# ku/ted2020-10.xml.gz
# sr/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> لەگەڵ ئەو هەموو گرنگیدانە بە نەخۆشی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە هەندێک زانیاری تر لەو بارەیەوە دەبیستین لە لایەن زانای بلیمەت ، دکتۆر بریلیانت دەمەوێت باس لە چەند نەخۆشی یەکی تریش بکەم ، لەوانە نەخۆشی دڵ و مولولەکانی خوێن ، شەکرە و هەروەها بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن کە هەموو ئەم نەخۆشیانە دەکرێت ڕیگریان لێ بکرێت لانی کەم لە % ٩٥ ی خەڵکی دا تەنها بە گۆڕینی سیستمی خۆراکیان و شیوازی ژیانیان
(trg)="1"> Pored svih opravdanih briga oko SIDE i ptičijeg gripa - a o tome ćemo čuti od brilijantnog doktora Brilijanta kasnije danas - ja želim da pričam o drugoj pandemiji , a to je kardiovaskularna bolest , dijabetes , hipertenzija - koje je sve moguće sprečiti kod najmanje 95 procenata ljudi , samo promenom ishrane i životnog stila .
(src)="2"> ئەوەی کە ڕوو دەدات ئەوەیە کە نەخۆشییەکان بە جیهانی بوون ، چونکە خەڵکی وەک ئێمە نان دەخۆن ، وەک ئێمە دەژین ، هەروەها وەک ئێمەش دەمرن بە تایبەتی لە نەوەیەکی دیاری کراودا ، بۆ نمونە ئاسیا لە نزمترین ئاستی ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ و قەڵەوی و شەکرەوە گۆڕدرا بۆ بەرزترین ئاست . لە ئەفریقاش ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ یەکسانە بە ڕێژەی قوربانیانی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە لە زۆربەی وڵاتاندا
(trg)="2.1"> Dešava se globalizacija pojave bolesti , ljudi počinju da jedu kao mi i žive kao mi i umiru kao mi .
(trg)="2.2"> Azija je imala jednu od najnižih stopa srčanih oboljenja , gojaznosti i dijabetesa i u jednoj generaciji prešla je među najviše .
(trg)="2.3"> A u Africi , smrtnost od kardiovaskularnih bolesti izjednačila se sa smrtnošću od HIV-a i SIDE
(src)="3"> کەواتە ئێمە ماوەیەکی کاتی ناسکمان هەیە ، کە پێویستە لەسەرمان گۆڕانکارییەکی گرنگ درووست بکەین کە بتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی ملیۆنەها کەس درووست بکات هەروەها کار بکەین لەسەر شیوازێکی پزیشکی لە پێوەرێکی جیهانی دا
(trg)="3.1"> u većini zemalja .
(trg)="3.2"> Dakle imamo važnu priliku da napravimo značajnu promenu koja može da utiče na živote bukvalno miliona ljudi i da praktikujemo preventivnu medicinu na globalnom nivou .
(src)="4"> نەخۆشییەکانی دڵ و خوێن ، تا ئێستاش زیاتر و زیاتر خەڵک دەکوژن نەک بەتەنها لەم وڵاتەدا ، بەڵکو لە سەر تا سەری جیهاندا -- لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا دەتوانرێت ڕێگری لە تووشبوونی خەڵکی بەم نەخۆشیانە بکرێت
(trg)="4"> Bolesti srca i krvnih sudova i dalje ubijaju više ljudi - ne samo u ovoj zemlji , nego i širom sveta - od svega ostalog zajedno , a ipak potpuno ih je moguće sprečiti kod skoro svih .
(src)="5"> تەنها هێندە نی یە کە بتوانرێت ڕێگری بکرێن : بەڵکو لە ڕاستیدا دەکرێت پێچەوانەش بکرێنەوە . هەروەها لەم ٢٩ ساڵەی ڕابردوودا توانیمان ئەو ڕاستییە بخەینە ڕوو کە بە گۆڕینی ژەمە خواردنەکان و جۆرێتی ژیانمان دەتوانین ئەو کارە بکەین ، بە بەکارهێنانی ئامێری پێشکەوتووی گران بەها , کە پێوەرێکی تەواوە بۆ سەلماندنی بەهێزی ئەو تاکتیکە ساکارانە ئەو ڕاستیەمان سەلماند ، کە وەک کەمترین بڕی تێچوونی چارەسەر کردن تەماشا دەکرێن -- هەر وەها بە پێوانە کردن و لێکۆڵینەوە لە مولولەکانی خوێن بە ئامێری تایبەت لە ماوەی ساڵێکدا و ڕوانین لە مولولەکانی خوێن بە تیشک
(trg)="5.1"> Ne samo sprečiti , nego i preokrenuti .
(trg)="5.2"> I u poslednjih skoro 29 godina uspeli smo da pokažemo da prosto menjanjem ishrane i životnog stila , koristeći visokotehnološke , skupe , prefinjene mere da dokažemo kako moćne ove veoma jednostavne i jevtine intervencije mogu biti .
(trg)="5.3"> Kvantitativna arteriografija , pre i posle godinu dana i PET snimak srca .
(src)="6"> چەند مانگێک لەمەوبەر -- هەستاین بە بڵاو کردنەوەی یەکەمین لێکۆڵینەوەمان ، ئەوەی نیشان دەدا کە ئێوە دەتوانن ڕێگری بکەن لە توشبوون بە شیرپەنجەی پڕۆستات بە گۆڕینی جۆرێتی ژیان و ژەمە خواردنەکەکان ، هەروەها لە سەدا ٧٠ ی قەبارەی خانە شێر پەنجەییەکان کەمدەکاتەوە ، یاخود گەشەکردنیان دەوەستێنێت ، بە بەراورد کردنیان لەگەڵ % ٩ ی خانەکانی تر
(trg)="6"> Pre nekoliko meseci objavili smo prvu studiju koja pokazuje da možete zaustaviti ili preokrenuti napredak raka prostate promenom ishrane i životnog stila i 70 % smanjenja u rastu tumora ili zaustavljanja rasta tumora , u poređenju sa samo 9 % u kontrolnoj grupi .
(src)="7"> هەروەها لەم ( ئێم - ئاڕ-ئای ) یەدا دەبینن کە خانە توشبووەکان بە شێرپەنجە ڕەنگیان سورە -- دەتوانن ببینن کە چۆن پاش ساڵێک کەمبوونەتەوە
(trg)="7"> Na MRI i MR spektroskopskoj slici ovde vidite aktivnost raka prostate u crvenoj boji - vidite da se smanjuje posle godinu dana .
(src)="8"> ئێستا نەخۆشی قەڵەوی لە ئارادایە : دوو لەسەر سێی لاوان و لەسەدا پانزەی منداڵان ئەم نەخۆشیەیان هەیە ، ئەوەی کە زۆر گرنگە بەلای منەوە ئەوەیە کە ڕێژەی نەخۆشی شەکرە بە ڕێژەی % ٧٠ زیادی کردووە لەم ١٠ ساڵەی ڕابردوودا ، کە پێدەچێت ئەمان ببنە یەکەمین جیل کە تێیدا منداڵەکانمان ژیانێکی کورتتریان هەبێت وەک لە ئێمە ، ئەمە جێگەی داخە ، هەروەها ئەمە دەتوانرێت ڕێگری لێ بکرێت
(trg)="8.1"> Postoji epidemija gojaznosti .
(trg)="8.2"> Dve trećine odraslih i 15 % dece .
(trg)="8.3"> Ono što me brine je da se dijabetes povećao 70 % u poslednjih 10 godina i ovo je možda prva generacija gde deca imaju kraći životni vek od nas .
(trg)="8.4"> To je jadno , ali je sprečivo .
(src)="9"> ئەوان تەنها ئەنجامی هەڵبژاردنەکان نین ، بەڵکو ئەوان مرۆڤن -- ژمارەی تووشبوان بە قەڵەوی لە ویلایەتەکەماندا لە ٨٥ ، ٨٦ ، ، ٨٧-ەوە دەستی پێکردووە ، ئەمانە بە گوێرەی وێب سایتی کۆنترۆڵ کردنی نەخۆشییەکان ، ٨٨ ، ٨٩ ، ٩٠ ، ٩١ --- ئێوە ڕیکخستنێکی نوێ دەبینن -- ٩٢ ، ٩٣ ، ٩٤ . ٩٥ ، ٩٦ ، ٩٧ ، ٩٨ ، ٩٩ ، ٢٠٠٠ ، ٢٠٠١ -- تا بێت خراپتر دەبێت ، ئێمە ( بە سێوەیەک لە شێوەکان گەشە دەکەین ( پێکەنین ئێستا ، ئێما دەتوانین لەو بارەیەوە چی بکەین ؟ لە ڕاستیدا . ئێوە دەزانن کە ئەو شیوازە خواردنەی کە ئێمە بۆمان دەرکەوتووە کە دەتوانێت نەخۆشییەکانی دڵ ە شێرپەنجە پێچەوانە بکاتەوە ، شێوازی خواردنی ئاسیاییە
(trg)="9.1"> Ovo nisu brojevi sa izbora , ovo ej broj ljudi koji su gojazni po državi , počev od ' 85 , ' 86 , ' 87 - ovo su sa sajta CDC - ' 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 - dobijamo novu kategoriju - ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 - pogoršava se .
(trg)="9.2"> Kao da deevoluiramo .
(trg)="9.3"> ( Smeh ) Šta možemo uraditi u vezi s ovim ?
(trg)="9.4"> Pa znate , ishrana koja može preokrenuti srčane bolesti je azijska ishrana .
(src)="10"> بەڵام خەڵکی ئاسیاش ئێستا وەک ئێمە نان دەخۆن ئەمەش هۆکاری ئەوەیە کە ئەوانیش نەخۆش دەکەون وەک ئێمە
(trg)="10"> Ali ljudi u Aziji počinju da jedu kao mi , i zato postaju bolesni kao mi .
(src)="11"> من لەگەڵ چەندین کۆمپانیای گەورەی خواردەمەنیدا کارم کردووە . دەتوانن خۆراکی خۆش و بە تام و هەروەها گونجاو لە ڕووی تەندروستییەوە ئامادە بکەن ، بۆ نمونە ، من بەڕێوبەرایەتی " ماکدۆناڵد و پیپسی و کۆناگرا و سەیف وەی " و هەروەها بەم زووانەش بەڕیوبەرایەتی " دێڵ مۆنت " دەکەم ، ئەوان دەڵێن ئەمە بازرگانییەکی باشە
(trg)="11.1"> Radio sam sa mnogo velikih proizvođača hrane .
(trg)="11.2"> Oni mogu da jedenje zdravije hrane učine zabavnim , seksi , modernim , zgodnim , hrskavim , kao - ja predsedavam savetnim odborima " MekDonaldsa " , " Pepsika " , " Kon Agre " i " Sejfveja " i uskoro " Del Montea " i oni vide da je to dobar posao .
(src)="12"> ئەو زەڵاتانەی کە لە ماکدۆناڵد پێشکەش دەکرێن بەرهەمی کار کردنن -- بە نیازن زەڵاتەی ئاسیاییش بهێنن . لە کۆمپانیای پیپسیش ، دوو لەسەر سێی هۆکاری گەشەکردنیان خواردنە باشەکانیانە
(trg)="12.1"> Salate u " Meku " dolaze iz tog posla - uskoro će biti azijskih .
(trg)="12.2"> U " Pepsiju " , dve trećine rasta u prihodima je od bolje hrane .
(src)="13"> کەواتە ئەگەر بتوانین بەم شێوەیە کار بکەین ، ئەوکاتە دەتوانین ئەو داهاتانە بپارێزین کە بەکاریان دەهێنین بۆ کڕینی دەرمانی پێویست بۆ چارەسەرکردنی ئایدز و مەلاریا وە هەروەها ئەنفلۆنزای باڵندە . سوپاس
(trg)="13.1"> Ako možemo to da uradimo , možemo osloboditi sredstva za kupovinu lekova koji su stvarno potrebni za lečenje SIDE i HIV-a i malarije i sprečavanje ptičijeg gripa .
(trg)="13.2"> Hvala .
# ku/ted2020-1006.xml.gz
# sr/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> ئایا هەرگیز هەستت کردووە نقوم بویت کاتێ روبەڕوی کێشەیەکی ئاڵۆز بویتەوە ؟
(trg)="1"> Da li se ikada osećate potpuno poraženi u susretu sa složenim problemom ?
(src)="2"> باشە ، هیوام وایە لە ماوەی کەمتر لە سێ خۆلەکدا ئەمە بگۆڕین
(trg)="2"> Pa , nadam se da ću to promeniti za manje od tri minuta .
(src)="3"> هیوادارم قایلت بکەم بەوەی ئاڵۆز هەمیشە مانای ئاڵۆسکاو ناگەیەنێت
(trg)="3"> Dakle , nadam se da ću vas ubediti da složenost nije jednaka komplikovanosti .
(src)="4"> بە لای منەوە ، نانێکی باگێتی باش کە تازە لە فڕن دەرهێنرابێت شتێکی ئاڵۆزە بەڵام نانێکی کاری و پیاز و زەیتونی سەوز و پەنیر شتێکی ئاڵۆسکاوە .
(trg)="4"> Dakle , za mene , sveže izvađen iz rerne , dobro umešan baget , je složen , ali hleb sa sirom , karijem , lukom , zelenim maslinama , je komplikovan .
(src)="5"> من کەسێکی ژینگەناسم و ئاڵۆزی دەخوێنم .
(trg)="5"> Ja sam ekolog i izučavam složenost .
(src)="6"> من حەزم لە ئاڵۆزییە . و لێکۆڵینەوە لە ئاڵۆزییەکانی جیهانی سروشتیدا و لە پەیوەندییەکانی نێوان توخمەکاندا دەکەم .
(trg)="6.1"> Volim složenost .
(trg)="6.2"> Izučavam je u prirodi , povezanost vrsta .
(src)="7"> ئەمە تۆڕی خۆراکە یاخود نەخشەی خۆراکی نێوان توخمەکان کە لە دەریاچەکانی ئەلپاینی ناو چیاکانی کالیفۆرنیا دەژین .
(trg)="7"> Ovo je prehrambena mreža , ili mapa povezanosti ishrane među vrstama koje žive u planinskim jezerima kalifornijskih planina .
(src)="8"> ئەو تۆڕی خۆراکەش بەم جۆرە دەگۆڕێت کاتێ ماسییەکی بۆ زیاد بکرێ کە پێشتر لەو ژینگەیەدا نەبوبێت
(trg)="8"> A ovo se dešava toj mreži kada se napuni stranim ribama koje tu nikada pre nisu živele .
(src)="9"> ئەو هەمو توخمە خۆڵەمێشییانە لەناودەچن
(trg)="9"> Sve ovo sivo su vrste koje nestaju .
(src)="10"> هەندێکیان لە راستیدا لەسەر لێواری لەناوچونن .
(trg)="10"> Neke su zaista na ivici istrebljenja .
(src)="11"> ئەو دەریاچانەی کە ماسییان هەیە مێشولەیان زۆرترە ، هەرچەندە ماسییەکان دەیانخۆن .
(trg)="11"> A jezera sa ribom imaju više komaraca , iako ih one jedu .
(src)="12"> ئەم کاریگەرییانە هەمویان نەزانراو بون . بەڵام ئێستا بۆمان دەرکەوتووە کە پێشبینیکراون .
(trg)="12"> Ovi efekti nisu bili očekivani , a opet , otkrili smo da su predvidivi .
(src)="13"> ئێستا دەمەوێ چەند تێگەیشتنێکی گرنگتان بدەمێ سەبارەت بەو ئاڵۆزییەی لە ئێمە لە لێکۆڵینەوەی ژینگەدا فێری بوین کە رەنگە بە سەر کێشەکانی تریش دا بچەسپێت .
(trg)="13"> I želim da podelim sa vama nekoliko ključnih uvida o složenosti koju otkrivamo proučavanjem prirode , a koji se možda mogu primeniti na druge probleme .
(src)="14"> یەکەمیان بریتییە کە توانا سادەکەی ئامێرە باشەکانی بینین کە یارمەتیمان دەدەن ئاڵۆزییەکە رون بکەینەوە و هانت دەدەن ئەو پرسیارانە بکەیت کە پێشتر نەتکردون
(trg)="14"> Prvi - jednostavna moć dobre vizualizacije koja pomaže da se složenost razmrsi i ohrabruje vas da pitate ono o čemu niste pre razmišljali .
(src)="15"> بۆ نمونە ، دەتوانیت بەرنامەی زیادکردنی کاربۆن دابنێیت لە رێگەی زنجیرەی دابینکردنەکانی ناو ژینگەکەوە یاخود پەیوەندیییە ناوەکییەکانی ناو یەکەی ژینگەکانی ئەو رەگەزانەی لەژێر مەترسی لەناوچوندان لە پارکی نەتەوەیی یۆسمیت دا .
(trg)="15"> Na primer , možete da napravite plan za protok ugljenika kroz lance za snabdevanje korporativnih ekosistema , ili međupovezanost određenih staništa za ugrožene vrste u Josemit nacionalnom parku .
(src)="16"> دوای ئەوە ئەگەر بتەوێت پێشبینی ئەوە بکەیت کە کاریگەریی رەگەزێک چیە لەسەر رەگەزێکی تر تەنیا ئەگەر تەرکیز بکەیتە سەر ئەو پەیوەندییە و پاشان هەمو ئەوانی تر بشاریتەوە ئەوە لە راستیدا کەمتر پێشبینیکراوە وەک لەوەی بگەڕێیتەوە بۆ دواوە ، و هەمو سیستمەکە لەبەرچاو بگریت - واتە هەمو رەگەزەکان و هەمو پەیوەندییەکان و لەو جێگایەوە بایەخەکە لەسەر ئەو بازنەی کاریگەرییە دەبێت کە لە هەموی گرنگترە .
(trg)="16"> Sledeća stvar , ako želite da predvidite uticaj jedne vrste na drugu , ako se usmerite samo na tu vezu , i zanemarite ostale , to vam donosi lošije rezultate nego da ste ste uzeli u obzir ceo sistem - sve vrste , sve veze - i sa tog mesta , usmerili se na sferu uticaja koja je najvažnija .
(src)="17"> ئێمەش لە رێگەی لێکۆڵینەوەکانمان بۆمان دەرکەوتووە کە زۆر جار نزیک لەو خاڵەوە کە بایەخی پێ دەدەیت لە ماوەی نێوان یەک یان دو پلە .
(trg)="17"> I našim istraživanjima otkrivamo , da je ona vrlo lokalna , u rasponu jednog ili dva stepena od čvora .
(src)="18"> کەواتە تا زیاتر بگەڕێیتەوە دواوە ، ئاڵۆزی لە ئامێز بگریت هەلی زیاتر هەیە کە وەڵامە سادەکان بدۆزیتەوە کە هەمیشە لەو وەڵامە سادەیە جیاوازە کە بەوە دەستت پێ کردبو .
(trg)="18"> Dakle , što se više vratite unazad , prigrlite složenost , imate veće šanse da nađete jednostavne odgovore , koji su vrlo često drugačiji od onih sa kojima ste počeli .
(src)="19"> با تەماشای کێشەیەکی زۆر ئاڵۆز بکەین لە رێگەی حکومەتی ئەمریکاوە
(trg)="19"> Hajde da se prebacimo na zaista složen problem uz ljubaznost američke vlade .
(src)="20"> ئەمە نەخشەی ستراتیجی روبەڕوبەنەوەی یاخیبونی ئەمریکایە لە ئەفغانستان
(trg)="20"> Ovo je dijagram američke strategije za borbu protiv pobunjenika u Avganistanu .
(src)="21"> ئەمە چەند مانگێک لەمەوبەر لە لاپەڕەی یەکەمی نیویۆرک تایمزدا بو
(trg)="21"> Pre par meseci bio je na prvoj strani " Njujork Tajmsa " -
(src)="22"> دەستبەجێ راگەیاندنەکان گاڵتەیان پێ کرد بەوەی کە بە شێوەیەکی شێتانە ئاڵۆزە .
(trg)="22"> odmah ismejan od strane medija što je tako ludo složen .
(src)="23"> و ئامانجەکە وەک باسکرابو بریتی بو لە زیادکردنی پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەتی ئەفغانستان .
(trg)="23"> A cilj je bio da se poveća podrška građana avganistanskoj vladi .
(src)="24"> ئاشکرایە کە کێشەیەکی ئاڵۆزە بەڵام ئایا ئالۆسکاوە ؟
(trg)="24"> Očigledno složen problem , da li je i komplikovan ?
(src)="25"> کاتێ کە ئەمەم لەسەر لاپەڕەی یەکەمی تایمز بینی وتم " زۆر باشە ، دواجار شتێکم بینی کە بتوانم پەیوەندی پێوە ببەستم
(trg)="25.1"> Pa , kada sam video to na prvoj strani " Tajmsa " , pomislio sam : " Sjajno .
(trg)="25.2"> Konačno nešto s čime mogu da se povežem .
(src)="26"> دەتوانم خۆمی پێوە سەرقاڵ بکەم . "
(trg)="26"> Mogu da uronim u to . "
(src)="27"> باشە با دەست پێ بکەین . کەواتە بۆ یەکەمجار با دەستپێبکەین یەکەم تێگەیشتنی جیهان لەسەر نەخشەی سپاگێتی وەک تۆڕێکی رێکخراو
(trg)="27.1"> Hajde da to uradimo .
(trg)="27.2"> Po prvi put , svetska premijera , ovog špageti dijagrama , organizovanog u sređenu mrežu .
(src)="28"> ئەو خاڵەی بازنەی بە دەوردا کێشراوە ئەوەیە کە ئێمە هەوڵ دەدەین کاری تێ بکەین - واتە پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەت .
(trg)="28"> Kružni čvor je onaj na koji pokušavamo da utičemo - podrška vladi od strane građana .
(src)="29"> ئێستاش دەتوانین تەماشای بکەین ، پلەیەک ، دو پلە و تا سێ پلە لە خاڵەکە دور بکەوینەوە و سێ بەشی نەخشەکە دەسڕینەوە کە دەکەوێتە دەرەوەی بازنەی کاریگەرییەکەوە
(trg)="29"> Sada možemo pogledati jedan , dva , tri stepena od tog čvora i ukloniti tri četvrtine dijagrama izvan sfere uticaja .
(src)="30"> لەناو ئەو بازنەیەدا زۆربەی ئەو خاڵانە کاریان لەسەر ناکرێت ، بۆ نمونە نەگونجاوی زەوی ناوچەکە و تەنیا بەشێکی زۆر کەمی لە کردەوەی سەربازی پێکهاتووە .
(trg)="30"> U okviru te oblasti , većina tih čvorova nije vezana za aktivnost , poput surovosti terena , a veoma mali procenat čine vojne akcije .
(src)="31"> زۆربەیان ناتوندوتیژن و بە گشتی دابەش دەکرێن بۆ دو جۆر : بەشداری چالاکانە لە کێبڕکێی رەگەزی و بیروباوەڕی ئایینی و گەشەیەکی رەوا و ئاشکرای ئابوری و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان
(trg)="31"> Većina njih je nenasilna i spada u dve široke kategorije : aktivno učešće u etničkim sukobima i verskim uverenjima i pravičan , vidljiv ekonomski razvoj i pružanje usluga .
(src)="32"> من نازانم ئەمە چیە ، بەڵام دەتوانم ئەمە لە نەخشەکە تێ بگەم لە ماوەی ٢٤ چرکەدا .
(trg)="32"> Ne znam mnogo o tome , ali to je ono što mogu da dešifrujem iz ovog dijagrama za 24 sekunde .
(src)="33"> کاتێ تۆ نەخشەیەکی لەم جۆرە دەبینیت ، دەمەوێت نەترسیت
(trg)="33"> Kada vidite dijagram poput ovog , ne želim da se uplašite .
(src)="34"> دەمەوێت خۆشحاڵ بیت . دەمەوێت ئاسودە بیت .
(trg)="34.1"> Želim da budete uzbuđeni .
(trg)="34.2"> Želim da vam bude lakše .
(src)="35"> چونکە رەنگە وەڵامی سادە دەربکەون .
(trg)="35"> Jer mogu da se jave jednostavni odgovori .
(src)="36"> ئێمە لە سروشتەوە فێری ئەوە بوین کە زۆر جار سادەیی دیوەکەی تری ئاڵۆزی پێکدەهێنێت .
(trg)="36"> U prirodi otkrivamo da jednostavnost često leži sa druge strane složenosti .
(src)="37"> کەواتە بۆ هەمو کێشەیەک ، تا زیاتر بگەڕێیتەوە بۆ دواوە و ئاڵۆزی قبوڵ بکەیت هەلێکی باشترت دەبێت بۆ دوبارە نزیکبونەوە بۆ ناو ئەو وردەکارییە سادانە کە زۆرترین گرنگییان هەیە .
(trg)="37"> Dakle , za bilo koji problem , što se više udaljite i prihvatite složenost , imate veće šanse za približavanje jednostavnim detaljima koji najviše znače .
(src)="38"> سوپاس
(trg)="38"> Hvala vam .
(src)="39"> -چەپڵە
(trg)="39"> ( aplauz )
# ku/ted2020-101.xml.gz
# sr/ted2020-101.xml.gz
(src)="1"> .زۆر سوپاس
(trg)="1"> Hvala vam .
(src)="2"> .ئێستا ، چیرۆکێکتان بۆ دەگێڕمەوە
(trg)="2"> Imam priču za vas .
(src)="3"> ، کاتێک ، بە فڕۆکەکە گەشتم کرد و گەیشتم ، دوای گەشتێکی درێژ لە ڕۆژئاوای ئینگلاند ، کۆمپیتەرەکەم ، لاپتۆپە خۆشەوستەکەم ، تێکچوو .. وەها بوو .. ئۆه .. کەمێک لەوە ئەچوو .. ئەو لە ئەنجامدا .بەهەرحاڵ ، هەموو شتەکان تەقینەوە
(trg)="3"> Kada sam izašla iz aviona posle veoma dugog putovanja sa zapada Engleske , moj kompjuter , voljeni laptop , poludeo je i imao - oh ! - pomalo slično tome ! - i ekran na njemu - bilo kako bilo , ceo se raspao .
(src)="4"> من لێرە چوومە لای پسپۆرانی ئایتی .بەڕێزێک کۆمپیتەرەکەی بۆ چاکردمەوە " گوتیشی ، " تۆ چیدەکەی لێرە ؟
(trg)="4"> Otišla sam kod IT momaka ovde i jedan gospodin popravio je moj kompjuter , a zatim rekao : „ Šta radite ovde ? ” ,
(src)="5"> " ، گوتم " چەلۆ دەژەنم و کەمێکیش گۆرانی دەڵێم " .گوتی ، " ئۆە ، منیش لەو جۆرە چەلۆیە دەژەنم
(trg)="5"> a ja sam rekla : „ Sviram čelo i malo pevam ” , a on je rekao : „ Oh , i ja malo sviram čelo . ”
(src)="6"> " منیش گوتم ، " بەڕاست تۆش ؟
(trg)="6"> Rekla sam : „ Zaista ? ”
(src)="7"> ، بەهەرحاڵ ، کەواتە بۆ مەشقکردن لێرەی .لەبەرئەوەی ئەو مەزنەوە ، ئەو ناوی مارکە
(trg)="7"> Bilo kako bilo , uživaćete jer je fantastičan , a zove se Mark .
(src)="8"> ( چەپڵە ) هەروەها منیش بەهۆی هاوڕێکەمەوە .ثوماس دولبی خراومەتە ناو ئەو کارەوە
(trg)="8"> ( Aplauz ) Pridružio mi se i partner u zločinu , Tomas Dolbi .
(src)="9"> ( چەپڵە ) ئەم گۆرانیە بە ناوی " .دوورتر لە خۆر "
(trg)="9"> ( Aplauz ) Ova pesma se zove „ Dalje nego Sunce ” .
(src)="10"> ( مۆسیقا ) ♫ بە زنجیرە بایەکدا بانگم کردیت ♫ ♫ ... بەڵام تۆ نەتبیست ♫ ♫ تۆ ئەو ڕووەکەی کە پێویستت بە خاکی هەژارە ♫ ♫ من زۆر باش مامەڵەم لەگەڵ کردوویت ♫ ♫ تا دەستبەرداری گوڵەکان ببم ... ♫ ♫ ئۆهـ من زۆر شت بووم بۆ تۆ ... ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووری خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچم بۆ باکور تا زۆرم سەرمابێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوە دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ دەریاکە لە سەرەوە دەیبەستێ ♫ ♫ تا بەر بە ڕوناکی بگرێت ♫ من لەگەڵ خۆشەویستیدا ♫ ♫ لە خۆشەویستیدام ♫ تۆ هەرگیز ئەو کەسە گونجاوە نیت ♫ لە چاوەکانی گێردا دا ♫ ♫ ( گێردا ناوی کسێکە ) ♫ پریشنگەکانی ئەو شتەی تۆی لێوە هاتیت ♫ ♫ هەموو ئەو پەپوولە بچوکانە شەوان دەفڕن ♫ ♫ تروسکەی ڕووناکی باوەڕ دەدرەوشێتەوە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووریی خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچمە باکور ، زۆرم سەرمام دەبێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ ... تۆ ناتوانی بمبینی ، نا ♫ ئەگەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەڕ دەکەم ( چەپڵە ) .زۆر سوپاس
(trg)="10"> ( Muzika ) ♫ Nemirna na vetru , zvala sam te , ♫ ♫ Ali nisi čuo ... ♫ ♫ Ti si biljka kojoj treba golet , ♫ ♫ A ja sam previše brinula o tebi ♫ ♫ Da bih sada odustala od cvetova ... ♫ ♫ Oh , bila sam prebogata za tebe ... ♫ ♫ Dalje nego Sunce od mene ♫ ♫ Dalje nego što bih volela da mi budeš ♫ ♫ Idem na sever , postaje mi tako hladno ♫ ♫ Moje srce je lava ispod kamena ♫ ♫ Ne zaslužuješ ♫ ♫ Ne zaslužuješ ... ♫ ♫ Proračunatim očima , ♫ ♫ Kovitlajući cifre , ♫ ♫ Ne možeš me videti ♫ ♫ Ne možeš me videti ... ♫ ♫ A ako kažem sebi „ dosta ! ” ♫ ♫ Poverovaću u to ♫ ♫ Ne zaslužuješ ♫ ♫ More pokriva led ... ♫ ♫ Da namami svetlo u zamku ♫ ♫ Zaljubljena sam u zaljubljenost , ♫ ♫ A ti nikada nisi bio taj u potpunosti ♫ ♫ U očima Gerde ♫ ♫ Delići onoga u šta si se pretvorio ♫ ♫ Svi leptiri koji lete po noći ♫ ♫ Veruju da je električno svetlo sjajno ♫ ♫ Ne zaslužuješ ♫ ♫ Ne zaslužuješ ♫ ♫ Proračunatim očima , ♫ ♫ Kovitlajući cifre , ♫ ♫ Ne možeš me videti , ne ♫ ♫ Ako kažem sebi „ dosta ! ” ♫ ♫ Poverovaću u to ♫ ♫ Ne zaslužuješ ♫ ♫ Dalje nego Sunce od mene ♫ ♫ Dalje nego što bih volela da si ♫ ♫ Odlazim na sever , postaje hladno ♫ ♫ Moje srce je lava ispod kamena ♫ ♫ Ne zaslužuješ ♫ ♫ Ne zaslužuješ ♫ ♫ Proračunatim očima ♫ ♫ Kovitlajući brojke ♫ ♫ Ne možeš me videti ♫ ♫ Ako kažem sebi „ dosta ! ” , poverovaću u to ♫ ( Aplauz ) Hvala vam .
# ku/ted2020-1012.xml.gz
# sr/ted2020-1012.xml.gz
(src)="1"> شتێکی خۆش ڕوویدا له ڕێگه‌مدا بۆ ئه‌وه‌ی زیره‌ک بم له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان منداڵێکم هه‌بوو ئه‌وه ئەوە نیه کە ده‌مه‌وێت بیڵێم
(trg)="1"> Dogodila se zanimljiva stvar na mom putu da postanem briljantni , svetski priznati neuropsiholog : dobila sam dete .
(src)="2"> هه‌تا ئێستا من هه‌وڵم نه‌داوه زیره‌ک ببم ، له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان
(trg)="2"> Ali ne kažem da sam postala briljantni , svetski neuropsiholog .
(src)="3"> ببوره ، تێد
(trg)="3"> Izvini , TED .
(src)="4"> به‌ڵام ، هه‌وڵمدا تازیره‌ک بم شه‌ڕ که‌رێک ( هه‌وڵ ده‌رێک ) له‌ناو باشترینه‌کان
(trg)="4"> Ali postala sam razumno vredna , ratnica svetskog nivoa .
(src)="5"> یه‌کێک له هاوڕێ کچه‌کانم له خوێندنگای ماسته‌ردا ، ماری وتی ، کیم من دۆزیمه‌وه
(trg)="5"> Jedna od mojih prijateljica na diplomskim studijama , Mari , je rekla : " Kim , shvatila sam .
(src)="6"> ئه‌وه نیه که تۆ ده‌ترسی زیاتر له که‌سانی تر ئه‌وه‌یه که تۆ زیاتر ڕاستگۆیت له‌باره‌ی که تۆ چه‌ند ده‌ترسی
(trg)="6"> Nije da si neurotičnija od svih ostalih , samo si iskrenija o tome koliko si zapravo neurotična . "
(src)="7"> زۆر به‌نهێنی هه‌ندێک وێنه‌م هێناوه تا نیشانی ئێوه‌ی بده‌م
(trg)="7"> Pa u duhu potpunog razotkrivanja , donela sam nekoliko slika .
(src)="8"> واوووو
(trg)="8"> Oooo .
(src)="9"> من ته‌نها ده‌ڵێم ، ته‌مموز
(trg)="9"> Samo ću reći , jul .
(src)="10"> پێکه‌نین بێ ده‌نگی
(trg)="10"> ( Smeh ) Zakopčan
(src)="11"> بۆ دڵنیایی
(trg)="11"> za sigurnost .
(src)="12"> به‌ڵاکانی ئاو ئینجێک ئاو
(trg)="12"> Rukavice za plivanje - par centimetara vode .
(src)="13"> دواتر ، له‌کۆتایدا هه‌موویان خۆیان کۆکرده‌وه بۆ ( ٩٠ ) خوله‌که‌که‌ی ڕۆشتن بۆ شاخه‌کانی کۆپێر
(trg)="13"> I na kraju , u punoj opremi za 90-minutnu vožnju na Kuper Planini .
(src)="14"> ئێوه تۆزێک هه‌ست به‌وه ده‌که‌ن
(trg)="14"> Sada možete shvatiti o čemu pričam ....
(src)="15"> منداڵه‌که‌م ، ڤاندێر ئێستا ( ٨ ) ساڵانه
(trg)="15"> I tako , moje dete , Vender , sada ima osam godina .
(src)="16"> له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی نه‌فره‌تی لێکراوه له‌گه‌ڵ تواناکانی یاری کردنم ئه‌و یاری تۆپی پێ ده‌کات
(trg)="16"> I upkros tome što je uklet mojom atletskom nesposobnošću , igra fudbal .
(src)="17"> ئه‌و حه‌زی له‌یاری تۆپی پێ بوو
(trg)="17"> Takođe je zainteresovan i za ragbi .
(src)="18"> ده‌یه‌وێت بزانێت چۆن یه‌ک چه‌رخه‌یه‌ک لێ بخوڕێت
(trg)="18"> Želi da nauči da vozi unicikl .
(src)="19"> که‌واته بۆچی من خه‌م ده‌خۆم ؟
(trg)="19"> Ali zašto se ja brinem ?
(src)="20"> چونکه ئه‌مه ئه‌وه‌یه که من ده‌مویست بیکه‌م ، ئه‌مه‌یه که من ده‌یڵێمه‌وه
(trg)="20.1"> Jer to je ono što radim .
(trg)="20.2"> Ono što predajem .
(src)="21"> ئه‌وه‌یه که ده‌یخوێنم ، ئه‌وه که هه‌ڵسوکه‌وتی له‌گه‌ڵ ده‌که‌م
(trg)="21.1"> To izučavam .
(trg)="21.2"> To lečim .
(src)="22"> وه ده‌زانم که منداڵان هه‌موو ساڵێک نه‌خۆش ده‌که‌ون
(trg)="22"> I znam da deca svake godine dobijaju potres mozga .
(src)="23"> له‌ڕاستیدا ، هه‌موساڵێک زیاتر له ( ٤ ) ملیۆن که‌س نه‌خۆش ده‌که‌ون و به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئه‌و داتایانه له‌ناو منداڵانی خوار ( ١٤ ) ساڵن له‌ژووری فریاگوزاریه‌کاندا ده‌بینرێ
(trg)="23"> Zapravo , svake godine , više od četiri miliona ljudi doživi potres mozga , i ti se podaci odnose samo na decu ispod 14 godina koja su pregledana na hitnoj .
(src)="24"> کاتێک منداڵان به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئێمه باسی ئه‌وان ده‌که‌ین کاتێک زه‌نگه‌کان لێده‌دات به‌ڵام ئێمه به‌ڕاستی باسی چی ده‌که‌ین ؟
(trg)="24"> I kada deca pretrpe potres mozga , pričamo im kako su nastradali i o zvonu , ali stvarno , o čemu pričamo ?
(src)="25"> با ته‌ماشا بکه‌ین
(trg)="25"> Pogledajmo .
(src)="26"> باشه ، " ستارسکی و هوتچ " به‌بێ هیچ شتێک ، به‌ڵێ که‌واته ، ڕووداوێکی ئوتومبێل
(trg)="26.1"> Dobro .
(trg)="26.2"> " Satrski i Hač " verovatno .
(src)="27"> ٤٠ میل له کاتژمێرێکدا بۆ گه‌شتن به به‌ربسته جێگیره‌که
(trg)="27.1"> Da .
(trg)="27.2"> Dakle saobraćajna nesreća .
(src)="28"> ٣٥ جی ئێس
(trg)="28"> Šezdesetpet kilometara na sat u fiksnu barijeru - 35 G.
(src)="29"> مشته کۆڵێکی به‌رزکردنه‌وه‌ی قورسایی بۆکسێک له ده‌موو چاوت بدات ٥٨ جی ئێس
(trg)="29"> Bokser teške klase vas udara pravo u lice - 58 G.
(src)="30"> ئه‌گه‌ر تێنه‌گه‌یشتویت ، جارێکی تر باسی ده‌که‌ینه‌وه
(trg)="30"> U slučaju da ste propustili , pogledajmo opet .
(src)="31"> ته‌ماشای لای ڕاستی شاشه‌که‌وه بکه
(trg)="31"> Pogledajte desnu stranu ekrana .
(src)="32"> چی ده‌ڵێیت ؟
(trg)="32"> Šta biste rekli ?
(src)="33"> چه‌ند ( جی ئێس ) هه‌یه ؟
(trg)="33"> Koliko G ?
(src)="34"> نزیک ٧٢
(trg)="34"> Blizu .
(src)="35"> شێتانه ده‌بێت ئه‌گه‌ر بزانیت ١٠٣ جی ئێس
(trg)="36"> Bilo bi ludo znati , 103 G.
(src)="36"> تێکڕای کاریگه‌ری بورانه‌وه‌که ٩٥ جی ئێسه
(trg)="37"> Prosečni uticaj potresa - je 95 G.
(src)="37"> ئێستا ، کاتێک منداڵه‌که‌ی لای ڕاست هه‌ڵناستێت ده‌زانی که بورانه‌وه‌که ، له‌هۆش چوونە به‌ڵام ، ئه‌ی منداڵه‌که‌ی لای چه‌پ
(trg)="38"> Sada , kada momak s desne strane ne ustane , znamo da je imao potres .
(src)="38"> یان ئه‌و یاریزانه‌ی یاریگا به‌جێ ده‌هێڵێت ؟
(trg)="39"> Ali šta je s momkom levo , ili sportistom koji izlazi sa terena ?