# acu/Achuar-NT.xml.gz
# en/English-WEB.xml.gz


(src)="b.MAT.1.1.1"> Ju papikia Jesucristo pachisar aarmawaitai .
(src)="b.MAT.1.1.2"> Jesucristo Davidta weari ayayi .
(src)="b.MAT.1.1.3"> Tura Davidcha Abrahama weari ayayi .
(src)="b.MAT.1.1.4"> Tura Abrahama weari ainau , tura Davidta weari ainau naaringkia ju papinum aarmawaitai .
(trg)="b.MAT.1.1.1"> The book of the genealogy of Jesus Christ , the son of David , the son of Abraham .

(src)="b.MAT.1.2.1"> Abraham Isaacan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.2.2"> Tura Isaac Jacobon yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.2.3"> Tura Jacob Judán tura Judá yachí ainauncha yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.2.1"> Abraham became the father of Isaac .
(trg)="b.MAT.1.2.2"> Isaac became the father of Jacob .
(trg)="b.MAT.1.2.3"> Jacob became the father of Judah and his brothers .

(src)="b.MAT.1.3.1"> Tura Judá Tamaran nuwatak , ni uchirin Faresan tura chikich uchirin Zara naartinun yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.3.2"> Tura Fares Esroman yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.3.1"> Judah became the father of Perez and Zerah by Tamar .
(trg)="b.MAT.1.3.2"> Perez became the father of Hezron .
(trg)="b.MAT.1.3.3"> Hezron became the father of Ram .

(src)="b.MAT.1.4.1"> Tura Esrom Araman yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.4.2"> Tura Aram Aminadaban yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.4.3"> Tura Aminadab Naasónkan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.4.4"> Tura Naasón Salmónkan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.4.1"> Ram became the father of Amminadab .
(trg)="b.MAT.1.4.2"> Amminadab became the father of Nahshon .
(trg)="b.MAT.1.4.3"> Nahshon became the father of Salmon .

(src)="b.MAT.1.5.1"> Tura Salmón Rahaban nuwatak Boozan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.5.2"> Tura Booz Rutan nuwatak Obedan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.5.3"> Tura Obed Isaín yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.5.1"> Salmon became the father of Boaz by Rahab .
(trg)="b.MAT.1.5.2"> Boaz became the father of Obed by Ruth .
(trg)="b.MAT.1.5.3"> Obed became the father of Jesse .

(src)="b.MAT.1.6.1"> Tura Isaí apu Davidtan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.6.2"> Davidka Israela apuri ayayi .
(src)="b.MAT.1.6.3"> Tura David Uríasa nuwarin nuwatak , ni uchirin Salomónkan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.6.1"> Jesse became the father of King David .
(trg)="b.MAT.1.6.2"> David became the father of Solomon by her who had been the wife of Uriah .

(src)="b.MAT.1.7.1"> Tura Salomón Roboaman yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.7.2"> Tura Roboam Abíasan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.7.3"> Tura Abías Asan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.7.1"> Solomon became the father of Rehoboam .
(trg)="b.MAT.1.7.2"> Rehoboam became the father of Abijah .
(trg)="b.MAT.1.7.3"> Abijah became the father of Asa .

(src)="b.MAT.1.8.1"> Tura Asa Josafatan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.8.2"> Tura Josafat Joraman yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.8.3"> Tura Joram Oseasan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.8.1"> Asa became the father of Jehoshaphat .
(trg)="b.MAT.1.8.2"> Jehoshaphat became the father of Joram .
(trg)="b.MAT.1.8.3"> Joram became the father of Uzziah .

(src)="b.MAT.1.9.1"> Tura Oseas Jotaman yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.9.2"> Tura Jotam Acazan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.9.3"> Tura Acaz Ezequíasan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.9.1"> Uzziah became the father of Jotham .
(trg)="b.MAT.1.9.2"> Jotham became the father of Ahaz .
(trg)="b.MAT.1.9.3"> Ahaz became the father of Hezekiah .

(src)="b.MAT.1.10.1"> Tura Ezequías Manasésan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.10.2"> Tura Manasés Amónkan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.10.3"> Tura Amón Josíasan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.10.1"> Hezekiah became the father of Manasseh .
(trg)="b.MAT.1.10.2"> Manasseh became the father of Amon .
(trg)="b.MAT.1.10.3"> Amon became the father of Josiah .

(src)="b.MAT.1.11.1"> Tura Josías Jeconíasan tura Jeconíasa yachí ainaun yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.11.2"> Tura Babilonianmaya apuri Israel ainaun nepetkau asamtai , Israel ainaun achikiar Babilonianam jukiarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.11.1"> Josiah became the father of Jechoniah and his brothers , at the time of the exile to Babylon .

(src)="b.MAT.1.12.1"> Tura Jeconías nuni pujus Salatielan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.12.2"> Tura Salatiel Zorobabelan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.12.1"> After the exile to Babylon , Jechoniah became the father of Shealtiel .
(trg)="b.MAT.1.12.2"> Shealtiel became the father of Zerubbabel .

(src)="b.MAT.1.13.1"> Tura Zorobabel Abiudan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.13.2"> Tura Abiud Eliaquiman yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.13.3"> Tura Eliaquim Azoran yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.13.1"> Zerubbabel became the father of Abiud .
(trg)="b.MAT.1.13.2"> Abiud became the father of Eliakim .
(trg)="b.MAT.1.13.3"> Eliakim became the father of Azor .

(src)="b.MAT.1.14.1"> Tura Azor Sadócan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.14.2"> Tura Sadóc Aquiman yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.14.3"> Tura Aquim Eliudan yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.14.1"> Azor became the father of Sadoc .
(trg)="b.MAT.1.14.2"> Sadoc became the father of Achim .
(trg)="b.MAT.1.14.3"> Achim became the father of Eliud .

(src)="b.MAT.1.15.1"> Tura Eliud Eleazaran yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.15.2"> Tura Eleazar Matánan yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.15.3"> Tura Matán Jacobon yajutmarmiayi .
(trg)="b.MAT.1.15.1"> Eliud became the father of Eleazar .
(trg)="b.MAT.1.15.2"> Eleazar became the father of Matthan .
(trg)="b.MAT.1.15.3"> Matthan became the father of Jacob .

(src)="b.MAT.1.16.1"> Tura Jacob Josén , Marí aishrin yajutmarmiayi .
(src)="b.MAT.1.16.2"> Marísha Jesúsan jurermiayi .
(src)="b.MAT.1.16.3"> Tura Jesúska Yus akupkamu asamtai Mesías inaikiamuitai .
(trg)="b.MAT.1.16.1"> Jacob became the father of Joseph , the husband of Mary , from whom was born Jesus , who is called Christ .

(src)="b.MAT.1.17.1"> Tura Jesúsa weari Abrahamnumia nángkamas Davidnum jeatak catorce ( 14 ) weari inaikiamu armiayi .
(src)="b.MAT.1.17.2"> Tura Davidnumia nángkamas Israel ainau Babilonianam achikmau jeakuri catorce ( 14 ) wearisha inaikiamu armiayi .
(src)="b.MAT.1.17.3"> Nuni nángkamas Mesíasjai mash irumram ataksha catorce ( 14 ) weari inaikiamu armiayi .
(trg)="b.MAT.1.17.1"> So all the generations from Abraham to David are fourteen generations ; from David to the exile to Babylon fourteen generations ; and from the carrying away to Babylon to the Christ , fourteen generations .

(src)="b.MAT.1.18.1"> Jesucristo tu akiinamiayi .
(src)="b.MAT.1.18.2"> Jesúsa nukuri Marín nuwatkataj tusa , José niin chichasmiayi .
(src)="b.MAT.1.18.3"> Tu chichasar kanakar pujuinai , Yuse Wakani kakarmarijai Marí japrukmiayi .
(trg)="b.MAT.1.18.1"> Now the birth of Jesus Christ was like this ; for after his mother , Mary , was engaged to Joseph , before they came together , she was found pregnant by the Holy Spirit .

(src)="b.MAT.1.19.1"> Marí japrukamtai , José nuna nekaa , pengker nintintin asa , aints ainau nuna nekaawarai tusa , takamtaik uuk inaisatas wakerimiayi .
(trg)="b.MAT.1.19.1"> Joseph , her husband , being a righteous man , and not willing to make her a public example , intended to put her away secretly .

(src)="b.MAT.1.20.1"> Tu nintimias pujamtai , Yuse awemamuri Josén karanam wantintukmiayi .
(src)="b.MAT.1.20.2"> Tura chicharak : — Joséya Davidta weariya , ame chichasmaurum María japruku wainiatmek natsaamtsuk jeemin jukita .
(src)="b.MAT.1.20.3"> Yuse Wakani aitkamu asa japruki .
(trg)="b.MAT.1.20.1"> But when he thought about these things , behold , an angel of the Lord appeared to him in a dream , saying , " Joseph , son of David , do n't be afraid to take to yourself Mary , your wife , for that which is conceived in her is of the Holy Spirit .

(src)="b.MAT.1.21.1"> Tura asamtai uchin jurertatui .
(src)="b.MAT.1.21.2"> Turamtai nu uchikia aints ainaun tunaanumia uwemtikratin asamtai , nu uchikia Jesús inaikiatatme , — timiayi .
(src)="b.MAT.1.21.3"> Nuna naaringkia Uwemtikiartin taku tawai .
(trg)="b.MAT.1.21.1"> She shall bring forth a son .
(trg)="b.MAT.1.21.2"> You shall call his name Jesus , for it is he who shall save his people from their sins . "

(src)="b.MAT.1.22.1"> Nu turunatnunka yaanchuik Yuse chichamen etserin aarmia nunisang umikmiayi .
(src)="b.MAT.1.22.2"> Nu aarmauka nuwaitai :
(trg)="b.MAT.1.22.1"> Now all this has happened , that it might be fulfilled which was spoken by the Lord through the prophet , saying ,

(src)="b.MAT.1.23.1"> “ Antuktaram .
(src)="b.MAT.1.23.2"> Nawan aintsjai tumichu japruktinuitai .
(src)="b.MAT.1.23.3"> Tura asa uchin jurertinuitai .
(src)="b.MAT.1.23.4"> Tura uchin Emanuel inaikiatnuitai . ”
(src)="b.MAT.1.23.5"> Nuna ta nuka “ Yus iijai pujawai ” taku tawai .
(trg)="b.MAT.1.23.1"> " Behold , the virgin shall be with child , and shall bring forth a son .
(trg)="b.MAT.1.23.2"> They shall call his name Immanuel " ; which is , being interpreted , " God with us . "

(src)="b.MAT.1.24.1"> Turamtai José shintar , Yuse awemamuri timiaun miatrusang umikmiayi .
(src)="b.MAT.1.24.2"> Tura Marín ni jeen jukimiayi .
(trg)="b.MAT.1.24.1"> Joseph arose from his sleep , and did as the angel of the Lord commanded him , and took his wife to himself ;

(src)="b.MAT.1.25.1"> Tura uchi eemkauri akiintsaing , ni jeen jukiyat , nijaingkia tumatsuk pujus , Marí uchin jurermiayi .
(src)="b.MAT.1.25.2"> Tura uchin jurer , naarin Jesúsan inaikiamiayi .
(trg)="b.MAT.1.25.1"> and did n't know her sexually until she had brought forth her firstborn son .
(trg)="b.MAT.1.25.2"> He named him Jesus .

(src)="b.MAT.2.1.1"> Herodes Judea nungkanam apu pujai , Jesús Belén yaktanam Judea nungkanam akiinamiayi .
(src)="b.MAT.2.1.2"> Jesús akiinau asamtai , nekau aints ainau tsaa taakmanumanini jiinkiar Jerusalénnum jearmiayi .
(src)="b.MAT.2.1.3"> Tura apu Herodes pujamunam jear ,
(trg)="b.MAT.2.1.1"> Now when Jesus was born in Bethlehem of Judea in the days of King Herod , behold , wise men from the east came to Jerusalem , saying ,

(src)="b.MAT.2.2.1"> Herodesan iniinak : — ¿ Judío apuri akiina nusha tuning puja ?
(src)="b.MAT.2.2.2"> Iikia tsaa taakmanumanini angkuaji wainkau asar , apu akiinayi tusar : Ameka Apu wajastatme titasar winiji , — tiarmiayi .
(trg)="b.MAT.2.2.1"> " Where is he who is born King of the Jews ?
(trg)="b.MAT.2.2.2"> For we saw his star in the east , and have come to worship him . "

(src)="b.MAT.2.3.1"> Tinamtai apu Herodes nuna antuk : Wikitjai apunka tusa , napchau nintimramiayi .
(src)="b.MAT.2.3.2"> Turamtai Jerusalénnum pujuinausha mash napchau nintimrarmiayi .
(trg)="b.MAT.2.3.1"> When King Herod heard it , he was troubled , and all Jerusalem with him .

(src)="b.MAT.2.4.1"> Tura asaramtai apu Herodeska sacerdote juuntri ainaun mash untsuk , tura Moisésa chichame nuikiartin ainauncha mash irur : — ¿ Tuning akiinatnuita Cristoa ? — tu iniasmiayi .
(trg)="b.MAT.2.4.1"> Gathering together all the chief priests and scribes of the people , he asked them where the Christ would be born .

(src)="b.MAT.2.5.1"> Tu iniam , Yuse chichamen etserin tu aarmau asamtai aiminak : — Belén yaktanam Judá nungkanam nuni akiinatnuitai .
(src)="b.MAT.2.5.2"> Cristo akiinatniuri pachis aarmauka nuwaitai :
(trg)="b.MAT.2.5.1"> They said to him , " In Bethlehem of Judea , for this is written through the prophet ,

(src)="b.MAT.2.6.1"> Yus chichaak : “ Judá nungkanam yakat Belén tutai mianchauka achatnuitai .
(src)="b.MAT.2.6.2"> Antsu nu yaktanam juun apu akiinatnua nuka Israela weari ainaun inartinuitai .
(src)="b.MAT.2.6.3"> Tura asamtai nu yaktaka chikich yakat Judá nungkanam aa nuna nangkamasang juun atinuitai , ” Yus timiayi .
(src)="b.MAT.2.6.4"> Tu aarmawaitai , — tusar aimkarmiayi .
(trg)="b.MAT.2.6.1"> ' You Bethlehem , land of Judah , are in no way least among the princes of Judah : for out of you shall come forth a governor , who shall shepherd my people , Israel . ' "

(src)="b.MAT.2.7.1"> Tu aiminamtai , apu Herodes nekataj tusa , nekau ainaun tsaa taakmanumanini winiarmia nunaka akanak juki : — ¿ Angkuajisha nekasrumsha warutia wainkamarume ? — tu iniasmiayi .
(trg)="b.MAT.2.7.1"> Then Herod secretly called the wise men , and learned from them exactly what time the star appeared .

(src)="b.MAT.2.8.1"> Tura nuna nekaa , Belén yaktanam awemak : — Nuni wetaram .
(src)="b.MAT.2.8.2"> Turaram uchi pujatsuash tusaram , tenapkesrum nekaataram .
(src)="b.MAT.2.8.3"> Tura wainkaram umisrum waketkiram winasha ujatkataram .
(src)="b.MAT.2.8.4"> Turakrumin wisha wena uchin : Ameka apu wajastatme , titasan wakerajai , — anangkak timiayi .
(trg)="b.MAT.2.8.1"> He sent them to Bethlehem , and said , " Go and search diligently for the young child .
(trg)="b.MAT.2.8.2"> When you have found him , bring me word , so that I also may come and worship him . "

(src)="b.MAT.2.9.1"> Apu Herodes tu akatramu asar , nekau ainau apu jeenia jiinkiar , Belénnum wearmiayi .
(src)="b.MAT.2.9.2"> Tura jinta weenak , angkuajin tsaa taakmanumanini wainkarmia nunaka ataksha wainkarmiayi .
(src)="b.MAT.2.9.3"> Tura nuna wainkar nukap warasarmiayi .
(src)="b.MAT.2.9.4"> Tura uchi pujamunam tupnik angkuaji ketun jiisar , nuke wear jean wainkarmiayi .
(trg)="b.MAT.2.9.1"> They , having heard the king , went their way ; and behold , the star , which they saw in the east , went before them , until it came and stood over where the young child was .

(src)="b.MAT.2.11.1"> Tura jean wainkar nuni wayaawar , uchi nukuri Maríjai pujuinaun wainkarmiayi .
(src)="b.MAT.2.11.2"> Tura wainkar tikishmatrar : — Ameka apu atatme , — tiarmiayi .
(src)="b.MAT.2.11.3"> Tura kichik kichik ni kajurin urakar , ni kajurinia kurin , tura keematai kungkurman , nunia shirikpin mirra tutain uchin susarmiayi .
(trg)="b.MAT.2.11.1"> They came into the house and saw the young child with Mary , his mother , and they fell down and worshiped him .
(trg)="b.MAT.2.11.2"> Opening their treasures , they offered to him gifts : gold , frankincense , and myrrh .

(src)="b.MAT.2.12.1"> Tura arum kashi kaninamtai , Yus nu nekau aints ainaun karanam chicharak : — Judío apuringkia ujatsuk , tupnik atumi nungkari waketkitaram , — timiayi .
(src)="b.MAT.2.12.2"> Tu timiau asar , chikich jintak ni nungkarin waketkiarmiayi .
(trg)="b.MAT.2.12.1"> Being warned in a dream that they should n't return to Herod , they went back to their own country another way .

(src)="b.MAT.2.13.1"> Nekau ainau waketkiaramtai , Yuse awemamuri Josén karanam aneachmau wantintukmiayi .
(src)="b.MAT.2.13.2"> Tura chicharak : — Joséya nantakta .
(src)="b.MAT.2.13.3"> Tura nantakim uchi nukurijai jukim , Egipto nungkanam weta .
(src)="b.MAT.2.13.4"> Apu Herodes uchin eak maatas wakerau asamtai turata .
(src)="b.MAT.2.13.5"> Tura nuni pujakmin , waketkita tusan ujaktatjame , — timiayi .
(trg)="b.MAT.2.13.1"> Now when they had departed , behold , an angel of the Lord appeared to Joseph in a dream , saying , " Arise and take the young child and his mother , and flee into Egypt , and stay there until I tell you , for Herod will seek the young child to destroy him . "

(src)="b.MAT.2.14.1"> Tamati Josésha wári nantaki , uchin nukurijai juki , kashi Egipto nungkanam wearmiayi .
(trg)="b.MAT.2.14.1"> He arose and took the young child and his mother by night , and departed into Egypt ,

(src)="b.MAT.2.15.1"> Tura Egiptonam jear : Herodes jakamtai waketkimi tusar nakasarmiayi .
(src)="b.MAT.2.15.2"> Nu turatnunka pachis yaanchuik Yus ni chichamen etsernun aamtikramiayi .
(src)="b.MAT.2.15.3"> Yus nuna miatrusang umikti tusa turamiayi .
(src)="b.MAT.2.15.4"> Nu aarmauka nuwaitai : “ Egipto nungkanmaya wina Uchirun untsukmiajai . ”
(trg)="b.MAT.2.15.1"> and was there until the death of Herod ; that it might be fulfilled which was spoken by the Lord through the prophet , saying , " Out of Egypt I called my son . "

(src)="b.MAT.2.16.1"> Apu Herodes nekau ainaun taarti tusa naka nakaka ni tacharamtai , wina anangkrua tusa , nukap kajekmiayi .
(src)="b.MAT.2.16.2"> Tura nekau ainaun : ¿ Angkuajin warutia wainkamarume ? nuwik tu iniasu asa , nuna paan nekaa , ni suntarin akupak : “ Uchi aishmang yamai akiinau ainau tura yamai wekaarau ainausha , tura yamai chicharu ainausha , tres musach jeatak Belén yaktanam pujuinau , tura arakchichu pujuinausha mash amuktaram , ” tusa akupkamiayi .
(trg)="b.MAT.2.16.1"> Then Herod , when he saw that he was mocked by the wise men , was exceedingly angry , and sent out , and killed all the male children who were in Bethlehem and in all the surrounding countryside , from two years old and under , according to the exact time which he had learned from the wise men .

(src)="b.MAT.2.17.1"> Tu akatramu asar , uchi ainaun mash maawarmiayi .
(src)="b.MAT.2.17.2"> Nu uchi ainaun maamurin pachis Yuse chichamen etserin Jeremías yaanchuik aarmia nuna miatrusarang umikiarmiayi .
(src)="b.MAT.2.17.3"> Nu aarmauka nuwaitai :
(trg)="b.MAT.2.17.1"> Then that which was spoken by Jeremiah the prophet was fulfilled , saying ,

(src)="b.MAT.2.18.1"> “ Ramá yaktanam nuwa kakar juutmau antuukatnuitai .
(src)="b.MAT.2.18.2"> Nuwa juutu puja nuka Raquelaitai .
(src)="b.MAT.2.18.3"> Ni uchiri mash amutkamu asa , jikiamak kakar juutui .
(src)="b.MAT.2.18.4"> Antsu jikiamtsuk asata tinamaitiat antatsui . ”
(src)="b.MAT.2.18.5"> Tu aarmawaitai .
(src)="b.MAT.2.18.6"> Nu aarmauka apu Herodeska akiintsaing , ukunam atiniun pachis aarmawaitai .
(trg)="b.MAT.2.18.1"> " A voice was heard in Ramah , lamentation , weeping and great mourning , Rachel weeping for her children ; she would n't be comforted , because they are no more . "

(src)="b.MAT.2.19.1"> Tura apu Herodes jakamtai , José Egiptonam pujai , Yuse awemamuri nayaimpinmaya ataksha tari , karanam wantintuk chicharak :
(trg)="b.MAT.2.19.1"> But when Herod was dead , behold , an angel of the Lord appeared in a dream to Joseph in Egypt , saying ,

(src)="b.MAT.2.20.1"> “ Joséya nantakta .
(src)="b.MAT.2.20.2"> Uchin maatas wakerimia nuka yanchuk jakau asamtai , uchi nukurijai jukim Israel nungkanam waketkita , ” timiayi .
(trg)="b.MAT.2.20.1"> " Arise and take the young child and his mother , and go into the land of Israel , for those who sought the young child 's life are dead . "

(src)="b.MAT.2.21.1"> Tamati José nantaki uchin nukurijai juki , Israel nungkanam waketkimiayi .
(trg)="b.MAT.2.21.1"> He arose and took the young child and his mother , and came into the land of Israel .

(src)="b.MAT.2.22.1"> Tura nuni jear , ni apari jakau asamtai , Herodesa uchiri Arequelao naartin Judea nungkanam aints ainaun inawai tamaun antuk , José nuni wetan shamiayi .
(src)="b.MAT.2.22.2"> Tura karanam : Israel nungkanam weep timiaun antuku asa , Galilea nungkanam wemiayi .
(trg)="b.MAT.2.22.1"> But when he heard that Archelaus was reigning over Judea in the place of his father , Herod , he was afraid to go there .
(trg)="b.MAT.2.22.2"> Being warned in a dream , he withdrew into the region of Galilee ,

(src)="b.MAT.2.23.1"> Tura Galilea nungkanam pujustas , Nazaret yaktanam wemiayi .
(src)="b.MAT.2.23.2"> Nu turunamuka yaanchuik Yuse chichamen etserin timiaun miatrusang umikmiayi .
(src)="b.MAT.2.23.3"> Nu Jesúsan pachis timiauka nuwaitai : “ Nazaretnumia aintsuitai tiartinuitai . ”
(trg)="b.MAT.2.23.1"> and came and lived in a city called Nazareth ; that it might be fulfilled which was spoken through the prophets : " He will be called a Nazarene . "

(src)="b.MAT.3.1.1"> Jesús tuke Nazaretnum pujamtai , imiakratin Juan Judea nungkanam taa , numi atsamunam Yuse chichamen etsermiayi .
(trg)="b.MAT.3.1.1"> In those days , John the Baptizer came , preaching in the wilderness of Judea , saying ,

(src)="b.MAT.3.2.1"> Tura aints ainaun chicharak : — Yus aints ainaun nayaimpinmaya inartin kinta jeau asamtai , atumi tunaari inaisaram tuke Yus nemarkataram , — timiayi .
(trg)="b.MAT.3.2.1"> " Repent , for the Kingdom of Heaven is at hand ! "

(src)="b.MAT.3.3.1"> Yaanchuik Juankun pachis Yuse chichame etserin Isaías aarmia nuna miatrusang umikmiayi .
(src)="b.MAT.3.3.2"> Nu aarmauka nuwaitai : Numi atsamunam aints taa kakar chichaak : “ Aints ainau apu wekaasatniun jintan tupin iwiarina nunisrumek atumi ninti iwiarataram , ” timiayi .
(src)="b.MAT.3.3.3"> Tu aarmawaitai .
(trg)="b.MAT.3.3.1"> For this is he who was spoken of by Isaiah the prophet , saying , " The voice of one crying in the wilderness , make ready the way of the Lord .
(trg)="b.MAT.3.3.2"> Make his paths straight . "

(src)="b.MAT.3.4.1"> Juan kamiyu uren kachumnuyayi .
(src)="b.MAT.3.4.2"> Tura peetirincha nuwap najanamun peeyayi .
(src)="b.MAT.3.4.3"> Tura manchincha yuyayi .
(src)="b.MAT.3.4.4"> Tura wapasa yumirincha uminuyayi .
(trg)="b.MAT.3.4.1"> Now John himself wore clothing made of camel 's hair , with a leather belt around his waist .
(trg)="b.MAT.3.4.2"> His food was locusts and wild honey .

(src)="b.MAT.3.5.1"> Tura Yuse chichamen etsermatai , Jerusalénnumia aints ainau , tura Judea nungkanmaya ainausha , tura Jordán entsanam arakchichu pujuinausha untsuri Juan etsermaun antukartas kaunkarmiayi .
(trg)="b.MAT.3.5.1"> Then people from Jerusalem , all of Judea , and all the region around the Jordan went out to him .

(src)="b.MAT.3.6.1"> Tura aints ainau : Yus wína tunaarun sakturat tusar ni tunaarin etserkaramtai , Juan nu aints ainaun Jordánnum imaimiayi .
(trg)="b.MAT.3.6.1"> They were baptized by him in the Jordan , confessing their sins .

(src)="b.MAT.3.7.1"> Turamtai fariseo ainau , tura saduceo ainausha untsuri Juan aints ainaun imiaamun jiisartas kaunkarmiayi .
(src)="b.MAT.3.7.2"> Tura kaunkaramtai , Juan nu aints ainaun chicharak : — Atumka napia tumau ainarmincha ¿ yaachia atumin mairam uwemratatrume turamiarume ?
(src)="b.MAT.3.7.3"> Atumka nangkamrum : Wisha mainka uwemrainjapi , tura Yuska winaka wait wajaktinnaka suruschaintapi ¿ tu nintimsarmesha pujarme ?
(trg)="b.MAT.3.7.1"> But when he saw many of the Pharisees and Sadducees coming for his baptism , he said to them , " You offspring of vipers , who warned you to flee from the wrath to come ?

(src)="b.MAT.3.8.1"> Nekasrum uwemratasrum wakerakrumka , atumi tunaaringkia inaisaram ukuktaram .
(trg)="b.MAT.3.8.1"> Therefore bring forth fruit worthy of repentance !

(src)="b.MAT.3.9.1"> Atumka nangkamrum : Iikia Abrahama uchirinji , tura asar Yuse aintsri ainiaji tarume .
(src)="b.MAT.3.9.2"> Antsu wikia tajarme : Yuska ju kaya tepa junaka juki : Juka Abrahama weari ati tusa , ningki wakerakka turamnawaitai .
(trg)="b.MAT.3.9.1"> Do n't think to yourselves , ' We have Abraham for our father , ' for I tell you that God is able to raise up children to Abraham from these stones .

(src)="b.MAT.3.10.1"> Atumka numi nerechua nunisketrume .
(src)="b.MAT.3.10.2"> Tura aints jachan juki numi nerechun ajak nuna kanawen charur epeawai .
(src)="b.MAT.3.10.3"> Yuska nu aintsua nunisketai .
(src)="b.MAT.3.10.4"> Atumi tunaari inait nakitakrumka , nekasrum wait wajaktinuitrume .
(trg)="b.MAT.3.10.1"> " Even now the axe lies at the root of the trees .
(trg)="b.MAT.3.10.2"> Therefore every tree that does n't bring forth good fruit is cut down , and cast into the fire .

(src)="b.MAT.3.11.1"> Atumi tunaari inaisaram Yus umirkataram tusan , wikia aya entsanmak imiajrume .
(src)="b.MAT.3.11.2"> Antsu wína ukurun winitata nuka wína nangkatusang kakaram atatui .
(src)="b.MAT.3.11.3"> Wikia mianchau asan , natsaamakun ni sapatrin takuschatnuitjai .
(src)="b.MAT.3.11.4"> Yuse Wakani Yusnau ainautirmi nintin piatramkatatrume .
(src)="b.MAT.3.11.5"> Antsu Yus umirchau ainautirminka ji kajintrashtinnum japramatatrume .
(trg)="b.MAT.3.11.1"> I indeed baptize you in water for repentance , but he who comes after me is mightier than I , whose shoes I am not worthy to carry .
(trg)="b.MAT.3.11.2"> He will baptize you in the Holy Spirit .

(src)="b.MAT.3.12.1"> Niisha Yusnau ainaun , tura Yusen umirchau ainauncha akantratnuitai .
(src)="b.MAT.3.12.2"> Aints trigon pakawa nunisang turatnuitai .
(src)="b.MAT.3.12.3"> Trigo jingkiajincha , tura saapencha akankatas pear su su umpui jingkiajinak juwawai tura jeanam ukuawai .
(src)="b.MAT.3.12.4"> Antsu saapen epeawai .
(src)="b.MAT.3.12.5"> Yuscha nunisang niinu ainaunka ni jeen jukiartinuitai .
(src)="b.MAT.3.12.6"> Antsu niin umirchau ainaunka ji kajintrashtinnum japatnuitai , — Juan etserak timiayi .
(trg)="b.MAT.3.12.1"> His winnowing fork is in his hand , and he will thoroughly cleanse his threshing floor .
(trg)="b.MAT.3.12.2"> He will gather his wheat into the barn , but the chaff he will burn up with unquenchable fire . "

(src)="b.MAT.3.13.1"> Nunia Jesús Galilea nungkanmaya jiinki , Jordán entsanam wína imiatti tusa Juankun werimiayi .
(trg)="b.MAT.3.13.1"> Then Jesus came from Galilee to the Jordan to John , to be baptized by him .

(src)="b.MAT.3.14.1"> Tura wainiat Juan Jesúsan imaichmin nekapeak chicharak : — Ame nekasam wína imiatmin ayatum ¿ wína imiatit tusam winam ? — timiayi .
(trg)="b.MAT.3.14.1"> But John would have hindered him , saying , " I need to be baptized by you , and you come to me ? "

(src)="b.MAT.3.15.1"> Tu iniam Jesús ayaak : — Ja ai , yamaikia imiatia .
(src)="b.MAT.3.15.2"> Yus turataram turamin asamtai , nuka mash umikminuitji , — timiayi .
(src)="b.MAT.3.15.3"> Tamati Juan Jesúsan imaimiayi .
(trg)="b.MAT.3.15.1"> But Jesus , answering , said to him , " Allow it now , for this is the fitting way for us to fulfill all righteousness . "
(trg)="b.MAT.3.15.2"> Then he allowed him .

(src)="b.MAT.3.16.1"> Tura imiaim , Jesús entsanmaya jiinki , nayaim uranniun wainkamiayi .
(src)="b.MAT.3.16.2"> Turamtai Yuse Wakani yapangma tumau Jesúsa muuken winitmiayi .
(trg)="b.MAT.3.16.1"> Jesus , when he was baptized , went up directly from the water : and behold , the heavens were opened to him .
(trg)="b.MAT.3.16.2"> He saw the Spirit of God descending as a dove , and coming on him .

(src)="b.MAT.3.17.1"> Turamtai nayaimpinmaya chichaman antukarmiayi .
(src)="b.MAT.3.17.2"> Nu chichamka nuwaitai . — Juka wína Uchiruitai , wína aneetiruitai .
(src)="b.MAT.3.17.3"> Niin pengker nintimtusan pujajai , — Yus timiayi .
(trg)="b.MAT.3.17.1"> Behold , a voice out of the heavens said , " This is my beloved Son , with whom I am well pleased . "

(src)="b.MAT.4.1.1"> Yuse Wakani Jesúsan engkemtuau asa , aints atsamunam Jesús Satanásjai nekapnaisati tusa akupkamiayi .
(trg)="b.MAT.4.1.1"> Then Jesus was led up by the Spirit into the wilderness to be tempted by the devil .

(src)="b.MAT.4.2.1"> Tura akupkamu asa , nu nungkanam cuarenta ( 40 ) kinta ijiarma pujus yaparmiayi .
(trg)="b.MAT.4.2.1"> When he had fasted forty days and forty nights , he was hungry afterward .

(src)="b.MAT.4.3.1"> Tura timiá tsukamak pujamtai , Satanás nuna wainak : Watska , wína chichamrun umirtukchatpiash tusa , Jesúsan nekapsatas chicharak : — Nekasam Yuse Uchiritkumka ¿ waruka nangkamisha yaparusha pujame ?
(src)="b.MAT.4.3.2"> ¿ Warukaya kaya tepa ju jukim yuwatasam pang najantsume ? — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.3.1"> The tempter came and said to him , " If you are the Son of God , command that these stones become bread . "

(src)="b.MAT.4.4.1"> Tamaitiat Jesús ayaak : — Atsa , turashtatjai .
(src)="b.MAT.4.4.2"> Yuse chichame tu aarmawaitai : “ Aints aya yutanak yutanak nintimtinauka tukeka pujuschartinuitai .
(src)="b.MAT.4.4.3"> Antsu Yuse chichamen nintimtinauka nekasar tuke pujusartinuitai , ” — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.4.1"> But he answered , " It is written , ' Man shall not live by bread alone , but by every word that proceeds out of the mouth of God . ' "

(src)="b.MAT.4.5.1"> Nuniangka Satanás Jesúsan ayas , pengker yaktanam Jerusalén tutainum umamiayi .
(src)="b.MAT.4.5.2"> Tura Yus seatai juun jea yakí wajakmanum iwiak ,
(trg)="b.MAT.4.5.1"> Then the devil took him into the holy city .
(trg)="b.MAT.4.5.2"> He set him on the pinnacle of the temple ,

(src)="b.MAT.4.6.1"> ataksha nekapsatas chicharak : — Nekasam Yuse Uchiritkumka , tsekengkim yakiiya ayaarta .
(src)="b.MAT.4.6.2"> Yuse chichamesha tu aarmawaitai : “ Yus ni awemamuri irunun amin waitmakarti tusa inartinuitai .
(src)="b.MAT.4.6.3"> Turamtai nawemin kayan tukumkai tusar , Yuse awemamuri ainau ni uwejejai achirmakartatui ” tu aarmau asamtai , tsekengkim yakiiya ayaarta , — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.6.1"> and said to him , " If you are the Son of God , throw yourself down , for it is written , ' He will put his angels in charge of you . ' and , ' On their hands they will bear you up , so that you do n't dash your foot against a stone . ' "

(src)="b.MAT.4.7.1"> Tamaitiat Jesús ayaak : — Atsa , turashtatjai .
(src)="b.MAT.4.7.2"> Chikich aarmausha tu aarmawaitai : “ Atumi Yusri atumi Apuri asamtai , nangkamrum nekapsatasrum wakerukairap , ” — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.7.1"> Jesus said to him , " Again , it is written , ' You shall not test the Lord , your God . ' "

(src)="b.MAT.4.8.1"> Tamati nunia Satanás Jesúsan ataksha ayas , mura nekas juunnum iwiakmiayi .
(src)="b.MAT.4.8.2"> Tura nuni mash nungka aa nuna , tura nu nungkanmaya yakat ainauncha , nekas pengker aa nunasha mash inaktusmiayi .
(trg)="b.MAT.4.8.1"> Again , the devil took him to an exceedingly high mountain , and showed him all the kingdoms of the world , and their glory .

(src)="b.MAT.4.9.1"> Tura Satanás chicharak : — Ju nungka ainau mash winaruitai .
(src)="b.MAT.4.9.2"> Turayatun tikishmatruram : Ameka wína Apuruitme turutkumningkia , junaka mash aminu ati tusan susatatjame , — anangkak timiayi .
(trg)="b.MAT.4.9.1"> He said to him , " I will give you all of these things , if you will fall down and worship me . "

(src)="b.MAT.4.10.1"> Tamaitiat Jesús ayaak : — Satanása weta .
(src)="b.MAT.4.10.2"> Yuse chichame tu aarmawaitai : “ Atumi Yusri atumi Apuri asamtai : Ameketme Apum titaram .
(src)="b.MAT.4.10.3"> Turaram atumi Yusri nuke umirkataram , ” — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.10.1"> Then Jesus said to him , " Get behind me , Satan !
(trg)="b.MAT.4.10.2"> For it is written , ' You shall worship the Lord your God , and you shall serve him only . ' "

(src)="b.MAT.4.11.1"> Tamati Satanás Jesúsan nepetkatatkama tujintak ukukmiayi .
(src)="b.MAT.4.11.2"> Turamtai Yuse awemamuri nayaimpinmaya Jesúsan kakamtikrartas kautkarmiayi .
(trg)="b.MAT.4.11.1"> Then the devil left him , and behold , angels came and served him .

(src)="b.MAT.4.12.1"> Imiakratin Juankun achikiar kársernum engkewaramtai , Jesús Galilea nungkanam waketkimiayi .
(trg)="b.MAT.4.12.1"> Now when Jesus heard that John was delivered up , he withdrew into Galilee .

(src)="b.MAT.4.13.1"> Tura Nazaretnum jea , nuningkia pujuschamiayi , antsu nunia jiinki Zabulón nungkanam , tura Neftalí nungkanmasha Capernaum yaktanam juun kucha yantamen pujustas wemiayi .
(trg)="b.MAT.4.13.1"> Leaving Nazareth , he came and lived in Capernaum , which is by the sea , in the region of Zebulun and Naphtali ,

(src)="b.MAT.4.14.1"> Tura asa yaanchuik Yuse chichamen etserin Isaías naartin nu nungkanmaya ainaun pachis aarmia nunaka miatrusang umikmiayi .
(src)="b.MAT.4.14.2"> Nu aarmauka nuwaitai :
(trg)="b.MAT.4.14.1"> that it might be fulfilled which was spoken through Isaiah the prophet , saying ,

(src)="b.MAT.4.15.1"> “ Yaanchuik Israela uchiri Zabulón naartinu weari ainausha nunia Neftalí weari ainausha juun kucha yantamen puju armiayi .
(src)="b.MAT.4.15.2"> Nu nungkasha Galilea tutayi .
(src)="b.MAT.4.15.3"> Nuni Israelchau ainau untsuri pujusar , Jordán entsa majincha untsuri pujuinawai .
(trg)="b.MAT.4.15.1"> " The land of Zebulun and the land of Naphtali , toward the sea , beyond the Jordan , Galilee of the Gentiles ,

(src)="b.MAT.4.16.1"> Nunia aints ainau tunau asar , teenam pujuinawa nunisarang pujú armiayi .
(src)="b.MAT.4.16.2"> Tura nuni pujuinau yamaikia uwemratin chichaman antukar , aints paaniun waininawa nunisarang pujusarmiayi .
(src)="b.MAT.4.16.3"> Nu aints ainau jakawa nunisarang teenam pujuinayat , nu paaniunka wainkarmiayi . ”
(src)="b.MAT.4.16.4"> Tu aarmawaitai .
(trg)="b.MAT.4.16.1"> the people who sat in darkness saw a great light , to those who sat in the region and shadow of death , to them light has dawned . "

(src)="b.MAT.4.17.1"> Nunia Jesús Yuse chichamen etsertan nangkamamiayi .
(src)="b.MAT.4.17.2"> Tura chichaak : — Yus nayaimpinmaya aints ainaun inartin kinta jeatak wajasi .
(src)="b.MAT.4.17.3"> Tura asamtai atumi tunaari inaisaram tuke Yus nemarkataram , — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.17.1"> From that time , Jesus began to preach , and to say , " Repent !
(trg)="b.MAT.4.17.2"> For the Kingdom of Heaven is at hand . "

(src)="b.MAT.4.18.1"> Jesús Galilea nungkanam juun kucha kaanmatkarin wekaas , namakan achiun jimiaran wainkamiayi .
(src)="b.MAT.4.18.2"> Nuka namakan achikiartas reden juun kuchanam ujungkarmiayi .
(src)="b.MAT.4.18.3"> Nu aintsu naaringkia Simón Pedroyayi .
(src)="b.MAT.4.18.4"> Nuna yachí naaringkia Andrésuyayi .
(trg)="b.MAT.4.18.1"> Walking by the sea of Galilee , he saw two brothers : Simon , who is called Peter , and Andrew , his brother , casting a net into the sea ; for they were fishermen .

(src)="b.MAT.4.19.1"> Tura Jesús nu aintsun wainak chicharak : — Wína nemartustaram .
(src)="b.MAT.4.19.2"> Tura namak achiarme nutiksarmek aints ainau wina chichamur ujakmintrum , — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.19.1"> He said to them , " Come after me , and I will make you fishers for men . "

(src)="b.MAT.4.20.1"> Tamati nuna antukar , ni rederin japawar ukukiar , Jesúsjai tsaniasar wearmiayi .
(trg)="b.MAT.4.20.1"> They immediately left their nets and followed him .

(src)="b.MAT.4.21.1"> Tura arakchichu wekaasar , juun Zebedeo naartiniun ni uchiri Santiagojai , tura Juanjai ni rederin kanunam apainak pujuinaun wainkamiayi .
(src)="b.MAT.4.21.2"> Tura wainak Jesús chicharak : — Wína nemartustaram , — timiayi .
(trg)="b.MAT.4.21.1"> Going on from there , he saw two other brothers , James the son of Zebedee , and John his brother , in the boat with Zebedee their father , mending their nets .
(trg)="b.MAT.4.21.2"> He called them .

(src)="b.MAT.4.22.1"> Tamati Santiagosha , tura Juansha ayu tusar , kanunmaya jiinkiar ni aparinka ukukiar , Jesúsjai tsaniasar wekaasarmiayi .
(trg)="b.MAT.4.22.1"> They immediately left the boat and their father , and followed him .

(src)="b.MAT.4.23.1"> Tura Jesús Galilea nungkanam wekaas , chikich chikich yaktanam iruntai jeanam waya , nunia aints ainaun nuiniarmiayi .
(src)="b.MAT.4.23.2"> Tura nuiniak : Yus aints ainaun tu inartinuitai tusa , Yusnum uwemratin chichaman etserkamiayi .
(src)="b.MAT.4.23.3"> Tura aints sungkurmakar pujuinaun , tura najaiminak pujuinauncha mash tsuwarmiayi .
(trg)="b.MAT.4.23.1"> Jesus went about in all Galilee , teaching in their synagogues , preaching the Good News of the Kingdom , and healing every disease and every sickness among the people .

(src)="b.MAT.4.24.1"> Tura asamtai Siria nungkanam pujuinausha Jesús tsuwakratmaun nekawarmiayi .
(src)="b.MAT.4.24.2"> Tura nuna nekawar , jainauncha tura sungkurintin ainauncha , tura najaiminak pujuinauncha , tura iwianchrintin ainauncha , tura waurinak pujuinauncha , tura wekaichau ainauncha Jesúsnum itaarmiayi .
(src)="b.MAT.4.24.3"> Tura itaaramtai Jesús nu aints ainaun tsuwarmiayi .
(trg)="b.MAT.4.24.1"> The report about him went out into all Syria .
(trg)="b.MAT.4.24.2"> They brought to him all who were sick , afflicted with various diseases and torments , possessed with demons , epileptics , and paralytics ; and he healed them .

(src)="b.MAT.4.25.1"> Tura asamtai Galilea nungkanmaya ainau , tura Decápolis yaktanmaya ainausha , tura Jerusalén yaktanmaya ainausha , tura Judea nungkanmaya ainausha , tura Jordán entsa amajin pujuinausha untsuri Jesúsan nemariarmiayi .
(trg)="b.MAT.4.25.1"> Great multitudes from Galilee , Decapolis , Jerusalem , Judea and from beyond the Jordan followed him .

(src)="b.MAT.5.1.1"> Aints timiá untsuri kaunkaru asaramtai , Jesús nu aints ainaun ukuki , mura waka nuni keemsamiayi .
(src)="b.MAT.5.1.2"> Turamtai ni nuiniatiri ainausha nuni wakaar , nijai tsaniasar keemsarmiayi .
(trg)="b.MAT.5.1.1"> Seeing the multitudes , he went up onto the mountain .
(trg)="b.MAT.5.1.2"> When he had sat down , his disciples came to him .

(src)="b.MAT.5.2.1"> Tura keemsaramtai , Jesús nuiniatan nangkamamiayi .
(trg)="b.MAT.5.2.1"> He opened his mouth and taught them , saying ,

(src)="b.MAT.5.3.1"> Nunia Jesús ni nuiniatirin nuiniak : “ Aints ainau : Iikia nekasar Yuse Wakani yuumaji , tu nintimsar pujuinauka Yusnum tuke pujusartin asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.3.1"> " Blessed are the poor in spirit , for theirs is the Kingdom of Heaven .

(src)="b.MAT.5.4.1"> Tura ni tunaarin nintimsar wake mesekar juutinak pujuinauka Yus ni tunaarin tsangkuramu asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.4.1"> Blessed are those who mourn , for they shall be comforted .

(src)="b.MAT.5.5.1"> Tura jampechu ainaun Yus yamaram nungkanam pujusarti timiau asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.5.1"> Blessed are the gentle , for they shall inherit the earth .

(src)="b.MAT.5.6.1"> Tura yaparinawa nunisarang tura kitaminawa nunisarang Yuse wakeramurin najanawartas wakerinauka , Yus turuwarti tusa yaingmau asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.6.1"> Blessed are those who hunger and thirst after righteousness , for they shall be filled .

(src)="b.MAT.5.7.1"> Tura chikich ainaun wait anentin ainaunka Yuscha niincha nunisang wait anentamu asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.7.1"> Blessed are the merciful , for they shall obtain mercy .

(src)="b.MAT.5.8.1"> Tura péngke nintintin ainau Yusnum jear , Yusen wainkartin asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.8.1"> Blessed are the pure in heart , for they shall see God .

(src)="b.MAT.5.9.1"> Tura aints chikich ainaun : Maanitsuk asataram tinu ainaunka pachis Yus : Wína uchir ainawai timiau asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.9.1"> Blessed are the peacemakers , for they shall be called children of God .

(src)="b.MAT.5.10.1"> Tura aints Yuse wakeramurin najaninak wait wajainauka tuke nangkantsuk Yusnum pujusartin asar warasartinuitai .
(trg)="b.MAT.5.10.1"> Blessed are those who have been persecuted for righteousness ' sake , for theirs is the Kingdom of Heaven .

(src)="b.MAT.5.11.1"> Atumka wína umirtuku asakrumin , aints ainau atumin jiyatminak , tura pasé awajtaminak , atumin pachitmasar waitrinak pasé chichainamtaisha warastinuitrume .
(trg)="b.MAT.5.11.1"> " Blessed are you when people reproach you , persecute you , and say all kinds of evil against you falsely , for my sake .