# nn/ted2020-1106.xml.gz
# zh/ted2020-1106.xml.gz
(src)="1"> Eg veit kva de tenkjer .
(trg)="1"> 我知道你哋諗咩
(src)="2"> De trur eg har gått feil , og at nokon skal koma på scena om eit minutt og visa meg vegen tilbake til setet mitt .
(trg)="2"> 你哋覺得我走錯咗上台 然後有人會好快帶我返落去
(src)="3"> ( Applaus ) Eg får høyra det heile tida i Dubai .
(trg)="3"> （ 掌聲 ） 我喺杜拜成日會遇上呢啲問題 ︰
(src)="4"> " Er du her på ferie ? "
(trg)="4"> 「 嚟呢度度假吖 ？ 」
(src)="5"> ( Latter ) " Kome her på besøk til barna dine ? "
(trg)="5"> （ 笑聲 ） 「 嚟探小朋友吖 ？ 你會留幾耐 ？ 」
(src)="7"> Vel , eg håpar det blir ei stund til .
(trg)="6"> 其實我想留耐啲
(src)="8"> Eg har budd og vore lærar i Golfen i over 30 år .
(trg)="7"> 我喺波斯灣生活同教書已經超過 30 年啦
(src)="9"> ( Applaus ) Og i løpet av den tida , har eg sett mange endringar .
(trg)="8"> （ 掌聲 ） 呢 30 年裏面 ， 我睇到好多變化
(src)="10"> Den statistikken er ganske sjokkerande .
(trg)="9"> 宜家呢份數據幾嚇人
(src)="11"> Og eg vil snakka til dykk i dag om tap av språk og globaliseringa av engelsk .
(trg)="10"> 而我今日要講嘅係 語言消失同埋英語全球化
(src)="12"> Eg vil fortelja dykk om vennen min som var engelsklærar for vaksne i Abu Dhabi .
(trg)="11"> 我想講一講我朋友 喺阿布扎比教大人英文
(src)="13"> Og ein fin dag bestemte ho seg for å ta dei med ut i hagen og læra dei vokabular frå hagen .
(trg)="12"> 喺一個晴天嘅日子 ， 佢帶學生去花園 喺嗰度教學生一啲大自然嘅詞彙
(src)="14"> Men ho enda sjølv opp med å læra alle dei arabiske orda for lokale planter , og alt dei kunne nyttast til - medisinsk bruk , kosmetikk , matlaging eller urter .
(trg)="13"> 但最後卻變成我朋友 學曬所有當地植物嘅阿拉伯名 同埋植物用途 例如用喺藥物 、 化妝品 烹飪用途 、 草藥
(src)="15"> Korleis fekk desse studentane all denne kunnskapen ?
(trg)="14"> 呢啲學生點樣得到呢啲知識嘅呢 ？
(src)="16"> Sjølvsagt , frå besteforeldra deira og jamvel oldeforeldra deira .
(trg)="15"> 當然係由佢哋嘅祖父母 甚至曾祖父母獲得架啦
(src)="17"> Det er ikkje nødvendig å fortelja dykk kor viktig det er å vera i stand til å kommunisere på tvers av generasjonar .
(trg)="16"> 所以跨世代溝通我唔需多講有幾重要
(src)="18"> Men sørgjeleg nok , i dag , er fleire språk døyande i ein fart ingen har sett tidlegare .
(trg)="17"> 但遺憾嘅 今日好多語言正以前所未有嘅速度消失
(src)="19"> Eit språk døyr kvar fjortande dag .
(trg)="18"> 每 14 日就有一種語言消失
(src)="20"> Til same tid er engelsk det udiskutable globale språket .
(trg)="19"> 與此同時 英文卻無庸置疑成為國際語言
(src)="22"> Eg veit ikkje .
(trg)="20"> 當中有關聯嗎 ？ 我唔知
(src)="23"> Men eg veit at eg har sett mange endringar .
(trg)="21"> 但我知我見證好多轉變
(src)="24"> Då eg først kom til Golfen , kom eg til Kuwait i dei dagane det var eit område med motgang .
(trg)="22"> 當我第一次嚟到波斯灣 ， 我去咗科威特 當時英文老師仍然唔係一份好工
(src)="25"> Faktisk , ikkje så lenge sidan .
(trg)="23"> 其實 ， 我嚟呢度做嘢唔係好耐之前
(src)="26"> Det er litt for tidleg .
(trg)="24"> 但做老師唔太好係講緊更加早之前
(src)="27"> Men likevel , eg blei rekruttert av British Council saman med kring 25 andre lærarar .
(trg)="25"> 總之 ， 英國文化協會 請咗我同其他 25 位老師
(src)="28"> Og me var dei første ikkje-muslimane som fekk undervisa i dei statlege skulane i Kuwait .
(trg)="26"> 我哋係第一批喺科威特嘅國立學校 任教嘅非穆斯林老師
(src)="29"> Me fekk koma for å undervisa engelsk fordi styresmaktene ønskte å modernisera landet , og styrkja innbyggjarane sine gjennom utdanning .
(trg)="27"> 我哋被派到嗰度教英文 係因為當地政府希望國家可以現代化 同埋提升公民嘅教育水平
(src)="30"> Og sjølvsagt , Storbritannia tente på noko av den kjekke oljerikdomen .
(trg)="28"> 當然 ， 英國從中獲得石油財富
(src)="31"> Ok .
(trg)="29"> 言歸正傳
(src)="32"> Dette er den store endringa eg har sett , korleis engelsk har endra seg frå å vera av gjensidig interesse , til å bli den massive internasjonale verksemda det er i dag .
(trg)="30"> 我見過最大嘅改變 , 就係英語教學 由原本大家互惠互利嘅經濟手段 演變成今日全世界大規模嘅生意
(src)="33.1"> Ikkje berre eit framanspråk på skulepensumet .
(src)="33.2"> Og ikkje lenger eit domene for mor England åleine .
(src)="33.3"> Det er blitt noko som alle heng seg på , alle engelsktalande nasjonar på jorda .
(trg)="31"> 英語唔再係學校課程裡面嘅外語科目 亦唔再只係英國嘅專利 英語教學嘅商機已經成為 所有英語國家想分一杯匙嘅嘢
(src)="34"> Og kvifor ikkje ?
(trg)="32"> 點解唔係呢 ？
(src)="35"> Trass alt , den beste utdanninga - ifølgje den siste rangeringa over verdas universitet , er å finna ved dei britiske og amerikanske universiteta .
(trg)="33"> 畢竟 ， 根據最新嘅世界大學排名 最好嘅教育嚟自英國同美國嘅大學
(src)="36"> Så alle ønskjer å ha ei engelsk utdanning , naturlegvis .
(trg)="34"> 所以自然每個人都想接受英語教育
(src)="37"> Men viss du ikkje har det som morsmål , må du stå på ein test .
(trg)="35"> 但如果你嘅母語唔係英文 你就要考英文試
(src)="38"> No , kan det vera rett å avvisa ein student berre på grunnlag av språklege evner ?
(trg)="36"> 但單憑英語能力決定收唔收學生 咁樣做啱嗎 ？
(src)="39"> Kanskje har du ein dataspesialist som er eit geni .
(trg)="37"> 譬如有一位電腦科學家 ， 佢係天才嚟嘅
(src)="40"> Vil han ha trong for det same språket som ein jurist , til dømes ?
(trg)="38"> 但他需唔需要有律師一樣嘅語言能力 ？
(src)="41"> Vel , eg trur ikkje det .
(trg)="39"> 我唔覺得要
(src)="42"> Me engelsklærarar avviser dei heile tida .
(trg)="40"> 但身為英語老師嘅我哋 卻總係拒絕收呢啲人
(src)="43"> Me set opp eit stoppskilt , og me stoppar dei på vegen deira .
(trg)="41"> 我哋喺佢個人發展嘅路上處處設限 將學生擋喺路上
(src)="44"> Dei får ikkje følgja draumen deira lenger , før dei kan engelsk .
(trg)="42"> 令佢哋無法追求自己嘅夢想 直至佢哋通過咗英文考試 我哋至畀佢過
(src)="45"> Og la meg seia det slik , viss eg hadde møtt ein einspråkleg nederlendar , som hadde kuren mot kreft , ville eg stoppa han frå å byrja på det engelske universitetet mitt ?
(trg)="43"> 容我換個方式講 如果我遇到一位只會講荷蘭文嘅人 而呢個人能夠醫好癌症 我會阻止佢入英國大學嗎 ？ 我諗唔會
(src)="47"> Men jau , det er akkurat det me gjer .
(trg)="44"> 但事實上 ， 我哋的確咁樣做
(src)="48"> Me engelsklærarar er portvaktarane .
(trg)="45"> 我哋英語老師嘅工作就係把關
(src)="49"> Og du må tilfredsstilla oss først om at engelsken din er god nok .
(trg)="46"> 學生必須先令我哋覺得佢哋嘅英文夠好 我哋至會畀佢哋上
(src)="50"> Det kan vera farleg å gi for mykje makt til eit smalt lag av samfunnet .
(trg)="47"> 但咁樣可以係危險嘅 因為社會將太多權力交畀一小撮人
(src)="51"> Kanskje vil barrieren vera for universell .
(trg)="48"> 或者呢種升學障礙全世界都有
(src)="53"> " Men " , høyrer eg de seia , " kva med forskinga ? "
(trg)="49"> 我聽到你哋話 「 咁研究呢 ？ 佢哋全部都用英文 。 」
(src)="55"> Ja , bøkene er på engelsk tidsskrifta er laga på engelsk , men det er ein sjølvoppfyllande profeti .
(trg)="50"> 書藉用英文寫 期刊都係用英文寫 但呢個只係自我滿足嘅情況
(src)="56"> Det møter krava til engelsken .
(trg)="51"> 有英語需求自然就有英語供給
(src)="57"> Og slik går det vidare .
(trg)="52"> 所以英語出版長做長有
(src)="58"> Eg spør dykk : kva skjedde med omsetting ?
(trg)="53"> 我想問大家 ， 翻譯發生咗啲咩呢 ？
(src)="59"> Viss de tenkjer på gullalderen i islam , så var det ein mengde omsetting då .
(trg)="54"> 如果你哋諗返伊斯蘭嘅黃金時代 當時翻譯盛行
(src)="60"> Dei omsette frå latinsk og gresk til arabisk og persisk og det blei omsett vidare til dei germanske språka i Europa og dei romanske språka .
(trg)="55"> 啲人將拉丁文同希臘文 翻譯成阿拉伯文或波斯文 然後再由阿拉伯文同波斯文翻譯成 歐洲日耳曼系以及羅曼系嘅語言
(src)="61"> Og slik kom det lys etter dei mørke åra i Europa .
(trg)="56"> 可以話文明照亮咗歐洲嘅黑暗時代
(src)="62"> Ikkje mistyd meg , eg er ikkje mot å undervisa i engelsk , til alle engelsklærarar der ute .
(trg)="57"> 但唔好會咗意 ， 我唔係反對英語教學 尤其在座咁多位英語老師喺度
(src)="63"> Eg elskar at me har eit globalt språk .
(trg)="58"> 我好高興我哋有一個國際語言
(src)="64"> Me treng eit slik språk meir enn nokon gong .
(trg)="59"> 國際語言今時今日更加需要
(src)="65"> Men eg er i mot å bruka det som ein barriere .
(trg)="60"> 但我反對用英語阻止他人升學發展
(src)="66"> Ønskjer me verkeleg å enda opp med 600 språk , med engelsk eller kinesisk som hovudspråk ?
(trg)="61"> 唔通我哋真希望世界剩返 600 種語言 其中以英文或者中文做主流 ？
(src)="67.1"> Me treng meir enn det .
(src)="67.2"> Kvar skal me setja grensa ?
(trg)="62"> 世界需要更多語言
(src)="68"> Dette systemet føretrekk intelligens med kunnskap om engelsk som er heilt tilfeldig .
(trg)="63"> 咁幾多語言先至夠多呢 ？ 呢個制度將成績同英語水平畫上等號 咁係相當武斷嘅
(src)="69"> ( Applaus ) Og eg vil minna dykk på at gigantane som dagens intelligensia står på skuldrane av ikkje måtte ha engelsk , dei måtte ikkje stå på ein engelsktest .
(trg)="64"> （ 掌聲 ） 我想提醒各位 站在巨人肩膀嘅當代知識分子 唔需要識英文或者通過英語考試
(src)="70"> Ta til dømes Einstein .
(trg)="65"> 愛因斯坦就係其中一個例子
(src)="71"> Han var forresten rekna som under middels på skulen fordi han hadde dysleksi .
(trg)="66"> 順便講下 ， 愛因斯坦曾被學校認為 係需要補救嘅學生 因為佢有讀寫障礙
(src)="72"> Men heldigvis for verda , så trong han ikkje stå på ein engelsktest .
(trg)="67"> 但佢當時嘅世界好好彩 佢唔需要通過英語考試
(src)="73"> Fordi dei starta ikkje før i 1964 med TOEFL , den amerikanske engelsktesten .
(trg)="68"> 因為美國英語測驗托福 1964 年先至開始
(src)="74"> No har det eksplodert .
(trg)="69"> 宜家英語測試氾濫
(src)="75"> Det er mengder av engelsktestar .
(trg)="70"> 有太多英語測試
(src)="76"> Og millionar på millionar av studentar tek desse testane kvart år .
(trg)="71"> 甚至每年過百萬嘅學生都參加呢啲考試
(src)="77"> No kan det vera de tenkjer , de og meg , at desse avgiftene for å ta ein test , er ok , men dei hindrar så mange millionar av fattige folk .
(trg)="72"> 宜家你會認為呢啲考試費用唔貴 價錢合理咁 但對於幾百萬窮人嚟講 呢啲考試太過奢侈
(src)="78"> Så me må kvitta oss med dei med ein gong .
(trg)="73"> 所以考試令到好多人卻步
(src)="79"> ( Applaus ) Dette bringer meg til ei overskrift eg såg nettopp : " Utdanning : Det store skiljet "
(trg)="74"> （ 掌聲 ） 呢樣令我諗起最近睇到嘅 一個新聞標題 ： 「 教育 ： 分開人嘅工具 」
(src)="80"> No forstår eg det , eg forstår kvifor folk vil ha fokus på engelsk .
(trg)="75"> 我終於明白點解 大家都想焦點擺喺英語度
(src)="81"> Dei vil gje borna sine dei beste sjansane til å lukkast .
(trg)="76"> 因為佢哋想孩子得到最好嘅機會
(src)="82"> For å gje dei dette , har dei bruk for ei vestleg utdanning .
(trg)="77"> 為咗達成 ， 佢哋需要畀孩子西方教育
(src)="83"> Fordi , sjølvsagt , dei beste jobbane går til folk som går ut frå vestlege universitet , som eg viste tidlegare .
(trg)="78"> 畢竟 ， 唔可否認 最好嘅工都係留返畀 西方大學畢業出嚟嘅人 就好似我之前所講咁
(src)="84"> Det er noko som går i sirkel .
(trg)="79"> 呢個係一種循環
(src)="86.1"> La meg fortelja ei historie om to vitskapsmenn .
(src)="86.2"> To engelske vitskapsmenn .
(trg)="80"> 等我講兩位科學家嘅故事
(src)="87"> Dei heldt på med eit eksperiment som hadde med genetikk å gjera - om frambeina og bakbeina på dyr .
(trg)="81"> 有兩位英國科學家做一項 用到動物前後肢嘅遺傳學實驗
(src)="88"> Men dei fekk ikkje resultata dei ønskte .
(trg)="82"> 但佢哋得唔到佢哋想要嘅結果
(src)="89"> Dei ana ikkje kva dei skulle gjera til det kom ein tysk vitskapsmann som skjøna at dei brukte to ord for frambein og bakbein , medan genetikken ikkje skilde mellom dei , noko ikkje tysken heller gjorde .
(trg)="83"> 佢哋唔知點算 直到嚟咗一位德國科學家 佢發現前肢同後肢喺英文裡面 係兩隻唔同嘅字 但遺傳學同德文都唔會分
(src)="90"> Så bingo , problemet var løyst .
(trg)="84"> 所以 ， 得咗 ！ 問題解決咗
(src)="91"> Viss du ikkje kan tenkja ein tanke så sit du fast .
(trg)="85"> 如果你諗唔到嘢 ， 你會卡喺度
(src)="92"> Men viss eit anna språk kan tenkja den tanken , så , ved å samarbeida , kan me oppnå og læra så mykje meir .
(trg)="86"> 但如果用另一種語言可以諗到嗰樣嘢 講唔同語言嘅我哋就可以透過合作 達到目的 ， 學到更多
(src)="93"> Dottera mi kom til England frå Kuwait .
(trg)="87"> 我個囡由科威特嚟到英格蘭
(src)="94"> Ho hadde studert naturfag og matte på arabisk .
(trg)="88"> 因為佢喺阿拉伯讀中學
(src)="95"> Det er ein arabiskspråkleg skule .
(trg)="89"> 佢用阿拉伯文讀科學同數學
(src)="96"> Ho måtte omsetja faga til engelsk .
(trg)="90"> 喺英國文法學校裡面 佢要翻譯所有嘢做英文
(src)="97"> Og ho var best i klassen i desse faga .
(trg)="91"> 而佢呢兩科擺全班第一
(src)="98"> Dette fortel oss at når studentar kjem utanlandsfrå vil me ikkje alltid gje dei nok ros for kva dei veit , som dei veit på sitt eige språk .
(trg)="92"> 呢樣話畀我哋聽 ， 當外國學生嚟搵我哋 我哋未必有按到佢哋所知道嘅嘢畀足分 因為佢哋用佢哋自己嘅語言 去講佢哋知道嘅嘢
(src)="99"> Når eit språk døyr veit me ikkje kva me mistar med dette språket .
(trg)="93"> 當一個語言消失 我哋唔肯定有咩係同個語言一齊消失
(src)="100"> Dette er -- eg veit ikkje om de såg det på CNN nyleg -- dei gav Helteprisen til ein ung kenyansk gjetargut som ikkje kunne gjera lekser om kvelden i landsbyen sin som dei andre landsbyborna fordi parafinlampa hans hadde for mykje røyk og ho øydela augo hans .
(trg)="94"> 呢個 … 我唔知大家最近有冇睇 CNN 佢哋頒咗一個英雄獎 畀一位年輕嘅肯亞牧童 同村裡面其他小朋友一樣 佢無辦法夜晚讀書 因為火水燈產生嘅煙霧會整傷佢隻眼
(src)="101"> Og likevel , var det aldri nok parafin , fordi kor mykje har du råd til for ein dollar om dagen ?
(trg)="95"> 再者 ， 佢冇足夠火水 畢竟每日只有一蚊美金嘅收入 你可以買到啲咩 ？
(src)="102"> Så han fann opp ein kostnadsfri solcellelampe .
(trg)="96"> 所以他發明咗唔使成本嘅太陽能燈
(src)="103"> Og no får borna i landsbyen hans dei same karakterane på skulen som borna som har elektrisitet heime .
(trg)="97"> 宜家佢條村嘅細路仔嘅成績 同屋企有電嘅細路仔成績都一樣
(src)="104"> ( Applaus ) Då han mottok denne prisen , sa han desse flotte orda : " Borna kan leia Afrika frå kva det er i dag , eit mørkt kontinent , til eit lyst kontinent . "
(trg)="98"> （ 掌聲 ） 當佢攞到個獎時 他講咗呢番可愛嘅說話 ： 「 呢啲孩子可以帶領非洲 由宜家呢刻一塊黑暗大陸 走冋明日光明一片嘅大陸 。 」
(src)="105"> Ein enkel ide , men det kan ha så langtrekkjande konsekvensar .
(trg)="99"> 一個簡單嘅諗法卻有著咁深遠嘅影響
(src)="106"> Folk som ikkje har lys , anten fysisk eller metaforisk , kan ikkje stå på eksamen , og me kan aldri få vita kva dei veit .
(trg)="100"> 無論屋止冇光定係英文唔好 都通過唔到我哋嘅測試 而且我哋永遠無辦法知道佢哋知嘅嘢