# cak/Cakchiquel-NT.xml.gz
# ppk/Uma-NT.xml.gz


(src)="b.MAT.1.1.1"> Re wuj ri nuchop el waweˈ , jun wuj ri tzˈibatal wi ca ri quibiˈ ri ye ojer tak ratiˈt rumamaˈ ri Jesucristo .
(src)="b.MAT.1.1.2"> Can nikˈalajin wi cˈa chi Riyaˈ can jun chique ri ye ralcˈual ca ri rey David , y can ralcˈual ca chukaˈ ri Abraham .
(trg)="b.MAT.1.1.1"> Toi-mi pomeduncu-duncu to mpomuli-ki Yesus Kristus .
(trg)="b.MAT.1.1.2"> Yesus muli Magau ' Daud , muli Abraham .

(src)="b.MAT.1.2.1"> Ri Abraham yariˈ ri xalcˈualan ri Isaac ; ri Isaac xralcˈualaj ri Jacob ; ri Jacob xralcˈualaj ri Judá y ri nicˈaj chic rachˈalal .
(trg)="b.MAT.1.2.1"> Ngkai Abraham rata hi Daud , hanga ' ntu ' a-na Yesus toi-ramo : Abraham mpobubu Ishak , Ishak mpobubu Yakub , Yakub mpobubu Yehuda pai ' ompi ' -ompi ' -na ,

(src)="b.MAT.1.3.1"> Yacˈa ri Judá y ri Tamar ri rixjayil xecalcˈualaj ri Fares y ri Zara ; yacˈa ri Fares ri xalcˈualan ri Esrom ; y ri Esrom xralcˈualaj ri Aram .
(trg)="b.MAT.1.3.1"> Yehuda mpobubu Peres pai ' Zerah ( hanga ' tina-ra : Tamar ) , Peres mpobubu Hezron , Hezron mpobubu Ram ,

(src)="b.MAT.1.4.1"> Y ri Aram xralcˈualaj ri Aminadab ; ri Aminadab xralcˈualaj ri Naasón ; y ri Naasón xralcˈualaj ri Salmón .
(trg)="b.MAT.1.4.1"> Ram mpobubu Aminadab , Aminadab mpobubu Nahason , Nahason mpobubu Salmon ,

(src)="b.MAT.1.5.1"> Y ri Salmón y ri Rahab ri rixjayil xcalcˈualaj ri Booz ; ri Booz y ri Rut ri rixjayil xcalcˈualaj ri Obed ; y ri Obed xralcˈualaj ri Isaí .
(trg)="b.MAT.1.5.1"> Salmon mpobubu Boas ( hanga ' tina-na : Rahab ) , Boas mpobubu Obed ( hanga ' tina-na : Rut ) , Obed mpobubu Isai ,

(src)="b.MAT.1.6.1"> Y ri Isaí xralcˈualaj ri David ri xoc jun rey ; y ri rey David xralcˈualaj ri Salomón .
(src)="b.MAT.1.6.2"> Y ri ruteˈ ri Salomón , ya ri rixjayil ca ri Urías .
(trg)="b.MAT.1.6.1"> pai ' Isai mpobubu Magau ' Daud .
(trg)="b.MAT.1.6.2"> Daud mpobubu Salomo ( tina-na : balu-na Uria ) ,

(src)="b.MAT.1.7.1"> Yacˈa ri Salomón xralcˈualaj ri Roboam ; ri Roboam xralcˈualaj ri Abías ; y ri Abías xralcˈualaj ri Asa .
(trg)="b.MAT.1.7.1"> Salomo mpobubu Rehabeam , Rehabeam mpobubu Abia , Abia mpobubu Asa ,

(src)="b.MAT.1.8.1"> Y ri Asa xralcˈualaj ri Josafat ; ri Josafat xralcˈualaj ri Joram ; y ri Joram xralcˈualaj ri Uzías .
(trg)="b.MAT.1.8.1"> Asa mpobubu Yosafat , Yosafat mpobubu Yoram , Yoram mpobubu Uzia ,

(src)="b.MAT.1.9.1"> Y ri Uzías xralcˈualaj ri Jotam ; ri Jotam xralcˈualaj ri Acaz ; y ri Acaz xralcˈualaj ri Ezequías .
(trg)="b.MAT.1.9.1"> Uzia mpobubu Yotam , Yotam mpobubu Ahas , Ahas mpobubu Hizkia ,

(src)="b.MAT.1.10.1"> Y ri Ezequías xralcˈualaj ri Manasés ; ri Manasés xralcˈualaj ri Amón ; y ri Amón xralcˈualaj ri Josías .
(trg)="b.MAT.1.10.1"> Hizkia mpobubu Manasye , Manasye mpobubu Amon , Amon mpobubu Yosia ,

(src)="b.MAT.1.11.1"> Y ri Josías xralcˈualaj ri Jeconías y ri ye nicˈaj chic rachˈalal ri Jeconías .
(src)="b.MAT.1.11.2"> Y ya tiempo riˈ tek ri kech aj Israel xechapatej el y xeˈucˈuex cˈa pa Babilonia .
(trg)="b.MAT.1.11.1"> Yosia mpobubu Yekhonya pai ' ompi ' -na .

(src)="b.MAT.1.12.1"> Y tek yecˈo chic chiriˈ pa Babilonia , ri Jeconías xralcˈualaj ri Salatiel ; y ri Salatiel xralcˈualaj ri Zorobabel .
(trg)="b.MAT.1.12.1"> Ngkai karatawani-ra to Yahudi hilou hi Babel rata hi kaputu-na Yesus , hanga ' ntu ' a-na Yesus , toi-ra : Yekhonya mpobubu Sealtiel , Sealtiel mpobubu Zerubabel ,

(src)="b.MAT.1.13.1"> Y ri Zorobabel xralcˈualaj ri Abiud ; ri Abiud xralcˈualaj ri Eliaquim ; y ri Eliaquim xralcˈualaj ri Azor .
(trg)="b.MAT.1.13.1"> Zerubabel mpobubu Abihud , Abihud mpobubu Elyakim , Elyakim mpobubu Azor ,

(src)="b.MAT.1.14.1"> Y ri Azor xralcˈualaj ri Sadoc ; ri Sadoc xralcˈualaj ri Aquim ; y ri Aquim xralcˈualaj ri Eliud .
(trg)="b.MAT.1.14.1"> Azor mpobubu Zadok , Zadok mpobubu Akhim , Akhim mpobubu Eliud ,

(src)="b.MAT.1.15.1"> Y ri Eliud xralcˈualaj ri Eleazar ; ri Eleazar xralcˈualaj ri Matán ; ri Matán xralcˈualaj chukaˈ jun ri Jacob chukaˈ rubiˈ .
(trg)="b.MAT.1.15.1"> Eliud mpobubu Eleazar , Eleazar mpobubu Matan , Matan mpobubu Yakub ,

(src)="b.MAT.1.16.1"> Y ri Jacob xralcˈualaj cˈa ri José ri xoc rachijil ri María .
(src)="b.MAT.1.16.2"> Y ri María riˈ yariˈ ri xalan ri Jesús ri Cristo .
(trg)="b.MAT.1.16.1"> Yakub mpobubu Yusuf tomane-na Maria .

(src)="b.MAT.1.17.1"> Cajlajuj cˈa sol winek xecˈaseˈ el , ri nitiquir pe riqˈui ri Abraham cˈa riqˈui ri rey David .
(src)="b.MAT.1.17.2"> Cajlajuj chukaˈ sol winek xecˈaseˈ el , ri nitiquir pe riqˈui ri rey David cˈa chupan ri tiempo tek ri kech aj Israel xechapatej el y xeˈucˈuex cˈa pa Babilonia .
(src)="b.MAT.1.17.3"> Y cajlajuj chukaˈ sol winek xecˈaseˈ el , ri nitiquir pe tek ri kech aj Israel xebecˈojeˈ pa Babilonia , hasta riqˈui ri tiempo tek xalex ri Cristo .
(trg)="b.MAT.1.17.1"> Jadi ' , ngkai Abraham rata hi Daud , kadea pomeduncu to mpomuli-ki Yesus hampulu ' opo ' lapi .
(trg)="b.MAT.1.17.2"> Ngkai Daud rata hi karatawani-ra to Yahudi lou hi Babel , hampulu ' opo ' lapi wo ' o .
(trg)="b.MAT.1.17.3"> Pai ' ngkai karatawani-ra to Yahudi lou hi Babel rata hi kaputu-na Kristus , hampulu ' opo ' lapi wo ' o .

(src)="b.MAT.1.18.1"> Y ri ralaxbel ri Jesucristo quecˈareˈ ri rubanic : Ri María ruteˈ ri Jesucristo , jun cˈa kˈopoj ri cˈutun chic ruma ri José .
(src)="b.MAT.1.18.2"> Y xcˈulwachitej cˈa chi tek cˈa ma jane quicˈuan ta quiˈ , xnabetej chi ri María yawaˈ chic riche ( rixin ) chi nicˈojeˈ ral .
(src)="b.MAT.1.18.3"> Yacˈa ri María queriˈ xril ruma ruchukˈaˈ ri Lokˈolaj Espíritu .
(trg)="b.MAT.1.18.1"> Hewa toi tutura kaputu-na Yesus Kristus .
(trg)="b.MAT.1.18.2"> Tina-na to rahanga ' Maria mokamae ' hante Yusuf .
(trg)="b.MAT.1.18.3"> Aga kako ' ia-ra ncamoko , muu-mule ' motina ' i-imi Maria .
(trg)="b.MAT.1.18.4"> Potina ' i-na toe , ngkai baraka ' Inoha ' Tomoroli ' .

(src)="b.MAT.1.19.1"> Yacˈa ri José ri nbeˈoc rachijil ri María , can jun chojmilaj winek wi ; y man cˈa xrajoˈ ta xuyaˈ ( xutzek ) ruqˈuix ri María chiquiwech ri winek , rumariˈ xrajoˈ chi man ta ninabex chi nuyaˈ ca .
(trg)="b.MAT.1.19.1"> Yusuf , tauna to mengkoru hi Atura Musa .
(trg)="b.MAT.1.19.2"> Toe pai ' na ' uli ' hi rala nono-na : " Kupohu lau-mi pokamae ' -ku hante Maria . "
(trg)="b.MAT.1.19.3"> Aga uma-i dota mpaka ' ea ' Maria .
(trg)="b.MAT.1.19.4"> Jadi ' , patuju-na bona napohu bongo-wadi , uma mingki ' ra ' incai ntodea .

(src)="b.MAT.1.20.1"> Y ri José ya cˈa riˈ ri nuchˈob pa ránima .
(src)="b.MAT.1.20.2"> Y pa rachicˈ xucˈut cˈa riˈ jun ángel riche ( rixin ) ri Ajaf chuwech , y xbix chare ruma ri ángel riˈ : Riyit José , ri yit jun chique ri ye ralcˈual ca ri rey David , man cˈa taxibij ta awiˈ chi yacˈuleˈ riqˈui ri María ri acˈutun chic riche ( rixin ) chi ntoc awixjayil .
(src)="b.MAT.1.20.3"> Wacami petenak chic alanic chrij ruma ya ri Lokˈolaj Espíritu xka pa ruwiˈ .
(trg)="b.MAT.1.20.1"> Bula-na Yusuf mokanono mpopekiri toe , mo ' ompo ' -i .
(trg)="b.MAT.1.20.2"> Ompo ' -na toe , mpohilo-i hadua mala ' eka Pue ' to mpo ' uli ' -ki : " Yusuf , muli Magau ' Daud !
(trg)="b.MAT.1.20.3"> Neo ' -ko morara ' mpotobine-i Maria .
(trg)="b.MAT.1.20.4"> Apa ' ana ' to napotina ' i-ki toe ria , jadi ' ngkai baraka ' Inoha ' Tomoroli ' .

(src)="b.MAT.1.21.1"> Ri acˈal cˈa ri xtralaj ri María , ti cˈajol ( alaˈ ) , y JESUS cˈa rubiˈ xtayaˈ , ruma ya Riyaˈ ri xquecolo ri winek chupan ri quimac .
(trg)="b.MAT.1.21.1"> Mo ' ana ' -i mpai ' , hadua ana ' tomane .
(trg)="b.MAT.1.21.2"> Ana ' toei mpai ' , kana nuhanga ' -i `Yesus, ' apa' Hi'a mpai' to mpohore ntodea-na ngkai jeko' -ra."

(src)="b.MAT.1.22.1"> Ronojel cˈa reˈ xcˈulwachitej riche ( rixin ) chi can nibanatej ri xbix ruma ri Dios chare ri profeta Isaías ri jun chique ri xekˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca , tek xubij :
(trg)="b.MAT.1.22.1"> Hawe ' ea toe majadi ' bona madupa ' -mi napa to na ' uli ' Pue ' hante wiwi nabi-na owi , hewa toi :

(src)="b.MAT.1.23.1"> Tiwetamaj cˈa chi xticˈojeˈ jun ri cˈa kˈopoj na y xticˈojeˈ jun ral , astapeˈ man cˈo ta riqˈui achi .
(src)="b.MAT.1.23.2"> Y can xtralaj na wi jun acˈal , ti cˈajol ( alaˈ ) , ri xtubiniˈaj Emanuel .
(trg)="b.MAT.1.23.1"> " Hadua toronaa mpai ' motina ' i , mpo ' ana ' -ki hadua ana ' tomane .
(trg)="b.MAT.1.23.2"> Ana ' toei mpai ' rahanga ' Imanuel . "
(trg)="b.MAT.1.23.3"> Batua-na : " Alata ' ala mpodohei-ta . "

(src)="b.MAT.1.24.1"> Re biˈaj reˈ can ntel cˈa chi tzij chi ri Dios cˈo kiqˈui .
(src)="b.MAT.1.24.2"> Tek xcˈastej cˈa ri José , can xuben wi achiˈel ri xbix chare ruma ri ángel riche ( rixin ) ri Ajaf .
(src)="b.MAT.1.24.3"> Riyaˈ can xucˈom na wi ri María riche ( rixin ) chi xoc rixjayil .
(trg)="b.MAT.1.24.1"> Pemata-na Yusuf , natuku ' mpu ' u-mi napa to na ' uli ' -ki mala ' eka Pue ' toe-e we ' i .
(trg)="b.MAT.1.24.2"> Napotobine moto-imi Maria .

(src)="b.MAT.1.25.1"> Pero ri José majun xunek ta ri María cˈa ya tek alaxnek chic na ri nabey ral .
(src)="b.MAT.1.25.2"> Y tek xalex ri acˈal , JESUS ri rubiˈ xuyaˈ .
(trg)="b.MAT.1.25.1"> Aga ko ' ia-ra hampoturua , duu ' -na Maria mo ' ana ' .
(trg)="b.MAT.1.25.2"> Kaputu-na ana ' toei , Yusuf mpohanga ' -i Yesus .

(src)="b.MAT.2.1.1"> Ri Jesús xalex cˈa pa tinamit Belén , ri tinamit ri cˈo pa rucuenta ri Judea .
(src)="b.MAT.2.1.2"> Tek xalex ri Jesús , ya cˈa ri Herodes ri rey , y yacˈariˈ tek jun caˈiˈ achiˈaˈ ri cˈo quetamabel chiquij ri chˈumilaˈ , xeˈapon pa Jerusalem .
(src)="b.MAT.2.1.3"> Ri achiˈaˈ riˈ , pa relebel kˈij ye petenak wi ,
(trg)="b.MAT.2.1.1"> Yesus putu hi ngata Betlehem tana ' Yudea nto ' u poparenta-na Magau ' Herodes .
(trg)="b.MAT.2.1.2"> Nto ' u toe , ba hangkuja dua tauna rata hi Yerusalem ngkai ngata to molaa tono ' mata ' eo .
(trg)="b.MAT.2.1.3"> Torata toera , tauna to nginca mponaa tanda hi betue ' .

(src)="b.MAT.2.2.1"> y xquicˈutuj cˈa chique ri winek : ¿ Acuchi ( achique ) cˈo wi ri acˈal ri qui ‑ Rey ri israelitas ri xa cˈa xalex ?
(src)="b.MAT.2.2.2"> Ri ruchˈumil katzˈeton pe riyoj cˈa quelaˈ pa relebel kˈij , y xojpe chuyaˈic rukˈij , xechaˈ .
(trg)="b.MAT.2.2.1"> Mepekune ' -ra hi pue ' ngata Yerusalem , ra ' uli ' : " Hiapa-idi Ana ' to lako ' putu to jadi ' Magau ' to Yahudi-e ?
(trg)="b.MAT.2.2.2"> Hi mata ' eo kihilo betue ' to mpobatuai kaputu-na .
(trg)="b.MAT.2.2.3"> Toe pai ' tumai-kai doko ' mpopue ' -i . "

(src)="b.MAT.2.3.1"> Tek ri rey Herodes xracˈaxaj ri xquibij ri achiˈaˈ ri cˈo quetamabel chiquij ri chˈumilaˈ , xsach rucˈuˈx .
(src)="b.MAT.2.3.2"> Y can queriˈ cˈa chukaˈ xquicˈulwachij ri winek ri aj pa tinamit Jerusalem .
(trg)="b.MAT.2.3.1"> Kana ' epe-na Magau ' Herodes karia-na ana ' to jadi ' magau ' mpai ' , konce pai ' koro ' -imi , wae wo ' o hawe ' ea tauna hi Yerusalem .

(src)="b.MAT.2.4.1"> Y ri rey Herodes xerumol cˈa quinojel ri principaliˈ tak sacerdotes y ri aj tzˈibaˈ chiquicojol ri israelitas , y cˈacˈariˈ xucˈutuj chique chi acuchi ( achique ) cˈa nalex wi ri Cristo .
(trg)="b.MAT.2.4.1"> Ngkai ree , kanakio ' -rami hawe ' ea imam pangkeni hante guru-guru agama Yahudi tumai moromu .
(trg)="b.MAT.2.4.2"> Kahiruru ' -ra omea-mi , napekune ' -ra : " Hiapa mpu ' u-koiwo kaputua-na Magau ' Topetolo ' to najanci Alata ' ala owi-e ? "

(src)="b.MAT.2.5.1"> Xepe ri principaliˈ tak sacerdotes y ri aj tzˈibaˈ xquibij cˈa chare ri rey : Ri Cristo nalex pa tinamit Belén waweˈ pa rucuenta re Judea .
(src)="b.MAT.2.5.2"> Ruma jun chique ri profetas ri xekˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca , quecˈareˈ ri rutzˈiban ca :
(trg)="b.MAT.2.5.1"> Ratompoi ' -i hewa toi : " Hi ngata Betlehem tana ' Yudea .
(trg)="b.MAT.2.5.2"> Ki ' inca toe , apa ' ria Lolita Pue ' to na ' uki ' hadua nabi owi-e .
(trg)="b.MAT.2.5.3"> Na ' uli ' Pue ' :

(src)="b.MAT.2.6.1"> Y riyit tinamit Belén ri yitcˈo pa Judá , riyit ma can ta yit coˈol chiquicojol ri nimaˈk tak tinamit chiriˈ pa Judá , ruma ya ri chiriˈ awuqˈui riyit xtipe wi ri ucˈuey bey , y can xqueruchajij ri nutinamit Israel achiˈel nuben jun utzilaj aj yukˈ ,
(trg)="b.MAT.2.6.1">`Ngata Betlehem hi tana ' Yehuda, ngata to kedi' -wadi.
(trg)="b.MAT.2.6.2"> Aga nau ' wae , bohe lau-pi mpai ' hanga ' -na ngkai hawe ' ea ngata bohe hi tana ' Yehuda .
(trg)="b.MAT.2.6.3"> Apa ' ngkai Betlehem toe mpai ' , mehupa ' hadua Pangkeni to mpokeni ntodea-ku to Israel . ' "

(src)="b.MAT.2.7.1"> nichaˈ ri Dios , xechaˈ apo chare ri rey Herodes .
(src)="b.MAT.2.7.2"> Yacˈariˈ tek ri rey Herodes pan ewel xerusiqˈuij ( xeroyoj ) ri achiˈaˈ ri cˈo quetamabel chiquij ri chˈumilaˈ , y xucˈutuj ca jabel chique janipeˈ chic kˈij tiquitzˈet wi ri ruchˈumil ri Cristo .
(trg)="b.MAT.2.7.1"> Kana ' epe-na Herodes lolita toe , nakio ' bongo-ramo to nginca mponaa betue ' toera mpohirua ' -ki bona uma ra ' incai tau ntani ' -na .
(trg)="b.MAT.2.7.2"> Napekune ' -ra ba nto ' uma mpu ' u betue ' toe lomo ' -na mehupa ' .

(src)="b.MAT.2.8.1"> Cˈacˈariˈ tek xerutek el pa tinamit Belén y xubij el chique : Quixbiyin cˈa chilaˈ y ticanoj ri acˈal , y tek iwilon chic ca , noˈibij ca chuwe , riche ( rixin ) chi riyin yibe chukaˈ chuyaˈic rukˈij .
(trg)="b.MAT.2.8.1"> Oti toe , nahubui-ramo hilou hi Betlehem , na ' uli ' -raka : " Hilou-mokoi hi Betlehem , nipewulihi ' lompe ' kahiapa-na Ana ' tetui .
(trg)="b.MAT.2.8.2"> Ane nirua ' -ipi , tumai-mokoi mpo ' uli ' -ka , bona hilou wo ' o-a-kuwo mpopue ' -i . "

(src)="b.MAT.2.10.1"> Y tek xquitzˈet cˈa ri chˈumil chi xpaˈeˈ , sibilaj xquicot ri cánima .
(trg)="b.MAT.2.10.1"> Kahilou-rami .
(trg)="b.MAT.2.10.2"> Hi lengko ohea , rahilo wo ' o-mi betue ' to rahilo hi tono ' mata ' eo-e wengi .
(trg)="b.MAT.2.10.3"> Uma-pi mowo kagoe ' -ra mpohilo betue ' toe .
(trg)="b.MAT.2.10.4"> Betue ' toe mpori ' uluhi-ra duu ' -na mento ' o hintoto po ' ohaa ' Ana ' toei .

(src)="b.MAT.2.11.1"> Yacˈa tek ri achiˈaˈ riˈ xeˈoc apo pa jay , can xquitzˈet wi cˈa ri acˈal y ri María ri ruteˈ ri acˈal , y can yacˈariˈ xexuqueˈ xemajeˈ ka riche ( rixin ) chi xquiyaˈ rukˈij ri acˈal .
(src)="b.MAT.2.11.2"> Y chukaˈ can xequijakalaˈ cˈa ri quiyaconobal y xquisipaj cˈa ca kˈanapuek , pon y mirra chare .
(trg)="b.MAT.2.11.1"> Karata-ra , mesua ' -ramo hi rala tomi , mpohilo Ana ' toei hante Maria , tina-na .
(trg)="b.MAT.2.11.2"> Mowilingkudu-ramo mpopue ' -i .
(trg)="b.MAT.2.11.3"> Oti toe , karabongka-nami pontimamahia rewa-ra , pai ' rajuju-mi pepue ' -ra hi Ana ' toei .
(trg)="b.MAT.2.11.4"> Pepue ' -ra toe : bulawa , pai ' anu mohonga to masuli ' oli-na to rahanga ' dupa ' pai ' mur .

(src)="b.MAT.2.12.1"> Y ri achiˈaˈ ri cˈo quetamabel chiquij ri chˈumilaˈ , can xkˈalajsex cˈa chiquiwech ri pa cachicˈ , chi man chic quetzolin ta pa quibey riche ( rixin ) chi nbequiyaˈ ca rubixic chare ri rey Herodes .
(src)="b.MAT.2.12.2"> Y can queriˈ wi xquiben ri achiˈaˈ riˈ , ruma tek xetzolin chic el pa quiruwachˈulef , xa jun wi chic chi bey ri xquicˈuaj el .
(trg)="b.MAT.2.12.1"> Oti toe , Alata ' ala mpololitai-ra hi rala ompo ' -ra , na ' uli ' -raka : " Neo ' -pokoi nculii ' hi Herodes ! "
(trg)="b.MAT.2.12.2"> Jadi ' ponculia ' -ra toe , uma-rapa ntara hi Yerusalem , meleli ' -ramo ntara hi ohea ntani ' -na .

(src)="b.MAT.2.13.1"> Y tek ri achiˈaˈ ri cˈo quetamabel chiquij ri chˈumilaˈ ye elenak chic el , can yacˈariˈ tek jun ángel riche ( rixin ) ri Ajaf Dios xucˈut riˈ chuwech ri José pa rachicˈ .
(src)="b.MAT.2.13.2"> Y ri ángel riˈ xubij chare : Cayacatej cˈa el .
(src)="b.MAT.2.13.3"> Tacˈuaj el ri acˈal rachibilan ri ruteˈ y quixanmej el waweˈ .
(src)="b.MAT.2.13.4"> Quixbiyin cˈa pan Egipto y quixcˈojeˈ chilaˈ , y riyin xtinyaˈ rubixic chawe tek utz chic yixtzolin pe .
(src)="b.MAT.2.13.5"> Ruma chi re wacami , ri rey Herodes can xtorucanoj wi re acˈal riche ( rixin ) chi nucamisaj , xchaˈ chare .
(trg)="b.MAT.2.13.1"> Pe ' ongko ' -ra to nginca mponaa betue ' toera , mehupa ' wo ' o-mi mala ' eka Pue ' hi Yusuf hi rala ompo ' -na .
(trg)="b.MAT.2.13.2"> Na ' uli ' mala ' eka toei : " Yusuf !
(trg)="b.MAT.2.13.3"> Herodes mpopali ' Ana ' tetui doko ' napatehi .
(trg)="b.MAT.2.13.4"> Memata-moko , keni-imi Ana ' tetui hante tina-na , malai-koi hilou hi tana ' Mesir !
(trg)="b.MAT.2.13.5"> Mo ' oha ' -mokoi ulu hi ria duu ' -na ria lolita-ku mpai ' mpo ' uli ' -kokoi . "

(src)="b.MAT.2.14.1"> Y ri José can yacˈariˈ tek xcˈastej , y can chupan cˈa ri akˈaˈ riˈ xquichop el bey riche ( rixin ) chi xebe cˈa pan Egipto , xucˈuaj el ri acˈal y ri teˈej .
(trg)="b.MAT.2.14.1"> Pemata-nami Yusuf , pai ' hi bengi toe palai-nami mpokeni Maria pai ' Yesus hilou hi Mesir .

(src)="b.MAT.2.15.1"> Can chilaˈ wi cˈa pan Egipto xebecˈojeˈ wi y xetzolin pan Israel cˈa ya tek caminek chic ri rey Herodes .
(src)="b.MAT.2.15.2"> Riche ( rixin ) chi queriˈ can nibanatej na cˈa ri rukˈalajsan ri Ajaf Dios chuwech ri jun profeta ri xkˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca .
(src)="b.MAT.2.15.3"> Ri tzˈibatal cˈa ca nubij : Pan Egipto cˈa cˈo wi ri nucˈajol tek xinsiqˈuij ( xinwoyoj ) .
(src)="b.MAT.2.15.4"> Quecˈariˈ ri rubin ri Dios .
(trg)="b.MAT.2.15.1"> Mo ' oha ' -ramo hi ria duu ' -na Magau ' Herodes mate .
(trg)="b.MAT.2.15.2"> Jadi ' , Yesus rakeni hilou hi tana ' Mesir toe , bona ane rakeni nculii ' -ipi mpai ' , madupa ' -mi Lolita Pue ' to napohowa ' nabi owi to mpo ' uli ' : " Kukio ' Ana ' -ku tumai ngkai Mesir . "

(src)="b.MAT.2.16.1"> Y can yacˈariˈ tek ri rey Herodes xunabej chi ri achiˈaˈ ri cˈo quetamabel chiquij ri chˈumilaˈ xa ma xquiben ta ri achiˈel ri rubin el riyaˈ chique , rumariˈ xyacatej cˈa sibilaj royowal y xutek cˈa quicamisaxic quinojel ri tak cˈajolaˈ ( alaboniˈ ) ri xa cˈa ma jane nikˈax ta cacaˈ quijunaˈ ri yecˈo chiriˈ pa tinamit Belén , y ri yecˈo pa tak lugar ri yecˈo pe chunakajal ri tinamit .
(src)="b.MAT.2.16.2"> Queriˈ xuben ruma riyaˈ can retaman ca chi cˈo chic caˈiˈ junaˈ titzˈetetej wi ri chˈumil cuma ri achiˈaˈ ri cˈo quetamabel chiquij ri chˈumilaˈ .
(trg)="b.MAT.2.16.1"> Kana ' inca-na Herodes karapakawa ' -na to nginca mponaa betue ' toera , uma-pi mowo roe-na .
(trg)="b.MAT.2.16.2"> Toe pai ' nahawai ' tantara-na hilou mpopatehi hawe ' ea ana ' tomane hi Betlehem pai ' hi ngata to ntololikia-na , bona ngalai ' ana ' to jadi ' magau ' toei mpai ' rapohipatehii .
(trg)="b.MAT.2.16.3"> Na ' inca moto Herodes nto ' uma lomo ' pehupa ' -na betue ' toe , apa ' napekune ' wengi hi to nginca mponaa betue ' toera .
(trg)="b.MAT.2.16.4"> Toe pai ' napehubui bona hawe ' ea ana ' tomane hi Betlehem rapatehi , ngkai ana ' lei to lako ' putu duu ' rata hi ana ' to rompae-mi umuru-ra .

(src)="b.MAT.2.17.1"> Waweˈ can xbanatej wi cˈa achiˈel ri tzˈibatal ca ruma ri jun profeta ri xkˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca , ri xubiniˈaj Jeremías , tek xubij ca :
(trg)="b.MAT.2.17.1"> Kajadia ' toe mpopadupa ' Lolita Pue ' to napohowa ' nabi Yeremia owi , to mpo ' uli ' hewa toi :

(src)="b.MAT.2.18.1"> Chiriˈ cˈa pa tinamit Ramá xacˈaxatej okˈej .
(src)="b.MAT.2.18.2"> Can cˈo wi nimalaj bis .
(src)="b.MAT.2.18.3"> Cˈo cˈa jun ri nujikˈ okˈej .
(src)="b.MAT.2.18.4"> Riˈ ya ri Raquel yerokˈej ri ral , y astapeˈ nibochiˈix , xa can ma nikˈax ta cˈa ri bis chare ruma ri ral xecom .
(trg)="b.MAT.2.18.1"> " Hi ngata Rama uma mowo pogeo ' pai ' potantangi ' .
(trg)="b.MAT.2.18.2"> Rahel mpotantangii ' ana ' -ana ' -na .
(trg)="b.MAT.2.18.3"> Uma-i ma ' ala tanta ' ua , apa ' uma-rapa ria . "

(src)="b.MAT.2.19.1"> Queriˈ ri tzˈibatal ca ruma ri Jeremías .
(src)="b.MAT.2.19.2"> Y tek caminek chic el ri rey Herodes , can yacˈariˈ tek ri ángel riche ( rixin ) ri Ajaf Dios xucˈut chic riˈ chuwech ri José pa rachicˈ , ri chilaˈ pan Egipto .
(trg)="b.MAT.2.19.1"> Bula-ra Yusuf , Maria pai ' Yesus hi Mesir , Magau ' Herodes mate .
(trg)="b.MAT.2.19.2"> Oti toe , mehupa ' wo ' o-imi mala ' eka Pue ' hi Yusuf hi rala ompo ' -na .

(src)="b.MAT.2.20.1"> Y ri ángel riche ( rixin ) ri Ajaf xubij cˈa chare : Cayacatej cˈa el .
(src)="b.MAT.2.20.2"> Tacˈuaj el ri acˈal rachibilan ri ruteˈ y quixtzolin cˈa pan Israel .
(src)="b.MAT.2.20.3"> Ruma ri xeˈajowan chi xquicamisaj ta ri acˈal , xecom yan .
(trg)="b.MAT.2.20.1"> Na ' uli ' mala ' eka toei : " Tauna to doko ' mpopatehi Ana ' tetui , mate-imi .
(trg)="b.MAT.2.20.2"> Wae-pi , memata-moko , keni-imi Ana ' tetui ntali tina-na , nculii ' -mokoi hilou hi tana ' Israel . "

(src)="b.MAT.2.21.1"> Y ri José can xuben wi cˈa ri xbix chare pa rachicˈ ruma ri ángel .
(src)="b.MAT.2.21.2"> Xucˈuaj el ri acˈal , y ri teˈej .
(src)="b.MAT.2.21.3"> Y xetzolin cˈa pan Israel .
(trg)="b.MAT.2.21.1"> Memata mpu ' u-imi Yusuf mpokeni Ana ' toei hante Maria , nculii ' hi tana ' to Israel .

(src)="b.MAT.2.22.1"> Xa yacˈa riyaˈ tek xracˈaxaj chi ya ri Arquelao ri rucˈajol ca ri rey Herodes ri oconek aj kˈatbel tzij pa Judea , xuxibij riˈ chi yecˈojeˈ ka ri chiriˈ pa Judea .
(src)="b.MAT.2.22.2"> Y xkˈalajsex cˈa chuwech ri José pa jun achicˈ chi tucˈuaj el ri acˈal y ri teˈej cˈa pa Galilea .
(trg)="b.MAT.2.22.1"> Tapi ' na ' epe Yusuf , Arkelaus ana ' Herodes mposampei tuama-na jadi ' magau ' hi tana ' Yudea .
(trg)="b.MAT.2.22.2"> Toe pai ' me ' eka ' -i hilou hi ria .
(trg)="b.MAT.2.22.3"> Ngkai ree , ria wo ' o-mi petudui ' Pue ' to nahilo Yusuf hi rala ompo ' -na .
(trg)="b.MAT.2.22.4"> Toe pai ' hilou-ramo hi tana ' Galilea ,

(src)="b.MAT.2.23.1"> Y xeˈapon cˈa pa tinamit Nazaret y chiriˈ xecˈojeˈ wi ka , riche ( rixin ) chi queriˈ can nibanatej na cˈa achiˈel ri tzˈibatal ca cuma ri profetas ri xekˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca .
(src)="b.MAT.2.23.2"> Riyeˈ can quitzˈiban ca chi ri Jesús can cˈo na chi nibix nazareno chare .
(trg)="b.MAT.2.23.1"> pai ' mo ' oha ' -ra hi ngata to rahanga ' Nazaret .
(trg)="b.MAT.2.23.2"> Ngkai toe wo ' o-mi , madupa ' -mi lolita nabi owi to mpolowa Ana ' toei , to mpo ' uli ' : Hi ' a mpai ' rakahangai ' to Nazaret .

(src)="b.MAT.3.1.1"> Chupan cˈa ri kˈij riˈ , ri Juan ri Bautista xuchop rukˈalajsaxic ri ruchˈabel ri Dios chiquiwech ri winek ri yeˈapon riqˈui , ri chiriˈ pa jun desierto ri cˈo chiriˈ pa rucuenta ri Judea .
(trg)="b.MAT.3.1.1"> Ba hangkuja kahae-na oti toe , rata-mi Yohanes Topeniu ' hi papada to wao ' hi Yudea , pai ' natepu ' u-mi mpopalele Lolita Pue ' hi ntodea ,

(src)="b.MAT.3.2.1"> Riyaˈ xubij cˈa chique ri winek : Can titzolin cˈa pe icˈuˈx riqˈui ri Dios , ruma xa nakaj chic cˈo wi pe ri rajawaren ri Dios , nichaˈ chique .
(trg)="b.MAT.3.2.1"> na ' uli ' -raka : " Medea-mokoi ngkai jeko ' -ni , apa ' neo ' rata-mi tempo-na Alata ' ala jadi ' Magau ' hi dunia ' . "

(src)="b.MAT.3.3.1"> Can chrij cˈa ri Juan riˈ chˈonak wi ca ri profeta Isaías , jun achi ri xkˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca .
(src)="b.MAT.3.3.2"> Riyaˈ quecˈareˈ ri rutzˈiban ca : Cˈo cˈa jun achi ri xticˈojeˈ pa jun desierto .
(src)="b.MAT.3.3.3"> Y riyaˈ xturek cˈa ruchiˈ riche ( rixin ) chi xtubij chique ri winek ri xqueˈapon riqˈui : Tichojmirisaj apo rubey ri Ajaf .
(src)="b.MAT.3.3.4"> Y can choj cˈa tibanaˈ chare .
(trg)="b.MAT.3.3.1"> Yohanes toe-imi to nalowa nabi Yesaya owi .
(trg)="b.MAT.3.3.2"> Na ' uli ' Yesaya hewa toi : Ria tauna to mekio ' hi papada to wao ' , na ' uli ' : `Neo ' rata-imi Pue'!
(trg)="b.MAT.3.3.3"> Porodo ami ' -miki ohea-na .
(trg)="b.MAT.3.3.4"> Nipakalempe ami ' -mi ohea to natara mpai ' . ' "

(src)="b.MAT.3.4.1"> Quecˈariˈ ri tzˈibatal ca .
(src)="b.MAT.3.4.2"> Ri rutziak cˈa ri Juan ri Bautista banon riqˈui rusmal camello , y rucusan jun tzˈum ri oconek ximibel xerupan .
(src)="b.MAT.3.4.3"> Y ri ruway ye cˈa ri sacˈ y ri cab ri niquiyaˈ ri tak chicop pa tak juyuˈ .
(trg)="b.MAT.3.4.1"> Pohea-na Yohanes rababehi ngkai wulu porewua to rahanga ' unta .
(trg)="b.MAT.3.4.2"> Salepe ' -na ngkai kuliba .
(trg)="b.MAT.3.4.3"> Koni ' -na lari pai ' ue wani .

(src)="b.MAT.3.5.1"> Y ri winek ri yeˈapon cˈa riqˈui ri Juan ri Bautista , sibilaj cˈa ye qˈuiy .
(src)="b.MAT.3.5.2"> Yecˈo cˈa ri ye aj pa tinamit Jerusalem , ri tinamit ri cˈo pa rucuenta ri Judea .
(src)="b.MAT.3.5.3"> Y yecˈo chukaˈ ri aj pa nicˈaj chic tinamit riche ( rixin ) ri Judea .
(src)="b.MAT.3.5.4"> Y chukaˈ can yecˈo cˈa ri yepe cˈa quelaˈ chunakajal ri raken yaˈ Jordán .
(src)="b.MAT.3.5.5"> Can quinojel cˈa ri winek riˈ ri yeˈapon riqˈui .
(trg)="b.MAT.3.5.1"> Wori ' tauna to hilou hi papada to wao ' doko ' mpo ' epe lolita-na .
(trg)="b.MAT.3.5.2"> Ria-ra ngkai ngata Yerusalem , pai ' ngkai humalili ' tana ' Yudea , ria wo ' o ngkai ngata-ngata to hampanca ' ua ue Yordan .

(src)="b.MAT.3.6.1"> Ri winek cˈa riˈ yeban cˈa el bautizar ruma riyaˈ ri chiriˈ pa raken yaˈ Jordán .
(src)="b.MAT.3.6.2"> Y can yequikˈalajsaj wi cˈa ri quimac .
(trg)="b.MAT.3.6.1"> Hilou-ra mpangaku ' jeko ' -ra , pai ' naniu ' -ra hi ue Yordan tanda kamedea-ra ngkai jeko ' -ra .

(src)="b.MAT.3.7.1"> Y tek riyaˈ xutzˈet chi can ye qˈuiy cˈa chique ri achiˈaˈ fariseos y ye qˈuiy chukaˈ chique ri achiˈaˈ saduceos yeˈapon riqˈui ruma nicajoˈ chi yeban el bautizar ruma riyaˈ , riyaˈ xubij cˈa chique : Riyix xa yix achiˈel itzel tak cumatz , ruma niwajoˈ yixanmej chuwech ri rucˈayewal .
(src)="b.MAT.3.7.2"> ¿ Achique xbin chiwe chi utz yixanmej chuwech ri rucˈayewal ri xtutek pe ri Dios , re chkawech apo ?
(trg)="b.MAT.3.7.1"> Wori ' wo ' o pangkeni agama Yahudi to rahanga ' to Parisi pai ' to Saduki tumai mpopeniu ' hi Yohanes .
(trg)="b.MAT.3.7.2"> Kanahilo-ra rata , na ' uli ' -raka : " He koi ' to bengku ' gau ' -ni !
(trg)="b.MAT.3.7.3"> Napa pai ' tumai mpopeniu ' -koie ?
(trg)="b.MAT.3.7.4"> Ba ni ' uli ' -koina , ma ' ala mpai ' nipasalewa roe Alata ' ala to neo ' mporumpa ' -koi !

(src)="b.MAT.3.8.1"> Riyix rajawaxic cˈa chi nikˈalajin chupan ri icˈaslen chi can kitzij xtzolin pe icˈuˈx riqˈui ri Dios .
(trg)="b.MAT.3.8.1"> Ane bongko medea-mokoi ngkai jeko ' -ni , babehi-mokoi gau ' to lompe ' .

(src)="b.MAT.3.9.1"> Man cˈa tichˈob ta ka riyix chi can xu ( xe ) wi ruma chi yix ralcˈual ca ri Abraham , chi ruma ta riˈ xquixcolotej , ma que ta riˈ .
(src)="b.MAT.3.9.2"> Ruma xa ta ri Dios nrajoˈ , Riyaˈ can nicowin wi nuben ralcˈual ri Abraham chique re abej re yeˈitzˈet waweˈ .
(trg)="b.MAT.3.9.1"> Pai ' neo ' nipoperaha kamuli-na Abraham-koi , neo ' ni ' uli ' hi rala nono-ni : `Uma-hawo mpai ' nahuku' -kai Alata'ala.'
(trg)="b.MAT.3.9.2"> Tetu-e uma makono !
(trg)="b.MAT.3.9.3"> Bona ni ' inca : muli Abraham bisa napajadi ' Alata ' ala ngkai watu-watu toe lau .

(src)="b.MAT.3.10.1"> Ri rucˈayewal ri nuyaˈ ri Dios xa nipe yan .
(src)="b.MAT.3.10.2"> Riyaˈ can xtuben achiˈel nuben jun achi ri cˈo chic ri iquej pa rukˈaˈ riche ( rixin ) chi xqueruchoy ri cheˈ ri xa ma yewachin ta jabel .
(src)="b.MAT.3.10.3"> Y ronojel cˈa ri xqueruchoy el , xqueruqˈuek pa kˈakˈ .
(trg)="b.MAT.3.10.1"> Neo ' rata-mi pehuku ' Alata ' ala !
(trg)="b.MAT.3.10.2"> Pehuku ' -na hewa pati to rodo ami ' -mi hi tawu kaju .
(trg)="b.MAT.3.10.3"> Butu ngkaju-na to uma lompe ' wua ' -na , bate ratoki pai ' ratene ' hi rala apu . "

(src)="b.MAT.3.11.1"> Riyin , pa yaˈ yixinben wi bautizar tek nitzolin pe icˈuˈx riqˈui ri Dios .
(src)="b.MAT.3.11.2"> Pero cˈo cˈa jun achi ri xtipe re chkawech apo , ri man achiˈel ta oc riyin .
(src)="b.MAT.3.11.3"> Riyin can ma yin rucˈamon ta ( takal ta chuwij ) riche ( rixin ) chi ncˈuaj ri ruxajab , ruma ri jun achi riˈ can más wi nim rukˈij y can más wi nim ruchukˈaˈ que chinuwech riyin .
(src)="b.MAT.3.11.4"> Tek Riyaˈ xtipe , can xquixruben wi bautizar riqˈui ri Lokˈolaj Espíritu y riqˈui kˈakˈ .
(trg)="b.MAT.3.11.1"> Na ' uli ' wo ' o-mi Yohanes : " Aku ' toi mponiu ' -koi hante ue , tanda kamedea-ni ngkai jeko ' -ni .
(trg)="b.MAT.3.11.2"> Tapi ' tumai-i mpai ' ngkabokoa ' ngkai aku ' hadua to meliu kuasa-na ngkai aku ' .
(trg)="b.MAT.3.11.3"> Bangku ' jadi ' pahawaa ' -na to mpokeni sapatu ' -na , uma-a-kuwo natao .
(trg)="b.MAT.3.11.4"> Hi ' a mpai ' to mponiu ' -koi hante Inoha ' Tomoroli ' pai ' hante apu .

(src)="b.MAT.3.12.1"> Y can ruchojmirisan chic riˈ riche ( rixin ) chi nuben achiˈel nuben jun achi tek nujoskˈij ri rutrigo pan era , ri can cˈo chic jun horqueta pa rukˈaˈ riche ( rixin ) chi nuqˈuek chuwacakˈikˈ ri trigo ri chˈayon chic .
(src)="b.MAT.3.12.2"> Ri trigo ri nuchayuj ca riˈ , yariˈ ri numol y nuyec .
(src)="b.MAT.3.12.3"> Yacˈa ri raken ri trigo ri nucˈuaj el cakˈikˈ , xa nuporoj pa kˈakˈ ri majun bey nichuptej ta .
(trg)="b.MAT.3.12.1"> Hi ' a ma ' ala rarapai ' -ki tauna to mpowiri ' pae .
(trg)="b.MAT.3.12.2"> Nagaa ' pae to mo ' ihi ngkai to lopa ' -na duu ' -na me ' itu ' .
(trg)="b.MAT.3.12.3"> Pae to mo ' ihi napuna ' hi rala wilulu , pai ' to lopa ' -na nasuwe hi rala apu to jela ' ncuu duu ' kahae-hae-na . "

(src)="b.MAT.3.13.1"> Y yacˈariˈ tek ri Jesús petenak cˈa pa Galilea y xapon riqˈui ri Juan chiriˈ chuchiˈ ri raken yaˈ Jordán .
(src)="b.MAT.3.13.2"> Riyaˈ can petenak cˈa riche ( rixin ) chi niban el bautizar ruma ri Juan ri Bautista .
(trg)="b.MAT.3.13.1"> Nto ' u toe , Yesus tumai ngkai tana ' Galilea rata hi ue Yordan .
(trg)="b.MAT.3.13.2"> Rata hi ria , mpopeniu ' wo ' o-i-hawo hi Yohanes .

(src)="b.MAT.3.14.1"> Yacˈa ri Juan ma nrajoˈ ta nuben bautizar ri Jesús , y nubij cˈa chare : Xa yin ta riyin riˈ ri utz chi yiban bautizar awuma riyit y mani chi can yit cˈa riyit ri xatoka wuqˈui riyin , riche ( rixin ) chi yatinben el bautizar , xchaˈ ri Juan .
(trg)="b.MAT.3.14.1"> Tapi ' Yohanes , uma-i daho ' mponiu ' -i , pai ' na ' uli ' -ki : " Kakoo-kono-na , aku ' toi-dile to toto-na mpopeniu ' hi Iko-e , hiaa ' Iko lau-di to tumai hi aku ' ! "

(src)="b.MAT.3.15.1"> Yacˈa ri Jesús xubij chare ri Juan ri Bautista : Riyoj rajawaxic cˈa chi nikaben ronojel ri nubij ri Dios chake .
(src)="b.MAT.3.15.2"> Rumariˈ re wacami rajawaxic cˈa chi riyit yinaben bautizar riyin .
(src)="b.MAT.3.15.3"> Y cˈacˈariˈ tek ri Juan ri Bautista xuben bautizar ri Jesús .
(trg)="b.MAT.3.15.1"> Natompoi ' Yesus : " Niu ' -ama-hana .
(trg)="b.MAT.3.15.2"> Natao moto tababehi toi , bona tatuku ' hawe ' ea konoa Alata ' ala . "
(trg)="b.MAT.3.15.3"> Ngkai ree , naniu ' mpu ' u-imi .

(src)="b.MAT.3.16.1"> Y tek ri Jesús banon chic cˈa bautizar , xbeˈel pe pa yaˈ .
(src)="b.MAT.3.16.2"> Y Riyaˈ xutzˈet cˈa chi ri caj xjakatej y xutzˈet chukaˈ chi ri Lokˈolaj Espíritu riche ( rixin ) ri Dios nika cˈa pe pa ruwiˈ achiˈel jun palomax .
(src)="b.MAT.3.16.3"> Can choj wi cˈa petenak pa ruwiˈ Riyaˈ .
(trg)="b.MAT.3.16.1"> Ka ' oti-na Yesus raniu ' , mencore-imi ngkai rala ue .
(trg)="b.MAT.3.16.2"> Tebea ncorobaa-mi langi ' , pai ' nahilo-hawo , Inoha ' Alata ' ala mana ' u tumai hewa danci mangkebodo , hompo hi Hi ' a .

(src)="b.MAT.3.17.1"> Y can cˈo cˈa jun chˈabel xpe chilaˈ chicaj y xubij : Yareˈ ri Nucˈajol y can sibilaj nwajoˈ , y nucukuban nucˈuˈx riqˈui , xchaˈ ri chˈabel riˈ .
(trg)="b.MAT.3.17.1"> Oti toe , ra ' epe-mi lolita Alata ' ala ngkai langi ' to mpo ' uli ' : " Hi ' a toi-mi ana ' -ku to kupe ' ahi ' .
(trg)="b.MAT.3.17.2"> Hi ' a-mi to mpakagoe ' nono-ku . "

(src)="b.MAT.4.1.1"> Y yacˈariˈ tek ri Jesús xucˈuex ruma ri Lokˈolaj Espíritu riche ( rixin ) chi xbe cˈa pa jun desierto , riche ( rixin ) chi nitojtobex cˈa ruma ri itzel winek .
(trg)="b.MAT.4.1.1"> Oti toe , Inoha ' Alata ' ala mpopakeni Yesus hilou hi papada to wao ' , bona Magau ' Anudaa ' mposori-i .

(src)="b.MAT.4.2.1"> Tek ri Jesús can cawinek kˈij y cawinek akˈaˈ chic ri ma waynek ta , yacˈariˈ tek xpe runumic .
(trg)="b.MAT.4.2.1"> Opo ' mpulu ' eo opo ' mpulu ' bengi mopuasa ' -i .
(trg)="b.MAT.4.2.2"> Ngkai ree , mo ' oro ' -imi .

(src)="b.MAT.4.3.1"> Y can yacˈariˈ tek xpe ri itzel winek nutojtobej ri Jesús , y xubij cˈa chare : Wi kas kitzij chi yit cˈa riyit ri Rucˈajol ri Dios , tabanaˈ cˈa chique re abej reˈ chi queˈoc caxlan wey , xchaˈ .
(trg)="b.MAT.4.3.1"> Rata Magau ' Topesori mpo ' uli ' -ki : " Ane Ana ' Alata ' ala mpu ' u-ko , wae-pi hubui watu toe-ra lau mewali pongkoni ' ! "

(src)="b.MAT.4.4.1"> Yacˈa ri Jesús xubij cˈa chare ri itzel winek : Tzˈibatal ca chupan ri ruchˈabel ri Dios , chi ma xu ( xe ) ta wi riqˈui caxlan wey nicˈaseˈ wi ri winek , xa can nicˈaseˈ chukaˈ riqˈui ronojel ri ruchˈabel ri Dios .
(trg)="b.MAT.4.4.1"> Natompoi ' Yesus : " Hi rala Buku Tomoroli ' te ' uki ' hewa toi : `Manusia ' uma tuwu' ngkai pongkoni' -wadi.
(trg)="b.MAT.4.4.2"> Tuwu ' -ra ngkai kampotuku ' -ra butu mela lolita to napohowa ' Alata ' ala . ' "

(src)="b.MAT.4.5.1"> Y yacˈariˈ tek ri itzel winek xucˈuaj ri Jesús cˈa chupan ri lokˈolaj tinamit Jerusalem , y cˈa pa ruwiˈ ri rachoch ri Dios xberuyaˈ wi .
(trg)="b.MAT.4.5.1"> Oti toe , Magau ' Anudaa ' mpopakeni-i hilou hi Yerusalem , ngata to moroli ' , napopokore-i hi lolo wumu Tomi Alata ' ala ,

(src)="b.MAT.4.6.1"> Cˈacˈariˈ tek ri itzel winek xubij chare ri Jesús : Wi kas kitzij chi yit Rucˈajol ri Dios , tacˈakaˈ ka awiˈ pa xulan .
(src)="b.MAT.4.6.2"> Ruma chupan ri ruchˈabel ri Dios tzˈibatal ca , nubij : Ri Dios can xquerutek pe ri ruˈángeles awuqˈui riche ( rixin ) chi yatquichajij .
(src)="b.MAT.4.6.3"> Xcatquiliˈej pa quikˈaˈ , riche ( rixin ) chi queriˈ ma xtachakˈij ( xtatochˈ ) ta awaken chuwech abej ,
(trg)="b.MAT.4.6.1"> pai ' na ' uli ' -ki : " Ane Ana ' Alata ' ala-ko , mengkanawu ' -ko ngkai rei !
(trg)="b.MAT.4.6.2"> Uma-ko mpai ' moapa-apa , apa ' ria te ' uki ' hi rala Buku Tomoroli ' : `Pue ' Alata'ala mpohubui mala'eka-na mpetalawai' -ko ngkai silaka.
(trg)="b.MAT.4.6.3"> Rahorongko-ko bona witi ' -nu uma dungku hi watu . ' "

(src)="b.MAT.4.7.1"> xchaˈ chare .
(src)="b.MAT.4.7.2"> Yacˈa ri Jesús xubij chare ri itzel winek : Riyin ma nben ta ri narayij riyit .
(src)="b.MAT.4.7.3"> Ruma tzˈibatal ca chukaˈ chupan ri ruchˈabel ri Dios chi ma tatojtobej ta ri Awajaf Dios , xchaˈ ri Jesús .
(trg)="b.MAT.4.7.1"> Natompoi ' Yesus : " Aga ria wo ' o te ' uki ' hi rala Buku Tomoroli ' to mpo ' uli ' hewa toi : `Neo ' tasori Pue' -ta, Pue' Alata'ala!'"

(src)="b.MAT.4.8.1"> Y ri itzel winek xucˈuaj chic cˈa ri Jesús cˈa pa ruwiˈ jun juyuˈ ri nej jotol chicaj , y xucˈut cˈa chuwech ronojel ri cajawaren y ri quicˈojlen ri nimaˈk tak tinamit ri yecˈo chuwech re ruwachˈulef .
(trg)="b.MAT.4.8.1"> Oti toe Magau ' Anudaa ' mpakeni tena Yesus lou hi lolo bulu ' to molangko lia , pai ' napopohiloi-i hawe ' ea kamagaua ' hi dunia ' hante ka ' uaa ' -na .

(src)="b.MAT.4.9.1"> Y yacˈariˈ tek ri itzel winek xubij cˈa chare ri Jesús : Can ronojel cˈa re xincˈut chawech xtinyaˈ chawe , wi yaxuqueˈ yamajeˈ chinuwech riche ( rixin ) chi nayaˈ nukˈij , xchaˈ chare ri Jesús .
(trg)="b.MAT.4.9.1"> Na ' uli ' -ki : " Hawe ' ea toe lau kuwai ' -koko , ane motingkua ' -ko mpopue ' -a . "

(src)="b.MAT.4.10.1"> Yacˈariˈ tek ri Jesús xubij chare : Cabiyin quelaˈ riyit Satanás .
(src)="b.MAT.4.10.2"> Ruma chupan ri ruchˈabel ri Dios ri tzˈibatal ca , nubij : Xaxu ( xaxe wi ) cˈa ri Ajaf Dios tayaˈ rukˈij , y xaxu ( xaxe wi ) chukaˈ Riyaˈ ri rucˈamon chi nanimaj ri nubij , xchaˈ ri Jesús chare .
(trg)="b.MAT.4.10.1"> Hampetompoi ' Yesus : " Palai-ko topesori !
(trg)="b.MAT.4.10.2"> Apa ' hi rala Buku Tomoroli ' te ' uki ' hewa toi : `Kana mepue ' -ta hi Pue' -ta, Pue' Alata'ala.
(trg)="b.MAT.4.10.3"> Muntu ' Hi ' a-wadi to natao tapengkorui . ' "

(src)="b.MAT.4.11.1"> Y yacˈariˈ tek ri itzel winek xuyaˈ ca ri Jesús .
(src)="b.MAT.4.11.2"> Y xeˈoka ri ángeles riqˈui ri Jesús , y xquichop niquinimaj niquilij .
(trg)="b.MAT.4.11.1"> Ngkai ree , malai mpu ' u-imi Magau ' Anudaa ' mpalahii Yesus , pai ' oti toe rata-ramo mala ' eka mpomawai-i .

(src)="b.MAT.4.12.1"> Y tek ri Jesús xracˈaxaj chi ri Juan ri Bautista xchapatej y xyaˈox ( xyaˈ ) pa cárcel , yacˈariˈ tek ri Jesús xtzolin chic pa ruwachˈulef Galilea .
(trg)="b.MAT.4.12.1"> Ko ' ia mahae ngkai ree , Yohanes Topeniu ' rahoko ' pai ' ratarungku ' .
(trg)="b.MAT.4.12.2"> Kana ' epe-na Yesus kareba toe , hilou nculii ' -imi hi ngata Nazaret hi tana ' Galilea .

(src)="b.MAT.4.13.1"> Pero xa ma xcˈojeˈ ta ka pa tinamit Nazaret , xa xuyaˈ ca ri tinamit riˈ , riche ( rixin ) chi xbecˈojeˈ pa jun tinamit ri Capernaum rubiˈ ; jun tinamit ri cˈo chuchiˈ jun choy .
(src)="b.MAT.4.13.2"> Ri Capernaum riˈ pa culef ri ye quiy quimam ca ri Zabulón y ri Neftalí cˈo wi .
(trg)="b.MAT.4.13.1"> Oti toe , kaliliu-imi ngkai Nazaret hilou mo ' oha ' hi ngata Kapernaum .
(trg)="b.MAT.4.13.2"> Kapernaum toe , ngata hi wiwi ' rano Galilea , hi tana ' Zebulon pai ' Naftali .

(src)="b.MAT.4.14.1"> Ri Jesús xapon cˈa chupan ri jun tinamit riˈ , riche ( rixin ) chi queriˈ nibanatej ri tzˈibatal ca ruma ri profeta Isaías , ri achi ri xkˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca .
(src)="b.MAT.4.14.2"> Y riyaˈ rubin cˈa ca :
(trg)="b.MAT.4.14.1"> Yesus mo ' oha ' hi ree , alaa-na madupa ' -mi lolita to napohowa ' nabi Yesaya owi , hewa toi moni-na :

(src)="b.MAT.4.15.1"> Ri winek ri yecˈo pa culef ca ri ye riy rumam ri Zabulón y ri yecˈo ri pa culef ca ri ye riy rumam ri Neftalí ; ri acuchi ( achique ) nikˈax wi ri bey ri nibe chuchiˈ mar , ri jucˈan chic ruchiˈ ri raken yaˈ Jordán .
(src)="b.MAT.4.15.2"> Ri chilaˈ pa Galilea , acuchi ( achique ) xa jubaˈ ma quiyon chic winek ri ma ye israelitas ta yecˈo .
(trg)="b.MAT.4.15.1"> " Ane tana ' -ra to Zebulon pai ' to Naftali , tana ' to mohu ' hi rano Galilea , pai ' tana ' to hi dipo ue Yordan .
(trg)="b.MAT.4.15.2"> Tana ' toe rapo ' ohai ' wori ' tauna to bela-ra to Yahudi .

(src)="b.MAT.4.16.1"> Can ye tinamit cˈa ri achiˈel pa kˈekuˈm yecˈo wi , y xapon cˈa ri Nimalaj Sakil quiqˈui .
(src)="b.MAT.4.16.2"> Y chukaˈ can ye tinamit cˈa ri pa rumujal ri camic yecˈo wi , y xapon cˈa quiqˈui ri nisakirisan quiche ( quixin ) .
(trg)="b.MAT.4.16.1"> Ri ' ulu , tauna toera hi rala kabengia-na , pai ' me ' eka ' -ra mpoka ' eka ' kamatea .
(trg)="b.MAT.4.16.2"> Aga wae lau , mpohilo-ramo-rawo baja to bohe , apa ' mehupa ' -mi eo to mehini mpohinii-ra . "

(src)="b.MAT.4.17.1"> Queriˈ ri tzˈibatal ca .
(src)="b.MAT.4.17.2"> Y tek ri Jesús xapon ri pa tinamit Capernaum , can yacˈariˈ tek xuchop rutzijoxic ri ruchˈabel ri Dios y nubij cˈa chique ri winek : Can titzolin cˈa pe icˈuˈx riqˈui ri Dios , ruma xa can nakaj chic cˈo wi pe ri rajawaren ri caj , xchaˈ ri Jesús chique .
(trg)="b.MAT.4.17.1"> Ntepu ' u ngkai ree , Yesus mpoparata Lolita Pue ' , na ' uli ' : " Medea-mokoi ngkai jeko ' -ni , apa ' neo ' rata-mi tempo-na Alata ' ala jadi ' Magau ' hi dunia ' . "

(src)="b.MAT.4.18.1"> Y tek ri Jesús benak cˈa chuchiˈ ri choy Galilea , xerutzˈet cˈa ye caˈiˈ achiˈaˈ cachˈalal quiˈ .
(src)="b.MAT.4.18.2"> Ri caˈiˈ achiˈaˈ riˈ , ya ri Simón ri nibix chukaˈ Pedro chare , rachibilan ri Andrés ri rachˈalal .
(src)="b.MAT.4.18.3"> Riyeˈ can ye aj chapoy car wi , rumariˈ tek yetajin niquiqˈuek ka ri quiyaˈl chapabel car chupan ri choy .
(trg)="b.MAT.4.18.1"> Bula-na Yesus momako ' hi wiwi ' rano Galilea , mpohilo-i rodua to ntali ompi ' , hanga ' -ra Simon ( to rahanga ' wo ' o Petrus ) hante Andreas ompi ' -na .
(trg)="b.MAT.4.18.2"> Nto ' u toe , bula-ra mebau ' hi rano mojala ' , apa ' toe-mi-rawo bago-ra .

(src)="b.MAT.4.19.1"> Y tek ri Jesús xchˈo quiqˈui ri caˈiˈ aj chapoy tak car riˈ , xubij chique : Quinitzekelbej y xtincˈut chiwech achique rubanic yeˈichˈec pe winek riche ( rixin ) chi yinquitzekelbej .
(trg)="b.MAT.4.19.1"> Na ' uli ' Yesus mpo ' uli ' -raka : " Mai-mokoi ntuku ' -a !
(trg)="b.MAT.4.19.2"> Uma-pokoi mebau ' mpali ' uru .
(trg)="b.MAT.4.19.3"> Ngkai wae lau kuwai ' -koi pobago mpotudui ' tauna mepangala ' hi Aku ' . "

(src)="b.MAT.4.20.1"> Ri caˈiˈ achiˈaˈ riˈ , can yacˈariˈ xquiyaˈ ca ri chapoj car y xquitzekelbej el .
(trg)="b.MAT.4.20.1"> Karapalahii-nami jala ' -ra , pai ' ntepu ' u eo toe mpotuku ' Yesus-ramo .

(src)="b.MAT.4.21.1"> Cˈa jubaˈ cˈa quebiyin apo , tek ri Jesús xerutzˈet cˈa ye caˈiˈ chic achiˈaˈ ri cachˈalal quiˈ .
(src)="b.MAT.4.21.2"> Y ri caˈiˈ achiˈaˈ riˈ , ya ri Jacobo y ri Juan ri ye rucˈajol ri jun achi Zebedeo rubiˈ .
(src)="b.MAT.4.21.3"> Riyeˈ can ya cˈa ri pa jucuˈ yesamej wi riqˈui ri Zebedeo ri quitataˈ , yequicˈojoj cˈa ri quiyaˈl chapabel car .
(src)="b.MAT.4.21.4"> Y xpe cˈa ri Jesús xerusiqˈuij ( xeroyoj ) riche ( rixin ) chi niquitzekelbej .
(trg)="b.MAT.4.21.1"> Oti toe , Yesus mpokaliliu pomako ' -na , nahilo wo ' o-mi rodua to ntali ompi ' : Yakobus pai ' Yohanes , ana ' -na Zebedeus .
(trg)="b.MAT.4.21.2"> Hira ' toe , bula-ra mpokolompehii jala ' -ra hi rala sakaya hante tuama-ra .
(trg)="b.MAT.4.21.3"> Yesus mpokio ' -ra jadi ' topetuku ' -na .

(src)="b.MAT.4.22.1"> Y ri Jacobo y ri Juan , ri ye caˈiˈ achiˈaˈ riˈ , can yacˈariˈ tek xquiyaˈ ca ri quijucuˈ y ri quitataˈ y xquitzekelbej el ri Jesús .
(trg)="b.MAT.4.22.1"> Karapalahii-na wo ' o-mi-rawo sakaya-ra pai ' tuama-ra , mpotuku ' Yesus wo ' o-ramo-rawo .

(src)="b.MAT.4.23.1"> Ri Jesús can ronojel tinamit ri yecˈo pa rucuenta ri Galilea xapon wi , nucˈut cˈa ri ruchˈabel ri Dios chiquiwech ri winek pa tak jay ri kas nicˈut wi ri ruchˈabel ri Dios , nutzijoj cˈa ri lokˈolaj chˈabel ri nichˈo chrij ri rajawaren ri Dios .
(src)="b.MAT.4.23.2"> Yerucˈachojsaj cˈa winek ri jalajoj chi yabilal y kˈaxon ntoc chique .
(trg)="b.MAT.4.23.1"> Yesus modao ' hobo ' hi tana ' Galilea pai ' -i metudui ' hi rala tomi posampayaa .
(trg)="b.MAT.4.23.2"> Mpoparata-i Kareba Lompe ' , na ' uli ' : " Neo ' rata-mi tempo-na Alata ' ala jadi ' Magau ' hi dunia ' . "
(trg)="b.MAT.4.23.3"> Yesus mpaka ' uri ' wo ' o hawe ' ea tauna to peda ' pai ' to keru .

(src)="b.MAT.4.24.1"> Ri rutzijol ri Jesús xapon cˈa pa ronojel tinamit ri yecˈo pa rucuenta ri Siria .
(src)="b.MAT.4.24.2"> Y ri ye yawaˈiˈ xecˈamer cˈa pe chuwech ri Jesús riche ( rixin ) chi yerucˈachojsaj el , yawaˈiˈ ri ma junan ta ruwech yabil ntoc chique .
(src)="b.MAT.4.24.3"> Yecˈo ri can kˈaxon cˈa riche ( rixin ) ri chˈaculaj ri ntoc chique .
(src)="b.MAT.4.24.4"> Yecˈo ri xa itzel tak espíritu ri ye oconek quiqˈui .
(src)="b.MAT.4.24.5"> Yecˈo cˈa ri ye chˈuˈj y yecˈo cˈa chukaˈ ri ye siquirnek .
(src)="b.MAT.4.24.6"> Y can quinojel cˈa ri yawaˈiˈ riˈ xerucˈachojsaj el .
(trg)="b.MAT.4.24.1"> Pobago-na Yesus toe tetolele hi hawe ' ea ngata hi propinsi Siria , alaa-na wori ' tauna tumai doko ' mpohirua ' -ki .
(trg)="b.MAT.4.24.2"> Mpokeni-ra hawe ' ea doo-ra to mpotodohaka to wori ' nyala haki ' -ra pai ' kasusaa ' -ra , ba to nahawi ' seta , ba to limpuangaa ba to pungku .
(trg)="b.MAT.4.24.3"> Napaka ' uri ' -ra omea .

(src)="b.MAT.4.25.1"> Y ri Jesús can xtzekelbex cˈa cuma sibilaj ye qˈuiy winek ri ye petenak pa tak tinamit ri yecˈo pa rucuenta ri Galilea , cuma chukaˈ ri ye petenak pa tak tinamit ri yecˈo pa rucuenta ri Decápolis , ri yepe pa Jerusalem y ri ye petenak pa nicˈaj chic tinamit ri yecˈo pa rucuenta ri Judea .
(src)="b.MAT.4.25.2"> Y can queriˈ chukaˈ , xtzekelbex cuma sibilaj ye qˈuiy winek ri ye petenak cˈa jucˈan chic ruchiˈ ri raken yaˈ Jordán .
(trg)="b.MAT.4.25.1"> Nto ' u toe , wori ' lia tauna to mpotuku ' Yesus .
(trg)="b.MAT.4.25.2"> Ria-ra to ngkai tana ' Galilea , ngkai Dekapolis , ngkai Yerusalem , ngkai tana ' Yudea , pai ' ria wo ' o-ra ngkai dipo ue Yordan .

(src)="b.MAT.5.1.1"> Y tek ri Jesús xerutzˈet chi ye sibilaj ye qˈuiy winek ri quimolon quiˈ , Riyaˈ xjoteˈ cˈa pa ruwiˈ jun juyuˈ , y xtzˈuyeˈ cˈa ka .
(src)="b.MAT.5.1.2"> Y cˈacˈariˈ xquimol apo quiˈ ri ye rudiscípulos riqˈui .
(trg)="b.MAT.5.1.1"> Kanahilo-na Yesus tauna to wori ' toera , manake ' -imi hilou hi bulu ' -na , pai ' -i mohura .
(trg)="b.MAT.5.1.2"> Rata-ramo topetuku ' -na mpomohui ' -i .

(src)="b.MAT.5.2.1"> Y yacˈariˈ tek ri Jesús xuchop nitzijon riche ( rixin ) chi yerutijoj , y xubij cˈa :
(trg)="b.MAT.5.2.1"> Natudui ' -ra , na ' uli ' -raka :

(src)="b.MAT.5.3.1"> Jabel ruwaquikˈij ri winek ri can niquinaˈ pa cánima chi nicˈatzin ri Dios chique , ruma quiche ( quixin ) riyeˈ ri rajawaren ri caj .
(trg)="b.MAT.5.3.1"> " Marasi ' tauna to mpo ' inca kampe ' ahii ' tuwu ' -ra hi poncilo Alata ' ala , apa ' hira ' toe-mi mpai ' to jadi ' ntodea Alata ' ala , pai ' Alata ' ala jadi ' Magau ' -ra .

(src)="b.MAT.5.4.1"> Jabel ruwaquikˈij ri yeˈokˈ chuwech ri Dios , ruma riyeˈ xquebochiˈix ruma ri Dios .
(src)="b.MAT.5.4.2"> Y xquequicot .
(trg)="b.MAT.5.4.1"> Marasi ' tauna to susa ' nono-ra , apa ' Alata ' ala moto mpai ' mpotanta ' u-ra .

(src)="b.MAT.5.5.1"> Jabel ruwaquikˈij ri chˈuchˈuj cánima , ruma riyeˈ xtoc quiche ( quixin ) ri ruwachˈulef ri rutzujun ( rusujun ) ca ri Dios chique .
(trg)="b.MAT.5.5.1"> Marasi ' tauna to dingki ' nono-ra , apa ' hira ' mpai ' to mporata napa to najanci Alata ' ala .

(src)="b.MAT.5.6.1"> Jabel ruwaquikˈij ri can ninum y nicˈat cánima chrij ri chojmilaj cˈaslen riqˈui ri Dios , ruma ri Dios xtuben cˈa chique chi xtichˈuchˈuˈ ka ri cánima .
(trg)="b.MAT.5.6.1"> Marasi ' tauna to doko ' lia jadi ' monoa ' hi poncilo Alata ' ala , apa ' Alata ' ala moto mpai ' to mpowai ' -ra napa to rapali ' toe .

(src)="b.MAT.5.7.1"> Jabel ruwaquikˈij ri can niquijoyowaj quiwech ri winek , ruma riyeˈ can xtijoyowex chukaˈ quiwech .
(trg)="b.MAT.5.7.1"> Marasi ' tauna to ma ' ahi ' hi doo-ra , apa ' Alata ' ala wo ' o mpai ' mpoka ' ahi ' -ra .

(src)="b.MAT.5.8.1"> Jabel ruwaquikˈij ri chˈajchˈoj cánima , ruma riyeˈ can xtiquitzˈet cˈa ruwech ri Dios .
(trg)="b.MAT.5.8.1"> Marasi ' tauna to moroli ' nono-ra , apa ' hira ' mpai ' to mpohilo Alata ' ala .

(src)="b.MAT.5.9.1"> Jabel ruwaquikˈij ri cˈo cánima riche ( rixin ) chi yequibochiˈij ri yebano oyowal , ruma riyeˈ xtibix chique chi ye ralcˈual ri Dios .
(trg)="b.MAT.5.9.1"> Marasi ' tauna to mpopohintuwu ' doo , apa ' hira ' -mi mpai ' to rahanga ' ana ' Alata ' ala .

(src)="b.MAT.5.10.1"> Jabel ruwaquikˈij ri niquikˈaxaj tijoj pokonal pa quikˈaˈ nicˈaj chic , ruma can choj wi ri quicˈaslen chuwech ri Dios .
(src)="b.MAT.5.10.2"> Can jabel wi ruwaquikˈij , ruma chi quiche ( quixin ) riyeˈ ri rajawaren ri caj .
(trg)="b.MAT.5.10.1"> Marasi ' tauna to rabalinai ' sabana mpobabehi-ra konoa Alata ' ala , apa ' hira ' toe-mi mpai ' to jadi ' ntodea Alata ' ala , pai ' Alata ' ala jadi ' Magau ' -ra .

(src)="b.MAT.5.11.1"> Jabel ruwaˈikˈij tek wuma riyin yixyokˈ y tek ri winek itzel niquinaˈ chiwe , y niquibij ronojel itzel chiwij , y tek wuma riyin nitzˈuculux tzij chiwij .
(trg)="b.MAT.5.11.1"> " Marasi ' -koi ane raruge ' -koi tauna , rabalinai ' pai ' rabalihi-koi hante wori ' nyala lolita pebalihi sabana petuku ' -ni hi Aku ' .