# ky/ted2020-1004.xml.gz
# nl/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(trg)="1"> Ik ben hier vandaag om mijn foto 's van de Lakota te tonen .
(src)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(trg)="2"> Wellicht hebben jullie al gehoord over de Lakota , of toch over de grotere stammengroep de Sioux .
(src)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(trg)="3"> De Lakota is een van de vele stammen die van hun land naar kampen voor krijgsgevangenen werden verplaatst , die we nu reservaten noemen .
(src)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(src)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(trg)="4"> Het Pine Ridge-reservaat , het onderwerp van de diashow van vandaag , ligt ongeveer 75 mijl ten zuidoosten van de Black Hills van South Dakota .
(src)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(trg)="5"> Het wordt soms aangeduid als krijgsgevangenenkamp nummer 334 , en daar wonen de Lakota nu .
(src)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(trg)="6.1"> Misschien hebben jullie ooit gehoord van AIM , de American Indian Movement , of van Russell Means , of Leonard Peltier , of van de opstand bij Oglala .
(trg)="6.2"> Dan weten jullie dat Pine Ridge ground zero is voor problemen met autochtonen in de VS .
(src)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(src)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(trg)="7.1"> Ik ben hier vandaag om te praten over mijn relatie met de Lakota .
(trg)="7.2"> Dat is heel moeilijk voor mij .
(trg)="7.3"> Want het was je misschien niet opgevallen : ik ben blank en dat is een enorme barrière in een reservaat .
(src)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(trg)="8"> Je ziet een heleboel mensen op mijn foto 's vandaag .
(src)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(trg)="9"> Ik sloot vriendschap met hen en ze verwelkomden mij als familie .
(src)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(src)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(trg)="10.1"> Ze noemden me broer en oom en nodigden me telkens opnieuw uit in de loop van vijf jaar .
(trg)="10.2"> Maar op Pine Ridge
(src)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(trg)="11"> zullen ze me altijd een ' Wasichu ' blijven noemen .
(src)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(trg)="12"> Wasichu is een Lakota-woord dat niet-Indiaan betekent , maar een andere versie van dit woord betekent " degene die het beste vlees voor zichzelf neemt " .
(src)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(trg)="13"> En daarop wil ik mij concentreren - op degene die het beste deel van het vlees neemt .
(src)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(trg)="14"> Het betekent inhalig .
(src)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(trg)="15"> Kijk eens rond in deze zaal .
(src)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(trg)="16.1"> We zijn in een privé-school in het Amerikaanse Westen .
(trg)="16.2"> We zitten op roodfluwelen stoelen , met geld in onze zakken .
(src)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(trg)="17"> Als we naar ons leven kijken , hebben we inderdaad het beste deel van het vlees genomen .
(src)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(trg)="18.1"> Laten we eens kijken naar een aantal foto 's van een volk dat verloor zodat wij konden winnen .
(trg)="18.2"> Weet dat als je naar de gezichten van deze mensen kijkt , dat het niet alleen maar beelden van de Lakota zijn .
(trg)="18.3"> Ze staan voor alle inheemse volkeren .
(src)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(trg)="19"> Op dit stuk papier staat de geschiedenis zoals ik ze heb leren kennen van mijn Lakota-vrienden en -familie .
(src)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(trg)="20"> Wat volgt is een tijdslijn van de gemaakte verdragen , verbroken verdragen en moordpartijen vermomd als veldslagen .
(src)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(src)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(trg)="21.1"> Ik zal beginnen in 1824 .
(trg)="21.2"> Wat bekend staat als het Bureau van Indiaanse Zaken
(src)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(trg)="22"> werd gecreëerd binnen het Ministerie van Oorlog , en zette al vroeg de toon van agressie in onze omgang met de Indianen .
(src)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(trg)="23.1"> 1851 : het eerste verdrag van Fort Laramie werd gesloten .
(trg)="23.2"> Dit bakende de grenzen van de Lakota Nation duidelijk af .
(src)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(trg)="24"> Volgens het verdrag waren die landen een soevereine natie .
(src)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(trg)="25"> Als de grenzen van dit verdrag waren geëerbiedigd - en daar is een juridische grondslag voor , dan zou de VS er vandaag zo hebben uitgezien .
(src)="26"> 10 жылдан кийин ,
(trg)="26"> 10 jaar later :
(src)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(trg)="27"> de Homestead Act , ondertekend door president Lincoln , ontketent een stroom van blanke kolonisten naar het indianengebied .
(src)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(trg)="28"> 1863 : een opstand van de Santee Sioux in Minnesota eindigt met de opknoping van 38 Siouxmannen , de grootste massa-executie in de Amerikaanse geschiedenis .
(src)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(trg)="29"> De executie werd bevolen door president Lincoln slechts twee dagen nadat hij de Emancipatieproclamatie ondertekende .
(src)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(src)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(trg)="30.1"> 1866 : het begin van de transcontinentale spoorweg - een nieuw tijdperk .
(trg)="30.2"> We hebben ons land voor routes en treinen toegeëigend ,
(src)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(trg)="31"> recht door het hart van de Lakota Nation .
(src)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(trg)="32"> De verdragen werden verbroken .
(src)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(src)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(trg)="33.1"> Als reactie vielen drie stammen onder leiding van de Lakota Chief Red Cloud het Amerikaanse leger aan en versloegen dat vele malen .
(trg)="33.2"> Ik wil dat even herhalen .
(src)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(trg)="34"> De Lakota versloegen het Amerikaanse leger .
(src)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(trg)="35"> 1868 : het tweede Fort-Laramieverdrag staat duidelijk garant voor de soevereiniteit van de Grote Siouxnatie en het eigendomsrecht van de Lakota over de heilige Black Hills .
(src)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(src)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(trg)="36.1"> De regering belooft ook land- en jachtrechten in de omringende staten .
(trg)="36.2"> Wij beloven dat het land van Powder River
(src)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(trg)="37"> voortaan zal worden afgesloten voor alle blanken .
(src)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(trg)="38"> Het verdrag leek een complete overwinning voor Red Cloud en de Sioux .
(src)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(trg)="39"> Sterker nog , dit is de enige oorlog in de Amerikaanse geschiedenis waarin de overheid onderhandelde over vrede door toe te geven aan alles wat de vijand eiste .
(src)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(trg)="40"> 1869 : de transcontinentale spoorweg was voltooid .
(src)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(trg)="41.1"> Grote aantallen jagers werden aangevoerd .
(trg)="41.2"> Die begonnen op grote schaal bizons te doden .
(trg)="41.3"> Zo elimineerden ze een bron van voedsel , kleding en onderdak voor de Sioux .
(src)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(trg)="42"> 1871 : de Indian Appropriation Act maakt alle indianen tot beschermelingen van de federale overheid .
(src)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(trg)="43"> Bovendien verbiedt het leger dat westelijke Indianen hun reservaten verlaten .
(src)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(trg)="44"> Alle westelijke indianen werden op dat moment krijgsgevangenen .
(src)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(trg)="45"> Ook in 1871 kwam er een einde aan de tijd van verdragen sluiten
(src)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(trg)="46.1"> want ze lieten toe dat stammen als soevereine staten bestonden .
(trg)="46.2"> En dat kunnen we niet hebben .
(src)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(trg)="47"> We hadden plannen .
(src)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(trg)="48"> 1874 : Generaal George Custer kondigde de ontdekking van goud aan in Lakotagebied , in het bijzonder in de Black Hills .
(src)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(trg)="49"> Het nieuws creëert een massale instroom van blanke kolonisten in de Lakota Nation .
(src)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(trg)="50"> Custer dringt er bij het Congres op aan om de verdragen met de Lakota zo spoedig mogelijk te beëindigen .
(src)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(trg)="51"> 1875 : de Lakota-oorlog begint over de schending van het Fort-Laramieverdrag .
(src)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(trg)="52"> 1876 : op 26 juli op weg om een Lakotadorp aan te vallen , werd Custers 7e Cavalerie verpletterd in de slag bij Little Big Horn .
(src)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(trg)="53"> 1877 : de grote Lakotastrijder en opperhoofd Crazy Horse gaf zich over bij Fort Robinson .
(src)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(trg)="54"> Hij werd later omgebracht in de gevangenis .
(src)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(trg)="55"> 1877 is ook het jaar waarin we een manier vonden om de Fort-Laramieverdragen te omzeilen .
(src)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(src)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(trg)="56.1"> Dit werd voorgelegd aan Sioux-opperhoofden en hun leiders onder een campagne die bekendstaat als " verkopen of verhongeren " .
(trg)="56.2"> Onderteken het document of geen voedsel voor je stam .
(src)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(trg)="57"> Slechts 10 procent van de volwassen mannelijke bevolking ondertekende .
(src)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(trg)="58"> Het Fort-Laramieverdrag hield in dat ten minste driekwart van de stam moest ondertekenen om land te verkopen .
(src)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(trg)="59"> Die clausule werd uiteraard genegeerd .
(src)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(trg)="60"> 1887 : de Dawes Act .
(src)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(trg)="61"> Gemeenschappelijk bezit van reservaatland wordt afgeschaft .
(src)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(trg)="62.1"> Reservaten worden opgedeeld in secties van 65 hectare en verdeeld onder individuele Indianen .
(trg)="62.2"> Het overschot wordt verkocht .
(src)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(trg)="63"> Stammen verloren miljoenen hectaren .
(src)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(trg)="64"> De Amerikaanse droom van individueel grondbezit bleek een heel slimme manier om het reservaat te verdelen tot er niets meer van over was .
(src)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(trg)="65"> Deze zet vernietigde de reservaten , en maakte het makkelijker om verder op te splitsen en te verkopen met elke nieuwe generatie .
(src)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(trg)="66"> Het merendeel van de overtollige grond en veel van de percelen binnen de reservaatgrenzen zijn nu in handen van blanke veeboeren .
(src)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(trg)="67"> Alweer ging de rijkdom van het land naar de Wasichu .
(src)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(trg)="68"> 1890 , de meest belangrijke datum , geloof ik , van dit verhaal :
(src)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(src)="69.2"> Декабрдын 29нда
(trg)="69.1"> het jaar van het bloedbad in Wounded Knee .
(trg)="69.2"> Op 29 december omringden
(src)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(trg)="70"> Amerikaanse troepen een Sioux-kamp bij Wounded Knee Creek en slachtten Chief Big Foot en 300 krijgsgevangenen af , met behulp van een nieuw snelvuurwapen dat ontploffende kogels afschoot , het Hotchkiss machinegeweer .
(src)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(trg)="71"> Voor deze zogenaamde strijd werden 20 Congresmedailles voor eer en dapperheid aan de 7e Cavalerie uitgereikt .
(src)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(trg)="72"> Tot op vandaag zijn dat de meeste eremedailles die ooit voor een enkel gevecht werden toegekend .
(src)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(trg)="73"> Er werden meer eremedailles uitgereikt voor het willekeurige afslachten van vrouwen en kinderen dan voor eender welk gevecht in de Eerste Wereldoorlog , de Tweede Wereldoorlog , Korea , Vietnam , Irak of Afghanistan .
(src)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(trg)="74"> Het bloedbad van Wounded Knee wordt beschouwd als het einde van de Indiaanse oorlogen .
(src)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(trg)="75"> Wanneer ik het massagraf bij Wounded Knee bezoek , zie ik niet alleen een graf voor de Lakota of voor de Sioux , maar een graf voor alle inheemse volkeren .
(src)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(trg)="76"> De heilige man , Black Elk , zei : " Ik wist toen nog niet hoe hoog de prijs was .
(src)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(trg)="77"> Als ik nu terugkijk vanaf deze hoge heuvel van mijn ouderdom , zie ik nog steeds de afgeslachte vrouwen en kinderen opgehoopt en verspreid langs de kromme kloof liggen , net zo duidelijk als toen ik hen met nog jonge ogen zag .
(src)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(trg)="78"> Ik kan zien dat er nog iets anders in de bloederige modder is gestorven en begraven in de sneeuwstorm .
(src)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(trg)="79"> De droom van een volk ging daar verloren ,
(src)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(trg)="80"> en het was een mooie droom . "
(src)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(trg)="81"> Met dit gebeuren begon een nieuw tijdperk in de inheemse Amerikaanse geschiedenis .
(src)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(src)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(trg)="82.1"> Alles kan worden afgemeten vóór en na Wounded Knee .
(trg)="82.2"> Want het was op dit moment , met de vingers op de trekkers van de Hotchkissgeweren , dat de Amerikaanse regering openlijk haar houding tegenover inheemse rechten bepaalde .
(src)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(src)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(trg)="83.1"> Ze hadden hun buik vol van verdragen .
(trg)="83.2"> Ze hadden hun buik vol van de heilige heuvels .
(src)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(trg)="84"> Ze hadden hun buik vol van geestendansen .
(src)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(trg)="85"> En ze hadden hun buik vol van al de moeilijkheden met de Sioux .
(src)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(trg)="86"> Dus kwamen ze met hun kanonnen .
(src)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(trg)="87"> " Wil je nu een Indiaan zijn ? " zeiden ze , met de vinger aan de trekker .
(src)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(trg)="88"> 1900 : de Amerikaanse Indiaanse bevolking bereikte haar dieptepunt - minder dan 250.000 , vergeleken met de naar schatting acht miljoen in 1492 .
(src)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(trg)="89"> Even verder spoelen .
(src)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(trg)="90"> 1980 : de langst lopende rechtszaak in de Amerikaanse geschiedenis , de Sioux-natie tegen de Verenigde Staten , werd beslecht door het Amerikaanse Hooggerechtshof .
(src)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(trg)="91"> De rechter bepaalde dat , toen de Sioux opnieuw gehuisvest werden in reservaten en drie miljoen hectare van hun land werd opengesteld voor goudzoekers en homesteaders , de voorwaarden van het tweede Fort-Laramieverdrag waren geschonden .
(src)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(src)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(trg)="92.1"> De rechtbank verklaarde dat de Black Hills illegaal waren ingenomen en dat de initiële verkoopprijs vermeerderd met de rente moest worden betaald aan de Sioux-natie .
(trg)="92.2"> Als betaling voor de Black Hills ,
(src)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(trg)="93"> wees de rechter slechts 106 miljoen dollar toe aan de Sioux-natie .
(src)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(trg)="94"> De Sioux weigerden het geld met de strijdkreet : " De Black Hills zijn niet te koop . "
(src)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(trg)="95"> 2010 : statistieken over inheemse bevolking onthullen vandaag , meer dan een eeuw na het bloedbad bij Wounded Knee , de erfenis van kolonisatie , gedwongen migratie en overtreden verdragen .
(src)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(trg)="96"> De werkloosheid op het Pine Ridge Indian Reservation schommelt tussen 85 en 90 procent .
(src)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(src)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(trg)="97.1"> Het Housing Office is niet in staat om nieuwe structuren te bouwen , en bestaande structuren vallen uit elkaar .
(trg)="97.2"> Velen zijn dakloos ,
(src)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(trg)="98"> en die met huizen zitten met tot vijf gezinnen opeengepakt in rottende gebouwen .
(src)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(trg)="99"> 39 procent van de woningen op Pine Ridge hebben geen elektriciteit .
(src)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .
(trg)="100"> Ten minste 60 procent van de woningen in het reservaat zijn besmet met zwarte schimmel .