# ku/ted2020-10.xml.gz
# sq/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> لەگەڵ ئەو هەموو گرنگیدانە بە نەخۆشی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە هەندێک زانیاری تر لەو بارەیەوە دەبیستین لە لایەن زانای بلیمەت ، دکتۆر بریلیانت دەمەوێت باس لە چەند نەخۆشی یەکی تریش بکەم ، لەوانە نەخۆشی دڵ و مولولەکانی خوێن ، شەکرە و هەروەها بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن کە هەموو ئەم نەخۆشیانە دەکرێت ڕیگریان لێ بکرێت لانی کەم لە % ٩٥ ی خەڵکی دا تەنها بە گۆڕینی سیستمی خۆراکیان و شیوازی ژیانیان
(trg)="1"> Me gjithë legjitimitetinë dhe obligimet tona rreth HIVI-it dhe gripit avian -- dhe ne do te dëgjojmë rreth kësaj forme briliante Dr. Brilant latter sotë -- Deshirojë të flas për pandemic-at tjera të cilat janë semundje kardiovaskulare , diabetike , hipertensioni -- të gjitha të cilat janë te mundshme te shërohen për te paktën 95 perqindë e njerëzve vetem duke ndrruar dijeten dhe stilin e jetës .
(src)="2"> ئەوەی کە ڕوو دەدات ئەوەیە کە نەخۆشییەکان بە جیهانی بوون ، چونکە خەڵکی وەک ئێمە نان دەخۆن ، وەک ئێمە دەژین ، هەروەها وەک ئێمەش دەمرن بە تایبەتی لە نەوەیەکی دیاری کراودا ، بۆ نمونە ئاسیا لە نزمترین ئاستی ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ و قەڵەوی و شەکرەوە گۆڕدرا بۆ بەرزترین ئاست . لە ئەفریقاش ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ یەکسانە بە ڕێژەی قوربانیانی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە لە زۆربەی وڵاتاندا
(trg)="2.1"> Qfar ndodh nëse është ndonjë globalizim i i sëmundjeve të cilat njerezit janë duke filluar te hanë sikurse në , dhe jetojnë sikurse ne , dhe te vdesin sikruse ne .
(trg)="2.2"> Dhe në nje gjenerat , për shembullë , Azia ka kaluar duke qen njëra me shkallën më te ulët të semundjes se zemres dhe dijabetit tek njëra me te shkallen me te lart .
(trg)="2.3"> Dhe ne Afrik , semundjet kardiovaskulare jane te barabarte me vdekjet e AIDS-it ne shumicën e shteteve .
(src)="3"> کەواتە ئێمە ماوەیەکی کاتی ناسکمان هەیە ، کە پێویستە لەسەرمان گۆڕانکارییەکی گرنگ درووست بکەین کە بتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی ملیۆنەها کەس درووست بکات هەروەها کار بکەین لەسەر شیوازێکی پزیشکی لە پێوەرێکی جیهانی دا
(trg)="3"> Pra është nje dritare e re e mundësive qe ne kemi per te berë nje ndryshim të rendësishum i cili mundet te ket efekt në jeten e miljona njerëzve , dhe praktikisht të parandalojë medicini ne madhësi globale .
(src)="4"> نەخۆشییەکانی دڵ و خوێن ، تا ئێستاش زیاتر و زیاتر خەڵک دەکوژن نەک بەتەنها لەم وڵاتەدا ، بەڵکو لە سەر تا سەری جیهاندا -- لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا دەتوانرێت ڕێگری لە تووشبوونی خەڵکی بەم نەخۆشیانە بکرێت
(trg)="4"> Sëmundjet e damarve te gjakut dhe zemres akoma mbysinë shumë njerëz -- jo vetem në këtë shtet , mirpo gjithashtu edhe më gjerë -- sesa te gjitha të marruar së bashku , dhe akoma eshte kompletisht e ndalueshme pothuajse për të gjithë .
(src)="5"> تەنها هێندە نی یە کە بتوانرێت ڕێگری بکرێن : بەڵکو لە ڕاستیدا دەکرێت پێچەوانەش بکرێنەوە . هەروەها لەم ٢٩ ساڵەی ڕابردوودا توانیمان ئەو ڕاستییە بخەینە ڕوو کە بە گۆڕینی ژەمە خواردنەکان و جۆرێتی ژیانمان دەتوانین ئەو کارە بکەین ، بە بەکارهێنانی ئامێری پێشکەوتووی گران بەها , کە پێوەرێکی تەواوە بۆ سەلماندنی بەهێزی ئەو تاکتیکە ساکارانە ئەو ڕاستیەمان سەلماند ، کە وەک کەمترین بڕی تێچوونی چارەسەر کردن تەماشا دەکرێن -- هەر وەها بە پێوانە کردن و لێکۆڵینەوە لە مولولەکانی خوێن بە ئامێری تایبەت لە ماوەی ساڵێکدا و ڕوانین لە مولولەکانی خوێن بە تیشک
(trg)="5.1"> Nuk eshte veten e ndalueshme ; faktikisht e kthyeshme .
(trg)="5.2"> Dhe për me shumë se 29 vite ne kemi arritur te shfaqim se thjesht duke ndryshuar dieten dhe stilin e jetes , duke përdorur teknologjin e lartë , te shtrenjete , artin e shtetit kemi arritur ta matim se sa të fuqishme jane keto thjesht shum të teknologjis së ulët dhe te lira intervenimet mund te jenë -- kuantitative artigrafike , përpara dhe pas nje viti , dhe kardiake skaneve PET .
(src)="6"> چەند مانگێک لەمەوبەر -- هەستاین بە بڵاو کردنەوەی یەکەمین لێکۆڵینەوەمان ، ئەوەی نیشان دەدا کە ئێوە دەتوانن ڕێگری بکەن لە توشبوون بە شیرپەنجەی پڕۆستات بە گۆڕینی جۆرێتی ژیان و ژەمە خواردنەکەکان ، هەروەها لە سەدا ٧٠ ی قەبارەی خانە شێر پەنجەییەکان کەمدەکاتەوە ، یاخود گەشەکردنیان دەوەستێنێت ، بە بەراورد کردنیان لەگەڵ % ٩ ی خانەکانی تر
(trg)="6"> Ne shfaqem disa muaj me pare -- ne publikuam studimi i pare shfaqë ju faktikisht mundeni te ndalni apo ta ktheni progresin e kancerit te prostates duke ndryshuar dieten dhe stilin e jeteses , dhe 70 përqind regresionin ne rritjen e tumorit , apo trashigimit te rritjes se tumorit , krahasuar me vetem 9 perqind ne grupin e kontrollit
(src)="7"> هەروەها لەم ( ئێم - ئاڕ-ئای ) یەدا دەبینن کە خانە توشبووەکان بە شێرپەنجە ڕەنگیان سورە -- دەتوانن ببینن کە چۆن پاش ساڵێک کەمبوونەتەوە
(trg)="7"> Dhe ne MRI dhe MR spektroskopi ketu , aktiviteti i tumorit te prostates eshte shfaqur me te kuqe - ju mundni ta shihni se shkatrruari pas nje viti .
(src)="8"> ئێستا نەخۆشی قەڵەوی لە ئارادایە : دوو لەسەر سێی لاوان و لەسەدا پانزەی منداڵان ئەم نەخۆشیەیان هەیە ، ئەوەی کە زۆر گرنگە بەلای منەوە ئەوەیە کە ڕێژەی نەخۆشی شەکرە بە ڕێژەی % ٧٠ زیادی کردووە لەم ١٠ ساڵەی ڕابردوودا ، کە پێدەچێت ئەمان ببنە یەکەمین جیل کە تێیدا منداڵەکانمان ژیانێکی کورتتریان هەبێت وەک لە ئێمە ، ئەمە جێگەی داخە ، هەروەها ئەمە دەتوانرێت ڕێگری لێ بکرێت
(trg)="8.1"> Tani është nje epidemi dhjamosje : dy-të-tretat e adoleshentve dhe 15 përqind e fëmijeve .
(trg)="8.2"> Qfar me të vertetë më shqetëson mua është që diabetiket kan një rritje prej 70 përqind ne thjet vitet e fundit , dhe kjo mund të jet gjenerata e parë në të cilen fëmijet tan jetojnë një jetë të shkurtër sasa që ne e bejmë .
(trg)="8.3"> Kjo është një munges dhe është e mundur të ndalet .
(src)="9"> ئەوان تەنها ئەنجامی هەڵبژاردنەکان نین ، بەڵکو ئەوان مرۆڤن -- ژمارەی تووشبوان بە قەڵەوی لە ویلایەتەکەماندا لە ٨٥ ، ٨٦ ، ، ٨٧-ەوە دەستی پێکردووە ، ئەمانە بە گوێرەی وێب سایتی کۆنترۆڵ کردنی نەخۆشییەکان ، ٨٨ ، ٨٩ ، ٩٠ ، ٩١ --- ئێوە ڕیکخستنێکی نوێ دەبینن -- ٩٢ ، ٩٣ ، ٩٤ . ٩٥ ، ٩٦ ، ٩٧ ، ٩٨ ، ٩٩ ، ٢٠٠٠ ، ٢٠٠١ -- تا بێت خراپتر دەبێت ، ئێمە ( بە سێوەیەک لە شێوەکان گەشە دەکەین ( پێکەنین ئێستا ، ئێما دەتوانین لەو بارەیەوە چی بکەین ؟ لە ڕاستیدا . ئێوە دەزانن کە ئەو شیوازە خواردنەی کە ئێمە بۆمان دەرکەوتووە کە دەتوانێت نەخۆشییەکانی دڵ ە شێرپەنجە پێچەوانە بکاتەوە ، شێوازی خواردنی ئاسیاییە
(trg)="9.1"> Tani këto nuk janë favore elektorale , këta janë njerëz -- numri i njerëzve të cilet janë të dhjamuar me shtete , duke filluar ne vitet 85 ' , 86 ' , 87 ' -- keto janë nga CDC website -- 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 -- ju merr një kategori të re -- ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 -- është edhe më keq , Ne jemi nje lloje devolvimi .
(trg)="9.2"> ( Qeshen ) Tani qfar mund ne të bejmë rreth kësaj ?
(trg)="9.3"> Mirë , ju e dini , dijeta të cilën ne e kemi zbuluar e cila mundet ta kthej zemren ka ndalojë sëmundjen e zemres në një dijet Aziatike .
(src)="10"> بەڵام خەڵکی ئاسیاش ئێستا وەک ئێمە نان دەخۆن ئەمەش هۆکاری ئەوەیە کە ئەوانیش نەخۆش دەکەون وەک ئێمە
(trg)="10"> mirpo njerëzit në Azi kanë filluar të hanë sikurse ne dhe kjo është pse ata kanë filluar të sëmuren sikruse ne .
(src)="11"> من لەگەڵ چەندین کۆمپانیای گەورەی خواردەمەنیدا کارم کردووە . دەتوانن خۆراکی خۆش و بە تام و هەروەها گونجاو لە ڕووی تەندروستییەوە ئامادە بکەن ، بۆ نمونە ، من بەڕێوبەرایەتی " ماکدۆناڵد و پیپسی و کۆناگرا و سەیف وەی " و هەروەها بەم زووانەش بەڕیوبەرایەتی " دێڵ مۆنت " دەکەم ، ئەوان دەڵێن ئەمە بازرگانییەکی باشە
(trg)="11.1"> Pra kam qen duke punuar me shumë kompani të mdha ushqimesh .
(trg)="11.2"> Ato mund ta bëjnë seksi dhe nderlidhin ushqimin convencional për një ushqim të shendetshëm , sikurse -- I sygjeroj bordit këshillues të McDonald , dhe PepsiCo , dhe ConAgra , dhe Safeway , dhe kështu Del Monte , dhe ato janë duke e zbuluar së është një biznes i mirë .
(src)="12"> ئەو زەڵاتانەی کە لە ماکدۆناڵد پێشکەش دەکرێن بەرهەمی کار کردنن -- بە نیازن زەڵاتەی ئاسیاییش بهێنن . لە کۆمپانیای پیپسیش ، دوو لەسەر سێی هۆکاری گەشەکردنیان خواردنە باشەکانیانە
(trg)="12.1"> Sallata të cilen e shihni në McDonald vjen nga puna në të cilen -- ata do të ken nga një sallat Aziatike .
(trg)="12.2"> Tek Pepsi , dy e trata e fitimit - rritjes vjen nga ushqimet më të mira .
(src)="13"> کەواتە ئەگەر بتوانین بەم شێوەیە کار بکەین ، ئەوکاتە دەتوانین ئەو داهاتانە بپارێزین کە بەکاریان دەهێنین بۆ کڕینی دەرمانی پێویست بۆ چارەسەرکردنی ئایدز و مەلاریا وە هەروەها ئەنفلۆنزای باڵندە . سوپاس
(trg)="13.1"> Dhe pra nëse mundemi ta bejmë atë , pastaj ne mund ti bëjmë resurset më të lira për të blerë ilaqe të cilat me të vertetë na nevoiten për të trajtuar AIDS dhe HIV dhe malaria dhe për të mbrojtur gripin avian .
(trg)="13.2"> Faliminderit .
# ku/ted2020-1006.xml.gz
# sq/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> ئایا هەرگیز هەستت کردووە نقوم بویت کاتێ روبەڕوی کێشەیەکی ئاڵۆز بویتەوە ؟
(trg)="1"> A ndiheni ndonjëher komplet i kompleksuar kur përpara ju shfaqet një problem kompleks ?
(src)="2"> باشە ، هیوام وایە لە ماوەی کەمتر لە سێ خۆلەکدا ئەمە بگۆڕین
(trg)="2"> Mirë , shpresoj për ta ndryshuar atë në më pak se tre minuta .
(src)="3"> هیوادارم قایلت بکەم بەوەی ئاڵۆز هەمیشە مانای ئاڵۆسکاو ناگەیەنێت
(trg)="3"> Pra mendoj se do t 'ju bindë juve se kompleksimi nuk është gjithmonë i barabart më kompleksivitetin .
(src)="4"> بە لای منەوە ، نانێکی باگێتی باش کە تازە لە فڕن دەرهێنرابێت شتێکی ئاڵۆزە بەڵام نانێکی کاری و پیاز و زەیتونی سەوز و پەنیر شتێکی ئاڵۆسکاوە .
(trg)="4"> Pra për mua një buqet me lule , sapo e marre nga lulishtja është komplekse , mirepo një qep me vaj të ulliri me një buke me djathë është e kompleksuar .
(src)="5"> من کەسێکی ژینگەناسم و ئاڵۆزی دەخوێنم .
(trg)="5"> Unë jam ekologjist dhe studioj kompleksivitetin .
(src)="6"> من حەزم لە ئاڵۆزییە . و لێکۆڵینەوە لە ئاڵۆزییەکانی جیهانی سروشتیدا و لە پەیوەندییەکانی نێوان توخمەکاندا دەکەم .
(trg)="6.1"> E dashuroj kompleksivitetin .
(trg)="6.2"> Dhe e studioj atë në botën natyrale , ndërlidhjet e specieve .
(src)="7"> ئەمە تۆڕی خۆراکە یاخود نەخشەی خۆراکی نێوان توخمەکان کە لە دەریاچەکانی ئەلپاینی ناو چیاکانی کالیفۆرنیا دەژین .
(trg)="7"> Pra këtu është një ushqim i web-it , apo një hartë ushqyese lidhjesh ndermjet specieve të cilat jetojnë në liqenet e Alpeve në malet e Kalifornis .
(src)="8"> ئەو تۆڕی خۆراکەش بەم جۆرە دەگۆڕێت کاتێ ماسییەکی بۆ زیاد بکرێ کە پێشتر لەو ژینگەیەدا نەبوبێت
(trg)="8"> Dhe kjo është se cfar ndodh me ushqimet e web-it kur është e stokuar ne peshqit - jo vendas të cilët nuk kane jetuar kurre atje më parë .
(src)="9"> ئەو هەمو توخمە خۆڵەمێشییانە لەناودەچن
(trg)="9"> Te gjithë speciet e gjelbëruara u zhduken .
(src)="10"> هەندێکیان لە راستیدا لەسەر لێواری لەناوچونن .
(trg)="10"> Disa prej tyre janë në buzë të zhdukjes ..
(src)="11"> ئەو دەریاچانەی کە ماسییان هەیە مێشولەیان زۆرترە ، هەرچەندە ماسییەکان دەیانخۆن .
(trg)="11"> Dhe liqenet me peshq kanë me shume mushkonja , edhe pse ata i hanë ato .
(src)="12"> ئەم کاریگەرییانە هەمویان نەزانراو بون . بەڵام ئێستا بۆمان دەرکەوتووە کە پێشبینیکراون .
(trg)="12"> Këto efekte të gjitha ishin të pa-anticipuara , dhe akoma ne jemi duke zbuluar parashikimin e tyre .
(src)="13"> ئێستا دەمەوێ چەند تێگەیشتنێکی گرنگتان بدەمێ سەبارەت بەو ئاڵۆزییەی لە ئێمە لە لێکۆڵینەوەی ژینگەدا فێری بوین کە رەنگە بە سەر کێشەکانی تریش دا بچەسپێت .
(trg)="13"> Pra , dëshiroj të ndaj me ju disa elemente kyc rreth kompleksivitetit që jemi duke e mësuar kur studiojmë natyren që ndoshta janë të pranueshme edhe për problemet tjera .
(src)="14"> یەکەمیان بریتییە کە توانا سادەکەی ئامێرە باشەکانی بینین کە یارمەتیمان دەدەن ئاڵۆزییەکە رون بکەینەوە و هانت دەدەن ئەو پرسیارانە بکەیت کە پێشتر نەتکردون
(trg)="14"> Së pari është problemi i parë i veglave të vizualizimit për të ndihmuar ne zbutjen e kompleksivitetit dhe vetem për t 'ju inkurajuar për të berë pyetje të cilat nuk i kishit menduar më parë .
(src)="15"> بۆ نمونە ، دەتوانیت بەرنامەی زیادکردنی کاربۆن دابنێیت لە رێگەی زنجیرەی دابینکردنەکانی ناو ژینگەکەوە یاخود پەیوەندیییە ناوەکییەکانی ناو یەکەی ژینگەکانی ئەو رەگەزانەی لەژێر مەترسی لەناوچوندان لە پارکی نەتەوەیی یۆسمیت دا .
(trg)="15"> Për shembull , ju mund te kompletoni rrjedhen e karbonit nepermjet zinxhirit te furnizimit te korporates ne nje sistem te korporatave , apo ndërlidhjet e shprehive me arnimet për speciet e përfunduar në parkun nacional Yosemite .
(src)="16"> دوای ئەوە ئەگەر بتەوێت پێشبینی ئەوە بکەیت کە کاریگەریی رەگەزێک چیە لەسەر رەگەزێکی تر تەنیا ئەگەر تەرکیز بکەیتە سەر ئەو پەیوەندییە و پاشان هەمو ئەوانی تر بشاریتەوە ئەوە لە راستیدا کەمتر پێشبینیکراوە وەک لەوەی بگەڕێیتەوە بۆ دواوە ، و هەمو سیستمەکە لەبەرچاو بگریت - واتە هەمو رەگەزەکان و هەمو پەیوەندییەکان و لەو جێگایەوە بایەخەکە لەسەر ئەو بازنەی کاریگەرییە دەبێت کە لە هەموی گرنگترە .
(trg)="16"> Gjëja tjetër eshte qe nese dëshironi te predikoni efektin e njëres specie në tjetren , po të fokusoheni vetem në këtë lidhje , dhe nuk shihni fare të tjerat , faktikisht është më pak e parashikueshme sesa po ta hidhni një sy dhe ta konsideroni të gjithë sistemin -- të gjitha speciet , të gjitha lindhjet --- nga ai vend , mprehur në sferen e ndikimit qe ka me shume rendesi .
(src)="17"> ئێمەش لە رێگەی لێکۆڵینەوەکانمان بۆمان دەرکەوتووە کە زۆر جار نزیک لەو خاڵەوە کە بایەخی پێ دەدەیت لە ماوەی نێوان یەک یان دو پلە .
(trg)="17"> Dhe ne jemi duke e zbuluar , me kërkimet tona , qe kjo shpesh eshte shume lokale ne nyjen qe ju intereson me një apo dy shkallë .
(src)="18"> کەواتە تا زیاتر بگەڕێیتەوە دواوە ، ئاڵۆزی لە ئامێز بگریت هەلی زیاتر هەیە کە وەڵامە سادەکان بدۆزیتەوە کە هەمیشە لەو وەڵامە سادەیە جیاوازە کە بەوە دەستت پێ کردبو .
(trg)="18"> Pra sa më teper që shikoni nga pas , e perqafoni kompleksivitetin , aq më shumë shance keni për të gjetur përgjigje të thjeshta , dhe shpesh është më ndryshe sesa një përgjigjëje e thjeshte të cilen ju e keni filluar .
(src)="19"> با تەماشای کێشەیەکی زۆر ئاڵۆز بکەین لە رێگەی حکومەتی ئەمریکاوە
(trg)="19"> Keshtu qe le të nderrojmë marshet dhe ti shikojmë tek keto probleme komplekse me mirësjelljen e qeveris së shteteve të bashkuara të Amerikes .
(src)="20"> ئەمە نەخشەی ستراتیجی روبەڕوبەنەوەی یاخیبونی ئەمریکایە لە ئەفغانستان
(trg)="20"> Ky është diagrami i SHBA-se në strategjin e sigurise në Afganistan .
(src)="21"> ئەمە چەند مانگێک لەمەوبەر لە لاپەڕەی یەکەمی نیویۆرک تایمزدا بو
(trg)="21"> Ishte në faqen e parë te New York times disa muaj më parë .
(src)="22"> دەستبەجێ راگەیاندنەکان گاڵتەیان پێ کرد بەوەی کە بە شێوەیەکی شێتانە ئاڵۆزە .
(trg)="22"> Vazhdimisht i kritikuar nga media per të qenit marrëzisht i komplikuar .
(src)="23"> و ئامانجەکە وەک باسکرابو بریتی بو لە زیادکردنی پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەتی ئەفغانستان .
(trg)="23"> Dhe qëllimi ishte për të rritur popullaritetin e përkrahjes për qeverine Afgane .
(src)="24"> ئاشکرایە کە کێشەیەکی ئاڵۆزە بەڵام ئایا ئالۆسکاوە ؟
(trg)="24"> Pastersisht një problem kompleks , por a është ky i komplikuar ?
(src)="25"> کاتێ کە ئەمەم لەسەر لاپەڕەی یەکەمی تایمز بینی وتم " زۆر باشە ، دواجار شتێکم بینی کە بتوانم پەیوەندی پێوە ببەستم
(trg)="25.1"> Epo , kur e pashë këtë në faqen e parë të Times , Mendova " Mirë .
(trg)="25.2"> Me ne fund dicka që unë mund ta lidh .
(src)="26"> دەتوانم خۆمی پێوە سەرقاڵ بکەم . "
(trg)="26"> Une mund te zhys dhembet e mi ne kete . "
(src)="27"> باشە با دەست پێ بکەین . کەواتە بۆ یەکەمجار با دەستپێبکەین یەکەم تێگەیشتنی جیهان لەسەر نەخشەی سپاگێتی وەک تۆڕێکی رێکخراو
(trg)="27.1"> Pra le ta bejmë .
(trg)="27.2"> Keshtu qe ja ku fillojmë për her të parë , një premier boterore e shikimit të diagramit të spagetit si një rrjet i porositur .
(src)="28"> ئەو خاڵەی بازنەی بە دەوردا کێشراوە ئەوەیە کە ئێمە هەوڵ دەدەین کاری تێ بکەین - واتە پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەت .
(trg)="28"> Nyja kryesore eshte ajo te cilen ne jemi duke provuar ta influencojmë -- përkrahjen e popullit per qeverinë .
(src)="29"> ئێستاش دەتوانین تەماشای بکەین ، پلەیەک ، دو پلە و تا سێ پلە لە خاڵەکە دور بکەوینەوە و سێ بەشی نەخشەکە دەسڕینەوە کە دەکەوێتە دەرەوەی بازنەی کاریگەرییەکەوە
(trg)="29"> Dhe tani ne mund te shikojmë një shkalle , dy shkallë , tri shkallë largë nga nyja dhe te elminojme tri të katërten e diagramit jashte sferes së influences .
(src)="30"> لەناو ئەو بازنەیەدا زۆربەی ئەو خاڵانە کاریان لەسەر ناکرێت ، بۆ نمونە نەگونجاوی زەوی ناوچەکە و تەنیا بەشێکی زۆر کەمی لە کردەوەی سەربازی پێکهاتووە .
(trg)="30"> Brenda asaj sfere , shumica e këtyre nyjeve nuk janë aktive , sikurse mospërshtatja e terenit , dhe shumë pak minoritete gjenden brenda veprimeve ushtarake .
(src)="31"> زۆربەیان ناتوندوتیژن و بە گشتی دابەش دەکرێن بۆ دو جۆر : بەشداری چالاکانە لە کێبڕکێی رەگەزی و بیروباوەڕی ئایینی و گەشەیەکی رەوا و ئاشکرای ئابوری و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان
(trg)="31"> Shumica jane jo te dhunshem dhe po bien në këto dy kategori : pjesmarrësit aktive me rivale etnike dhe besime fetare dhe dicka e drejte , një transparence ne zhvillimet ekonomike dhe sigurimit te sherbimeve .
(src)="32"> من نازانم ئەمە چیە ، بەڵام دەتوانم ئەمە لە نەخشەکە تێ بگەم لە ماوەی ٢٤ چرکەدا .
(trg)="32"> Nuk e di për këtë , por kjo është ajo që mund të nxjerr nga diagrami në 24 sekonda .
(src)="33"> کاتێ تۆ نەخشەیەکی لەم جۆرە دەبینیت ، دەمەوێت نەترسیت
(trg)="33"> Kur ju shihni një diagram sikurse ky , unë nuk dua që ju të frikesoheni .
(src)="34"> دەمەوێت خۆشحاڵ بیت . دەمەوێت ئاسودە بیت .
(trg)="34.1"> Dëshiroj që ju të kenaqeni .
(trg)="34.2"> Dua qe ju te cliroheni .
(src)="35"> چونکە رەنگە وەڵامی سادە دەربکەون .
(trg)="35"> Sepse përgjigjet e thjeshta mund të shfaqen .
(src)="36"> ئێمە لە سروشتەوە فێری ئەوە بوین کە زۆر جار سادەیی دیوەکەی تری ئاڵۆزی پێکدەهێنێت .
(trg)="36"> Ne jemi duke e zbuluar qe thjeshtësia shpesh genjen ne anën tjeter të kompleksivitetit .
(src)="37"> کەواتە بۆ هەمو کێشەیەک ، تا زیاتر بگەڕێیتەوە بۆ دواوە و ئاڵۆزی قبوڵ بکەیت هەلێکی باشترت دەبێت بۆ دوبارە نزیکبونەوە بۆ ناو ئەو وردەکارییە سادانە کە زۆرترین گرنگییان هەیە .
(trg)="37"> Pra për secilin problem , sa më teper që ta nxjerrësh jashte e ta perqafosh kompleksivitetin , me shume shance keni per te zmadhuar brenda në detajet e thjeshta të cilat kane më së shume rëndësi .
(src)="38"> سوپاس
(trg)="38"> Faliminderit .
(src)="39"> -چەپڵە
(trg)="39"> ( Duartrokitje )
# ku/ted2020-1016.xml.gz
# sq/ted2020-1016.xml.gz
(src)="1"> سڵاو ، من ناوم بیرک بەیرە , ١١ ساڵم .
(trg)="1.1"> Pershendetje .
(trg)="1.2"> Emri im eshte Birke Baehr , dhe jam 11 vjec .
(src)="2"> ئەمڕۆ هاتووم بۆ ئێرە تا قسە لەسەر کێشەی سیستمی خۆراکەکەمان بکەم .
(trg)="2"> Une erdha sot ketu per te folur rreth asaj qe nuk funksionon me sistemin tone ushqimor .
(src)="3"> سەرەتا ، پێمخۆشە بڵێم کەوا زۆر سەرسامم چەند بە ئاسانی وا لە منداڵەکان دەکەن بڕوا بەو هەموو ڕیکلامە بازرگانییەکان بهێنن کە لە تیڤیو ، قوتابخانە گشتییەکان و لە هەرشوێنێکی دیکە کە دەڕوانیت ، بکەن .
(trg)="3"> Se pari , une do doja te thoja qe une jam me te vertete i cuditur sesa lehte femijet jane udhehequr qe te besojne te gjithe marketingun dhe reklamat ne TV , ne shkollat publike dhe pak a shume kudo qe hedh syte .
(src)="4"> وادیارە وەک دامەزراوەیەکە هەمیشە هەوڵدەدەن کۆنتڕۆڵی منداڵ بکەن تا وا لە دایک و باوکیان بکەن شتیان بۆ بکڕن شتانێک کە بۆ ئێمە و هەسارەکەمان باش نییە .
(trg)="4"> Mua me duket si korporatat qe janë gjithmonë duke u përpjekur për të marrë fëmijët si unë qe te detyrojne prinderit e tyre per te shkuar per te blere gjera qe me te vertete nuk jane te mira per ne ose per planetin .
(src)="5"> منداڵە بچووکەکان ، بەتایبەتی ، هەڵخەڵەتێنراون لەلایەن ڕەنگی بەرگی یاری پلاستیک :
(trg)="5"> Femijet e vegjel , ne vecanti , jane te terhequr nga ngjyrat e paketimeve dhe lodrat plastike ,
(src)="6"> پێویستە دان بەوەدابنێم پێشتر یەکێکبووم لەوان .
(trg)="6"> Une duhet ta pranoj , qe kam qene njeri prej tyre .
(src)="7"> وامدەزانی هەمووخۆراکەکەمان لەو کێڵگە بچووک و خۆشانەوە بێن کە بە درێژایی ڕۆژ بەرازەکان یاری دەکەن و مانگاکان گیا دەخۆن .
(trg)="7"> Une gjithashtu kam pas menduar qe cdo gje nga ushqimi jone vjen nga keto ferma te lumtura , te vogla ku derrat mbeshtillen ne balte dhe lopet kullosin bar gjithe diten .
(src)="8"> بۆم دەرکەوت ئەوە ڕاست نییە .
(trg)="8"> Ajo cka une zbulova eshte qe kjo nuk eshte e vertete .
(src)="9"> دەستم بەگەڕان کرد لە ئینتەرنێت ، لە کتێبەکان لە فیلمە دیکۆمێنتارییەکان ، لەو گەشتەی لەگەڵ خێزانەکەم دەمکرد .
(trg)="9"> Une fillova te shihja ne brendesi te ketyre gjerave ne internet , neper libra dhe ne filma dokumentare , si edhe ne udhetimet me familjen time .
(src)="10"> دیوێکی ترسناکی پیشەسازی سیستەمی خۆراکم دۆزییەوە .
(trg)="10"> Une zbulova anen e erret te sistemit ushqimor te industrializuar .
(src)="11"> سەرتا ، زانای بۆماوەیی توخمەکان و ئۆرگانیزمەکان .
(trg)="11"> Se pari jane fara dhe organizma mekanikisht gjenetike .
(src)="12"> کاتێک توخمەکە بەکاردێت لە تاقیگە بۆ کردنی شتێکی دوور لە سروشت -- DNAوەک وەرگرتنی لە ماسی و DNAدانانی لە ناو تەماتەدا .
(trg)="12"> Kjo ndodh kur fara eshte e manipuluar ne laborator per te bere dicka jo te realizuar nga natyra -- si te marresh DNA e peshkut dhe ta vendosesh ne DNA e domates -- e shpifur .
(src)="13"> یەع . هەڵە لێم تێمەگەن حەزم لە ماسی و تەماتەیە . بەڵام ئەمە قێزەونە .
(trg)="13.1"> Mos me keqkuptoni .
(trg)="13.2"> Mua me pelqen peshku dhe domatja , por kjo eshte thjesht e shpifur .
(src)="14"> ( پێکەنین ) تۆوەکان دەچێنترێن پاشان گەشەدەکەن .
(trg)="14"> ( Qeshje ) Farat jane per tu mbjellur , dhe me pas per tu rritur .
(src)="15"> ئەو خۆراکەی لێی بەرهەمدێت سەلمێنراوە کە هۆراکی شێرپەنجەن . و خەڵکی ئەم خۆراکانە دەخۆن لە ساڵی ١٩٩٠ ــکانەوە .
(trg)="15.1"> Ushqimi qe ato prodhojne eshte vertetuar ne laboratorin e kafsheve qe shkakton kancer dhe probleme te tjera .
(trg)="15.2"> Dhe njerezit kane ngrene ushqime te prodhuar ne kete menyre qe nga vitet 1990 .
(src)="16"> و تەنانەت زۆرێکی خەڵک نازانیت .
(trg)="16"> Dhe pjesa me e madhe e popullit as qe e dine qe keto ekzistojne .
(src)="17"> ئایە دەزانیت ئەو جرجانەی پاشماوەی ئەو جۆرە گەنمەشامییە دەخۆن نیشانەکانی جگەر و ژەهراویبوونی گورچیلەیان زیاترە ؟
(trg)="17"> A e dinit ju qe minjte qe hane miser gjenetikisht te prodhuar ju jane zhvilluar shenja te toksikimit te melcise dhe te veshkave .
(src)="18"> هەوکردنی گورچیلە و ئازار و زیادبوونی کێشی گورچیلە دەگرێتەخۆی .
(trg)="18"> Keto perfshijne inflamacionin e veshkave , lezionet dhe rrisin peshen e veshkave .
(src)="19"> هێشتا زۆرێکی ئەو گەنمەشامەیەی دەیخۆین گۆڕانکاری بۆماوەیی بەسەردا هاتووە .
(trg)="19"> Megjithate , pothuajse i gjithe misri qe hame ne nje fare menyre , eshte i ndryshuar gjenetikisht .
(src)="20"> و با پێتان بڵێم ، گەنمەشامی لەناو هەمووشتێکەدایە .
(trg)="20"> Dhe me lejoni t 'ju tregoj qe , misri eshte kudo .
(src)="21"> تەنانەت خواردن پێدانی ئاژەڵی ماڵی CAFOS ناسراوە بە .
(trg)="21"> Dhe mos me lejoni te filloj me operacionet e kufizuara te ushqimit te kafsheve , te quajtura CAFOS .
(src)="22"> ( پێکەنین ) جووتیارە ئاسایەکان پەینی کیمیایی بەکاردێنن لە سوتەمەنی بەبەردبوو دروستکراوە لەگەڵ چڵک تێکەڵکراون تا ڕووەکەکان گەشەبکەن .
(trg)="22"> ( Qeshje ) Fermeret konvencional perdorin plehrat kimike te bere nga lendet fosil djegese qe i perziejne me balte per ti bere bimet qe te rriten .
(src)="23"> ئەوە دەکەن چونکە خۆڵەکەیان پاککردۆتەوە لە هەموو خۆراکەکان لە گەشەکردنی هەمان دانەوێڵە چەند جارێک .
(trg)="23"> Ato e bejne kete sepse ato e kane zhveshur token nga te gjithe perberesit per te rritur kultura te njejta pa pushim .
(src)="24"> دواتر ، مادە کمیاییە زیانبەخشەکان دەپرژێننە سەر میوە و سەوزەکان ، وەک مێشکوژ و بژارکوژ ، بۆ لەناوبردنی گژوگیا و مێروو .
(trg)="24"> Me shume kimikate te demshme jane te mbuluara ne fruta dhe perime , si pesticidet dhe herbicidet , per te vrare farerat e keqia dhe insektet .
(src)="25"> کاتێک باران دەبارێت ، ئەوە مادە کمیاییانە دزە دەکەنە ناو زەوی ، یان دەمێنیتەوە لەناو جۆگەلەکانمان ، ئاوەکامان ژەهراوی دەکان .
(trg)="25"> Kur bie shi , keto kimikate depertojne ne terren , ose ikin ne ujerat tone , duke helmuar ujin tone gjithashtu .
(src)="26"> پاشان تیشک دەدەن لە خواردنەکانمان ، تا درەنگ بەسەربچیت ، تا هەزاران میل ببرێن و خراپ نەبن لەو شوێنەی لێی ڕواوە تا بازاڕەکان
(trg)="26"> Me pas ato rrezikojne ushqimet tona , duke u perpjekur per ta bere ate te zgjase me gjate , keshtu qe mund te udhetoje mijera milje nga ku eshte rritur drejt supermarketeve .
(src)="27"> بۆیە لە خۆم دەپرسم ، چۆن بیگۆڕم ؟ جۆن دەتوانم ئەو شتانە بگۆڕم ؟
(trg)="27.1"> Keshtu qe une pyes veten time , si mundem une te ndryshoj ?
(trg)="27.2"> Si mund ti ndryshoje keto gjera ?
(src)="28"> بەم دەرەنجامە گەیشتم .
(trg)="28"> Kjo eshte ajo qe une zbulova .
(src)="29"> زانیم کە شۆرشێک هەیە بۆ ڕێگەیەکی باشتر .
(trg)="29"> Zbulova qe ekziston nje levizje per nje rruge me te mire .
(src)="30"> لە ڕابردوو NFLدەموویست ببم بەیاریزانی تۆپی پێ .
(trg)="30"> Po ti kthehemi se shkuares , une kam dashur te isha nje lojtar futbolli NFL .
(src)="31"> بریارمدا لەجیاتی ئەوە باشترە ببم بەجووتیارێکی ئەندامی .
(trg)="31"> Une vendosa qe me mire te isha nje bujk organik .
(src)="32"> ( چەپڵەرێزان ) سوپاس .
(trg)="32"> ( Duartrokitje ) Faleminderit .
(src)="33"> و بەو ڕێگەیە دەتوانم کاریگەریەکی گەورەترم هەبیت لەسەر جیهان .
(trg)="33"> Dhe ne kete menyre une mund te kem nje ndikim me te madhe ne bote .
(src)="34"> ئەم پیاوە . جۆڵ ساڵتەن پێی دەڵێن جووتیارە شێتەکە چونکە دژایەتی سیستەمەکە دەکات
(trg)="34"> Kete burre , Joel Salatin , e quajne nje fermer te cmendur sepse ai rritet kunder sistemit .
(src)="35"> کاتێک لە ماڵەوە دەمخوێند ، ڕۆژێک چووم بۆ لای بۆ گویگرتن لە قسەکانی .
(trg)="35"> Qekur une jam shkolluar ne shtepi , une shkova nje dite per ta degjuar ate .
(src)="36"> ئەم پیاوە ، جوتیارێکی شێتە ، هیچ مێشکوژ ، بژارکوژ بەکارناهێنێت ، یان توخمە گۆڕاوەکانی بۆماوەیی .
(trg)="36"> Ky burre , ky fermer i cmendur , nuk perdor asnje pesticid , herbicid , ose fara gjenetikisht te modifikuara .
(src)="37"> و لەبەر ئەو هۆکارە لەلایەن سیستەمەکەوە پێیدەگوترێت شێت .
(trg)="37"> Dhe pikerisht per kete , ai eshte etiketur nga sistemi si i cmendur .
(src)="38"> دەمەوێت بزانن کەوا ئێمە دەتوانین جیاوازی درووست بکەین بە هەڵبژاردنی جیاواز ، ڕاستەوخۆ خۆراکەکانمان لە جوتیارە ناوخۆیەکان بکڕین ، یان ئەو دراوسێیانەی لە نزیکەوە دەیانناسین .
(trg)="38"> Une dua qe ju te dini , qe ne te gjithe mund te bejme nje ndryshim duke bere zgjedhje te ndryshme , duke blere ushqimet tona direkt nga fermeret lokal , ose nga komshinjte tane te cilet i kemi njohur gjate gjithe jetes tone .
(src)="39"> دەگوترێت خۆراکی ئەندامی و ناوچەیەکان گرانترن ، بەڵام ئایە ئەوە ڕاستە ؟
(trg)="39"> Shume njerez thone qe ushqimet organike ose lokale jane shume me te shtrenjta , por a eshte vertet keshtu ?
(src)="40"> لەگەڵ هەموو ئەو شتانەی دەربارەی سیستەمی خۆراک فێربووم بۆم دەرکەوت دەتوانین پارەی یەکێکیان بدەین ، جوتیارەکە ، یان خەستەخانە .
(trg)="40"> Me gjithe keto gjera qe une kam mesuar rreth sistemit ushqimor , me duket se ne ose do te paguajme fermeret , ose do te paguajme spitalin .
(src)="41"> ( چەپڵەرێزان ) ئێستا بەتەواوەتی دەزانم کامیان هەڵبژێرم .
(trg)="41"> ( Duartrokitje ) Tani une e di se cfare do te zgjedh .
(src)="42"> دەمەوێت بزانن کەوا جوتیارەکان لەدەرەوەن -- وەک بیل کینەر لە گێڵگەی سکواچی کۆڤا لە تینیسس -- مانگاکانی گیا دەخۆن وەک پێشبینیم دەکرد بەرازەکان لەناو قوڕدا یاری دەکەن
(trg)="42"> Une dua qe ju ta dine qe atje jashte ka ferma -- si Bill Keener ne Fermen Sequachie Cove ne Tenesi -- ku lopet hane bar dhe qe derrat rrotullohen ne balte , tamam ashtu sic une kam imagjinuar .
(src)="43"> هەندێک جار بۆ گێڵگەکەی بیل دەچووم وەک خۆبەخشێک ، تا لەنزیکەوە بیبینم ئەو گۆشتەی دەیخۆم لە کوێوە دێت .
(trg)="43"> Ndonjehere une shkoj ne Fermen e Bill si vullnetar , ne menyre qe te shoh me nga afer dhe personalisht se nga vjen mishi qe une ha .
(src)="44"> دەمەوێت بزان پێموایە منداڵەکان سەوزەی تازە و خۆراکی تەندروست دەخۆن ئەگەر بزانن لە چ شوێنیکەوە دیت .
(trg)="44"> Une dua qe ju ta dini qe une besoj qe femijet do te hane zarzavate te fresketa dhe ushqim te mire nese do te dine me shume rreth kesaj dhe se nga vjen me te vertete .
(src)="45"> دەمەویت بزانن بازاڕی جوتیارەکان هەیە لە هەموو کۆمەڵگەیەک ،
(trg)="45"> Une dua qe ju ta dini qe ka tregje fermeresh qe shfaqen , ne cdo komunitet .
(src)="46"> دەمەوێت بزانن من ، براکەم و خوشکەکەم baked kaleلەڕاسیدا حەزمان لەخواردنی چبسی .
(trg)="46"> Une dua qe ju ta dini qe une , vellai dhe motra ime ne te vertete na pelqen te hame patate te skuqura .
(src)="47"> هەوڵدەدەم لە هەموو شوێنێک باسی بکەم .
(trg)="47"> Une mundohem ta ndaj kete kudo qe shkoj .
(src)="48"> ماوەیەکی زۆر نییە ، مامم پێی گوتم ، دانەوێڵەی ئامۆزا شەش ساڵانەکەی پێشکەشکردم .
(trg)="48"> Jo shume kohe me pare , daja im me tha qe i dha kushuririt tim gjashte vjecar kornflekse .