# ky/ted2020-1004.xml.gz
# sr/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(trg)="1"> Ovde sam danas da vam pokažem svoje fotografije naroda Lakota .
(src)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(trg)="2"> Mnogi od vas su čuli za narod Lakota , ili bar za veću grupu plemena koji se zovu Sijuksi .
(src)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(trg)="3"> Lakote su jedno od mnogih plemena koja su preseljena sa svoje zemlje u logore za ratne zarobljenike , koji se sada zovu rezervati .
(src)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(src)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(trg)="4"> Rezervat Pajn Ridž , predmet današnje prezentacije , lociran je oko 120 km jugoistočno od Blek Hilsa u Južnoj Dakoti .
(src)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(trg)="5"> Poznat je i kao Logor za ratne zarobljenike broj 334 , i to je mesto gde Lakote danas žive .
(src)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(trg)="6"> Ako je iko od vas čuo za AIP , Američki Indijanski Pokret ili za Rasela Minsa , ili Lenarda Peltijera , ili za sukobe kod Oglale , onda znate da je Pajn Ridž krizno žarište za indijanska pitanja u SAD .
(src)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(src)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(trg)="7.1"> Pozvali su me danas da govorim o svom odnosu sa Lakotama , a to je veoma teško za mene .
(trg)="7.2"> Jer ako niste primetili moju boju kože , ja sam belac , i to je velika prepreka u rezervatu starosedelaca .
(src)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(trg)="8"> Videćete mnogo ljudi na mojim fotografijama danas ,
(src)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(trg)="9"> dosta sam se zbližio s njima i prihvatili su me kao člana porodice .
(src)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(src)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(trg)="10"> Nazvali su me bratom , ujakom i pozivali me iznova i iznova tokom pet godina .
(src)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(trg)="11"> Ali u Pajn Ridžu , ja ću uvek biti ono što oni zovu " vašiču " .
(src)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(trg)="12.1"> A " vašiču " je reč na jeziku Lakota koja znači ne-Indijanac .
(trg)="12.2"> Ali još jedno značenje ove reči je " onaj koji uzima najbolje meso za sebe . "
(src)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(trg)="13"> I to je ono što želim da istaknem - onaj koji uzima najbolje parče mesa .
(src)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(trg)="14"> To znači pohlepan .
(src)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(trg)="15"> Bacite pogled oko sebe u ovom auditorijumu .
(src)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(trg)="16"> Nalazimo se u privatnoj školi na američkom zapadu , sedimo na crvenim stolicama od baršuna , s novcem u džepovima .
(src)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(trg)="17"> I ako sagledamo svoj život , mi zaista jesmo uzeli najbolje parče mesa .
(src)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(trg)="18.1"> Pogledajmo nekoliko fotografija ljudi koji su izgubili da bismo mi dobili .
(trg)="18.2"> I znajte , kada budete videli njihova lica , da ovo nisu slike samo naroda Lakota , one predstavljaju sve domorodačke narode .
(src)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(trg)="19"> Na ovom parčetu papira nalazi se istorija koju sam naučio od mojih prijatelja i porodice Lakota .
(src)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(trg)="20"> Ono što sledi je hronološki prikaz sklopljenih sporazuma , prekršenih sporazuma , i pokolja prerušenih u bitke .
(src)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(src)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(trg)="21"> Počeću od 1824 .
(src)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(trg)="22"> " Ono što je poznato kao Biro za indijanska pitanja otvoreno je u okviru Ratnog departmana najavljujući od samog početka agresiju u našem odnošenju prema američkim starosedeocima .
(src)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(trg)="23"> 1851 : sklopljen je prvi sporazum u Fort Laramiju jasno obeleživši granice nacije Lakota .
(src)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(trg)="24"> Prema sporazumu , te teritorije su suverena nacija .
(src)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(trg)="25"> Da su granice ovog sporazuma održane - a po pravnoj osnovi trebalo je da budu - ovako bi SAD izgledale danas .
(src)="26"> 10 жылдан кийин ,
(trg)="26"> 10 godina kasnije ,
(src)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(trg)="27"> Zakon o domaćinstvima , koji je potpisao predsednik Linkoln , izazvao je priliv belih doseljenika na zemlju starosedelaca .
(src)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(trg)="28"> 1863 : Ustanak Santi Sijuksa u Minesoti završava se vešanjem 38 muškaraca Sijuksa , najveće masovno pogubljenje u istoriji SAD .
(src)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(trg)="29"> Pogubljenje je naredio predsednik Linkoln samo dva dana nakon što je potpisao Proklamaciju o emancipaciji .
(src)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(src)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(trg)="30"> 1866 . početak gradnje transkontinentalne železenice - početak nove ere .
(src)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(trg)="31"> Zemlju smo prilagodili prugama i vozovima da bi skratili sebi put kroz srce Lakota nacije .
(src)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(trg)="32"> Sporazumi su završili kroz prozor .
(src)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(src)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(trg)="33"> Kao odgovor na to , tri plemena Lakote pod vođstvom poglavice Crvenog Oblaka napalo je i porazilo američku vojsku mnogo puta .
(src)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(trg)="34.1"> Želim da ponovim ovaj deo .
(trg)="34.2"> Lakote su porazile američku vojsku .
(src)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(trg)="35"> 1868 : Drugi sporazum u Fort Laramiju jasno garantuje suverenitet Velike nacije Sijuksa i Lakotino vlasništvo nad svetim brdima Blek Hils .
(src)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(src)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(trg)="36"> Vlada takođe obećava zemlju i pravo lova u okolnim državama .
(src)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(trg)="37"> Obećali smo da će područje oko reke Pauder biti zatvoreno za sve belce .
(src)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(trg)="38"> Sporazum je izgledao kao potpuna pobeda za Crvenog Oblaka i Sijukse .
(src)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(trg)="39"> Zapravo , ovo je jedini rat u američkoj istoriji u kome je vlada sklopila mir tako što je pristala na sve zahteve neprijatelja .
(src)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(trg)="40"> 1869 : završena je transkontinentalna železnica .
(src)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(trg)="41"> Počela je da prevozi , između ostalog i veliki broj lovaca , koji su počeli da ubijaju bizone na veliko , eliminišući izvor hrane , odeće i skloništa za Sijukse .
(src)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(trg)="42"> 1871 : Zakon o aproprijaciji Indijanaca pretvorio je sve Indijance u vladine štićenike .
(src)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(trg)="43"> Pored toga , vojska je izdavala naređenja kojima je zapadnim Indijancima zabranila da napuštaju rezervate .
(src)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(trg)="44"> Svi zapadni Indijanci su u tom trenutku postali ratni zarobljenici .
(src)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(trg)="45"> Takođe , 1871 . smo završili sa sklapanjem sporazuma .
(src)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(trg)="46"> Problem sa sporazumima je taj što omogućavaju plemenima da postoje kao suverene nacije , a to ne smemo dozvoliti ;
(src)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(trg)="47"> jer smo imali planove .
(src)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(trg)="48"> 1874 : General Džordž Kaster je objavio otkriće zlata na teritoriji Lakota , tačnije na Blek Hilsu .
(src)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(trg)="49"> Vest o zlatu je dovela do masivnog doseljavanja belaca , na teritoriju Lakota .
(src)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(trg)="50"> Kaster preporučuje da Kongres nađe način da okonča sporazume sa Lakotama što je moguće pre .
(src)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(trg)="51"> 1875 : počinje rat s Lakotama zbog kršenja sporazuma iz Fort Laramija .
(src)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(trg)="52"> 1876 : 26 . jula , kada je krenula da napadne selo Lakota , Kasterova Sedma konjica poražena je u bici kod Litl Big Horna .
(src)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(trg)="53.1"> 1877 .
(trg)="53.2"> Veliki Lakota ratnik i poglavica Ludi Konj predao se kod Fort Robinsona .
(src)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(trg)="54"> Kasnije je ubijen u pritvoru .
(src)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(trg)="55"> 1877 . je ujedno i godina kada smo našli način da zaobiđemo sporazume iz Fort Laramija .
(src)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(src)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(trg)="56.1"> Novi dogovor predstavljen je poglavicama i starešinama Sijuksa u kampanji pod nazivom " prodaj ili gladuj " .
(trg)="56.2"> Potpišite papire ili neće biti hrane za vaše pleme .
(src)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(trg)="57"> Samo 10 % odraslih muškaraca je potpisalo .
(src)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(trg)="58"> Prema Fort Laramijskom sporazumu , bar tri četvrtine plemena moralo je da otpiše zemlju .
(src)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(trg)="59"> Ta klauzula je očigledno zanemarena .
(src)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(trg)="60"> 1887 : Dozov zakon .
(src)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(trg)="61"> Nema više zajedničke svojine nad zemljom u rezervatima .
(src)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(trg)="62"> Rezervati su rasparčani na parcele od po 65 hektara , i podeljeni Indijancima ponaosob , a višak im je oduzet .
(src)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(trg)="63"> Plemena su izgubila milione hektara .
(src)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(trg)="64"> Američki san o privatnoj svojini pokazao se kao veoma lukav način da se rezervat razdeli dok od istog ne ostane ništa .
(src)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(trg)="65"> Taj potez uništio je rezervate , tako da je sa svakom novom generacijom bivalo lakše deliti ih dalje i prodavati .
(src)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(trg)="66"> Većina preostale zemlje i veliki broj placeva u okviru rezervata sada su u rukama belih vlasnika rančeva .
(src)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(trg)="67"> Još jednom , najbogatiji deo zemlje odlazi vašičuu .
(src)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(trg)="68"> 1890 . je godina koju smatram najvažnijom u ovoj prezentaciji .
(src)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(src)="69.2"> Декабрдын 29нда
(trg)="69"> Ovo je godina Pokolja na Vundid Ni Kriku .
(src)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(trg)="70"> 29 . decembra , američke trupe opkolile su kamp Sijuksa na Vundid Ni Kriku , i iskasapile poglavicu Veliko Stopalo i još 300 ratnih zarobljenika , koristeći novo rafalno oružje , koje ispaljuje eksplodirajuće metke , poznato kao Hočkis mitraljez .
(src)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(trg)="71"> Za ovu takozvanu bitku , Kongres je dodelio 20 medalja časti Sedmoj konjici .
(src)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(trg)="72"> Do današnjeg dana , ovo je najveći broj medalja časti ikad dodeljenih za jednu bitku .
(src)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(trg)="73"> Više medalja časti je ovde dodeljeno za ubijanje kako žena tako i dece nego u bilo kojoj bici u Prvom svetskom ratu , Drugom svetskom ratu , Koreji , Vijetnamu , Iraku ili Avganistanu .
(src)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(trg)="74"> Pokolj na Vundid Ni Kriku smatra se završetkom indijanskih ratova .
(src)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(trg)="75"> Kad god posetim mesto masovne grobnice na Vundid Niju , ja ne vidim samo grobnicu Lakota ili Sijuksa , već grobnicu svih domorodačkih naroda .
(src)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(trg)="76"> Sveti čovek Crni Los kazao je : " Nisam tada znao koliko toga se završilo .
(src)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(trg)="77"> Sada , kada se osvrnem sa ovog visokog brega moje starosti , još uvek mogu videti zaklane žene i decu kako leže na gomili ili razbacani naokolo duž čitavog klanca jasno kao što sam ih video svojim mladim očima .
(src)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(trg)="78"> I vidim da je još nešto umrlo tamo u krvavom blatu , i ostalo sahranjeno u vejavici .
(src)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(trg)="79"> San jednog naroda umro je tamo .
(src)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(trg)="80"> Bio je to divan san . "
(src)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(trg)="81"> Ovim događajem započela je nova era u istoriji američkih domorodaca .
(src)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(src)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(trg)="82.1"> Sve se može izmeriti u okviru događaja pre i posle Vundid Nija .
(trg)="82.2"> Jer u tom trenutku , sa prstom na obaraču mitraljeza Hočkis , američka vlada javno je pokazala svoj stav prema pravima domorodaca .
(src)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(src)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(trg)="83"> Dosadili su im sporazumi .
(src)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(trg)="85"> Dosadili su im plesovi duhova .
(src)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(trg)="86"> I dosadilo im je da ih Sijuksi uznemiravaju .
(src)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(trg)="87"> Zato su izneli svoje topove .
(src)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(trg)="88"> " Još uvek želiš da budeš Indijanac , " rekli su , sa prstom na obaraču .
(src)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(trg)="89"> 1900 : populacija Indijanaca u SAD spala je na minimum - manje od 250.000 , u poređenju sa procenjenih 8 miliona iz 1492 .
(src)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(trg)="90"> Premotajmo unapred .
(src)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(trg)="91"> 1980 : Najduži sudski spor u istoriji SAD , Narod Sijuksa protiv Sjedinjenih Država , vodio se na Vrhovnom sudu SAD .
(src)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(trg)="92"> Sud je utvrdio da , kada su Sijuksi preseljeni u rezervate i tri miliona hektara njihove zemlje postalo dostupno doseljenicima u potrazi za zlatom , uslovi drugog sporazuma iz Fort Laramija bili su prekršeni .
(src)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(src)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(trg)="93"> Sud je izrekao da je područje Blek Hilsa oduzeto ilegalno i da cena prvobitne ponude treba biti isplaćena Sijuksima uz kamatu .
(src)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(trg)="94"> Kao nadoknadu za Blek Hils , sud je dodelio samo 106 miliona dolara narodu Sijuksa .
(src)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(trg)="95"> Sijuksi su odbili novac jednoglasnim povicima : " Blek Hils nije na prodaju . "
(src)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(trg)="96"> 2010 : Statistika o stanju domorodačke populacije danas , više od veka nakon Pokolja na Vundid Niju , otkriva posledice kolonizacije , prisilno migriranje i prekršavanje sporazuma .
(src)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(trg)="97"> Nezaposlenost u rezervatu Pajn Ridž kreće se između 85 i 90 odsto .
(src)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(src)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(trg)="98"> Građevinski ured ne može da izgradi nove objekte , a postojeći su u procesu raspadanja .
(src)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(trg)="99"> Mnogi su beskućnici , a oni sa kućama zbijeni su u istrulelim zgradama sa čak i do pet porodica .
(src)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(trg)="100"> 39 odsto domova u Pajn Ridžu nema struje .
(src)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .
(trg)="101"> Najmanje 60 odsto domova u rezervatu preplavljeno je toksičnom crnom buđi .