# ky/ted2020-1004.xml.gz
# pt/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(trg)="1"> Estou aqui para vos mostrar as minhas fotografias dos Lakota .
(src)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(trg)="2"> Muitos aqui podem ter ouvido falar dos Lakota. ou , pelo menos , de um grupo maior de tribos chamado Sioux .
(src)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(trg)="3"> Os Lakota são uma das muitas tribos obrigadas a sair das suas terras para campos de prisioneiros de guerra , agora chamados reservas .
(src)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(src)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(trg)="4"> A Reserva de Pine Ridge , que será o objeto da projeção de slides de hoje , situa-se a 120 km a sudeste das Black Hills do Dakota do Sul .
(src)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(trg)="5"> Por vezes , também é referida como Campo de Prisioneiros de Guerra 334 , e é onde vivem agora os Lakota .
(src)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(trg)="6"> Mas , se já ouviram falar do MIA , o Movimento dos Índios Americanos , ou de Russel Means , ou de Leonard Peltier , ou do impasse de Oglala , então sabem que foi em Pine Ridge que eclodiram os problemas índios nos EUA .
(src)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(src)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(trg)="7.1"> Convidaram-me para falar hoje sobre a minha relação com os Lakota , e isso é bastante difícil para mim .
(trg)="7.2"> Porque , se não repararam na minha cor de pele , eu sou branco e isso é uma barreira enorme numa reserva índia
(src)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(trg)="8"> Hoje , nas minhas fotografias , vão ver muitas pessoas
(src)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(trg)="9"> de quem me tornei muito próximo , que me acolheram como se fosse família .
(src)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(src)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(trg)="10"> Chamaram-me irmão e tio e convidaram-me várias vezes ao longo de cinco anos .
(src)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(trg)="11"> Mas em Pine Ridge , serei sempre aquilo a que se chama um wasichu .
(src)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(trg)="12"> Wasichu é uma palavra Lakota que significa não-índio , mas que também se pode traduzir como " aquele que tira o melhor pedaço de carne para si próprio . "
(src)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(trg)="13"> E é isso que gostaria de realçar — aquele que tira o melhor pedaço da carne .
(src)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(trg)="14"> O que significa ganancioso .
(src)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(trg)="15"> Deem uma vista de olhos a este auditório , hoje .
(src)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(trg)="16"> Estamos numa escola privada no Oeste americano , sentados em cadeiras de veludo , com dinheiro no bolso .
(src)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(trg)="17"> Se olharmos para a nossa vida , tirámos , de facto , a melhor parte da carne .
(src)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(trg)="18"> Então , hoje vamos ver um conjunto de fotografias de pessoas que perderam para que pudéssemos ganhar , e fiquem a saber que , quando virem a cara dessas pessoas elas não são imagens apenas dos Lakota , são imagens de todos os povos indígenas .
(src)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(trg)="19"> Neste pedaço de papel , está a história da forma que a aprendi pelos meus amigos e família Lakota .
(src)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(trg)="20"> O que vou contar a seguir é uma cronologia de tratados assinados , de tratados rasgados e de massacres mascarados de batalhas .
(src)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(src)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(trg)="21"> Vou começar em 1824 .
(src)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(trg)="22"> O Instituto dos Assuntos Indígenas foi criado no seio do Departamento da Guerra , estabelecendo , desde cedo , um tom agressivo nas relações com os indígenas americanos
(src)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(trg)="23"> 1851 Foi assinado o primeiro tratado de Fort Laramie , no qual se definiram , com clareza , as fronteiras da Nação Lakota .
(src)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(trg)="24"> De acordo com o tratado , aquelas terras são uma nação soberana
(src)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(trg)="25"> Se as fronteiras deste tratado tivessem sido assumidas — e há uma base legal para isso — então os EUA teriam este aspeto hoje em dia .
(src)="26"> 10 жылдан кийин ,
(trg)="26"> [ 1862 ] 10 anos mais tarde ,
(src)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(trg)="27"> a Lei da Propriedade Rural , assinada pelo presidente Lincoln inundou as terras nativas de colonos brancos .
(src)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(trg)="28"> 1863 Uma insurreição dos Sioux Santee no Minesota terminou com o enforcamento de 38 homens Sioux , a maior execução em massa na história dos EUA .
(src)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(trg)="29"> A execução foi ordenada pelo presidente Lincoln , dois dias apenas de ele ter assinado a Proclamação da Emancipação .
(src)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(src)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(trg)="30"> 1866 , o começo do caminho-de-ferro intercontinental , uma nova era .
(src)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(trg)="31"> Apropriámo-nos de terras para as linhas e para os comboios , para atalhar pelo coração da nação Lakota .
(src)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(trg)="32"> Deitaram-se os tratados pela janela fora .
(src)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(src)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(trg)="33"> Como resposta , três tribos , lideradas pelo chefe Lakota Nuvem Vermelha atacaram e derrotaram várias vezes o exército dos EUA .
(src)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(trg)="34.1"> Quero repetir esta parte .
(trg)="34.2"> Os Lakota derrotaram o exército dos EUA .
(src)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(trg)="35"> 1868 : O segundo tratado de Fort Laramie garante , claramente , aos Lakota a soberania da Grande Nação Sioux e a propriedade das sagradas Black Hills .
(src)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(src)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(trg)="36"> O governo também promete terras e direitos de caça nos estados em volta .
(src)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(trg)="37"> Prometemos que o território de Powder River seria , de então para diante , vedado a todos os brancos .
(src)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(trg)="38"> O tratado parecia ser uma vitória total para Nuvem Vermelha e para os Sioux .
(src)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(trg)="39"> De facto , esta é a única guerra , na história dos EUA , em que o governo negociou a paz , aceitando todas as exigências do inimigo .
(src)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(trg)="40"> 1869 Terminou-se o caminho-de-ferro intercontinental
(src)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(trg)="41"> que começou a trazer , entre outras coisas , um grande número de caçadores , que começaram a matança de bisontes em grande escala , eliminando , assim , uma fonte de alimento , roupa e abrigo dos Sioux .
(src)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(trg)="42"> 1871 A Lei de Apropriação Índia coloca todos os índios sob proteção do governo federal .
(src)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(trg)="43"> A somar a isto , os militares decretaram que os índios ocidentais estavam proibidos de sair das reservas .
(src)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(trg)="44"> Todos os índios ocidentais , naquele momento , passaram a ser prisioneiros de guerra .
(src)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(trg)="45"> Também em 1871 , acabámos com a época dos tratados .
(src)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(trg)="46"> O problema dos tratados é que eles reconhecem tribos como nações soberanas , o nós não podíamos aceitar isso .
(src)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(trg)="47"> Nós tínhamos planos !
(src)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(trg)="48"> 1874 O general George Custer anunciou a descoberta de ouro em território Lakota , mais concretamente , nas Black Hills .
(src)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(trg)="49"> A notícia do ouro gerou uma corrida maciça de colonos brancos na nação Lakota .
(src)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(trg)="50"> Custer recomenda ao Congresso que acabe com os tratados com os Lakota o mais rapidamente possível .
(src)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(trg)="51"> 1875 : Começa a guerra Lakota contra a violação do tratado de Fort Laramie .
(src)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(trg)="52"> 1876 A 26 de julho , quando ia para atacar uma aldeia Lakota , o 7 . º regimento de Cavalaria de Custer foi esmagado na batalha de Little Big Horn .
(src)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(trg)="53"> 1877 O grande guerreiro e chefe Lakota chamado Cavalo Louco rendeu-se em Fort Robinson .
(src)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(trg)="54"> Foi morto , mais tarde , enquanto estava preso .
(src)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(trg)="55"> 1877 é também o ano em que encontrámos uma forma de se contornarem os tratados de Fort Laramie .
(src)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(src)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(trg)="56.1"> Foi apresentado um novo acordo aos chefes e dirigentes Sioux numa campanha conhecida como " vender ou passar fome " .
(trg)="56.2"> " Assine o papel ou não há comida para a sua tribo " .
(src)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(trg)="57"> Apenas 10 % da população adulta masculina assinou .
(src)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(trg)="58"> O tratado de Fort Laramie requeria que , pelo menos três quartos da tribo , assinasse a cedência de terras .
(src)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(trg)="59"> Obviamente , ignorou-se essa cláusula .
(src)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(trg)="60"> 1887 : A Lei Dawes .
(src)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(trg)="61"> Cessa a propriedade comunitária das terras das reservas .
(src)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(trg)="62"> As reservas foram divididas em parcelas de 65 hectares e distribuídas aos índios de forma individual , apropriando-se das sobras .
(src)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(trg)="63"> As tribos perderam milhões de hectares .
(src)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(trg)="64"> O sonho americano de posse individual da terra demonstrou ser uma boa manha para dividir a reserva até que nada restasse .
(src)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(trg)="65"> A jogada destruiu as reservas , fazendo com que fossem mais fáceis de subdividir e de vender com a passagem das gerações .
(src)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(trg)="66"> A maior parte das sobras de terras e muitos dos lotes dentro das fronteiras das reservas já estão nas mãos de agricultores brancos .
(src)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(trg)="67"> Mais uma vez , o grosso da terra vai para os wasichu .
(src)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(trg)="68"> 1890 , uma data que acredito ser a mais importante nesta projeção de slides .
(src)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(src)="69.2"> Декабрдын 29нда
(trg)="69"> Foi o ano do massacre de Wounded Knee .
(src)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(trg)="70"> A 29 de dezembro as tropas dos EUA cercaram um acampamento Sioux em Wounded Knee Creek , massacraram o Chefe Pé Grande e 300 prisioneiros de guerra , usando uma nova arma de fogo rápido que disparava balas explosivas , a metralhadora Hotchkiss .
(src)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(trg)="71"> Por esta , assim chamada , batalha , o 7 . º de cavalaria recebeu 20 medalhas de honra do Congresso , por heroísmo .
(src)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(trg)="72"> Até hoje , foi o maior número de medalhas de honra atribuídas numa só batalha .
(src)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(trg)="73"> Foram atribuídas mais medalhas de honra pela chacina indiscriminada de mulheres e crianças do que por qualquer batalha da I Guerra Mundial , da II Guerra Mundial , das guerras da Coreia , do Vietname , do Iraque ou do Afeganistão .
(src)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(trg)="74"> Considera-se que o massacre de Wounded Knee marca o fim das guerras índias .
(src)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(trg)="75"> Sempre que visito o local da vala comum em Wounded Knee , não a encaro apenas como a sepultura dos Lakota ou dos Sioux. mas como a sepultura de todos os povos indígenas .
(src)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(trg)="76"> O feiticeiro Alce Negro disse : " Eu não sabia então quanto tinha sido eliminado .
(src)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(trg)="77"> " Agora , quando olho para trás " da alta colina da minha idade avançada , " ainda consigo ver as mulheres e as crianças massacradas , " amontoadas e espalhadas " por toda as curvas da ravina ... " ... tão claramente como quando as vi " com a vista ainda jovem .
(src)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(trg)="78"> " E consigo ver que outra coisa também morreu ali na lama sangrenta " e ficou enterrada no nevão .
(src)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(trg)="79"> " O sonho de um povo morreu ali ,
(src)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(trg)="80"> " e era um sonho belo . "
(src)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(trg)="81"> Com este acontecimento , começou uma nova era na história dos indígenas americanos .
(src)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(src)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(trg)="82.1"> Pode medir-se tudo como antes e depois do massacre de Wounded Knee .
(trg)="82.2"> Porque foi nesse momento com os dedos nos gatilhos das metralhadoras Hotchkiss , que o governo dos EUA declarou abertamente a sua posição sobre os direitos Indígenas .
(src)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(src)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(trg)="83"> Estavam fartos de tratados .
(src)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(trg)="85"> Estavam fartos de danças dos espíritos .
(src)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(trg)="86"> Estavam fartos de todas as maçadas dos Sioux .
(src)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(trg)="87"> Então trouxeram os canhões .
(src)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(trg)="88"> " Queres ser um índio agora ? " disseram , com o dedo no gatilho .
(src)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(trg)="89"> 1900 A população índia dos EUA atingiu o seu ponto mais baixo — menos de 250 000 pessoas , em comparação com estimativa de 8 milhões em 1492
(src)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(trg)="90"> Avancemos rapidamente .
(src)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(trg)="91"> 1980 O processo judicial mais longo na história dos EUA , a Nação Sioux contra os EUA , foi julgado pelo Supremo Tribunal dos EUA .
(src)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(trg)="92"> O tribunal determinou que , quando os Sioux foram instalados nas reservas e quase três milhões de hectares das suas terras ficaram à disposição de prospetores e colonos tinham sido violados os termos do Segundo Tratado Fort Laramie .
(src)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(src)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(trg)="93"> O tribunal deliberou que as Black Hills tinham sido tomadas ilegalmente e que se tinha de pagar o preço oferecido inicialmente , acrescido dos juros , à Nação Sioux .
(src)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(trg)="94"> Como pagamento das Black Hills. o tribunal apenas concedeu à nação Sioux 106 milhões de dólares .
(src)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(trg)="95"> Os Sioux recusaram o dinheiro com o grito de guerra : " As Black Hills não estão à venda . "
(src)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(trg)="96"> 2010 Hoje , as estatísticas sobre a população indígena , passado mais de um século sobre o massacre de Wounded Knee , revelam a herança da colonização , da migração forçada e das violações dos tratados .
(src)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(trg)="97"> O desemprego na reserva índia de Pine Ridge varia entre 85 e 90 % .
(src)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(src)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(trg)="98"> O departamento de habitação é incapaz de construir novas estruturas e as que existem estão a cair aos bocados .
(src)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(trg)="99"> Há muitos sem-abrigo , e os que têm casas vivem amontoados em edifícios podres , onde vivem até cinco famílias .
(src)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(trg)="100"> 39 % das casas em Pine Ridge não têm eletricidade .
(src)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .
(trg)="101"> Pelo menos 60 % das casas da reserva estão infestadas de fungos tóxicos .