# th/ted2020-242.xml.gz
# tlh/ted2020-242.xml.gz
(src)="1"> ไม่มีอะไรจะใหญ่หรืออายุมากไปกว่าเอกภพ
(trg)="1"> ' u ' tIn law ' Hoch tIn puS . ' u ' qan law ' Hoch qan puS .
(src)="2"> คำถามที่ผมจะพูดถึงในวันนี้คือ ข้อหนึ่ง เรามาจากไหน ?
(trg)="2"> vay ' vIghel vIneH , nuqDaq ' oH mungmaj 'e ' ?
(src)="3"> เอกภพเกิดขึ้นได้อย่างไร ? เราโดดเดี่ยวในเอกภพหรือไม่ ?
(trg)="3"> chay ' chenpu ' ' u ' ? ' u 'Daq mamob 'a ' ?
(src)="4"> มีสิ่งมีชีวิตอื่นไหมในห้วงอวกาศ ?
(trg)="4"> latlh yuQmeyDaq yaghmey lutu 'lu ' ' a ' ?
(src)="5"> อนาคตของมนุษยชาติจะเป็นอย่างไร ?
(trg)="5"> nuq ' oH Human Segh San 'e ' ?
(src)="6"> ก่อนช่วงทศวรรษ 1920 ทุกคนเชื่อว่าเอกภพต้องคงที่ และไม่เปลี่ยนแปลงตามกาลเวลา
(trg)="6"> qaSpa ' tera ' maH DIS poH 1920 choHbe ' ' u ' ' e ' luHar Hoch .
(src)="7"> ภายหลังจึงพบว่าแท้จริงเอกภพกำลังขยายตัว
(trg)="7"> SachtaH ' u ' ghIq net tu ' .
(src)="8"> แกแล็กซีอื่นกำลังเคลื่อนตัวออกห่างเรา แสดงว่าแกแล็กซีเหล่านี้ต้องเคยใกล้กันมาก่อนในอดีต
(trg)="8"> cholHa 'taH qIbmey Hop. vaj ' op poH ret wa ' DaqDaq Sumbej .
(src)="9"> หากคิดย้อนกลับไป จะถึงจุดหนึ่งที่เราเคยอัดกันกว่าปลากระป๋อง เมื่อ 15,000 ล้านปีที่แล้ว นั่นคือบิ๊กแบง จุดเริ่มต้นของเอกภพ
(trg)="9"> mIwvam wInuDchugh , vaj ngoD wItlhoj : 15 000 000 000 ben wa ' DaqDaq Hoch qIbmey lutu 'lu ' . ngugh qaS SachchoHghach 'a ' , ' u ' chenchoHghach .
(src)="10"> ว่าแต่ มีอะไรก่อนบิ๊กแบงหรือไม่ ?
(trg)="10"> qaSpa ' SachchoHghach 'a ' , vay ' tu 'lu ' ' a ' ?
(src)="11"> หากไม่มี อะไรสร้างเอกภพขึ้นมา ?
(trg)="11"> ngugh pagh tu 'lu 'chugh , ' u ' chenmoH nuq ?
(src)="12"> ทำไมเอกภพจึงเกิดจากบิ๊กแบงในลักษณะนั้น ?
(trg)="12"> qatlh ' u ' chenmoH SachchoHghach 'a ' , ' ej qatlh jaS chenbe ' ' u ' .
(src)="13"> เราเคยคิดว่าทฤษฎีกำเนิดเอกภพ สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ส่วน ส่วนแรกคือ กฎฟิสิกส์ต่าง ๆ
(trg)="13"> cha ' ' ay 'mey ghaj ' u ' nger naQ ' e ' wIHarpu ' . chutmey 'e ' pabbogh ' u ' lutu 'lu ' .
(src)="14"> เช่น สมการแมกซ์เวลล์และสัมพัทธภาพทั่วไป ที่กำหนดวิวัฒนาการเอกภพ กำหนดสภาวะให้ทุกอณูเอกภพชั่วขณะพร้อมกัน
(trg)="14.1"> Maxwell ' ul peQ je nger .
(trg)="14.2"> Einstein tlham nger. latlh chutmey je. chutmeyvam pablu 'chu 'taH choHtaHvIS ' u ' Dotlh .
(src)="15"> และส่วนที่สองที่เลี่ยงไม่ได้เลย ก็คือสภาวะแรกเริ่มของเอกภพ
(trg)="15"> chutmeyvam ' oH ' u ' nger naQ ' ay ' wa ' ' e ' . ' u ' Dotlh wa 'DIch ' oH ' ay ' cha ' ' e ' .
(src)="16"> เราก้าวหน้าไปได้ดีในส่วนแรก เราเข้าใจกฎวิวัฒนาการ ในทุกสภาพการณ์เว้นก็แต่ที่สุดโต่งที่สุด
(trg)="16"> ' ay ' wa ' wIyajchoHchu 'lI ' . ghu 'mey le ' wIyajchu 'be 'bogh lutu 'lu ' ' ach tlhoS choHtaHghach chutmey DIyaj .
(src)="17"> แต่สำหรับสภาวะแรกเริ่มของเอกภพนั้น เราเคยเข้าใจมันน้อยมาก
(trg)="17"> ' a qen ' u ' Dotlh wa 'DIch wISovbe 'chu ' . pImchugh chuqmey poHmey je ,
(src)="18"> อย่างไรก็ตาม การแบ่งทฤษฎีออกเป็นสองส่วนคือ กฎวิวัฒนาการ และ สภาวะตั้งต้นนั้น ถีอว่าเวลาและอวกาศเป็นคนละสิ่งที่แยกขาดกัน
(trg)="18"> vaj pIm nger ' ay 'mey . ' a chuqmey Da poHmey .
(src)="19"> แต่ในภาวะสุดโต่งนั้น อิทธิพลของสัมพัทธภาพทั่วไปร่วมกับทฤษฎีควอนตัม ส่งผลให้เวลาเสมือนเป็นมิติหนึ่งของอวกาศ
(trg)="19"> ' e ' luchaw ' ngermey chu ' qaStaHvIS ghu 'mey le ' . vaj pImbe ' poHmey chuqmey je .
(src)="20"> แปลว่าเวลาและอวกาศมิใช่สิ่งที่แยกขาดจากกันอีกต่อไป ทำให้กฎวิวัฒนาการสามารถระบุสภาวะแรกเริ่มของเอกภพได้
(trg)="20"> vaj chutmey DIyajchu 'DI ' , ' u ' Dotlh wa 'DIch wISovlaH. chen 'eghmoHlaH ' u ' .
(src)="21"> หมายความว่า เอกภพสามารถสร้างตัวขึ้นมาได้โดยไม่ต้องมีอะไรอยู่ก่อน เรายังคำนวณความน่าจะเป็นได้ว่าเมื่อแรกกำเนิดนั้น
(trg)="21.1"> nuq ' oHpu ' ' u ' Dotlh wa 'DIch 'e ' ?
(trg)="21.2"> DuH Dotlhmey law ' . ghaytan qaSbogh DuHmey lutu 'lu ' ' ej ghaytanHa ' qaSbogh DuHmey lutu 'lu ' .
(src)="22"> เอกภพมีสภาพต่างจากนี้ ซึ่งผลคำนวณนี้สอดคล้องเป็นอย่างดี
(trg)="22"> wISImlaH. chenpu 'DI ' ' u ' woj law ' tlhuDlu ' .
(src)="23"> กับผลสังเกตการณ์จากดาวเทียม WMAP ในการตรวจวัด รังสีไมโครเวฟพื้นหลังของจักรวาล ซึ่งเป็นภาพประทับของเอกภพช่วงแรกกำเนิด
(trg)="23"> ' u ' Qup cha 'bogh mIllogh 'e ' luchenmoHmeH tejpu ' WMAP SIbDoH woj noch patmey lulo 'ta ' . ' u ' Qup qechmeymaj rurqu ' mIlloghvam .
(src)="24"> เราเชื่อว่าเราไขปริศนากำเนิดสรรพสิ่งเป็นที่เรียบร้อยแล้ว
(trg)="24"> chen 'eghmoHghach Qatlh wIyajlaw ' .
(src)="25"> บางทีน่าจดสิทธิบัตรเอกภพไว้ แล้วเก็บค่าธรรมเนียมทุกคนสำหรับการมีตัวตนนะครับ
(trg)="25"> chaq ' u ' ' oghlaHghach chaw ' wIDoQnIS ghIq maHvaD DIlnIS ' u ' Dabbogh Hoch 'e ' !
(src)="26"> ขอเข้าสู่คำถามสำคัญข้อที่สองนะครับ เราโดดเดี่ยว หรือมีสิ่งมีชีวิตอื่นอีกในเอกภพ ?
(trg)="26"> DaH potlh 'a ' cha ' vIqel : mamob 'a ' ? pagh latlh yuQmeyDaq yaghmey lutu 'lu ' ' a ' ?
(src)="27"> เราเชื่อว่าชีวิตกำเนิดขึ้นเองบนโลก ดังนั้นต้องเป็นได้ที่จะเกิดสิ่งมีชีวิตบนดาวเคราะห์อื่นที่อำนวย ซึ่งมีอยู่ไม่น้อยในแกแล็กซีนี้ แต่เราก็ไม่รู้ว่าชีวิตเริ่มปรากฏได้อย่างไร
(trg)="27"> tera 'Daq chenpu ' yaghmey. chenmoHta ' pagh . ' e ' wIHar. vaj chaq latlh yuQmeyDaq chenpu ' yaghmey . ' ej qIbmajDaq law 'law ' yuQmey 'e ' DablaHbogh yaghmey. chay ' chenpu ' yaghmey wa 'DIch ?
(src)="28"> เราค้นพบหลักฐานอยู่ 2 ชิ้น ที่บ่งชี้ ความน่าจะเป็นของการเกิดสิ่งมีชีวิต
(trg)="28"> maSovbe ' . chenmeH yaghmey ' eb bopbogh De ' law ' ' e ' lu 'ang cha ' Dochmey :
(src)="29"> ชิ้นแรกคือฟอสซิลสาหร่ายอัลจี จากเมื่อ 3,500 ล้านปีที่แล้ว
(trg)="29.1"> wutlhDaq yagh Hegh chovnatlhmey DItu 'pu ' .
(trg)="29.2"> 3 500 000 000 ben Hegh yaghmeyvam .
(src)="30"> โลกถือกำเนิดเมื่อ 4,600 ล้านปีที่แล้ว ความร้อนน่าจะยังสูงไปในช่วง 500 ล้านปีแรก
(trg)="30"> 4 600 000 000 ben chen tera ' . qaStaHvIS 500 000 000 DIS , ghaytan tera ' luDablaHbe ' yaghmey ' Iqmo ' tuj .
(src)="31"> ซึ่งหมายความว่าชีวิตแรก ปรากฎขึ้นภายในช่วง 500 ล้านปีถัดมา ถือว่าเร็วเมื่อเทียบอายุขัย 10,000 ล้านปี ของดาวเคราะห์อย่างโลก
(trg)="31"> vaj DuHpu 'DI ' yIn , rInpa ' 500 000 000 DIS chenpu ' yaghmey. tera ' taHtaHghach poH nI ' law ' yaghmey taHbe 'taHghach poH nI ' puS , vaj nom chenpu ' yaghmey , DuHpu 'DI ' .
(src)="32"> แสดงให้เห็นว่าความน่าจะเป็นในการเกิดสิ่งมีชีวิตค่อนข้างสูง
(trg)="32"> vaj qubbe 'law ' chenmeH yaghmey ' ebmey .
(src)="33"> หากความน่าจะเป็นต่ำแล้ว คงกินเวลาจนเกือบจะครบ อายุขัย 10,000 ล้านปีของโลก กว่าชีวิตจะถือกำเนิด
(trg)="33"> qubchugh bIH , ghaytanHa ' chen yaghmey QuptaHvIS tera ' .
(src)="34"> แต่อีกมุมหนึ่ง ก็ยังไม่เห็นมนุษย์ต่างดาวที่ไหนแวะมาเยือนโลก
(trg)="34"> ' a wej nuSuchbe 'law ' latlh yuQmey nganpu ' .
(src)="35"> ไม่นับรายงานพบเห็น UFO นะครับ ทำไมผู้พบเห็น UFO มักสติเฟื่องไม่เต็มบาท
(trg)="35"> UFOmeyqoq vIqelbe 'taH. qatlh taQwI 'pu 'vaD neH ' ang 'egh Dujmeyvam ?
(src)="36"> หากรัฐบาลสมรู้ร่วมคิดที่จะปิดข่าว และปกปิดความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่มากับมนุษย์ต่างดาวจริง ก็เป็นนโยบายที่ไร้ประสิทธิภาพเกินไป นอกจากนี้ แม้โครงการ SETI จะค้นหาสิ่งมีชีวิตนอกโลกมายาวนาน เราก็ยังไม่เคยรับโทรทัศน์
(trg)="36"> novpu ' Sov peghtaH 'a ' qum ? nIDtaHchugh chaH , Qapbe 'law 'taH. novpu ' nejtaH SETI jInmol , ' ej vumqu 'taH tejpu ' ,
(src)="37"> ช่องเกมโชว์ของมนุษย์ต่างดาวได้เลยสักครั้ง
(trg)="37"> ' a pagh nov ghe 'naQmey Qoypu ' chaH .
(src)="38"> อาจเป็นเพราะยังไม่มีดาวดวงใด มีอารยธรรม ใกล้เคียงกับเรา ในรอบรัศมีสองสามร้อยปีแสงนี้
(trg)="38"> ghu 'vammo ' wa ' ' e ' wIloylaH : ' op vatlh loghqam juchbogh moQ qoDDaq tayqeqmaj lururbogh tayqeqmey 'e ' lutu 'lu 'be ' .
(src)="39"> ใครมีประกันให้พวกที่กลัว มนุษย์ต่างดาวลักพาตัวไป มั่นใจไปเลย ไม่มีขาดทุน
(trg)="39"> nov quchwI 'pu 'mo ' DuQanmeH negh yIDIlQo ' ! ghaytan ' utbe 'chu ' .
(src)="40"> มาสู่คำถามสำคัญข้อสุดท้าย อนาคตของมนุษยชาติ
(trg)="40"> DaH potlh 'a ' natlIS vIqel : nuq ' oH Human Segh San 'e ' ?
(src)="41"> หากเราเป็นสิ่งมีชีวิตทรงภูมิปัญญาเดียวในแกแล็กซีนี้ เราต้องแน่ใจว่าจะอยู่รอดและดำรงชีวิตต่อได้
(trg)="41"> qIbvamDaq QublaHbogh latlh yaghmey lutu 'lu 'be 'chugh , mataHnISqu ' !
(src)="42"> นี่เรากำลังก้าวสู่ยุคที่อันตรายขึ้นเรื่อยในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ ปริมาณประชากรและการใช้ทรัพยากรธรรมชาติสูงขึ้นทวีคูณ
(trg)="42"> ' a QobtaH ghu 'maj. tlhoy law 'choHtaH roghvaHmaj ' ej tlhoy tera ' jo wInatlhtaH ,
(src)="43"> ไปพร้อมกับเทคโนโลยีที่สามารถส่งผลต่อสิ่งแวดล้อม ให้ดีขึ้นหรือเลวลงได้ทั้งนั้น
(trg)="43"> ' ej chammaj ' Itlhmo ' yuQmaj wISIghlaHqu ' . wIDublaH ' ej wIQaw 'laH .
(src)="44"> แต่ในรหัสพันธุกรรม เรายังคงเห็นแก่ตัวและมีสัญชาตญาณความรุนแรงที่ เคยเป็นประโยชน์ต่อการอยู่รอดในอดีต ยากพอควรที่จะหลีกเลี่ยงหายนะที่จะเกิดขึ้น
(trg)="44"> ' a ' IwmajDaq numutmoHbogh Duj , nuvaQmoHbogh Duj je lutu 'lu 'taH , poH nI ' ret mataHmeH ' utmo ' Dujvam. qaStaHvIS vatlh DIS poH veb
(src)="45"> ในอีกร้อยปีข้างหน้า ไม่ต้องกล่าวถึงอีกพันปีหรือล้านปี
(trg)="45.1"> Qugh 'a ' wIbotlaH 'a ' ?
(trg)="45.2"> Qatlh. qaStaHvIS ' uy ' DIS poH veb ...
(trg)="45.3"> Qatlhqu ' !
(src)="46"> โอกาสเดียวที่เราจะอยู่รอดในระยะยาว คือเราต้องไม่ปิดกั้นตัวเองแค่บนโลก เราต้องเดินทางสู่ห้วงอวกาศ การที่เราสามารถตอบคำถามสำคัญเหล่านี้ได้
(trg)="46"> nI 'taHvIS poH , mataHtaHmeH latlh qo 'mey DIjaHnISqu ' . reH tera 'Daq maratlhlaHbe ' . potlh 'a 'meyvam DInuDchugh , vaj wa ' ' e ' wItlhoj :
(src)="47"> แสดงถึงความก้าวหน้าครั้งใหญ่ในช่วงร้อยปีที่ผ่านมา
(trg)="47"> qaStaHvIS nungbogh vatlh DIS poH , Ser law ' wIta 'ta ' .
(src)="48"> แต่หากเราต้องการดำรงเผ่าพันธุ์ให้พ้นร้อยปีข้างหน้า ทางรอดคือห้วงอวกาศครับ ผมจึงสนับสนุนให้มนุษย์ออกเดินทางสู่อวกาศ
(trg)="48"> ' a qaStaHvIS vatlh DIS poH veb mataH wIneHchugh , loghDaq ' oH Sanmaj 'e ' . loghDaq lujaH nuvpu ' vIneH
(src)="49"> หรือต้องเรียกว่าประชากรอวกาศดีครับ ตลอดชีวิต ผมแสวงหาที่จะเข้าใจเอกภพ และพยายามจะตอบ
(trg)="49"> ngoDvammo ' . ' u ' vIyaj reH ' e ' vInID ' ej potlh 'a 'meyvam vIHaD
(src)="50"> คำถามเหล่านี้ ผมโชคดีมาก
(trg)="50.1"> qaStaHvIS yInwIj .
(trg)="50.2"> Do ' ' e ' botqu 'be ' ropwIj .
(src)="51"> ที่ความพิการของผมไม่รุนแรงมากนัก
(trg)="51"> chaq muQaH ropwIj .
(src)="52"> แท้จริงแล้ว อาจเป็นความพิการนี้เองที่ทำให้ผมมีเวลามากกว่าผู้อื่น ในการแสวงหาความรู้ เป้าหมายสูงสุดคือทฤษฎีที่สมบูรณ์ของเอกภพ
(trg)="52"> ropvammo ' qaStaHvIS nI 'bogh poHmey ' ej law 'bogh potlh 'a 'meyvam vIbuSlaH . ' u ' nger naQ ' oH ngoQ 'a ' ' e ' ,
(src)="53"> และเราก็กำลังก้าวหน้าไปได้ดี ขอบคุณที่ตั้งใจฟังครับ
(trg)="53.1"> ' ej Ser law ' wIta 'lI ' .
(trg)="53.2"> Su 'Ijpu 'mo ' Satlho ' .
(src)="54"> คริส แอนเดอร์สัน : ศาสตราจารย์ครับ หากต้องลองทายดู ศาสตราจารย์เชื่อไหมครับว่า เราอยู่โดดเดี่ยวบนทางช้างเผือก พูดถึงอารยธรรมที่ภูมิปัญญาเทียบเท่าหรือสูงกว่าเรานะครับ
(trg)="54.1"> Chris Anderson : ghojmoHwI ' ' a ' wa ' DuH DawIv net poQchugh , ghaytan qIbmajDaq mamob 'a ' ? tayqeqmaj ' Itlh law ' Hoch ' Itlh puS .
(trg)="54.2"> DuH 'a ' ? chay ' bIHar ?
(src)="55"> คำตอบนี้ใช้เวลา 7 นาทีครับ ยิ่งทำให้ผมตระหนักถึง ความกรุณาที่ท่านมีให้ในการบรรยายสำหรับ TED ครั้งนี้
(trg)="55"> jangmeH vumta ' ghaH qaStaHvIS Soch tupmey. quvba ' ghojmoHwI ' ' a ' , TEDvaD SoQvam nI ' ghItlhta 'mo ' .
(src)="56"> สตีเฟน ฮอว์กิ้ง : ผมว่าค่อนข้างเป็นไปได้ที่เราจะเป็นอารยธรรมเดียว ในรอบรัศมีหลายร้อยปีแสง ไม่อย่างนั้นเราคงได้รับคลื่นวิทยุอะไรบ้างแล้ว หรือที่เป็นไปได้อีกทางก็คือ อารยธรรมเหล่านั้นได้ล่มสลายไปเสียก่อน
(trg)="56"> Stephen Hawking : ghaytan ' op vatlh loghqam juchbogh moQ qoDDaq tayqeqmaj lururbogh tayqeqmey 'e ' lutu 'lu 'be ' nov jabbI 'IDmey DItu 'be 'pu 'mo ' . pagh chaq ngaj tayqeq yInmey
(src)="57"> ด้วยน้ำมือตนเอง คริส แอนเดอร์สัน : ศาสตราจารย์ฮอว์กิ้ง ขอบคุณครับ
(trg)="57.1"> Qaw ' ' eghmo ' .
(trg)="57.2"> CA : Hawking ghojmoHwI ' ' a ' , bIjangta 'mo ' qatlho ' .
(src)="58"> เป็นคำเตือนที่จะเป็นประโยชน์มากเลยครับ สำหรับการสัมมนาที่เหลือของเราในสัปดาห์นี้
(trg)="58"> ghuHvammo ' qaStaHvIS qepmaj mayep .
(src)="59"> ศาสตราจารย์ครับ พวกเราขอบคุณจริงๆ ครับสำหรับความอุตสาหะเอื้อเฟื้อ ที่ได้มาร่วมแบ่งปันคำถามให้พวกเราทุกคนในวันนี้
(trg)="59"> ghojmoHwI ' ' a ' , SoQvam DaghermeH bIvumqu 'ta 'mo ' SoHvaD pItlho ' .
(src)="60"> ขอขอบคุณเป็นอย่างสูงครับ ( ปรบมือ )
(trg)="60"> pItlho 'qu 'bej . ( quvmoHmeH wabmey )