# my/ted2020-10.xml.gz
# sv/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> AIDS နဲ့ က က်ငှက်တုပ်ကွ တို့နဲ့ ပတ်သက်ပ ီ တရ ဝင်ပူပန်မှုတွ ၊ နဲ့ ဒီန ့နှ င် ပိုင် မှ အရမ် တ ်တဲ့ Dr. Brillant ဆီကက ရမှ နဲ့အတူ အခ တစ်ကမ္ဘ လုံ ဖ စ်န တဲ့ နှလုံ သွ က ဆီ ခ ို ၊ သွ တို ရ ဂ တွ အက င် ပ ခ င်ပ တယ် ။ ဒ တွ အ လုံ ဟ အနည် ဆုံ ၉၅ % လူတွ အတွက် အစ အသ က် ၊ အန အထိုင် ပ င် လိုက်ရုံနဲ့ လုံ ဝက ကွယ်နိုင်တယ်
(trg)="1.1"> Med all rättfärdigad oro över AIDS och fågelinfluensan - vilket vi kommer höra mer om från den briljante Dr .
(trg)="1.2"> Brilliant senare idag - skulle jag vilja tala om den andra pandemin , det vill säga hjärtkärlsjukdomar , diabetes och högt blodtryck - vilka alla är högst möjliga att förebygga för åtminstone 95 procent av befolkningen , bara genom att ändra kostvanor och livsstil .
(src)="2"> ပ ီ တ ့ ဖ စ်န တ က တစ်ကမ္ဘလုံ မက န် မ ခ င် ၊ ဖ စ်ပွ န ပ ီ လူတွ ဟ က ွန်တ ်တို့လိုစ ၊ က ွှန်တ ်တို့လိုန ၊ ပ ီ တ ့ က ွန်တ ်တို့လို သ တ ဖ စ်န တယ် ။ ဥပမ မ ို ဆက် တစ်ခုမှ အ ရှဟ နှလုံ ရ ဂ ၊ အဝလွန်တ နဲ့ဆီ ခ ို ဖ စ်တ အနိမ့်ဆုံ နှုန် ကန အမ င့်ဆုံ ဖ စ်သွ ပ ပ ီ ။ ပ ီ တ ့အ ဖရိကမှ နှလုံ သွ က ရ ဂ ဟ နိုင်ငံအမ စုမှ HIV နဲ့ AIDS သ ဆုံ တ နဲ့တူညီန တယ်
(trg)="2.1"> Det som sker är att en globalisering av sjukdomar pågår , att människor börjar äta som oss , leva som oss , och dö som oss .
(trg)="2.2"> Och inom en generation kommer Asien ha gått från bäst statistik inom hjärtkärlsjukdomar , fetma och diabetes till att ha sämst .
(trg)="2.3"> Och i Afrika är andelen dödsfall i hjärtkärlsjukdomar lika hög som andelen dödsfall i AIDS och HIV i de flesta länder .
(src)="3"> ဒီတ ့ တကယ့်ကို သန် ခ ီတဲ့ လူတွ ရဲ့အသက်ကို သက်ရ က်နိုင်တဲ့ ပ င် လဲခ က် တစ်ခုလုပ်ဖို့ အရ ပ တဲ့အခွင့်အလမ် တံခ တစ်ခ ပ်ရှိပ ီ ၊ တစ်ကမ္ဘ လုံ အတိုင် အတ နဲ့ က ကွယ်ရ ဆ ပည ပ ုက င့်ဖို့ပ ။
(trg)="3"> Det finns alltså ett gyllene tillfälle att göra en väsentlig förändring som kan påverka livet på miljontals människor , och verka förebyggande på ett globalt plan .
(src)="4"> နှလုံ နဲ့သွ က ရ ဂ တွ က က န်တဲ့ရ ဂ တွ ပ င် ထ ထက် ဒီတိုင် ပ ည်မှ သ မက တကမ္ဘ လုံ မှ ပ လူတွ ကို ပိုသ စ န တုန် ပ ၊ ဒ ဟ လူတိုင် နီ ပ အတွက် လုံ ဝက ကွယ်နိုင်ပ တယ် ။
(trg)="4"> Hjärt- och kärlsjukdomar dödar fortfarande mer människor - inte bara här , men även globalt - än allt annat tillsammans , och ändå går det att förebygga för nästan alla .
(src)="5"> က ကွယ်လို့ရရုံမက ၊ တကယ့်ကိုပဲ န က်ပ န်လှည့်လို့ရတယ် ၊ လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၉ နစ်နီ နီ ပ နိုင်ခဲ့တ က အစ အသ က်နဲ့ အန အထိုင်ပ င် လဲရုံ ဒီအဆင့်မ င့် ၊ စ က ီ တဲ့ န က်ဆုံ ပ ် စီမံခ က်တွ သုံ ခ င် နဲ့ ရို စင် တဲ့ ၊ နည် ပည နိမ့်ပ ီ ကုန်က စရိတ် နည် တ တွ စွက်ဖက်တ ဟ ဘယ်လိုအစွမ် ထက်တယ် ဆိုတ သက်သ ပ ဖို့ပ ၊ ရ တွက်တဲ့ သွ က မ ဉ် လို ၊ တစ်နှစ်မတိုင်ခင်နဲ့တိုင်ပ ီ PET စကင်တွ မှ ပ ့
(trg)="5.1"> Det går inte bara att förebygga , det är faktiskt vändbart .
(trg)="5.2"> Under de senaste 29 åren , har vi kunnat bevisa att bara genom att ändra kost och livsstil , och använda högteknologiska dyra och förstklassiga åtgärder för att bevisa hur kraftfulla dessa enkla , billiga och lågteknologiska åtgärderna kan vara .
(trg)="5.3"> Kvantitativ arteriografi före och efter , efter ett år , och kardiologiska PET-scans .
(src)="6"> လအနည် ငယ်က ပ ခဲ့တဲ့ ၊ ထုတ်ဝ လိုက်တဲ့ ပထမလ ့လ ခ က်မှ ပ တ က အစ အသ က်နဲ့ န ထိုင်ပုံ ပ င် ရုံနဲ့ ဆီ က ိတ်ကင်ဆ ကို ရပ်နိုင် ၊ န က်ဆုတ်နိုင်ပ ီ အသ ပိုတို မှု ၇၀ % လ ့တ ဒ မှမဟုတ် အသ ပိုတို မှုမှု နှ စ ပ ီ ယှဉ်လိုက်ရင် ကန့်သတ်အုပ်စုမှ က တ ့ ၉ % ပဲရှိပ တယ် ။
(trg)="6"> För några månader sedan publicerade vi den första studien som visar att man kan stoppa eller vända utvecklingen av prostatacancer genom att ändra kost och livsstil , och 70 procent minskad tillväxt av tumören , eller hämning av tumörens tillväxt , jämfört med bara 9 procent i kontrollgruppen .
(src)="7"> ပ ီ ဆ ့ ဒီက MRI နဲ့ MR ရ င်စဉ်မှ က ဆီ က ိတ်ကင်ဆ လုပ်ဆ င်မှုကို အနီရ င်ပ ထ ပ ီ ၁ နှစ်အက မှ လ ့န တ မ င်ရတယ် ။
(trg)="7"> I MRT- och MR-spektroskopin här , är tumören i prostatan röd -- man kan se den minska efter ett år .
(src)="8"> အခုအဝလွန်ရ ဂ ကူ စက်မှုရှိတယ် ၊ လူက ီ ၃ ပုံ ၂ ပုံနဲ့ကလ ၁၅ % ပ ၊ စိတ်ပူန မိတ က လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်အတွင် မှ ဆီ ခ ိုရ ဂ က ရ ၀ % တို ပွ ခဲ့ပ ီ ဒ ဟ က ွန်တ ်တို့ ကလ တွ က ွန်တ ်တို့ထက် ပိုပ ီ အသက် တိုတိုန ရတဲ့ ပထမဆုံ မ ို ဆက်ပ ။ သန စရ ပ ၊ ဒ က ကွယ်လို့ရပ တယ် ။
(trg)="8.1"> Numera finns det en fetmaepidemi .
(trg)="8.2"> Två tredjedelar bland vuxna och 15 procent av barnen .
(trg)="8.3"> Vad som oroar mig är att diabetes har ökat med 70 procent de senaste 10 åren , och detta kan vara den första generationen där våra barn har en kortare livslängd än vi .
(trg)="8.4"> Det är sorgligt , och det går att förebygga .
(src)="9"> အခု ဒ တွ ဟ ရွ က က်ပွဲရ လ ဒ်တွ မဟုတ်ဘူ ၊ လူတွ ပ ၊ ပ ည်နယ်အလိုက် ၈၅ ၊ ၈၆ ၊ ၈၇ ခု လ က်ကစပ ီ အဝလွန်တဲ့လူ အရ အတွက်ပ ၊ ဒ တွ ဟ CDC ဝက်ဘ်ဆိုဒ်ကဖ စ်ပ ီ ၊ ၈၈ ၊ ၈၉ ။ ၉၀ ။ ၉၁ မှ ပ ၊ အမ ို အစ သစ် တစ်ခုကို ၉၂ ၊ ၉၃ ၊ ၉၄ ၊ ၉၅ ၊ ၉၆ ၊ ၉၇ ၊ ၉၈ ၊ ၉၉ ၊ ၂၀၀၀ ၊ ၂၀၀၁ မှ တွ ရပ တယ် ။ ဒ ကပိုဆို လ တယ် ၊ က ွန်တ ်တို့ဟ က ဆင် သလိုပ လ ။ ( ရယ်သံမ ) ကဲ ဒ နဲ့ပတ်သက်ပ ီ ဘ လုပ်လို့ရလဲ ။ က င် ပ ီ ၊ သိတယ်န ် ၊ တွ ့ထ တ က နှလုံ နဲ့ကင်ဆ ကို ပ င် ပ န် လုပ်ပ နိုင်တ က အ ရှအစ အစ ပ ။
(trg)="9.1"> Detta är inte ett valresultat , detta är människor -- antalet överviktiga per delstat , med början i åren ' 85 , ' 86 och ' 87 -- detta från CDCs hemsida -- ' 88 , ' 89 , ' 90 och ' 91 -- får man en ny kategori -- ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 -- blir det värre .
(trg)="9.2"> Vi degenererar ...
(trg)="9.3"> Vad kan vi då göra åt detta ?
(trg)="9.4"> Jo , den diet vi funnit kunna hindra hjärt- kärlsjukdomar och cancer är en asiatisk diet .
(src)="10"> ဒ ပ မဲ့ အ ရှသ ဟ ကိုယ်တွ လိုစ န ပ ီ ဒ က င့်ကိုယ်တွ လို ဖ န တ ပ ့ ။
(trg)="10"> Folk i Asien börjar dock äta som oss , vilket är orsaken till att de blir sjuka som vi .
(src)="11"> ဒ နဲ့ အစ အသ က် ကုမ္ပဏီက ီ တွ နဲ့ တွဲလုပ်န ပ ီ ၊ သူတို့က ပိုက န် မ စ တ ကို ပ ်စ ၊ စွဲမက်စ ၊ ခ တ်မှီအဆင်ပ အ င်လုပ်ပ တယ် ။ က ွန်တ ် အက ံပ အဖ စ်ထိုင်တဲ့ McDonalds နဲ့ PepsiCo ၊ ConAgra နဲ့ Safeway လို မက ခင် Del Monte ပ ့ ၊ ဒ ဟ လုပ်ငန် က င် လို့ သူတို့ထင်က တယ် ။
(trg)="11.1"> Jag har jobbat med många stora livsmedels- bolag .
(trg)="11.2"> Dom kan göra det roligt , sexigt , inne , fräscht och bekvämt att äta nyttig mat , Jag sitter i rådgivningsnämden hos McDonalds , PepsiCo , ConAgra och Safeway , och snart hos Del Monte , och de börjar inse att det är bra business .
(src)="12"> MacDonald မှ မ င်ရတဲ့ အသုတ်ဟ အလုပ်ရဲ့အက ို ပ ၊ အ ရှအသုတ်ကို စ တ ့မှ Pepsi မှ ဝင်ငွ တို မှု ၃ ပုံ ၂ ပုံဟ ပိုက င် တဲ့ အစ အစ တွ ရတ ပ ။
(trg)="12.1"> Salladerna på McDonalds är ett resultat av arbetet -- de kommer ha en asiatisk sallad .
(trg)="12.2"> Hos Pepsi kom två tredjedelar av deras ökade omsättning från deras nyttigare mat .
(src)="13"> ဒီလိုလုပ်က ရင် AIDS HIV ငှက်ဖ ရ ဂ တွ ကုသဖို့နဲ့ က က်ငှက်တုပ်ကွ ကို က ကွယ်ဖို့ တကယ်လိုအပ်တဲ့ဆ ဝ တွ ဝယ်ဖို့ ရင် မ စ်တွ ကို လွတ်လ လို့ သုံ ခွင့်ရတ ပ ့ဗ ၊ က ဇူ ပ ။
(trg)="13.1"> Kan vi alltså göra det , kan vi frigöra resurser till mediciner vi verkligen behöver för att behandla AIDS , HIV och malaria och förhindra fågelinfluensan .
(trg)="13.2"> Tack .
# my/ted2020-1006.xml.gz
# sv/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> ရှုပ်ထွ တဲ့ပ ဿန တစ်ခုနဲ့ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခ လုံ လုံ က ီ ကို ဖိစီ ခံရသလို ခံစ မိဖူ ပ သလ ။
(trg)="1"> Känner ni er någonsin fullständigt överväldigade när ni ställs inför ett komplext problem ?
(src)="2"> က င် ပ ီ ၊ ဒ ကို ၃ မိနစ်တ င် မက တဲ့အခ ိန်အတွင် ပ င် လဲသွ စ မယ်လို့ မ ှ ်လင့်ပ တယ်
(trg)="2"> Jag hoppas kunna ändra det på mindre än tre minuter .
(src)="3"> ရှုပ်ထွ ခ င် ဆိုတ အမ ဲတမ် ရှုပ်ယှက်ခတ်မှု မဟုတ်တ ကို ခင်ဗ တို့ လက်ခံလ အ င် လုပ်ဖို့ မ ှ ်လင့်ပ တယ် ။
(trg)="3"> Så , jag hoppas jag kan övertyga er att komplex inte alltid är samma sak som komplicerad
(src)="4"> က ွန်တ ့အတွက် မုန့်ဖိုထဲက ထုတ်ပ ီ စ အက အနဖုတ်ထ တဲ့ ပ င်မုန့်ခ င် ဟ ရှုပ်ထွ ပ ီ က က်သွန်နီမဆလ သံလွင်သီ နဲ့ ဘိန် စ ့ပ တဲ့ ဒိန်ခဲပ င်မုန့်ကတ ့ ရှုပ်ယှက်ခတ်န ပ တယ် ။
(trg)="4"> Så för mig , är en välgjord baguette , färsk ur ugnen , komplex , men ett curry-lök-oliv-vallmo-ostbröd är komplicerat
(src)="5"> က ွန်တ ်ဟ ဂ ဟဗ ဒပည ရှင် တစ်ယ က်ဖ စ်ပ ီ ရှုပ်ထွ ခ င် ကို လ ့လ ပ တယ် ။ ရှုပ်ထွ ခ င် ကို နှစ်သက်ပ တယ် ။
(trg)="5"> Jag är en ekolog , och jag studerar komplexitet .
(src)="6"> ဒ ကို သဘ ဝလ ကထဲမှ လ ့လ ပ တယ် ၊ မ ို စိတ်တွ ရဲ့ ပ န်လှန်ဆက်နွယ်မှုပ ့ ။
(trg)="6.1"> Jag älskar komplexitet .
(trg)="6.2"> Och jag studerar det i den naturliga världen , sammankopplingen av arter .
(src)="7"> ဒီတ ့ အစ အစ ဝက်ဘ်တစ်ခု ၊ ( သို့ ) California တ င်ပ ်က Alpine ရ ကန်တွ မှ န က တဲ့ မ ို စိတ်တွ အက က စ သုံ ခ င် ကွင် ဆက် မ ပုံပ ၊
(trg)="7"> Så här är en näringsväv , eller en karta över näringskedjorna mellan de arter som lever i fjällsjöar i Kaliforniens berg
(src)="8"> ဒ ကတ ့ အဲဒီမှ အရင်က မန ဖူ တဲ့ ဇ တိရင် မဟုတ်တဲ့ င တွ န လ တဲ့အခ အစ အစ ကွန်ရက် ဖ စ်သွ ပ ပဲ ။
(trg)="8"> Och det här är vad som händer med den näringsväven när det tillförs icke infödda fiskar som aldrig levt där förut
(src)="9"> မီ ခို ရ င် မ ို စိတ်တွ အ လုံ ပ က်သွ တယ် ။
(trg)="9"> Alla de nedtonade arterna försvinner .
(src)="10"> တစ်ခ ို့ကတ ့တကယ့်ကို မ ို တုန် တ ့မယ့် အခ အန မ ို ပ ။
(trg)="10"> Vissa är faktiskt på gränsen till utrotning .
(src)="11"> င တွ က စ ပစ်တ တ င်မှ အဲဒီကန်တွ မှ ခ င်တွ ပိုမ တယ် ။
(trg)="11"> Och sjöar med fisk har mer mygg , även fast de äter dem .
(src)="12"> ဒီလိုဖ စ်လ မှ ကို လုံ လုံ မ ှ ်လင့်မထ တ ပ ။ ဒ ပ မဲ့ က ိုတင်ခန့်မှန် နိုင်တ ကို တွ ့လ ရပ တယ် ။
(trg)="12"> Alla dessa effekter var oförutsedda , och trots det upptäcker vi att de är förutsägbara .
(src)="13"> ဒီတ ့ က ွန်တ ် အခုမ ှဝ ခ င်တ က ရှုပ်ထွ မှုတွ နဲ့ပတ်သက်တဲ့ အဓိကက တဲ့ အတွင် သဘ တစ်ခုနှစ်ခုလ က်ပ ၊ သဘ ဝကိုလ ့လ ခ င် ကန သိလ ရတ ဖ စ်ပ ီ အခ ပ ဿန တွ မှ လည် အသုံ ခ နိုင်က င် ပ ရဲ့ ။
(trg)="13"> Så jag vill dela med mig med er några viktiga insikter om komplexitet som vi lärt oss genom att studera naturen och som kanske är applicerbara på andra problem .
(src)="14"> ပထမတစ်ခုက ရှုပ်ထွ မှုတွ ကို ရှင် ပ ဖို့ မ င်အ င် လုပ်ပ နိုင်တဲ့ ကိရိယ တွ ရဲ့ စွမ် ပက ဖ င့် ၊ ခင်ဗ တို့အရင်က မစဉ် စ ခဲ့ဖူ တဲ့ မ ခွန် တွ ကို မ ဖို့ ခင်ဗ တို့ကို တိုက်တွန် ပ ဖို့ပ ပဲ ။
(trg)="14"> Först har vi den enkla kraften av bra visualiseringsverktyg för att hjälpa till att reda ut komplexitet och för att uppmuntra dig att ställa frågor du inte tänkt på förut
(src)="15"> ဥပမ ပ င် စည် ထ တဲ့ ကုမ္ပဏီစနစ်တစ်ခုထဲက ပ င် စည် ထ တဲ့ ဂ ဟစနစ် တစ်ခုထဲကန ဖ တ်လ တဲ့ က ဗွန်စီ ဆင် မှုကို မှတ်သ နိုင်ပ တယ် ၊ ဒ မှမဟုတ် Yosemite အမ ို သ ဥယ ဉ်ထဲက ဘ သင့်န တဲ့မ ို စိတ်တွ အတွက် က က်စ ရ န ရ အပိုင် တွ ရဲ့ အပ န်အလှန် ဆက်နွယ်မှုတွ ပ ့ ။
(trg)="15"> Exempelvis , du skulle kunna plotta in flödet av kol genom leveranskedjorna i ett företags ekosystem eller sammankopplingen mellan befolkningar av utrotningshotade arter i Yosemite nationalpark
(src)="16"> န က်တစ်ခုက သင့်အန နဲ့ မ ို စိတ်တစ်ခုက န က်တစ်ခုအပ ် သက်ရ က်မှုကို ခန့်မှန် ခ င်ရင် ၊ ကွင် ဆက်ကိုပဲ အ ရုံစိုက်ရင်တ ့ က န်တ ကို အမှ င်ခ လိုက်တ ပ ။ တကယ်တ ့ ပိုလို့ကို ခန့်မှန် နိုင်တဲ့နည် က န က်ကို ဆုတ်လိုက်ပ ၊ စနစ်တစ်ခုလုံ ကို ထည့်စဉ် စ လိုက်ပ ၊ မ ို စိတ်အကုန်လုံ ၊ ကွင် ဆက်အကုန်လုံ ... အဲဒီန ရ ကန အဓိကအက ဆုံ သက်ရ က်မှုနယ်ပယ်ပ ်မှ အ ရုံစိုက်လိုက်ပ ။
(trg)="16"> Nästa sak är , att om du vill förutsäga påverkan av en art på en annan om du fokuserar bara på den länken , och sen maskar bort resten , är det faktiskt mindre förutsägbart än om du kliver tillbaka , tar hänsyn till hela systemet -- alla arter , alla länkar -- och därifrån , fokuserar på den intressesfär som har störst betydelse .
(src)="17"> သုသ တနကန သိရှိလ န တ က မက ခဏဆိုသလို ဒီဂရီတစ်ခု ၊ နှစ်ခုအတွင် က ခင်ဗ ဂရုစိုက်န တဲ့ ဆုံမှတ်ငယ်လ တွ နဲ့ သက်ဆိုင်တ ပ ။
(trg)="17"> Och vi upptäcker med vår forskning , att den ofta ligger väldigt nära noden du bryr dig om inom en eller två steg .
(src)="18"> ဒ က င့် န က်ဆုတ်ပ ီ ခက်ခဲနက်နဲမှုကို လက်ခံက ည့်လ ရို ရှင် တဲ့အဖ တွ ကို တွ ့ရှိဖို့ အခွင့်ပိုက င် လ ပ ။ သင်အစမှ ရှ တွ ့ခဲ့တဲ့ ရို ရှင် တဲ့အဖ နဲ့ ခ န တတ်ပ တယ် ။
(trg)="18"> Så ju längre du kliver tillbaka , omfamnar komplexiteten , desto bättre chans har du att hitta enkla svar , och de är ofta något annat än de enkla svar du startade med .
(src)="19"> ဒီတ ့ ဂီယ ပ င် ပ ီ ၊ အမ ရိကန်အစို ရက က ဇူ ပ ုထ တဲ့ တကယ့်ကိုရှုပ်ထွ လှတဲ့ ပုစ္ဆ ကို က ည့်က ရအ င် ။
(trg)="19"> Så låt oss växla upp och titta på ett riktigt komplext problem som vi fått från USA:s myndigheter .
(src)="20"> ဒ ကတ ့ အ ဖဂန်နစ္စတန်မှ အမ ရိကန်ရဲ့ သ င်က န် မှုခ မှုန် ရ ဗ ူဟ တစ်ခုပ ။
(trg)="20"> Det här är ett diagram över USA:s strategi för att motverka uppror i Afghanistan .
(src)="21"> လွန်ခဲ့တဲ့ ၁ လ ၊ ၂ လလ က်က New York Times သတင် စ ရဲ့ မ က်နှ ဖုံ မှ ပ ့ ။
(trg)="21"> Den fanns på första sidan av New York Times för några månader sen --
(src)="22"> စိတ်န က်လ က်အ င် ရှုပ်ထွ လွန် လို့ ခ က်ခ င် ကိုပဲ မီဒီယ တွ ရဲ့ လှ င်ပ င်မှုကို ခံလိုက်ရတယ်လ ။
(trg)="22"> den blev genast hånad i media för att den var så galet komplicerad .
(src)="23"> က ည ခဲ့တဲ့ရည်မှန် ခ က်က အ ဖဂန်အစို ရကို ပ ည်သူအမ ဖက်မှ ထ က်ခံမှု တို လ ဖို့ပ
(trg)="23"> Och det officiella målet var att öka det folkliga stödet för det Afganska styret .
(src)="24"> ရှုပ်ထွ တဲ့ ပုစ္ဆ တစ်ခု ဆိုတ အရှင် က ီ ပ ။ ဒ ပ မယ့် ဒ ဟ ရှုပ်ယှက်ခတ်ရ လ ။
(trg)="24"> Uppenbart ett komplext problem , men är det komplicerat ?
(src)="25"> က င် ပ ီ ၊ ဒ ကို Times ရဲ့ မ က်နှ ဖုံ မှ တွ ့တ ့ စဉ် စ မိလိုက်တ က " က င် ပ ့ကွ ၊ ဆက်စပ်က ည့်လို့ရတ တစ်ခု ၊
(trg)="25"> Hursomhelst , när jag såg den här på framsidan av Times , tänkte jag , " Grymt , äntligen något jag kan relatera till ,
(src)="26"> ဒီမှ နှစ်မ ှုပ်ထ လို့ ရတ ပ ့ " လို့ပ ။
(trg)="26"> jag kan sätta tänderna i det här . "
(src)="27"> ဒီတ ့ လုပ်က ရအ င် ။ စနစ်တက ကွန်ရက်အဖ စ်နဲ့ ဒီspaghetti က ခ ပ်ပ ်မှ ကမ္ဘ ့ပွဲဦ ထွက် ရှုထ င့်တစ်ခုပ ့ဗ ။
(trg)="27.1"> Så låt oss skrida till verket .
(trg)="27.2"> Här har vi för första gången någonsin , världspremiären för det här spaghettidiagrammet i form av ett ordnat närverk .
(src)="28"> စက်ဝိုင် ပ ထ တဲ့ ဆုံမှတ်လ ကတ ့ က ွန်တ ်တို့ သက်ရ က်ခ င်တဲ့န ရ အစို ရကို ပ ည်သူအမ က ထ က်ခံမှုပ ။
(trg)="28"> Den inringade noden är den vi försöker påverka -- folkligt stöd för myndigheterna .
(src)="29"> ဒီတ ့ဗ အဲဒီဆုံမှတ်ကန ၁ ဒီဂရီ ၊ ၂ ဒီဂရီ ၊ ၃ ဒီဂရီကို က ည့်လို့ရပ ီ ဩဇ လွှမ် နယ်ပယ်အပ င်က က ခ ပ်ရဲ့ ၄ ပုံ ၃ ပုံကို ဖယ်ရှ နိုင်ပ တယ် ။ အဲဒီနယ်ပယ်ထဲမှ ဆုံမှတ်အမ စုဟ ဗ ူဟ နဲ့မသက်ဆိုင်တဲ့အခ က်တွ ပ
(trg)="29"> Och nu kan vi titta ett steg , två steg , tre steg bort från den noden och eliminera de tre fjärdedelar av diagrammet som ligger utanför vår intressesfär .
(src)="30"> မ ပ င်အန အထ က မ် တမ် ခ င် မ ို လိုပ ့ ပ ီ တ ့ အရမ် သ ငယ်တဲ့ အရ အတွက်ကသ တကယ့် စစ်မက်ရ ရ တိုက်ခိုက်မှုတွ ပ ။
(trg)="30"> Inom den sfären , är de flesta av noderna inte angripbara , som den hårda terrängen , och en väldigt liten minoritet är militära aktioner .
(src)="31"> အမ စုဟ အက မ် ဖက်မဲ့ကဏ္ဍတွ ဖ စ်ပ ီ ၊ အက မ် ဖ င် ၂ မ ို ရှိပ တယ် ။ လူမ ို စုပ ိုင်ဆိုင်မှုတွ နဲ့ ဘ သ ရ အယူဝ ဒတွ မှ တက်က ွစွ ပတ်သက်မှုနဲ့ မ ှတပ ီ ၊ ထင်သ တဲ့ စီ ပွ ရ ဖွံ့ဖ ို မှုနဲ့ ဝန်ဆ င်မှုထ က်ပံ့ပ ခ င် ပ ။
(trg)="31"> De flesta har inte med våld att göra , och de faller inom två breda kategorier : aktivt arbete med etniska rivaliteter och religiösa övertygelser och rättvis , transparent ekonomisk utveckling och tillhandahållande av tjänster .
(src)="32"> ဒီအက င် က ွန်တ ်မသိဘူ ၊ ဒ ပ မဲ့ ဒ က ဒီက ခ ပ်ကန ၂၃ စက္ကန့်အတွင် အဓိပ္ပ ယ်ဖ ်နိုင်တ ပ ။
(trg)="32"> Jag vet inte om det stämmer , men det här är vad jag kan uttolka av diagrammet på 24 sekunder .
(src)="33"> ဒီလိုက ခ ပ်ကို တွ ့တဲ့အခ ခင်ဗ တို့ကို လန့်မသွ စ ခ င်ပ ဘူ ။
(trg)="33"> När ni ser ett sånt här diagram , vill jag inte att ni ska bli rädda ,
(src)="34"> ခင်ဗ တို့ကို စိတ်လှုပ်ရှ ဟ လိုတ ပ ။ စိတ်သက်သ ရ ရသွ စ ခ င်တ ပ ။
(trg)="34.1"> jag vill att ni ska bli upphetsade .
(trg)="34.2"> Jag vill att ni ska bli lättade .
(src)="35"> ရို ရှင် တဲ့ အဖ တွ ပ ်လ နိုင်လို့ပ ။
(trg)="35"> Eftersom enkla lösningar kan dyka upp .
(src)="36"> သဘ ဝထဲက ရို ရှင် မှုဟ မက ခဏဆိုသလို ရှုပ်ထွ မှုရဲ့အခ တစ်ဖက်မှ ကိန် အ င် န လို့ပ ။
(trg)="36"> Vi upptäcker att man i naturen ofta finner enkelheten på andra sidan av komplexitet .
(src)="37"> ဒ က င့် ဘယ်ပုစ္ဆ အတွက်မဆို ခ ဲ့က ည့်နိုင်လ လ ၊ ရှုပ်ထွ မှုကို လက်ခံထ လ လ ၊ အရ က ီ ဆုံ ရို ရှင် တဲ့အသ စိတ်တွ ကို အနီ ကပ်က ည့်နိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ် က င် လ လ လ ပ ။
(trg)="37"> Så ju mer du kan zooma ut ett givet problem och omfamna komplexiteten , desto bättre chans har du att kunna zooma in och hitta de enkla detaljerna som spelar störst roll .
(src)="38"> က ဇူ တင်ပ တယ် ။
(trg)="38"> Tack .
(src)="39"> ( လက်ခုပ်သံမ )
(trg)="39"> ( Applåder )
# my/ted2020-1016.xml.gz
# sv/ted2020-1016.xml.gz
(src)="1"> ဟဲလို ၊ က ွန်တ ့အမည်က Birke Baehr ၊ အသက်က ၁၁ နှစ်ပ ။
(trg)="1.1"> Hej .
(trg)="1.2"> Jag heter Birke Baehr , och jag är 11 år gammal .
(src)="2"> ဒီန ့ ဒီကိုလ တ က က ွန်တ ်တို့ရဲ့ စ စရ စနစ် မှ တ ပ ဖို့ပ ။
(trg)="2"> Jag kom hit idag för att prata om vad som är fel på vårt matsystem .
(src)="3"> ဦ ဆုံ အန နဲ့ ပ ခ င်တ က ကလ တွ ဟ တီဗီမှ ၊ အမ ပိုင်က င် တွ မှ နဲ့ သင်က ည့်လ ရ အတ ်မ မ က စ ကွက်ဖ က်တ တွ ၊ က ်င အ လုံ ကို အလွယ်တကူအယုံသွင် ခံရတ က ွန်တ ်တကယ်ပဲ အံ့သ မိပုံကိုပ ။
(trg)="3"> Först skulle jag vilja säga att jag är förvånad över hur lätt man får barn att tro på all reklam och annonsering på TV , i skolorna och i princip överallt .
(src)="4"> က ွန်တ ့အမ င်တ ့ စီ ပွ ရ လုပ်ငန် တွ ဟ က ွန်တ ့လို ကလ တွ ကို သူတို့ မိဘတွ ကို က ွန်တ ်တို့ ( သို့ ) ကမ္ဘ အတွက် အမ ဲ မက င် တ ဝယ်ခိုင် ဖို့ က ို ပမ် န သလိုပ
(trg)="4"> Jag tycker det verkar som att företag hela tiden försöker få barn som mig att påverka sina föräldrar till att köpa grejer som egentligen inte är bra för oss eller för planeten .
(src)="5"> အထူ သဖ င့် ကလ ပ က်စတွ ဟ ရ င်စုံထုပ်ပို ခ င် နဲ့ ပလပ်စတစ်ရုပ်တွ က ဆွဲဆ င်တ ခံရတယ် ။
(trg)="5"> Särskilt små barn dras till färgglada förpackningar och plastleksaker .
(src)="6"> ဝန်ခံရမှ က က ွန်တ ်လည် တစ်ယ က်အပ ဝင်ဖ စ်ခဲ့ဖူ တ ပ ။
(trg)="6"> Jag måste erkänna att jag var en av dem .
(src)="7"> စ စရ အ လုံ ဟ တစ်န ကုန် ဝက်တွ ရွံ့ထဲလူ က နွ တွ စ က က်မှ မ က်စ တဲ့ ပ ်စရ ခ ံလ တွ ကန လ တယ်လို့ က ွန်တ ်လည် တွ ခဲ့ဖူ တယ် ။
(trg)="7"> Jag trodde också att all vår mat kom från små , glada gårdar där grisar rullade sig i lera och kor betade gräs hela dagarna .
(src)="8"> တွ ့ရှိလိုက်ရတ က ဒ ဟ မမှန်ဘူ ဗ ။
(trg)="8"> Men jag upptäckte att detta inte var sant .
(src)="9"> အင်တ နက်မှ ၊ စ အုပ်တွ မှ ၊ သတင် ရုပ်ရှင်တွ မှ မိသ စုနဲ့ ခရီ တွ မှ ဒီပစ္စည် ကို စတင်စုံစမ် မိတယ် ။
(trg)="9"> Jag började kolla in de här grejerna på internet , i böcker och i dokumentärfilmer när jag reste med min familj .
(src)="10"> စက်မှုလုပ်ငန် အစ အစ စနစ်ရဲ့ မက င် တဲ့ဘက်ကို တွ ့ရှိခဲ့တယ် ။
(trg)="10"> Jag upptäckte de mörka sidorna av industrialiserad livsmedelsindustri .
(src)="11"> ဦ ဆုံ မ ို ရို ဗီဇပ င်ထ တဲ့ သစ်စ ့တွ နဲ့ အက င်တွ ရှိပ တယ် ။
(trg)="11"> Först har vi genetiskt modifierade frön och organismer .
(src)="12"> သစ်စ ့တစ်စ ့ဟ လက်တွ ့ခန် မှ သဘ ဝကန မရည်ရွယ်တဲ့ တစ်ခုခုလုပ်ဖို့ ပုံဖ ်ခံရတဲ့အခ ဥပမ င ရဲ့ DNA ကိုယူပ ီ ခရမ် ခ ဉ်သီ ထဲ ထည့်တဲ့အခ ပ ။ ရွံလိုက်တ ။
(trg)="12"> Det är när ett frö manipuleras i ett laboratorium för att kunna göra något som det inte var avsett för naturligt -- som att ta DNA från en fisk och sätta in det i en tomats DNA - blää .
(src)="13"> အထင်မမှ နဲ့ဦ ၊ က ွန်တ ် င နဲ့ ခရမ် ခ ဉ်သီ က ိုက်ပ တယ် ၊ ဒ ပ မဲ့ ဒ က တ ့ က ခ မ် စရ ပ ။
(trg)="13"> Missförstå mig rätt , jag gillar fisk och tomater , men detta är bara läskigt .
(src)="14"> ( ရယ်သံမ ) န က် ဒီသစ်စ ့တွ စိုက်တယ် ၊ က ီ ထွ တယ် ။
(trg)="14"> ( Skratt ) Fröna planteras sedan , och växer .
(src)="15"> သူတို့ထုတ်တဲ့အစ က စမ် သပ်တိရိစ္ဆ န်တွ မှ ကင်ဆ နဲ့ အခ ပ ဿန တွ ဖ စ်စ တ သက်သ ပ က လူတွ ဟ ဒီနည် နဲ့ ထုတ်လုပ်တဲ့ စ စရ တွ ကို စ န က တ ၁၉၉၀ နှစ်လွန်တွ ကတည် ကပ ။
(trg)="15.1"> Maten de producerar har visat sig orsaka cancer och andra problem hos labbdjur .
(trg)="15.2"> Och folk har ätit mat producerad på detta vis sedan 1990-talet .
(src)="16"> လူအမ စုက ဒ တွ ရှိတ ကိုတ င် မသိက ဘူ ။
(trg)="16"> Och de flesta vet inte ens att det existerar .
(src)="17"> မ ို ရို ဗီဇပ င် ထ တဲ့ ပ င် ကို စ တဲ့က ွက်တွ အသည် နဲ့ က က်ကပ် အဆိပ်သင့်တဲ့ လက္ခဏ တွ ပ ်လ တ သင်တို့သိလ ။
(trg)="17"> Visste ni att råttor som äter genetiskt modifierad majs har visat tecken på förgiftning i lever och njurar ?
(src)="18"> က က်ကပ်ရ င်တ ၊ အန တွ နဲ့ က က်ကပ်အလ ခ ိန် တို တ တွ ပ တယ် ။
(trg)="18"> Till exempel njurinflammation , njurskador och ökad njurvikt .
(src)="19"> က ွန်တ ်တို့စ တဲ့ ပ င် အ လုံ နီ နီ ဟ တစ်နည် နည် မ ို ရို ဗီဇ ပ င် လဲထ တ ပ ။
(trg)="19"> Ändå är nästan all majs som vi äter genetiskt modifierad på något vis .
(src)="20"> ပ ီ တ ့ ပ ပ ရစ ၊ ပ င် ဟ အ လုံ မှ ပ ပ တယ် ။
(trg)="20"> Och låt mig säga , det finns majs i allt .
(src)="21"> CAFOS ( လှ င်ပိတ် သတ္တဝ က ွ တဲ့ စစ်ဆင်ရ ) စဖို့ထိတ ့ က ွန်တ ့ကို မပို့ပ နဲ့ ။
(trg)="21"> Jag ska inte ens börja prata om utfodring av instängda djur , så kallad CAFOS .
(src)="22"> ( ရယ်သံမ ) သမ ရို က လယ်သမ တွ က အပင်တွ က ီ စ ဖို့ မ စ တွ နဲ့ ရ စပ်တဲ့ ရုပ်က ွင် လ င်စ က လုပ်တဲ့ ဓ တ်မ ဩဇ တွ သုံ တယ် ။
(trg)="22"> ( Skratt ) Vanliga bönder använder kemiska gödningsmedel gjorda av fossila bränslen som de blandar i jorden för att få grödorna att växa .
(src)="23"> ဒ လုပ်တဲ့အက င် က သီ နှံတစ်မ ို တည် ကို ထပ်က ထပ်က စိုက်တ ကန မ ဆီလွှ က ဩဇ ဓ တ်အ လုံ ကို ခွ ခ ွတ်လိုက်တ က င့်ပ ။
(trg)="23"> De gör detta för att de har dränerat jorden på alla näringsämnen efter att ha odlat samma gröda om och om igen .
(src)="24"> ပိုဘ ဖ စ်တဲ့ ဓ တုပစ္စည် တွ အသီ နဲ့ဟင် ရွက်တွ ပ ် ဖ န် တယ် ၊ ဥပမ ပ င် နဲ့ ပို တွ သတ်ဖို့ ပို သတ်ဆ ၊ ပ င် သတ်ဆ တွ ပ ့ ။
(trg)="24"> Sedan besprutas frukt och grönsaker med mer skadliga kemikalier som bekämpningsmedel , för att döda ogräs och skadeinsekter .
(src)="25"> မို ရွ တ ့ ဒီဓ တုပစ္စည် တွ က မ က ီ ထဲ စိမ့်ဝင်တယ် ၊ ( သို့ ) ရ စီ က င် ထဲကို ပ သွ က ရ ကိုလည် အဆိပ်သင့်စ တယ် ။
(trg)="25"> När det regnar , rinner dessa kemikalier ner i marken eller ner i våra vattendrag , och förgiftar vårt vatten också .
(src)="26"> န က် သူတို့က စ စရ ကို က က ခံအ င် ရ င်ခ ည်ပ တ ့ စိုက်ပ ို ရ န ရ ကန စူပ မ ကက်တွ ထိ ဒ က မိုင်ထ င်ခ ီ ရ က်သွ နိုင်တယ် ။
(trg)="26"> Sedan bestrålar de vår mat , för att den ska hålla längre , så den kan fraktas tusentals kilometer från var den odlas till våra matbutiker .
(src)="27"> ဒီတ ့ ကိုယ်ကိုယ်ကို မ တယ် ၊ ဒ တွ ကို ဘယ်လို င ပ င် နိုင်လဲ ။
(trg)="27.1"> Så jag frågar mig själv , hur kan jag förändras ?
(trg)="27.2"> Hur kan jag förändra dessa saker ?
(src)="28"> ဒ က က ွန်တ ် တွ ့ရှိတ ပ ။
(trg)="28"> Och detta är vad jag kom fram till .
(src)="29"> ပိုက င် တဲ့ နည် တစ်ခုအတွက် လှုပ်ရှ မှုတစ်ခုရှိတ တွ ့ခဲ့တယ် ။
(trg)="29"> Jag upptäckte att det finns en rörelse för ett bättre sätt .
(src)="30"> ခဏလ က် န က်ပ န်လိုက်ရင် က ွန်တ ်က NFL ဘ လုံ သမ ဖ စ်ခ င်ခဲ့တ ။
(trg)="30"> För ett tag sedan ville jag bli fotbollsspelare i NFL .
(src)="31"> ဒီအစ သဘ ဝမ ဩဇ သုံ လယ်သမ ဖ စ်ဖို့သ ဆုံ ဖ တ်လိုက်တယ် ။
(trg)="31"> Men jag bestämde mig för att hellre bli ekologisk bonde .
(src)="32"> ( လက်ခုပ်သံမ ) က ဇူ တင်ပ တယ် ။
(trg)="32"> ( Applåder ) Tack .
(src)="33"> ဒီနည် နဲ့ ကမ္ဘ ကို ပိုက ီ က ယ်တဲ့ အက ို သက်ရ က်မှုပ နိုင်တယ်
(trg)="33"> På det viset kan jag påverka världen mer .
(src)="34"> ဒီလူက Joel Salatin သူ့ကို လယ်သမ အရူ လို့ ခ ်က တယ် ၊ သူဟ စနစ်ကို ဆန့်က င် စိုက်ပ ို လို့ပ ။
(trg)="34"> Den här mannen , Joel Salatin , kallas för en galen bonde eftersom han odlar emot systemet .
(src)="35"> က ွန်တ ့က အိမ်မှ ပဲ စ သင်တ ဆိုတ ့ တစ်န ့ သူပ တ သွ န ထ င်ခဲ့တယ် ။
(trg)="35"> Jag är hemskolad , så jag kunde gå och lyssna på honom när han talade en dag .
(src)="36"> ဒီလူ ၊ ဒီ " လယ်သမ အရူ " ဟ ပို သတ်ဆ တွ ၊ ပ င် သတ်ဆ တွ ၊ ( သို့ ) မ ို ရို ဗီဇပ င် ထ တဲ့ သစ်စ ့တွ မသုံ ဘူ ။
(trg)="36"> Denna man , den galna bonden , använder inga bekämpningsmedel eller genetiskt modifierat utsäde .
(src)="37"> ဒီအတွက် စနစ်အရ သူ့ကို ငက င်လို့ အခ ်ခံရတယ် ။
(trg)="37"> På grund av detta kallas han galen , av systemet .
(src)="38"> သိစ ခ င်တ က က ွန်တ ်တို့အ လုံ မတူတဲ့ ရွ ခ ယ်မှုတွ ဖန်တီ ရင် ဒ သတွင် လယ်သမ တွ ( သို့ ) လက်တွ ့သိတဲ့ အိမ်နီ န ခ င် ဆီက စ စရ တိုက်ရိုက်ဝယ်ရင် ပ င် လဲမှုတစ်ခု လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတ ပ ။
(trg)="38"> Jag vill att ni ska veta att vi alla kan göra skillnad genom att göra annorlunda val , genom att köpa vår mat direkt från lokala bönder eller från grannar som vi har känt hela vårt liv .
(src)="39"> သဘ ဝ ( သို့ ) ဒ သစ က ပိုစ က ီ တယ်ပ က တယ် ။ ဒ ပ မဲ့ ဒ က တကယ်လ ။
(trg)="39"> En del säger att ekologisk eller närproducerad mat är dyrare , men är den verkligen det ?
(src)="40"> စ စရ စနစ်အက င် က ွန်တ ်လ ့လ သိရှိခဲ့တ အ လုံ နဲ့ဆိုရင် က ွန်တ ့အထင် က ွန်တ ်တို့ဟ လယ်သမ ဖ စ်စ ( သို့ ) ဆ ရုံကိုဖ စ်စ ပ နိုင်တ ပ ။
(trg)="40"> Med allt detta som jag lärt mig om systemet , tycker jag det verkar som att vi antingen betalar bonden , eller sjukhuset .
(src)="41"> ( လက်ခုပ်သံမ ) အခု ဘယ်ဟ ရွ မလဲဆိုတ အတိအက သိတယ် ။
(trg)="41"> ( Applåder ) Jag vet absolut vilket jag skulle välja .
(src)="42"> သိစ ခ င်တ က ဟ ဟိုမှ လယ်တွ ရှိပ တယ် ၊ ဥပမ Tennessee က Sequatchie Cove Farm မှ ရှိတဲ့ Bill Keener သူ့နွ တွ က မ က်စ ပ ီ ဝက်တွ က ရွှံ့ထဲလူ တယ် ၊ တွ ခဲ့သလိုပဲလ ။
(trg)="42"> Jag vill att ni ska veta att det finns gårdar där ute -- som Bill Cainer på Squeachie Cove Farm i Tennessee - hans kor äter gräs och hans grisar rullar faktiskt i lera , precis som jag trodde .
(src)="43"> တစ်ခ တစ်လ Bill ရဲ့ခ ံသွ ပ ီ လုပ်အ ပ တ က ွန်တ ်စ တဲ့ အသ က ဘယ်ကလ တယ်ဆိုတ အနီ ကပ် ၊ ကိုယ်တွ ့ မ င်နိုင်တယ်လ ။
(trg)="43"> Jag åker till Bills gård ibland och hjälper till där , så att jag kan se på nära håll var köttet jag äter kommer ifrån .
(src)="44"> သိစ ခ င်တ က ကလ တွ ဟ စ စရ အက င် နဲ့ ဘယ်ကလ တယ်ဆိုတ ပိုသိရင် င ၊ လတ်ဆတ်တဲ့ အသီ အရွက်နဲ့ အစ က င် တွ ကို စ က မယ်လို့ ယုံက ည်တ ပ ။
(trg)="44"> Jag vill att ni ska veta att jag tror att barn skulle äta färska grönsaker och bra mat om de visste mer om den och varifrån den egentligen kommer .
(src)="45"> သိစ ခ င်တ က ပ ်လ န တဲ့ ရပ်ကွက်တိုင် မှ လယ်သမ စ တွ ရှိတယ်ဆိုတ ပ ။
(trg)="45"> Jag vill att ni ska veta att det finns bondemarknader som dyker upp i alla samhällen .
(src)="46"> သိစ ခ င်တ က က ွန်တ ် ၊ ညီနဲ့ ၊ ညီမတို့ဟ ကိုက်လန် မီ ဖုတ်ပ တွ စ တ ကိုက ိုက်တယ်
(trg)="46"> Jag vill att ni ska veta att jag , min bror och min syster faktiskt gillar att äta grönkålschips .
(src)="47"> က ွန်တ ်သွ တဲ့ န ရ တိုင် ဒ ကိုမ ှဝ တယ် ။
(trg)="47"> Jag försöker dela med mig av detta vart jag än går .
(src)="48"> သိပ်မက ခင်က ဦ လ က က ွန်တ ့ ခ က်နှစ်သ ညီဝမ် ကွဲကို အဟ ရ ပ တယ်တဲ့ ။
(trg)="48"> För inte så länge sedan , sa min morbror att han erbjudit min sexårige kusin flingor .