# ku/ted2020-10.xml.gz
# ro/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> لەگەڵ ئەو هەموو گرنگیدانە بە نەخۆشی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە هەندێک زانیاری تر لەو بارەیەوە دەبیستین لە لایەن زانای بلیمەت ، دکتۆر بریلیانت دەمەوێت باس لە چەند نەخۆشی یەکی تریش بکەم ، لەوانە نەخۆشی دڵ و مولولەکانی خوێن ، شەکرە و هەروەها بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن کە هەموو ئەم نەخۆشیانە دەکرێت ڕیگریان لێ بکرێت لانی کەم لە % ٩٥ ی خەڵکی دا تەنها بە گۆڕینی سیستمی خۆراکیان و شیوازی ژیانیان
(trg)="1.1"> Cu toate grijile noastre legate de SIDA şi gripa aviarǎ , şi vom auzi despre asta din partea minunatului Dr .
(trg)="1.2"> Brilliant mai târziu , vreau sǎ vǎ vorbesc despre cealaltǎ pandemie , şi anume bolile cardiovasculare , diabetul , hipertensiunea , toate putând fi prevenite la cel puţin 95 % dintre persoane , doar prin schimbarea alimentaţiei şi stilului de viaţǎ
(src)="2"> ئەوەی کە ڕوو دەدات ئەوەیە کە نەخۆشییەکان بە جیهانی بوون ، چونکە خەڵکی وەک ئێمە نان دەخۆن ، وەک ئێمە دەژین ، هەروەها وەک ئێمەش دەمرن بە تایبەتی لە نەوەیەکی دیاری کراودا ، بۆ نمونە ئاسیا لە نزمترین ئاستی ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ و قەڵەوی و شەکرەوە گۆڕدرا بۆ بەرزترین ئاست . لە ئەفریقاش ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ یەکسانە بە ڕێژەی قوربانیانی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە لە زۆربەی وڵاتاندا
(trg)="2.1"> În prezent asistăm la o globalizare a bolilor , alţi oameni încep sǎ mǎnânce ca şi noi , sǎ trǎiascǎ la fel ca noi şi sǎ moarǎ ca noi .
(trg)="2.2"> Şi , de exemplu , într-o generaţie , Asia a ajuns de la unul dintre cele mai scǎzute niveluri de incidenţă a bolilor de inimă , obezităţii şi diabetului la unul dintre cele mai ridicate .
(trg)="2.3"> Şi în Africa , bolile cardiovasculare produc la fel de mulţi morţi ca HIV / SIDA în majoritatea ţǎrilor .
(src)="3"> کەواتە ئێمە ماوەیەکی کاتی ناسکمان هەیە ، کە پێویستە لەسەرمان گۆڕانکارییەکی گرنگ درووست بکەین کە بتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی ملیۆنەها کەس درووست بکات هەروەها کار بکەین لەسەر شیوازێکی پزیشکی لە پێوەرێکی جیهانی دا
(trg)="3"> Aşa cǎ avem o ocazie unicǎ sǎ facem un lucru important ce poate afecta , literalmente , viaţa a milioane de oameni şi să practicăm medicinǎ preventivǎ la scarǎ globalǎ .
(src)="4"> نەخۆشییەکانی دڵ و خوێن ، تا ئێستاش زیاتر و زیاتر خەڵک دەکوژن نەک بەتەنها لەم وڵاتەدا ، بەڵکو لە سەر تا سەری جیهاندا -- لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا دەتوانرێت ڕێگری لە تووشبوونی خەڵکی بەم نەخۆشیانە بکرێت
(trg)="4"> Bolile cardiovasculare încǎ omoarǎ mai multe persoane - nu doar în ţara noastrǎ , ci la nivel global - decât toate celǎlalte împreunǎ , şi totuşi se pot preveni în majoritatea cazurilor .
(src)="5"> تەنها هێندە نی یە کە بتوانرێت ڕێگری بکرێن : بەڵکو لە ڕاستیدا دەکرێت پێچەوانەش بکرێنەوە . هەروەها لەم ٢٩ ساڵەی ڕابردوودا توانیمان ئەو ڕاستییە بخەینە ڕوو کە بە گۆڕینی ژەمە خواردنەکان و جۆرێتی ژیانمان دەتوانین ئەو کارە بکەین ، بە بەکارهێنانی ئامێری پێشکەوتووی گران بەها , کە پێوەرێکی تەواوە بۆ سەلماندنی بەهێزی ئەو تاکتیکە ساکارانە ئەو ڕاستیەمان سەلماند ، کە وەک کەمترین بڕی تێچوونی چارەسەر کردن تەماشا دەکرێن -- هەر وەها بە پێوانە کردن و لێکۆڵینەوە لە مولولەکانی خوێن بە ئامێری تایبەت لە ماوەی ساڵێکدا و ڕوانین لە مولولەکانی خوێن بە تیشک
(trg)="5.1"> Nu doar că se pot preveni , de fapt sunt reversibile .
(trg)="5.2"> Şi în ultimii aproape 29 de ani am reuşit sǎ demonstrǎm cǎ prin schimbarea alimentaţiei şi stilului de viaţǎ , folosind tehnologii de măsurare inovatoare , scumpe , de ultimǎ orǎ pentru a arăta ce puternice pot fi aceste intervenţii uşoare , simple şi ieftine .
(trg)="5.3"> Arteriografii cantitative , înainte şi dupǎ un an , şi tomografii cardiace .
(src)="6"> چەند مانگێک لەمەوبەر -- هەستاین بە بڵاو کردنەوەی یەکەمین لێکۆڵینەوەمان ، ئەوەی نیشان دەدا کە ئێوە دەتوانن ڕێگری بکەن لە توشبوون بە شیرپەنجەی پڕۆستات بە گۆڕینی جۆرێتی ژیان و ژەمە خواردنەکەکان ، هەروەها لە سەدا ٧٠ ی قەبارەی خانە شێر پەنجەییەکان کەمدەکاتەوە ، یاخود گەشەکردنیان دەوەستێنێت ، بە بەراورد کردنیان لەگەڵ % ٩ ی خانەکانی تر
(trg)="6"> Am arǎtat acum câteva luni -- am publicat primul studiu care aratǎ cǎ poţi sǎ opreşti , sau sǎ inversezi progresul cancerului de prostatǎ prin schimbǎri de regim alimentar şi stil de viaţǎ şi o scǎdere de 70 % a progresului tumorii , sau inhibare a creşterii tumorii , comparativ cu o scădere de 9 % în cazul grupului de control .
(src)="7"> هەروەها لەم ( ئێم - ئاڕ-ئای ) یەدا دەبینن کە خانە توشبووەکان بە شێرپەنجە ڕەنگیان سورە -- دەتوانن ببینن کە چۆن پاش ساڵێک کەمبوونەتەوە
(trg)="7"> Şi în acest RMN şi spectroscopie , activitatea tumorii de prostatǎ se vede în roşu -- se poate vedea cum scade dupǎ un an .
(src)="8"> ئێستا نەخۆشی قەڵەوی لە ئارادایە : دوو لەسەر سێی لاوان و لەسەدا پانزەی منداڵان ئەم نەخۆشیەیان هەیە ، ئەوەی کە زۆر گرنگە بەلای منەوە ئەوەیە کە ڕێژەی نەخۆشی شەکرە بە ڕێژەی % ٧٠ زیادی کردووە لەم ١٠ ساڵەی ڕابردوودا ، کە پێدەچێت ئەمان ببنە یەکەمین جیل کە تێیدا منداڵەکانمان ژیانێکی کورتتریان هەبێت وەک لە ئێمە ، ئەمە جێگەی داخە ، هەروەها ئەمە دەتوانرێت ڕێگری لێ بکرێت
(trg)="8.1"> În prezent existǎ o epidemie de obezitate .
(trg)="8.2"> Douǎ treimi din adulţi şi 15 % din copii .
(trg)="8.3"> Ceea ce mǎ îngrijoreazǎ este faptul cǎ diabetul a crescut cu 70 % în ultimii 10 ani şi aceasta ar putea fi prima generaţie în care copiii au o speranţa de viaţǎ mai scurtǎ decât noi .
(trg)="8.4"> E jenant şi se poate preveni .
(src)="9"> ئەوان تەنها ئەنجامی هەڵبژاردنەکان نین ، بەڵکو ئەوان مرۆڤن -- ژمارەی تووشبوان بە قەڵەوی لە ویلایەتەکەماندا لە ٨٥ ، ٨٦ ، ، ٨٧-ەوە دەستی پێکردووە ، ئەمانە بە گوێرەی وێب سایتی کۆنترۆڵ کردنی نەخۆشییەکان ، ٨٨ ، ٨٩ ، ٩٠ ، ٩١ --- ئێوە ڕیکخستنێکی نوێ دەبینن -- ٩٢ ، ٩٣ ، ٩٤ . ٩٥ ، ٩٦ ، ٩٧ ، ٩٨ ، ٩٩ ، ٢٠٠٠ ، ٢٠٠١ -- تا بێت خراپتر دەبێت ، ئێمە ( بە سێوەیەک لە شێوەکان گەشە دەکەین ( پێکەنین ئێستا ، ئێما دەتوانین لەو بارەیەوە چی بکەین ؟ لە ڕاستیدا . ئێوە دەزانن کە ئەو شیوازە خواردنەی کە ئێمە بۆمان دەرکەوتووە کە دەتوانێت نەخۆشییەکانی دڵ ە شێرپەنجە پێچەوانە بکاتەوە ، شێوازی خواردنی ئاسیاییە
(trg)="9.1"> Acestea nu sunt rezultate de alegeri , ci sunt oameni - numǎrul persoanelor care suferă de obezitate în funcţie de stat , începând în ' 85 , ' 86 , ' 87 - acestea sunt de pe site-ul CDC - ' 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 - avem o nouǎ categorie - ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 - devine tot mai rǎu .
(trg)="9.2"> Parcǎ involuǎm .
(trg)="9.3"> Şi ce putem face noi ?
(trg)="9.4"> Pǎi , am descoperit cǎ regimul alimentar care poate anula riscul bolii de inimǎ şi cancer este unul asiatic .
(src)="10"> بەڵام خەڵکی ئاسیاش ئێستا وەک ئێمە نان دەخۆن ئەمەش هۆکاری ئەوەیە کە ئەوانیش نەخۆش دەکەون وەک ئێمە
(trg)="10"> Însǎ oamenii din Asia încep sǎ mǎnânce ca noi şi drept urmare , încep sǎ se îmbolnǎveascǎ la fel ca noi .
(src)="11"> من لەگەڵ چەندین کۆمپانیای گەورەی خواردەمەنیدا کارم کردووە . دەتوانن خۆراکی خۆش و بە تام و هەروەها گونجاو لە ڕووی تەندروستییەوە ئامادە بکەن ، بۆ نمونە ، من بەڕێوبەرایەتی " ماکدۆناڵد و پیپسی و کۆناگرا و سەیف وەی " و هەروەها بەم زووانەش بەڕیوبەرایەتی " دێڵ مۆنت " دەکەم ، ئەوان دەڵێن ئەمە بازرگانییەکی باشە
(trg)="11.1"> Aşa cǎ am cooperat cu multe companii mari de alimente .
(trg)="11.2"> Ei pot face sǎ parǎ distractiv şi la modă şi crocant şi comod sǎ mǎnânci mâncare mai sǎnǎtoasǎ .
(trg)="11.3"> Sunt preşedintele comisiei consultative pentru McDonald 's PepsiCo , ConAgra , Safeway şi în curând Del Monte şi îşi dau seama cǎ este o afacere bună .
(src)="12"> ئەو زەڵاتانەی کە لە ماکدۆناڵد پێشکەش دەکرێن بەرهەمی کار کردنن -- بە نیازن زەڵاتەی ئاسیاییش بهێنن . لە کۆمپانیای پیپسیش ، دوو لەسەر سێی هۆکاری گەشەکردنیان خواردنە باشەکانیانە
(trg)="12.1"> Salatele pe care le gǎsiţi la McDonald 's provin din aceastǎ muncǎ -- vor avea şi o salatǎ asiaticǎ .
(trg)="12.2"> La Pepsi , douǎ treimi din creşterea de venit provine de la alimentele mai sǎnǎtoase .
(src)="13"> کەواتە ئەگەر بتوانین بەم شێوەیە کار بکەین ، ئەوکاتە دەتوانین ئەو داهاتانە بپارێزین کە بەکاریان دەهێنین بۆ کڕینی دەرمانی پێویست بۆ چارەسەرکردنی ئایدز و مەلاریا وە هەروەها ئەنفلۆنزای باڵندە . سوپاس
(trg)="13.1"> Şi dacǎ reuşim sǎ facem asta , putem elibera fonduri pentru medicamentele într-adevǎr necesare pentru a trata SIDA , HIV şi malaria şi pentru a preveni gripa aviarǎ .
(trg)="13.2"> Mulţumesc
# ku/ted2020-1006.xml.gz
# ro/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> ئایا هەرگیز هەستت کردووە نقوم بویت کاتێ روبەڕوی کێشەیەکی ئاڵۆز بویتەوە ؟
(trg)="1"> V-ați simțit vreodată copleșit total în fața unei probleme complexe ?
(src)="2"> باشە ، هیوام وایە لە ماوەی کەمتر لە سێ خۆلەکدا ئەمە بگۆڕین
(trg)="2"> Sper să schimb acest lucru în mai puțin de trei minute .
(src)="3"> هیوادارم قایلت بکەم بەوەی ئاڵۆز هەمیشە مانای ئاڵۆسکاو ناگەیەنێت
(trg)="3"> Deci , sper să vă conving că ceva complex nu înseamnă întotdeauna complicat .
(src)="4"> بە لای منەوە ، نانێکی باگێتی باش کە تازە لە فڕن دەرهێنرابێت شتێکی ئاڵۆزە بەڵام نانێکی کاری و پیاز و زەیتونی سەوز و پەنیر شتێکی ئاڵۆسکاوە .
(trg)="4"> Pentru mine o baghetă bine făcută , proaspăt ieșită din cuptor , e complexă , dar o pâine cu curry , ceapă , măsline verzi , semințe de mac și brânză e complicată .
(src)="5"> من کەسێکی ژینگەناسم و ئاڵۆزی دەخوێنم .
(trg)="5"> Sunt ecologist , și studiez complexitatea , iubesc complexitatea .
(src)="6"> من حەزم لە ئاڵۆزییە . و لێکۆڵینەوە لە ئاڵۆزییەکانی جیهانی سروشتیدا و لە پەیوەندییەکانی نێوان توخمەکاندا دەکەم .
(trg)="6"> Și o studiez în natură , interconectarea speciilor .
(src)="7"> ئەمە تۆڕی خۆراکە یاخود نەخشەی خۆراکی نێوان توخمەکان کە لە دەریاچەکانی ئەلپاینی ناو چیاکانی کالیفۆرنیا دەژین .
(trg)="7"> Iată aici o rețea trofică , sau o hartă a relațiilor trofice dintre speciile care trăiesc în lacurile alpine din munții Californiei .
(src)="8"> ئەو تۆڕی خۆراکەش بەم جۆرە دەگۆڕێت کاتێ ماسییەکی بۆ زیاد بکرێ کە پێشتر لەو ژینگەیەدا نەبوبێت
(trg)="8"> Și iată ce se întâmplă cu această rețea când i se adaugă un pește străin care nu a trăit acolo niciodată .
(src)="9"> ئەو هەمو توخمە خۆڵەمێشییانە لەناودەچن
(trg)="9"> Toate speciile cu gri dispar .
(src)="10"> هەندێکیان لە راستیدا لەسەر لێواری لەناوچونن .
(trg)="10"> Unele sunt chiar pe cale de dispariție .
(src)="11"> ئەو دەریاچانەی کە ماسییان هەیە مێشولەیان زۆرترە ، هەرچەندە ماسییەکان دەیانخۆن .
(trg)="11"> Și lacurile cu pești au mai mulți țânțari , chiar dacă îi mănâncă .
(src)="12"> ئەم کاریگەرییانە هەمویان نەزانراو بون . بەڵام ئێستا بۆمان دەرکەوتووە کە پێشبینیکراون .
(trg)="12"> Niciunu efect nu a fost anticipat și totuși descoperim că sunt predictibile .
(src)="13"> ئێستا دەمەوێ چەند تێگەیشتنێکی گرنگتان بدەمێ سەبارەت بەو ئاڵۆزییەی لە ئێمە لە لێکۆڵینەوەی ژینگەدا فێری بوین کە رەنگە بە سەر کێشەکانی تریش دا بچەسپێت .
(trg)="13"> Vreau să împart cu voi câteva idei cheie despre complexitatea pe care o învățăm studiind natura , și care are putea fi aplicabilă și altor probleme .
(src)="14"> یەکەمیان بریتییە کە توانا سادەکەی ئامێرە باشەکانی بینین کە یارمەتیمان دەدەن ئاڵۆزییەکە رون بکەینەوە و هانت دەدەن ئەو پرسیارانە بکەیت کە پێشتر نەتکردون
(trg)="14"> Întâi e puterea simplă a unor instrumente de vizualizat bune care să ajute la simplificarea complexității și care vă încurajează să puneți noi întrebări .
(src)="15"> بۆ نمونە ، دەتوانیت بەرنامەی زیادکردنی کاربۆن دابنێیت لە رێگەی زنجیرەی دابینکردنەکانی ناو ژینگەکەوە یاخود پەیوەندیییە ناوەکییەکانی ناو یەکەی ژینگەکانی ئەو رەگەزانەی لەژێر مەترسی لەناوچوندان لە پارکی نەتەوەیی یۆسمیت دا .
(trg)="15"> De exemplu , ați putea trasa fluxul de carbon prin rețeaua de distribuție corporatistă într-un ecosistem corporativ , sau legăturile dintre suprafețele de habitat pentru speciile pe cale de dispariție din parcul național Yosemite .
(src)="16"> دوای ئەوە ئەگەر بتەوێت پێشبینی ئەوە بکەیت کە کاریگەریی رەگەزێک چیە لەسەر رەگەزێکی تر تەنیا ئەگەر تەرکیز بکەیتە سەر ئەو پەیوەندییە و پاشان هەمو ئەوانی تر بشاریتەوە ئەوە لە راستیدا کەمتر پێشبینیکراوە وەک لەوەی بگەڕێیتەوە بۆ دواوە ، و هەمو سیستمەکە لەبەرچاو بگریت - واتە هەمو رەگەزەکان و هەمو پەیوەندییەکان و لەو جێگایەوە بایەخەکە لەسەر ئەو بازنەی کاریگەرییە دەبێت کە لە هەموی گرنگترە .
(trg)="16"> Apoi dacă vrei să prezici impactul unei specii asupra alteia , dacă te concentrezi doar asupra acelei legături , și elimini restul , devine de fapt , mai puțin predictibil decât dacă faci un pas înapoi , iei în considerare tot sistem , toate speciile , legăturile , și din locul acela , te concentrezi asupra a ceea contează cel mai mult .
(src)="17"> ئێمەش لە رێگەی لێکۆڵینەوەکانمان بۆمان دەرکەوتووە کە زۆر جار نزیک لەو خاڵەوە کە بایەخی پێ دەدەیت لە ماوەی نێوان یەک یان دو پلە .
(trg)="17"> Și descoperim în cercetarea noastră , că e foarte aproape de nodul care te interesează la un nod sau două distanță .
(src)="18"> کەواتە تا زیاتر بگەڕێیتەوە دواوە ، ئاڵۆزی لە ئامێز بگریت هەلی زیاتر هەیە کە وەڵامە سادەکان بدۆزیتەوە کە هەمیشە لەو وەڵامە سادەیە جیاوازە کە بەوە دەستت پێ کردبو .
(trg)="18"> Cu cât vezi imaginea de ansamblu , cu atât ai șanse mai mari să găsești răspunsuri simple , și deseori e diferit de răspunsul simplu cu care ai început .
(src)="19"> با تەماشای کێشەیەکی زۆر ئاڵۆز بکەین لە رێگەی حکومەتی ئەمریکاوە
(trg)="19"> Să schimbăm direcția și să ne uităm la o problemă cu adevărat complexă prin bunăvoința guvernului american .
(src)="20"> ئەمە نەخشەی ستراتیجی روبەڕوبەنەوەی یاخیبونی ئەمریکایە لە ئەفغانستان
(trg)="20"> E o diagramă a strategiei americane împotriva insurgenților în Afganistan .
(src)="21"> ئەمە چەند مانگێک لەمەوبەر لە لاپەڕەی یەکەمی نیویۆرک تایمزدا بو
(trg)="21"> A fost pe prima pagină a The New York Times acum vreo câteva luni
(src)="22"> دەستبەجێ راگەیاندنەکان گاڵتەیان پێ کرد بەوەی کە بە شێوەیەکی شێتانە ئاڵۆزە .
(trg)="22"> și imediat ridiculizată de media pentru că era atât de complicată .
(src)="23"> و ئامانجەکە وەک باسکرابو بریتی بو لە زیادکردنی پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەتی ئەفغانستان .
(trg)="23"> Și obiectivul exprimat era să mărească sprijinul popular pentru guvernul afgan .
(src)="24"> ئاشکرایە کە کێشەیەکی ئاڵۆزە بەڵام ئایا ئالۆسکاوە ؟
(trg)="24"> Clar o problemă complexă , dar e complicată ?
(src)="25"> کاتێ کە ئەمەم لەسەر لاپەڕەی یەکەمی تایمز بینی وتم " زۆر باشە ، دواجار شتێکم بینی کە بتوانم پەیوەندی پێوە ببەستم
(trg)="25"> Când am văzut asta pe prima pagină din Times m-am gândit : „ Minunat .
(src)="26"> دەتوانم خۆمی پێوە سەرقاڵ بکەم . "
(trg)="26.1"> În sfârșit ceva la care mă pot raporta .
(trg)="26.2"> Abia aștept . ”
(src)="27"> باشە با دەست پێ بکەین . کەواتە بۆ یەکەمجار با دەستپێبکەین یەکەم تێگەیشتنی جیهان لەسەر نەخشەی سپاگێتی وەک تۆڕێکی رێکخراو
(trg)="27.1"> Așa că hai să o facem .
(trg)="27.2"> Deci iată pentru prima oară , în premieră mondială , această diagramă spaghetti ca o rețea ordonată .
(src)="28"> ئەو خاڵەی بازنەی بە دەوردا کێشراوە ئەوەیە کە ئێمە هەوڵ دەدەین کاری تێ بکەین - واتە پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەت .
(trg)="28"> Nodul încercuit e cel important , sprijin popular pentru guvernul afgan .
(src)="29"> ئێستاش دەتوانین تەماشای بکەین ، پلەیەک ، دو پلە و تا سێ پلە لە خاڵەکە دور بکەوینەوە و سێ بەشی نەخشەکە دەسڕینەوە کە دەکەوێتە دەرەوەی بازنەی کاریگەرییەکەوە
(trg)="29"> Și deci putem să ne uităm un grad , două grade , trei grade de la acel nod și să eliminăm trei sferturi din diagramă .
(src)="30"> لەناو ئەو بازنەیەدا زۆربەی ئەو خاڵانە کاریان لەسەر ناکرێت ، بۆ نمونە نەگونجاوی زەوی ناوچەکە و تەنیا بەشێکی زۆر کەمی لە کردەوەی سەربازی پێکهاتووە .
(trg)="30"> În interiorul acelei sfere , cele mai multe din noduri nu pot fi influențate , cum ar fi duritatea terenului , și o mică parte sunt acțiuni militare .
(src)="31"> زۆربەیان ناتوندوتیژن و بە گشتی دابەش دەکرێن بۆ دو جۆر : بەشداری چالاکانە لە کێبڕکێی رەگەزی و بیروباوەڕی ئایینی و گەشەیەکی رەوا و ئاشکرای ئابوری و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان
(trg)="31"> Cele mai multe sunt non-violente și se împart în două categorii principale : implicarea activă în rivalitățile etnice și credințele religioase și dezvoltare transparentă și corectă a economiei și prestării de servicii .
(src)="32"> من نازانم ئەمە چیە ، بەڵام دەتوانم ئەمە لە نەخشەکە تێ بگەم لە ماوەی ٢٤ چرکەدا .
(trg)="32"> Nu știu ce să zic , dar asta descifrez din diagramă în 24 de secunde .
(src)="33"> کاتێ تۆ نەخشەیەکی لەم جۆرە دەبینیت ، دەمەوێت نەترسیت
(trg)="33"> Când vedeți o diagramă ca asta , nu vreau să vă fie teamă ,
(src)="34"> دەمەوێت خۆشحاڵ بیت . دەمەوێت ئاسودە بیت .
(trg)="34"> Vreau să fiți entuziasmați .
(src)="35"> چونکە رەنگە وەڵامی سادە دەربکەون .
(trg)="35.1"> Vreau sa fiți ușurați .
(trg)="35.2"> Pentru că putem afla răspunsuri simple .
(src)="36"> ئێمە لە سروشتەوە فێری ئەوە بوین کە زۆر جار سادەیی دیوەکەی تری ئاڵۆزی پێکدەهێنێت .
(trg)="36"> Descoperim în natură că simplitatea deseori se află de partea cealaltă a complexității .
(src)="37"> کەواتە بۆ هەمو کێشەیەک ، تا زیاتر بگەڕێیتەوە بۆ دواوە و ئاڵۆزی قبوڵ بکەیت هەلێکی باشترت دەبێت بۆ دوبارە نزیکبونەوە بۆ ناو ئەو وردەکارییە سادانە کە زۆرترین گرنگییان هەیە .
(trg)="37"> Deci , pentru orice problemă , dacă vezi imaginea de ansamblu și accepți complexitatea , ai șansa de a vedea detaliile simple care contează cel mai mult .
(src)="38"> سوپاس
(trg)="38"> Vă mulțumesc !
(src)="39"> -چەپڵە
(trg)="39"> ( Aplauze )
# ku/ted2020-101.xml.gz
# ro/ted2020-101.xml.gz
(src)="1"> .زۆر سوپاس
(trg)="1"> Vă mulțumesc foarte mult !
(src)="2"> .ئێستا ، چیرۆکێکتان بۆ دەگێڕمەوە
(trg)="2"> Acum , am o poveste pentru voi .
(src)="3"> ، کاتێک ، بە فڕۆکەکە گەشتم کرد و گەیشتم ، دوای گەشتێکی درێژ لە ڕۆژئاوای ئینگلاند ، کۆمپیتەرەکەم ، لاپتۆپە خۆشەوستەکەم ، تێکچوو .. وەها بوو .. ئۆه .. کەمێک لەوە ئەچوو .. ئەو لە ئەنجامدا .بەهەرحاڵ ، هەموو شتەکان تەقینەوە
(trg)="3.1"> Când am coborât din avion , după un zbor foarte lung din vestul Angliei , calculatorul meu , îndrăgitul meu laptop , o luase razna , şi ... oh ! ... cam aşa ceva !
(trg)="3.2"> Ecranul său ... în orice caz , toată chestia se stricase .
(src)="4"> من لێرە چوومە لای پسپۆرانی ئایتی .بەڕێزێک کۆمپیتەرەکەی بۆ چاکردمەوە " گوتیشی ، " تۆ چیدەکەی لێرە ؟
(trg)="4"> Şi m-am dus la băieţii de la IT aici şi un domn mi-a reparat calculatorul , iar apoi m-a întrebat : „ Ce te aduce pe aici ? ”
(src)="5"> " ، گوتم " چەلۆ دەژەنم و کەمێکیش گۆرانی دەڵێم " .گوتی ، " ئۆە ، منیش لەو جۆرە چەلۆیە دەژەنم
(trg)="5.1"> I-am răspuns că voi cânta atât la violoncel , cât și vocal .
(trg)="5.2"> Iar el mi-a spus : „ Și eu cânt la violoncel . "
(src)="6"> " منیش گوتم ، " بەڕاست تۆش ؟
(trg)="6.1"> L-am întrebat : „ Pe bune ? ”
(trg)="6.2"> În orice caz , pregătiți-vă să fiți răsfățați
(src)="7"> ، بەهەرحاڵ ، کەواتە بۆ مەشقکردن لێرەی .لەبەرئەوەی ئەو مەزنەوە ، ئەو ناوی مارکە
(trg)="7"> pentru că e extraordinar , iar numele său este Mark .
(src)="8"> ( چەپڵە ) هەروەها منیش بەهۆی هاوڕێکەمەوە .ثوماس دولبی خراومەتە ناو ئەو کارەوە
(trg)="8"> ( Aplauze ) Sunt însoțită de asemenea de complicele meu , Thomas Dolby .
(src)="9"> ( چەپڵە ) ئەم گۆرانیە بە ناوی " .دوورتر لە خۆر "
(trg)="9"> ( Aplauze ) Cântecul se numește „ Mai departe decât soarele ” .
(src)="10"> ( مۆسیقا ) ♫ بە زنجیرە بایەکدا بانگم کردیت ♫ ♫ ... بەڵام تۆ نەتبیست ♫ ♫ تۆ ئەو ڕووەکەی کە پێویستت بە خاکی هەژارە ♫ ♫ من زۆر باش مامەڵەم لەگەڵ کردوویت ♫ ♫ تا دەستبەرداری گوڵەکان ببم ... ♫ ♫ ئۆهـ من زۆر شت بووم بۆ تۆ ... ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووری خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچم بۆ باکور تا زۆرم سەرمابێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوە دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ دەریاکە لە سەرەوە دەیبەستێ ♫ ♫ تا بەر بە ڕوناکی بگرێت ♫ من لەگەڵ خۆشەویستیدا ♫ ♫ لە خۆشەویستیدام ♫ تۆ هەرگیز ئەو کەسە گونجاوە نیت ♫ لە چاوەکانی گێردا دا ♫ ♫ ( گێردا ناوی کسێکە ) ♫ پریشنگەکانی ئەو شتەی تۆی لێوە هاتیت ♫ ♫ هەموو ئەو پەپوولە بچوکانە شەوان دەفڕن ♫ ♫ تروسکەی ڕووناکی باوەڕ دەدرەوشێتەوە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووریی خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچمە باکور ، زۆرم سەرمام دەبێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ ... تۆ ناتوانی بمبینی ، نا ♫ ئەگەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەڕ دەکەم ( چەپڵە ) .زۆر سوپاس
(trg)="10"> ( Muzică ) ♫ Prinsă în vânt te-am chemat ♫ ♫ Dar tu nu ai auzit ... ♫ ♫ Şi ești un plug ce are nevoie de pământ sărac ♫ ♫ iar eu te-am tratat prea bine ♫ ♫ ca să abandonezi florile ♫ ♫ Am fost prea fertil pentru tine ... ♫ ♫ Mai departe decât soarele de mine ♫ ♫ Mai departe decât aș vrea să fii ♫ ♫ Când merg spre nord mi se face frig ♫ ♫ Inima mea e lavă sub pietre ♫ ♫ Nu meriți ♫ ♫ Nu meriți ♫ ♫ Cu ochii tăi reci ♫ ♫ Învârtind cifre ♫ ♫ Nu mă poți vedea ♫ ♫ Nu mă poți vedea ♫ ♫ Şi dacă îmi repet de suficiente ori ♫ ♫ Voi crede ♫ ♫ Nu meriți ... ♫ ♫ Marea se acoperă cu gheață ... ♫ ♫ să împiedice lumina ♫ ♫ Iar eu iubesc să iubesc ♫ ♫ iar tu nu ai fost niciodată alesul ♫ ♫ În ochii lui Gerda ♫ ♫ Fragmente din ce ai devenit ♫ ♫ Iar toți fluturii ce zboară noaptea ♫ ♫ Cred că lumina electrică e strălucitoare ♫ ♫ Nu meriți ♫ ♫ Nu meriți ♫ ♫ Cu ochii tăi reci ♫ ♫ Învârtind cifre ♫ ♫ Nu mă poți vedea ♫ ♫ Şi dacă îmi repet de suficiente ori ♫ ♫ Voi crede ♫ ♫ Nu meriți ♫ ♫ Mai departe decât soarele de mine ♫ ♫ Mai departe decât aș vrea sa fii ♫ ♫ Când merg spre nord mi se face frig ♫ ♫ Inima mea e lavă sub pietre ♫ ♫ Nu meriți ♫ ♫ Nu meriți ♫ ♫ Cu ochii tăi reci ♫ ♫ Învârtind cifre ♫ ♫ Nu mă poţi vedea , nu ... ♫ ♫ Şi dacă îmi repet de suficiente ori , voi crede ♫ ( Aplauze ) Vă mulțumesc mult !
# ku/ted2020-1012.xml.gz
# ro/ted2020-1012.xml.gz
(src)="1"> شتێکی خۆش ڕوویدا له ڕێگه‌مدا بۆ ئه‌وه‌ی زیره‌ک بم له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان منداڵێکم هه‌بوو ئه‌وه ئەوە نیه کە ده‌مه‌وێت بیڵێم
(trg)="1.1"> Așa , un lucru distractiv s-a întâmplat în timp ce încercam să devin un strălucit neuropsihologist de talie mondială .
(trg)="1.2"> Am avut un copil .
(trg)="1.3"> Și asta nu înseamnă
(src)="2"> هه‌تا ئێستا من هه‌وڵم نه‌داوه زیره‌ک ببم ، له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان
(trg)="2"> că am încercat vreodată să devin un strălucit neuropsihologist de talie mondială .
(src)="3"> ببوره ، تێد
(trg)="3"> Îmi pare rău TED .
(src)="4"> به‌ڵام ، هه‌وڵمدا تازیره‌ک بم شه‌ڕ که‌رێک ( هه‌وڵ ده‌رێک ) له‌ناو باشترینه‌کان
(trg)="4"> Am devenit rezonabil de isteață , dar îndoielnic de talie mondială .
(src)="5"> یه‌کێک له هاوڕێ کچه‌کانم له خوێندنگای ماسته‌ردا ، ماری وتی ، کیم من دۆزیمه‌وه
(trg)="5"> Una dintre prietenele mele de la doctorat , Marie , a zis , " Kim , mi-am dat seama .
(src)="6"> ئه‌وه نیه که تۆ ده‌ترسی زیاتر له که‌سانی تر ئه‌وه‌یه که تۆ زیاتر ڕاستگۆیت له‌باره‌ی که تۆ چه‌ند ده‌ترسی
(trg)="6"> Nu e vorba că tu ești mai neurotică decât oricine , ci doar că ești mai onestă despre cât de neurotică ești . "
(src)="7"> زۆر به‌نهێنی هه‌ندێک وێنه‌م هێناوه تا نیشانی ئێوه‌ی بده‌م
(trg)="7"> Așa că în spiritul deschiderii totale , am adus să vă arăt niște poze .
(src)="8"> واوووو
(trg)="8"> Ooooo .
(src)="9"> من ته‌نها ده‌ڵێم ، ته‌مموز
(trg)="9"> O să spun doar atât , iulie .
(src)="10"> پێکه‌نین بێ ده‌نگی
(trg)="10"> ( Râsete ) Zzzzzzip
(src)="11"> بۆ دڵنیایی
(trg)="11"> pentru siguranță .
(src)="12"> به‌ڵاکانی ئاو ئینجێک ئاو
(trg)="12"> Aripioare de apă -- un deget de apă .
(src)="13"> دواتر ، له‌کۆتایدا هه‌موویان خۆیان کۆکرده‌وه بۆ ( ٩٠ ) خوله‌که‌که‌ی ڕۆشتن بۆ شاخه‌کانی کۆپێر
(trg)="13"> Și în final , îmbrăcat pentru un drum de 90 minute cu mașina la Copper Mountain .
(src)="14"> ئێوه تۆزێک هه‌ست به‌وه ده‌که‌ن
(trg)="14"> Deci vă dați seama cam cum stau lucrurile .
(src)="15"> منداڵه‌که‌م ، ڤاندێر ئێستا ( ٨ ) ساڵانه
(trg)="15"> Deci , copilul meu , Vander , are opt ani acum .
(src)="16"> له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی نه‌فره‌تی لێکراوه له‌گه‌ڵ تواناکانی یاری کردنم ئه‌و یاری تۆپی پێ ده‌کات
(trg)="16"> Și , împotriva faptului că a moștenit inabilitatea mea atletică , joacă fotbal european .
(src)="17"> ئه‌و حه‌زی له‌یاری تۆپی پێ بوو
(trg)="17"> Este interesat de fotbal american .
(src)="18"> ده‌یه‌وێت بزانێت چۆن یه‌ک چه‌رخه‌یه‌ک لێ بخوڕێت
(trg)="18"> Vrea să învețe cum să conducă o bicicletă cu o roată .
(src)="19"> که‌واته بۆچی من خه‌م ده‌خۆم ؟
(trg)="19"> Deci de ce să mă îngrijorez ?
(src)="20"> چونکه ئه‌مه ئه‌وه‌یه که من ده‌مویست بیکه‌م ، ئه‌مه‌یه که من ده‌یڵێمه‌وه
(trg)="20.1"> Pentru că asta este ce fac .
(trg)="20.2"> Asta este ce predau .
(src)="21"> ئه‌وه‌یه که ده‌یخوێنم ، ئه‌وه که هه‌ڵسوکه‌وتی له‌گه‌ڵ ده‌که‌م
(trg)="21.1"> Ceea ce studiez .
(trg)="21.2"> Ceea ce vindec .
(src)="22"> وه ده‌زانم که منداڵان هه‌موو ساڵێک نه‌خۆش ده‌که‌ون
(trg)="22"> Și știu că copiii se lovesc în fiecare an .
(src)="23"> له‌ڕاستیدا ، هه‌موساڵێک زیاتر له ( ٤ ) ملیۆن که‌س نه‌خۆش ده‌که‌ون و به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئه‌و داتایانه له‌ناو منداڵانی خوار ( ١٤ ) ساڵن له‌ژووری فریاگوزاریه‌کاندا ده‌بینرێ
(trg)="23"> De fapt , mai mult de patru milioane de oameni au o comoție în fiecare an , și aceste numere sunt numai pentru copii sub 14 ani care au ajuns în camere de urgență .
(src)="24"> کاتێک منداڵان به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئێمه باسی ئه‌وان ده‌که‌ین کاتێک زه‌نگه‌کان لێده‌دات به‌ڵام ئێمه به‌ڕاستی باسی چی ده‌که‌ین ؟
(trg)="24"> Și când copiii au o comoție , zicem că le sună clopoțelele în cap , dar despre ce vorbim de fapt ?
(src)="25"> با ته‌ماشا بکه‌ین
(trg)="25"> Hai să aruncăm o privire .
(src)="26"> باشه ، " ستارسکی و هوتچ " به‌بێ هیچ شتێک ، به‌ڵێ که‌واته ، ڕووداوێکی ئوتومبێل
(trg)="26.1"> Așadar .
(trg)="26.2"> Este îndoielnic " Starsky și Hutch " .
(trg)="26.3"> Da .
(trg)="26.4"> Deci un accident de mașină .
(src)="27"> ٤٠ میل له کاتژمێرێکدا بۆ گه‌شتن به به‌ربسته جێگیره‌که
(trg)="27"> 64 km pe oră într-un obstacol fix --
(src)="28"> ٣٥ جی ئێس
(trg)="28"> Forță de 35 G.
(src)="29"> مشته کۆڵێکی به‌رزکردنه‌وه‌ی قورسایی بۆکسێک له ده‌موو چاوت بدات ٥٨ جی ئێس
(trg)="29"> Un boxer de categorie grea te pocnește direct în față -- 58 G.
(src)="30"> ئه‌گه‌ر تێنه‌گه‌یشتویت ، جارێکی تر باسی ده‌که‌ینه‌وه
(trg)="30"> O să ne mai uităm o dată , în caz că v-a scăpat .
(src)="31"> ته‌ماشای لای ڕاستی شاشه‌که‌وه بکه
(trg)="31"> Deci uitați-vă în partea dreaptă a ecranului .
(src)="32"> چی ده‌ڵێیت ؟
(trg)="32"> Ce ziceți ?
(src)="33"> چه‌ند ( جی ئێس ) هه‌یه ؟
(trg)="33"> Câte G ?
(src)="34"> نزیک ٧٢
(trg)="34.1"> Aproape .
(trg)="34.2"> 72 .
(src)="35"> شێتانه ده‌بێت ئه‌گه‌ر بزانیت ١٠٣ جی ئێس
(trg)="35"> Ar fi o nebunie să știți , 103 G.
(src)="36"> تێکڕای کاریگه‌ری بورانه‌وه‌که ٩٥ جی ئێسه
(trg)="36"> Forța medie a impactului unei ciocniri este 95 G.
(src)="37"> ئێستا ، کاتێک منداڵه‌که‌ی لای ڕاست هه‌ڵناستێت ده‌زانی که بورانه‌وه‌که ، له‌هۆش چوونە به‌ڵام ، ئه‌ی منداڵه‌که‌ی لای چه‌پ
(trg)="37.1"> Acum , când copilul din dreapta nu se ridică , știm că a avut o comoție .
(trg)="37.2"> Dar ce se întâmplă cu copilul din stânga ,
(src)="38"> یان ئه‌و یاریزانه‌ی یاریگا به‌جێ ده‌هێڵێت ؟
(trg)="38"> sau sportivul care părăsește terenul de joc ?