# ky/ted2020-1004.xml.gz
# sk/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(trg)="1"> Dnes som tu , aby som vám ukázal svoje fotografie Lakotov .
(src)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(trg)="2"> Mnohí z vás o nich možno počuli , alebo aspoň o väčšej skupine kmeňov , ktorá sa nazýva Siouxovia .
(src)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(trg)="3"> Lakotovia sú jedným z mnohých kmeňov , ktoré museli opustiť svoju zem a ísť do zajateckých táborov , ktoré sa teraz volajú rezervácie .
(src)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(src)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(trg)="4"> Rezervácia Pine Ridge , predmet dnešnej prezentácie , sa nachádza približne 120 km juhovýchodne od pohoria Black Hills v Južnej Dakote .
(src)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(trg)="5"> Niekedy sa označuje ako zajatecký tábor č. 334 a je to miesto , kde teraz Lakotovia žijú .
(src)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(trg)="6"> Ak niekto z vás niekedy počul o Hnutí amerických indiánov ( AIM ) alebo o Russelovi Meansovi , Leonardovi Peltierovi alebo o oglalskom pate , tak potom viete , že v Pide Ridge začína problematika pôvodných obyvateľov v USA .
(src)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(src)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(trg)="7"> Požiadali ma teda , aby som dnes rozprával o mojom vzťahu s Lakotmi a je to pre mňa veľmi ťažké , pretože ak ste nevšimli moju farbu pleti , som beloch a to v rezervácii pôvodných obyvateľov znamená obrovskú prekážku .
(src)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(trg)="8"> Dnes na mojich fotografiách uvidíte mnoho ľudí .
(src)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(trg)="9"> Stali sme sa veľmi blízkymi a vítali ma ako rodinu .
(src)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(src)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(trg)="10.1"> Volali ma brat a strýko a 5 rokov ma k sebe zas a znova pozývali .
(trg)="10.2"> V Pine Ridge
(src)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(trg)="11"> však vždy budem tým , čo sa nazýva wasichu .
(src)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(trg)="12"> Je to lakotské slovo , ktoré znamená „ Neindián " , ale ďalší výklad tohto slova znamená „ ten , ktorý si najlepšie mäso berie pre seba " .
(src)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(trg)="13"> Chcem sa zamerať práve na toto : ten , ktorý si najlepšie mäso berie pre seba .
(src)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(trg)="14"> Znamená to , že je nenásytný .
(src)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(trg)="15"> Pozrite sa teraz do hľadiska .
(src)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(trg)="16.1"> Sme na súkromnej škole na západe USA .
(trg)="16.2"> Sedíme na červených zamatových stoličkách a vo vreckách máme peniaze .
(src)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(trg)="17"> Keď sa pozrieme na svoje životy , skutočne sme si vzali tú najlepšiu časť mäsa .
(src)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(trg)="18"> Pozrime sa teda dnes na sadu fotografií ľudí , ktorí niečo stratili , aby sme my mohli niečo získať a vedzte , že keď uvidíte tváre týchto ľudí , tak nejde len o fotografie Lakotov , ale aj o všetkých pôvodných obyvateľov .
(src)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(trg)="19"> Na tomto papieri je história , ako som sa ju naučil od mojich lakotských priateľov a rodiny .
(src)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(trg)="20"> Pôjde o časovú os zmlúv , ktoré sa uzatvárali a porušovali a masakier , ktoré sa tvária ako bitky .
(src)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(src)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(trg)="21.1"> Začnem v roku 1824 .
(trg)="21.2"> Inštitúcia , ktorá je známa pod názvom Úrad pre indiánske záležitosti ,
(src)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(trg)="22"> bola vytvorená v rámci Ministerstva vojny a nastavila tak prvý tón agresie v našom zaobchádzaní s pôvodnými Američanmi .
(src)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(trg)="23"> 1851 : Bola uzavretá prvá zmluva z Fort Laramie , kde sa jasne vyznačili hranice národa Lakotov .
(src)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(trg)="24"> Podľa tejto zmluvy patria tieto pozemky nezávislému národu .
(src)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(trg)="25"> Ak by tu uvedené hranice platili a existuje zákonný základ , že by to tak malo byť , potom by mali USA dnes vyzerať takto .
(src)="26"> 10 жылдан кийин ,
(trg)="26"> O 10 rokov
(src)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(trg)="27"> bol prezidentom Lincolnom podpísaný tzv. Homestead Act , zákon o usadlostiach , ktorý rozpútal príval bielych osadníkov na územie pôvodných obyvateľov .
(src)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(trg)="28"> 1863 : Povstanie santijských Siouxov v Minnesote končí obesením 38 siouxských mužov , najväčšou masovou popravou v histórii USA .
(src)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(trg)="29"> Popravu nariadil prezident Lincoln len dva dni potom , ako podpísal Vyhlásenie o zrušení otroctva .
(src)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(src)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(trg)="30.1"> 1866 : Začiatok transkontinentálnej železnice , nová éra .
(trg)="30.2"> Privlastnili sme si pozemky pre koľaje a vlaky ,
(src)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(trg)="31"> aby sme si skrátili cestu cez srdce národa Lakotov .
(src)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(trg)="32"> Zmluvy sa vyhodili von oknom .
(src)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(src)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(trg)="33.1"> Na tento postoj prišla odpoveď , keď tri kmene pod vedením lakotského náčelníka Červeného Oblaka na armádu USA mnohokrát zaútočili a aj ju porazili .
(trg)="33.2"> Túto časť chcem zopakovať .
(src)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(trg)="34"> Lakotovia porazili armádu USA .
(src)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(trg)="35"> 1868 : Druhá zmluva z Fort Laramie jasne zaručuje suverenitu Veľkého národa Siouxov a lakotské vlastníctvo posvätného pohoria Black Hills .
(src)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(src)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(trg)="36.1"> Vláda tiež sľubuje pozemky a lovecké práva v okolitých štátoch .
(trg)="36.2"> Sľubujeme , že územie Powder River
(src)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(trg)="37"> bude odteraz pre všetkých belochov uzavreté .
(src)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(trg)="38"> Zmluva sa zdala byť dokonalým víťazstvom Červeného Oblaka a Siouxov .
(src)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(trg)="39"> V skutočnosti je to jediná vojna v americkej histórii , keď vláda vyjednala mier tak , že uznala všetko , čo protivník požadoval .
(src)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(trg)="40"> 1869 : Transkontinentálna železnica bola dokončená .
(src)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(trg)="41"> Popri iných veciach prevážala aj veľké množstvo lovcov , ktorí začali vo veľkom zabíjať bizóny a tak odstraňovali zdroj obživy , ošatenia a prístrešia Siouxov .
(src)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(trg)="42"> 1871 : Zákon o prisvojení Indiánov robí zo všetkých Indiánov chránencov federálnej vlády .
(src)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(trg)="43"> Armáda navyše vydala rozkazy , ktoré zakazujú západným Indiánom opustiť rezervácie .
(src)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(trg)="44"> V tomto okamihu boli všetci západní Indiáni vojenskými zajatcami .
(src)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(trg)="45"> Takisto sme v roku 1871 ukončili éru uzatvárania zmlúv .
(src)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(trg)="46"> Problém so zmluvami je ten , že umožňujú kmeňom existovať ako nezávislé národy , ale to my nemôžeme dopustiť .
(src)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(trg)="47"> Mali sme plány .
(src)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(trg)="48"> 1874 : Generál George Custer oznámil objav zlata na lakotskom území , osobitne v pohorí Black Hills .
(src)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(trg)="49"> Správy o zlate spôsobujú masívny príliv bielych osadníkov do národa Lakotov .
(src)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(trg)="50"> Custer odporúča Kongresu , aby našiel spôsob , ako by bolo možné čo najskôr ukončiť zmluvy s Lakotmi .
(src)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(trg)="51"> 1875 : Lakotská vojna začína porušením zmluvy z Fort Laramie .
(src)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(trg)="52"> 1876 26 . júla bola na svojej ceste zaútočiť na osadu Lakotov rozdrvená Custerova 7 . kavaléria v bitke pri Little Big Horne .
(src)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(trg)="53"> 1877 : Veľký lakotský bojovník a náčelník Splašnený Kôň sa vzdal v pevnosti Fort Robinson .
(src)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(trg)="54"> Neskôr bol počas väzby zabitý .
(src)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(trg)="55"> Rok 1877 je tiež rokom , keď sme našli spôsob , ako obísť zmluvy z Fort Laramie .
(src)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(src)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(trg)="56.1"> Siouxským náčelníkom a ich vedúcim mužom bola predstavená nová dohoda , ktorá bola vedená kampaňou známou ako „ predaj alebo hladuj " .
(trg)="56.2"> Podpíš papier alebo tvoj kmeň nedostane potraviny .
(src)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(trg)="57"> Podpísalo ju len 10 % dospelej mužskej populácie .
(src)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(trg)="58"> Zmluva z Fort Laramie vyžadovala , aby pri prevedení pôdy na iných majiteľov podpisom súhlasili najmenej 3 / 4 kmeňa .
(src)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(trg)="59"> Tento paragraf bol očividne ignorovaný .
(src)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(trg)="60"> 1887 : Dawesov zákon .
(src)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(trg)="61"> Spoločné vlastníctvo pozemkov v rezervácii končí .
(src)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(trg)="62.1"> Rezervácie sa rozkúskovali do 160-akrových častí .
(trg)="62.2"> Tie sa rozdelili jednotlivým Indiánom a nadbytočné pozemky zmenili vlastníka .
(src)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(trg)="63"> Kmene stratili milióny akrov pôdy .
(src)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(trg)="64"> Americký sen o vlastníctve zeme jednotlivcami sa ukázal byť veľmi rafinovaným spôsobom , ako rozdeľovať rezerváciu až pokým nič neostalo .
(src)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(trg)="65"> Tento krok zničil rezervácie a umožnil ich neskôr s každou odchádzajúcou generáciou ďalej ľahšie rozdeľovať a predávať .
(src)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(trg)="66"> Väčšina nadbytočných pozemkov a väčšina parciel vnútri hraníc rezervácie je teraz v rukách bielych rančerov .
(src)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(trg)="67"> To najlepšie ide opäť wasichuom .
(src)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(trg)="68"> 1890 , dátum , o ktorom si myslím , že je v tejto prezentácii najdôležitejší .
(src)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(src)="69.2"> Декабрдын 29нда
(trg)="69.1"> Toto je rok masakry pri Wounded Knee .
(trg)="69.2"> 29 . decembra
(src)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(trg)="70.1"> obkľúčili vojaci USA siouxský tábor pri potoku Wounded Knee a zmasakrovali náčelníka Veľkú Nohu a 300 vojenských zajatcov .
(trg)="70.2"> Použili pri tom novú rýchlopaľnú zbraň , ktorá vystreľovala výbušné projektily a volala sa Hotchkissove delo .
(src)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(trg)="71"> Za túto tzv. bitku bolo 7 . kavalérii udelených 20 Kongesových medajlí cti .
(src)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(trg)="72"> Do dnešného dňa je to najviac Medajlí cti , ktoré boli kedy udelené za jedinú bitku .
(src)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(trg)="73"> Viac Medajlí cti sa udelilo za nevyberavé zmasakrovanie žien a detí ako za hociktorú bitku v 1 . svetovej vojne , 2 . svetovej vojne , Kórei , Vietname , Iraku alebo Afganistane .
(src)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(trg)="74"> Masaker pri Wounded Knee sa považuje za koniec Indiánskych vojen .
(src)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(trg)="75"> Vždy , keď navštívim miesto masového hrobu vo Wouned Knee , nepozerám sa naň len ako na hrob Lakotov alebo Siouxov , ale ako na hrob všetkých pôvodných obyvateľov .
(src)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(trg)="76"> Svätý muž Čierny Los povedal : „ Vtedy som nevedel , ako veľa sa toho skončilo .
(src)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(trg)="77"> Keď sa teraz pozriem späť z tohto vysokého kopca svojej staroby , stále vidím povraždené ženy a deti , ktoré ležia na hromadách a roztrúsené pozdĺž krivej rokliny tak jasne , ako keď som ich videl ešte mladými očami .
(src)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(trg)="78"> Vidím , že v tom krvavom bahne vtedy zahynulo a v snehovej búrke bolo pochované niečo iné .
(src)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(trg)="79"> Zomrel tam sen ľudí
(src)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(trg)="80"> a bol to nádherný sen . "
(src)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(trg)="81"> Touto udalosťou začína nová éra v histórii pôvodných Američanov .
(src)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(src)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(trg)="82"> Všetko sa dá merať podľa obdobia spred masakry pri Wounded Knee a po nej , pretože v tejto chvíli a s prstami na spúšti Hotchkissových diel vláda USA otvorene deklarovala svoj postoj k právam pôvodných obyvateľov .
(src)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(src)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(trg)="83.1"> Boli unavení zo zmlúv .
(trg)="83.2"> Boli unavení z posvätných kopcov .
(src)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(trg)="84"> Boli unavení z tých , čo tancovali tanec duchov
(src)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(trg)="85"> a boli unavení zo všetkých siouxských ťažkostí .
(src)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(trg)="86"> Priniesli si teda svoje kanóny .
(src)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(trg)="87"> „ Teraz chceš byť Indián " , hovorili s prstom na spúšti .
(src)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(trg)="88"> 1900 : Indiánska populácia USA dosiahla najnižší stav , menej ako 250 000 ľudí , v porovnaní s odhadovanými 8 miliónmi v roku 1492 .
(src)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(trg)="89"> Presuňme sa v čase rýchlo dopredu .
(src)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(trg)="90"> 1980 : O najdlhšie prebiehajúcom súdnom prípade v histórii USA , Národ Siouxov proti Spojeným štátom americkým , sa rozhodovalo na Najvyššom súde USA .
(src)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(trg)="91"> Súd stanovil , že keď boli Siouxovia presídlení do rezervácií a 7 miliónov akrov ich pôdy sa otvorilo zlatokopom a farmárom , boli porušené zmluvné podmienky druhej zmluvy z Fort Laramie .
(src)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(src)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(trg)="92.1"> Súd vyhlásil , že pohorie Black Hills bolo protiprávne odňaté a národu Siouxov by mala byť vyplatená počiatočná cenová ponuka spolu s úrokmi .
(trg)="92.2"> Za pohorie Black Hills navrhol súd platbu
(src)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(trg)="93"> vo výške len 106 miliónov dolárov , ktorá mala byť vyplatená národu Siouxov .
(src)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(trg)="94"> Siouxovia peniaze odmietli s jednotným volaním : „ Pohorie Black Hills nie je na predaj . "
(src)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(trg)="95"> 2010 : Súčasná štatistika o populácii pôvodných obyvateľov , viac ako storočie po masakre pri Wounded Knee , odhaľuje dedičstvo kolonizácie , nútenej migrácie a porušovania zmlúv .
(src)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(trg)="96"> V Indiánskej rezervácii Pine Ridge sa nezamestnanosť pohybuje v rozmedzí 85 a 90 percent .
(src)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(src)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(trg)="97.1"> Úrad pre bývanie nie je schopný postaviť nové budovy a tie existujúce sa rozpadávajú .
(trg)="97.2"> Mnohí ľudia sú bezdomovci a tí ,
(src)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(trg)="98"> ktorí domov majú , sú natesnaní v rozkladajúcich sa budovách , kde žije aj päť rodín .
(src)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(trg)="99"> 39 % domácností v Pine Ridge nemá elektrinu .
(src)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .
(trg)="100"> Minimálne 60 % domácností v rezervácii je zamorených plesňovou hubou , klasovkou tmavou .