˈ , chaya chwe chi jeˈ quinban waˈ .
(src)="b.MAT.3.15.2"> Are cˈu waˈ takalic rech cäkaˈno jachique ri cätakan wi ri Dios , ― xcha che .
(src)="b.MAT.3.15.3"> Ri tat Juan cˈut xunimaj ri xubij .
(trg)="b.MAT.3.15.1"> Kakaj Jesús xij re : Canok pi jilonli , bˈan jaˈtiox chwe pire tikabˈan juntir lawiˈ raj Kakaj Dios tikabˈan , xcheˈ re .
(trg)="b.MAT.3.15.2"> Jiˈkelonli xansaj jaˈtiox re jwiˈl Juan Ajbˈanal Jaˈtiox .

(src)="b.MAT.3.16.1"> Aretak cˈut xbantaj u kasnaˈ ri Jesús , xel lok ri Areˈ pa ri jaˈ .
(src)="b.MAT.3.16.2"> ¡ Chanim xjakjob ri caj !
(src)="b.MAT.3.16.3"> Ri Jesús cˈut xril ri Lokˈalaj Espíritu xkaj lok puwiˈ ri Areˈ , jeˈ u banic jun palomäx .
(trg)="b.MAT.3.16.1"> Cuando xantaj jaˈtiox re Kakaj Jesús , xelch ralaj jaˈ , xtormaj caj y xril kesalch Lokˈlaj Jsantil Kakaj Dios chibˈ chapcaˈ rilic jun ra ut .

(src)="b.MAT.3.17.1"> Te riˈ xtataj cˈut chi cächˈaw lok jun chicaj ri xubij : Are ri Lokˈalaj nu Cˈojol waˈ .
(src)="b.MAT.3.17.2"> Cäquicot ri wanimaˈ rumal , ― xchaˈ .
(trg)="b.MAT.3.17.1"> Y xtasaj jun chˈaˈwem xaanch lecj , xijch : Riˈ ri lokˈlaj Incˈajol ri subˈlaj inquiˈcot chirij , xcheˈch .

(src)="b.MAT.4.1.1"> Te cˈu riˈ ri Lokˈalaj Espíritu xucˈam bi ri Jesús pa tak juyub ri quetzˈinowic , rech cätakchiˈx che mac chilaˈ rumal ri Itzel .
(trg)="b.MAT.4.1.1"> Xpe Lokˈlaj Jsantil Kakaj Dios , xcˈambˈi Kakaj Jesús li jun luwar lamas taˈ cristian pire titakchiˈj chi macun jwiˈl man jbˈabˈal etzl .

(src)="b.MAT.4.2.1"> Cawinak kˈij , cawinak akˈab xcˈoji chilaˈ , man cˈo tä cˈu jas ri xutijo .
(src)="b.MAT.4.2.2"> Te cˈu riˈ sibalaj xnumic .
(trg)="b.MAT.4.2.1"> Caˈwinak ( 40 ) kˈij , caˈwinak ( 40 ) akˈabˈ xwaˈx Kakaj Jesús claˈ , taˈ nen xtij .
(trg)="b.MAT.4.2.2"> Cuando xtzˈakat caˈwinak ( 40 ) kˈij y caˈwinak ( 40 ) akˈabˈ , ajrucˈreˈ xricˈaj wiˈjal .

(src)="b.MAT.4.3.1"> Xpe cˈu ri Itzel , xopan rucˈ ri Jesús rech cutakchiˈj ri Areˈ che mac , xubij che : We kas tzij chi lal u Cˈojol ri Dios , takan la chque tak we abaj riˈ chi cäcaˈn na wa , ― xcha che .
(trg)="b.MAT.4.3.1"> Xpe man jbˈabˈal etzl , xtaw riqˈui Kakaj Jesús chi jtakchiˈj chi macunc , xij re : Wi kes tzˈet atiˈ Jcˈajol Kakaj Dios , bˈij re mak abˈaj ri chi tiwuxtak pi cuxlanwa , xcheˈ re Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.4.4.1"> Xchˈaw ri Jesús , xubij che : Ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic cubij : “ Man xak tä xuwi rumal ri wa quecˈasi na ri winak , xane xukujeˈ rumal ronojel ru Tzij ri Dios , ” ― cächaˈ , ― xcha ri Jesús che .
(trg)="b.MAT.4.4.1"> Pero Kakaj Jesús xij re : Li wuj re Lokˈlaj Jyolj Kakaj Dios tzˈibˈaliˈ jilonri : Maˈ jwiˈl taˈke cuxlanwa tiyoˈrwiˈ jun cristian , jwiˈliˈ juntir Jyolj Kakaj Dios , ticheˈ , xcheˈ re .

(src)="b.MAT.4.5.1"> Ri Itzel xucˈam bi ri Jesús pa ri lokˈalaj tinimit Jerusalén , xupakba cˈu puwiˈ ri nimalaj rachoch Dios .
(trg)="b.MAT.4.5.1"> Ajrucˈreˈ man jbˈabˈal etzl laj or xcˈam chicbˈi Kakaj Jesús li tilmit Jerusalén ri tosol pire Kakaj Dios , xeˈ jwabˈaˈ li man luwar mas naj rakˈanebˈ re nimi richoch Kakaj Dios

(src)="b.MAT.4.6.1"> Te riˈ xubij che : We kas tzij chi lal u Cˈojol ri Dios , qˈuiäka bi ib la iquim , rumal chi ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic cubij : Ri Dios queutak na lok ri ángeles awucˈ che a chajixic .
(src)="b.MAT.4.6.2"> Catquichap na che ra kˈab che a toˈic rech man cachakˈij tä rawakan cho abaj ,
(trg)="b.MAT.4.6.1"> y xij re : Wi kes tzˈet atiˈ Jcˈajol Kakaj Dios , tˈojbˈi aybˈ neri atbˈe kej lak ulew , jwiˈl li wuj re Lokˈlaj Jyolj Kakaj Dios tzˈibˈaliˈ jilonri : Kakaj Dios tijtakaˈch yak anjl chi achajajc y rechak atjcˈulaˈtakaˈ laˈ jkˈabˈak pire maˈ tibˈe achˈiˈyeˈ awakan laˈ jun abˈaj , ticheˈ , xcheˈ man jbˈabˈal etzl re Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.4.7.1"> ― cächaˈ , ― xcha ri Itzel che .
(src)="b.MAT.4.7.2"> Ri Jesús xchˈawic , xubij che : Xukujeˈ cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic : “ Mayac royowal ri Awajaw , ri a Dios , ” ― cächaˈ , ― xcha che .
(trg)="b.MAT.4.7.1"> Kakaj Jesús xij chic re : Pero li wuj re Lokˈlaj Jyolj Kakaj Dios tzˈibˈaliˈ jilonri : Ma tzˈonaj re Akaj Dios ri Awajawl chi tran jun kelen pireke tawil wi kes tzˈetiˈ tran ri tijbˈij , ticheˈ , xcheˈ re .

(src)="b.MAT.4.8.1"> Te cˈu riˈ ri Itzel xucˈam bi ri Jesús puwiˈ jun nimalaj juyub .
(src)="b.MAT.4.8.2"> Xeucˈut cˈu conojel tak ri tinimit ajuwächulew chuwäch ri Areˈ , xukujeˈ ri qui kˈinomal .
(trg)="b.MAT.4.8.1"> Xpe chic man jbˈabˈal etzl , xcˈam chicbˈi Kakaj Jesús bˈa jun witz subˈlaj naj rakˈanebˈ y xcˈutbˈi chiwch juntir mak tilmit ri wiˈ wich ulew y juntir mak kustaklaj kelen ri wiˈ chiwch y xij re :

(src)="b.MAT.4.9.1"> Xubij cˈu che ri Jesús : Ronojel waˈ quinya che la , we cäxuqui la , quinkˈijilaj la , ― xcha che .
(trg)="b.MAT.4.9.1"> In tanjachaˈ juntir li laj akˈbˈ wi atxucar chinwch y tacoj inkˈij , xcheˈ re Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.4.10.1"> Xchˈaw ri Jesús , xubij che : Jat , Satanás , chatel chnuwäch rumal chi ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic cubij : “ Chakˈijilaj ri Awajaw ri a Dios , xuwi cˈu ri Areˈ chapatänij , ” ― cächaˈ , ― xcha che .
(trg)="b.MAT.4.10.1"> Kakaj Jesús xij chic re man jbˈabˈal etzl : Jat jbˈabˈal etzl , elambˈi neri , jwiˈl li wuj re Lokˈlaj Jyolj Kakaj Dios tzˈibˈaliˈ jilonri : Nimirsaj jkˈij Akaj Dios ri Awajawl y xike rajwax tabˈan lawiˈ raj re tabˈan , ticheˈ , xcheˈ Kakaj Jesús re man jbˈabˈal etzl .

(src)="b.MAT.4.11.1"> Xel cˈu bi ri Itzel rucˈ ri Jesús .
(src)="b.MAT.4.11.2"> Xepe cˈu jujun ángeles rech quepatänin che ri Areˈ .
(trg)="b.MAT.4.11.1"> Y man jbˈabˈal etzl xelbˈic , xcan jyeˈ Kakaj Jesús y xtawtak nicˈj anjl chi jtˈoˈic Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.4.12.1"> Ri Jesús , aretak xuto chi cˈo ri tat Juan pa cheˈ , xeˈ pa Galilea .
(trg)="b.MAT.4.12.1"> Kakaj Jesús cuando xta jtaquil chi Juan Ajbˈanal Jaˈtiox xcojsajiˈ li cars , xkˈaj Galilea .

(src)="b.MAT.4.13.1"> Man xcanaj tä cˈu can pa ri tinimit Nazaret , xane xa xcˈoji pa Capernaum , jun tinimit Romano waˈ ri cˈo chiˈ ri mar chquinakaj ri ojer tak tinimit Zabulón rucˈ Neftalí .
(trg)="b.MAT.4.13.1"> Cuando xtaw claˈ , taˈ xwaˈx Nazaret , re jiˈ xeˈ waˈxok Capernaúm , jun tilmit ri wiˈ chiˈ nimlaj alagun , chijcˈulel jluwrak yak rijajl Zabulón pach yak rijajl Neftalí .

(src)="b.MAT.4.14.1"> Jeˈ xbantaj waˈ rech kas jeˈ quel wi jas ri xutzˈibaj can ri ka mam Isaías ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cubij :
(trg)="b.MAT.4.14.1"> Jilonli xtaw chiwch ri xcan jtzˈibˈaj Isaías ri ajkˈasal Jyolj Kakaj Dios ojr cuando xij jilonri :

(src)="b.MAT.4.15.1"> Winak aj Zabulón , winak aj Neftalí , ix riˈ ri nakaj ix cˈo wi che ri mar , chˈäkäp che ri nimaˈ Jordán , chilaˈ pa Galilea jawijeˈ e cˈo wi winak ri man aj Israel taj .
(trg)="b.MAT.4.15.1"> Man jluwrak yak rijajl Zabulón pach man jluwrak yak rijajl Neftalí ri wiˈtak chˈakap re nimi jaˈ Jordán chiˈ nimlaj alagun re Galilea ri lamas wiˈtak yak maˈ rijajl taˈ Israel .

(src)="b.MAT.4.16.1"> Ri winak ri jeˈ ta ne e cˈo pa kˈekum xquil jun nimalaj sakil .
(src)="b.MAT.4.16.2"> E areˈ winak waˈ ri e cˈo pa ri qui mac , ri e cˈo cho ri cämical , xpe jun nimalaj sakil pa qui wiˈ ,
(trg)="b.MAT.4.16.1"> Mak cristian li ri wiˈtak li ukuˈmal , xcˈulaˈtakaˈ Jyolj Kakaj Dios chapcaˈ xkopaj ribˈ jun nimlaj kˈakˈ chibˈak .
(trg)="b.MAT.4.16.2"> Jilonli jun kˈakˈ xkopaj ribˈ chibˈak mak ri wiˈtak chapcaˈ li ukuˈmal jwiˈl jmacak , xcheˈ Isaías .

(src)="b.MAT.4.17.1"> ― xcha ri ka mam Isaías .
(src)="b.MAT.4.17.2"> Cˈä te riˈ cˈut ri Jesús xuchaplej u tzijoxic ru Lokˈ Pixab ri Dios , xubij cˈu chque ri winak : Chiqˈuexa ri iwanimaˈ , chiqˈuexa ri i chomanic , rumal chi xa jubikˈ chic man cuchaplej ru takanic ri Dios , ― xcha chque ri winak .
(trg)="b.MAT.4.17.1"> Cuando xtaw Kakaj Jesús Capernaúm , xoc chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios , xij rechak : Qˈuex anoˈjak chiwch Kakaj Dios jwiˈl raquitzchak raj tijchol takon Kakaj Dios chibˈak cristian , xcheˈ rechak .

(src)="b.MAT.4.18.1"> Ocˈowem cuban ri Jesús chuchiˈ ri mar re Galilea , xeril cˈu quieb achijab cachalal quib .
(src)="b.MAT.4.18.2"> Ri jun are ri tat Simón ri xukujeˈ cäbix Pedro che , ri jun chic are ri tat Andrés .
(src)="b.MAT.4.18.3"> Tajin cäquiqˈuiäk bi jun cˈat chapäbal cär pa ri cho rumal chi e chapal tak cär ri e areˈ .
(trg)="b.MAT.4.18.1"> Kakaj Jesús cuando tijin tiwoˈcot chiˈ nimlaj alagun re Galilea , xril jwich Simón ri tibˈijsaj Pedro re pach Andrés ri jkˈun .
(trg)="b.MAT.4.18.2"> Rechak ajchapaltak cartakaˈn , tijin tijtˈoj jcˈaatak re chapbˈi car li jaˈ .

(src)="b.MAT.4.19.1"> Ri Jesús xubij chque : Chixsaˈj wucˈ .
(src)="b.MAT.4.19.2"> Quinban cˈu na chiwe chi quixoc che qui mulixic winak che qui qˈuexwäch ri cär , ― xcha chque .
(trg)="b.MAT.4.19.1"> Kakaj Jesús xij rechak : Joˈtak chwij y in atincojaˈtakaˈ chi jtoquic cristian pire tioctak laj jkˈabˈ Kakaj Dios chapcaˈ jchapic car tabˈantak , xcheˈ rechak .

(src)="b.MAT.4.20.1"> Chanim xquiya can ri qui cˈat , xebeˈ rucˈ ri Jesús .
(trg)="b.MAT.4.20.1"> Rechak laj or xcan jyeˈ jcˈaatak re chapbˈi car y xeˈtak chirij Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.4.21.1"> Ocˈowinak chi apan jubikˈ ri Jesús , xeril chi cˈu quieb achijab chic cachalal quib .
(src)="b.MAT.4.21.2"> E areˈ ri tat Jacobo rachiˈl ri tat Juan .
(src)="b.MAT.4.21.3"> E u cˈojol ri tat Zebedeo waˈ .
(src)="b.MAT.4.21.4"> E cˈo pa jun barco cachiˈl ri qui tat , tajin cäquicˈojoj cˈu ri qui cˈat .
(src)="b.MAT.4.21.5"> Xesiqˈuix cˈu rumal ri Jesús .
(trg)="b.MAT.4.21.1"> Kakaj Jesús xbˈen chicbˈi junquitz y xril chicbˈi jwichak quibˈ winak ri jkˈun ratz ribˈak , riˈtakaˈ Santiago pach Juan yak jcˈajol Zebedeo .
(trg)="b.MAT.4.21.2"> Rechak wiˈtak li jun barc pach jkajak tijin tijcˈojaj jcˈaatak re chapbˈi car .
(trg)="b.MAT.4.21.3"> Xpe Kakaj Jesús , xij rechak chi tibˈetak chirij .

(src)="b.MAT.4.22.1"> Ri e areˈ cˈut chanim xquiya can ri barco rucˈ ri Zebedeo ri qui tat , xebeˈ rucˈ ri Jesús .
(trg)="b.MAT.4.22.1"> Y laj or xcan jyeˈtak man barc pach jkajak y xeˈtak chirij Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.4.23.1"> Ri Jesús xbin pa conojel tak ri tinimit re Galilea , xuya tijonic chque ri winak pa tak ri rachoch Dios .
(src)="b.MAT.4.23.2"> Xutzijoj ri Utzalaj Tzij re ri Evangelio chrij ru takanic ri Dios pa qui wiˈ ri winak .
(src)="b.MAT.4.23.3"> Xukujeˈ xucunaj ronojel u wäch yabil ri cˈo chque .
(trg)="b.MAT.4.23.1"> Kakaj Jesús xwoˈcot lak juntir luwar re Galilea .
(trg)="b.MAT.4.23.2"> Xtijoj cristian lak sinagog .
(trg)="b.MAT.4.23.3"> Re xij tzilaj jtaquil rechak cristian chirij jtakon Kakaj Dios chibˈak cristian y xtzibˈsaj juntir jwich yajel ri wiˈ rechak .

(src)="b.MAT.4.24.1"> Xtataj cˈu u tzijol ri Jesús cumal ri winak pa conojel tak ri tinimit re Siria .
(src)="b.MAT.4.24.2"> Ri winak cˈut xequicˈam lok conojel ri qui rikom cˈäx rumal qˈuia u wäch cˈäxcˈol , yabil , kˈoxom .
(src)="b.MAT.4.24.3"> Xequicˈam lok ri e cˈo itzel tak espíritus chque , xukujeˈ ri winak ri man utz tä chi qui jolom rumal chi e elinak chˈuj , xequicˈam cˈu lok ri cäminak qui cuerpo .
(src)="b.MAT.4.24.4"> Ri Jesús cˈut xeucunaj conojel .
(trg)="b.MAT.4.24.1"> Jtaquil chirij Kakaj Jesucristo xtawiˈ lak juntir luwar re Siria .
(trg)="b.MAT.4.24.2"> Xpetak cristian xcˈamtakch juntir ri yajtak re jaljojtak yajel , yak ri wiˈ cˈaxlaj yajel rechak , yak ri wiˈ etzl laj ranmak , yak ri wiˈ quiekˈekˈ rechak y yak ri siquirnak jtioˈjlak .
(trg)="b.MAT.4.24.3"> Juntir li xtzibˈsajtakaˈ jwiˈl Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.4.25.1"> E qˈuia winak cˈut aj Galilea xebeˈ rucˈ ri Jesús .
(src)="b.MAT.4.25.2"> Xukujeˈ e cˈo winak aj Decápolis , aj Jerusalén , aj Judea , e cˈo cˈu ri xepe chˈäkäp che ri nimaˈ Jordán .
(trg)="b.MAT.4.25.1"> Y subˈlaj cristian ri xpetak Galilea , Decápolis , Jerusalén , Judea y ri xpetak lak luwar ri wiˈtak chˈakap re nimi jaˈ Jordán xambˈertak chirij Kakaj Jesús .

(src)="b.MAT.5.1.1"> Aretak ri Jesús xeril ri qˈuialaj winak , xpaki puwiˈ ri juyub , xtˈuyi chilaˈ .
(src)="b.MAT.5.1.2"> Xquimulij cˈu quib ru tijoxelab rucˈ .
(trg)="b.MAT.5.1.1"> Xril Kakaj Jesús chi subˈlaj cristian xmulbˈaˈ ribˈak chirij , xjaw wich witz , claˈ xcubˈar y yak ajtijol ribˈak chirij xjutuntak chijcˈulel .

(src)="b.MAT.5.2.1"> Ri Jesús xuchaplej qui tijoxic , je waˈ xubij chque :
(trg)="b.MAT.5.2.1"> Y re xoc chi jtijojcak , xij rechak :

(src)="b.MAT.5.3.1"> Utz que ri cäquinaˈ pa canimaˈ chi cˈo ri rajwaxic chque ri cäpe chilaˈ chicaj .
(src)="b.MAT.5.3.2"> Ri Dios cˈut cätakan na pa qui wiˈ .
(trg)="b.MAT.5.3.1"> Tzi rechak yak cristian ri tijchomorsajtak chi tichoconiˈ Kakaj Dios jwiˈlak , jwiˈlke li rechak tina octakna laj jkˈabˈ Kakaj Dios pire titakon chibˈak .

(src)="b.MAT.5.4.1"> Utz que ri quebisonic rumal chi ri Dios cäcuˈbisan na qui cˈux .
(trg)="b.MAT.5.4.1"> Tzi rechak yak cristian ri tibˈisontak jwiˈl jmacak , jwiˈl Kakaj Dios tina jyeˈna jcowil ranmak .

(src)="b.MAT.5.5.1"> Utz que ri man cäcaˈn tä nimal .
(src)="b.MAT.5.5.2"> Ri e areˈ cˈut cäquechbej na ri ulew ri u bim ri Dios chi cuya chque .
(trg)="b.MAT.5.5.1"> Tzi rechak yak cristian ri taˈ tijchomorsaj laj ranmak chi nimiˈ jkˈijak , jwiˈl tina yeˈsajna man ulew rechak jwiˈl Kakaj Dios ri bˈil jwiˈl .

(src)="b.MAT.5.6.1"> Utz que ri quenumic , ri cächakiˈj qui chiˈ che jun cˈaslemal jicom .
(src)="b.MAT.5.6.2"> Are cˈu ri Dios cäyoˈw na waˈ chque .
(trg)="b.MAT.5.6.1"> Tzi rechak yak cristian ri xike bˈesal ranmak chi jbˈanic lawiˈ raj Kakaj Dios trantak chapcaˈ jun cristian ri wiˈ wiˈjal re y chekej chiˈ re , jwiˈl tina tawna chiwch juntir ri bˈesal ranmak chirij .

(src)="b.MAT.5.7.1"> Utz que ri quel qui cˈux chque niqˈuiaj winak chic .
(src)="b.MAT.5.7.2"> Ri Dios cˈut cutokˈobisaj na qui wäch ri e areˈ .
(trg)="b.MAT.5.7.1"> Tzi rechak yak cristian ri tiiliwtak cˈur jwichak cristian , jwiˈl rechak tina ilsajna cˈur jwichak jwiˈl Kakaj Dios .

(src)="b.MAT.5.8.1"> Utz que ri sak canimaˈ .
(src)="b.MAT.5.8.2"> Ri e areˈ cˈut cäquil na u wäch ri Dios .
(trg)="b.MAT.5.8.1"> Tzi rechak yak cristian ri sucˈul ranmak chiwch Kakaj Dios , jwiˈl rechak tina riltakna jwich Kakaj Dios .

(src)="b.MAT.5.9.1"> Utz que ri cäquitzucuj u yaˈic utzil chquixol ri winak .
(src)="b.MAT.5.9.2"> Ri Dios cubij na chi e areˈ ralcˈual ri Areˈ .
(trg)="b.MAT.5.9.1"> Tzi rechak yak cristian ri tijtoctak nen trantak pire tiwaˈx utzil chijxoˈlak riqˈuilak cristian , jwiˈl Kakaj Dios tina jbˈijna chirijak chi ralcˈwaltakaˈn .

(src)="b.MAT.5.10.1"> Utz que ri quetzelax qui wäch rumal ru banic ri jicomal cho ri Dios .
(src)="b.MAT.5.10.2"> Ri Dios cˈut cätakan na pa qui wiˈ .
(trg)="b.MAT.5.10.1"> Tzi rechak yak ri tibˈansaj cˈax rechak jwiˈl jbˈanic lawiˈ raj Kakaj Dios trantak , jwiˈl tina octakna laj jkˈabˈ Kakaj Dios pire titakon chibˈak .