# ku/ted2020-10.xml.gz
# mk/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> لەگەڵ ئەو هەموو گرنگیدانە بە نەخۆشی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە هەندێک زانیاری تر لەو بارەیەوە دەبیستین لە لایەن زانای بلیمەت ، دکتۆر بریلیانت دەمەوێت باس لە چەند نەخۆشی یەکی تریش بکەم ، لەوانە نەخۆشی دڵ و مولولەکانی خوێن ، شەکرە و هەروەها بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن کە هەموو ئەم نەخۆشیانە دەکرێت ڕیگریان لێ بکرێت لانی کەم لە % ٩٥ ی خەڵکی دا تەنها بە گۆڕینی سیستمی خۆراکیان و شیوازی ژیانیان
(trg)="1.1"> И покрај сите легитимни грижи околу СИДА-та и птичјиот грип -- а ќе чуеме за нив од брилијантниот Др .
(trg)="1.2"> Брилијант подоцна денес -- јас сакам да зборувам околу другата пандемија , кардио-васкуларните болести , дијабетесот , високиот притисок -- сите од нив можат да се спречат за најмалку 95 % од луѓето , само со менување на исхраната и начинот на живот .
(src)="2"> ئەوەی کە ڕوو دەدات ئەوەیە کە نەخۆشییەکان بە جیهانی بوون ، چونکە خەڵکی وەک ئێمە نان دەخۆن ، وەک ئێمە دەژین ، هەروەها وەک ئێمەش دەمرن بە تایبەتی لە نەوەیەکی دیاری کراودا ، بۆ نمونە ئاسیا لە نزمترین ئاستی ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ و قەڵەوی و شەکرەوە گۆڕدرا بۆ بەرزترین ئاست . لە ئەفریقاش ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ یەکسانە بە ڕێژەی قوربانیانی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە لە زۆربەی وڵاتاندا
(trg)="2.1"> Она што се случува е дека се појави болест на глобализацијата , луѓето почнуваат да јадат како нас , да живеат како нас , и да умираат како нас .
(trg)="2.2"> На пример , за една генерација , Азија имаше најниска стапка на срцеви болести , најмала дебелина и најмалку дијабетес , а се претвори во потполно спротивното .
(trg)="2.3"> И во Африка , кардио-васкуларните болести се изедначија со ХИВ и СИДА поврзаните смртни случаи во повеќето земји .
(src)="3"> کەواتە ئێمە ماوەیەکی کاتی ناسکمان هەیە ، کە پێویستە لەسەرمان گۆڕانکارییەکی گرنگ درووست بکەین کە بتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی ملیۆنەها کەس درووست بکات هەروەها کار بکەین لەسەر شیوازێکی پزیشکی لە پێوەرێکی جیهانی دا
(trg)="3"> Имаме мал прозорец на можности каде треба да направиме важна разлика која ќе влијае на животите на милиони луѓе , и да практикуваме превентивна медицина на глобално ниво .
(src)="4"> نەخۆشییەکانی دڵ و خوێن ، تا ئێستاش زیاتر و زیاتر خەڵک دەکوژن نەک بەتەنها لەم وڵاتەدا ، بەڵکو لە سەر تا سەری جیهاندا -- لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا دەتوانرێت ڕێگری لە تووشبوونی خەڵکی بەم نەخۆشیانە بکرێت
(trg)="4"> Срцевите и болестите на срцевите садови сеуште убиваат повеќе луѓе од се друго комбинирано -- не само во оваа земја , туку исто во светски рамки -- и сеуште ова може да се спречли за скоро секого .
(src)="5"> تەنها هێندە نی یە کە بتوانرێت ڕێگری بکرێن : بەڵکو لە ڕاستیدا دەکرێت پێچەوانەش بکرێنەوە . هەروەها لەم ٢٩ ساڵەی ڕابردوودا توانیمان ئەو ڕاستییە بخەینە ڕوو کە بە گۆڕینی ژەمە خواردنەکان و جۆرێتی ژیانمان دەتوانین ئەو کارە بکەین ، بە بەکارهێنانی ئامێری پێشکەوتووی گران بەها , کە پێوەرێکی تەواوە بۆ سەلماندنی بەهێزی ئەو تاکتیکە ساکارانە ئەو ڕاستیەمان سەلماند ، کە وەک کەمترین بڕی تێچوونی چارەسەر کردن تەماشا دەکرێن -- هەر وەها بە پێوانە کردن و لێکۆڵینەوە لە مولولەکانی خوێن بە ئامێری تایبەت لە ماوەی ساڵێکدا و ڕوانین لە مولولەکانی خوێن بە تیشک
(trg)="5.1"> Не само што е спречливо , туку всушност може и да се поправи .
(trg)="5.2"> За последните речиси 29 години , сме во состојба да покажеме дека со едноставно менување на исхраната и начинот на живот , користејќи ги овие високо технолошки , скапи , и модерни мерења да докажеме колку можат да бидат моќни овие едноставни , не-технолошки и ефтини интервенции .
(trg)="5.3"> Квантитативна артериографија , пред и после една година , и кардио ПЕТ скенови .
(src)="6"> چەند مانگێک لەمەوبەر -- هەستاین بە بڵاو کردنەوەی یەکەمین لێکۆڵینەوەمان ، ئەوەی نیشان دەدا کە ئێوە دەتوانن ڕێگری بکەن لە توشبوون بە شیرپەنجەی پڕۆستات بە گۆڕینی جۆرێتی ژیان و ژەمە خواردنەکەکان ، هەروەها لە سەدا ٧٠ ی قەبارەی خانە شێر پەنجەییەکان کەمدەکاتەوە ، یاخود گەشەکردنیان دەوەستێنێت ، بە بەراورد کردنیان لەگەڵ % ٩ ی خانەکانی تر
(trg)="6"> Покажавме пред неколку месеци -- Ја објавивме првата студија која покажува дека може всушност да ја запрете или да ја намалите прогресијата на ракот на простата со правење промени во исхраната и во начинот на живот , и 70 % намалување на растот на туморот , или инхибиција на растот на туморот , споредено со само 9 % во контролната група .
(src)="7"> هەروەها لەم ( ئێم - ئاڕ-ئای ) یەدا دەبینن کە خانە توشبووەکان بە شێرپەنجە ڕەنگیان سورە -- دەتوانن ببینن کە چۆن پاش ساڵێک کەمبوونەتەوە
(trg)="7"> И во МРИ и МР спектроскопија овде , туморот на простата е прикажан со црвено -- може да видите дека се губи после една година .
(src)="8"> ئێستا نەخۆشی قەڵەوی لە ئارادایە : دوو لەسەر سێی لاوان و لەسەدا پانزەی منداڵان ئەم نەخۆشیەیان هەیە ، ئەوەی کە زۆر گرنگە بەلای منەوە ئەوەیە کە ڕێژەی نەخۆشی شەکرە بە ڕێژەی % ٧٠ زیادی کردووە لەم ١٠ ساڵەی ڕابردوودا ، کە پێدەچێت ئەمان ببنە یەکەمین جیل کە تێیدا منداڵەکانمان ژیانێکی کورتتریان هەبێت وەک لە ئێمە ، ئەمە جێگەی داخە ، هەروەها ئەمە دەتوانرێت ڕێگری لێ بکرێت
(trg)="8.1"> Постои епидемија на преголема дебелина .
(trg)="8.2"> 2 / 3 од возрасните и 15 % од децата .
(trg)="8.3"> Она што е вистински загрижувачко за мене е дека дијабетесот се покачи 70 % во последните 10 години , и може да сме прва генерација , каде нашите деца ќе имаат пократок животен век од нас .
(trg)="8.4"> Тоа е за жалење , и е сосема спречливо .
(src)="9"> ئەوان تەنها ئەنجامی هەڵبژاردنەکان نین ، بەڵکو ئەوان مرۆڤن -- ژمارەی تووشبوان بە قەڵەوی لە ویلایەتەکەماندا لە ٨٥ ، ٨٦ ، ، ٨٧-ەوە دەستی پێکردووە ، ئەمانە بە گوێرەی وێب سایتی کۆنترۆڵ کردنی نەخۆشییەکان ، ٨٨ ، ٨٩ ، ٩٠ ، ٩١ --- ئێوە ڕیکخستنێکی نوێ دەبینن -- ٩٢ ، ٩٣ ، ٩٤ . ٩٥ ، ٩٦ ، ٩٧ ، ٩٨ ، ٩٩ ، ٢٠٠٠ ، ٢٠٠١ -- تا بێت خراپتر دەبێت ، ئێمە ( بە سێوەیەک لە شێوەکان گەشە دەکەین ( پێکەنین ئێستا ، ئێما دەتوانین لەو بارەیەوە چی بکەین ؟ لە ڕاستیدا . ئێوە دەزانن کە ئەو شیوازە خواردنەی کە ئێمە بۆمان دەرکەوتووە کە دەتوانێت نەخۆشییەکانی دڵ ە شێرپەنجە پێچەوانە بکاتەوە ، شێوازی خواردنی ئاسیاییە
(trg)="9.1"> Ова не се резултати од избори , ова се луѓе -- бројот на луѓе кои се многу дебели според држава , почнувајќи од 85 , 86 , 87 -- ова се податоци од веб сајтот на ( ЦДЦ ) централната служба за болести -- 88 , 89 , 90,91 -- имате нова категорија -- 92 , 93 , 94 , 95 , 96 97 , 98 , 99 , 2000 , 2001 -- станува се полошо .
(trg)="9.2"> Ние на одреден начин де-еволуираме .
(trg)="9.3"> Што може да сториме во врска со ова ?
(trg)="9.4"> Па , знаете , исхраната која ја откривме и која може да спречи срцеви болести и рак е Азиската исхрана .
(src)="10"> بەڵام خەڵکی ئاسیاش ئێستا وەک ئێمە نان دەخۆن ئەمەش هۆکاری ئەوەیە کە ئەوانیش نەخۆش دەکەون وەک ئێمە
(trg)="10"> Но , луѓето во Азија почнуваат да јадат како нас што е причина да почнуваат да се разболуваат како нас .
(src)="11"> من لەگەڵ چەندین کۆمپانیای گەورەی خواردەمەنیدا کارم کردووە . دەتوانن خۆراکی خۆش و بە تام و هەروەها گونجاو لە ڕووی تەندروستییەوە ئامادە بکەن ، بۆ نمونە ، من بەڕێوبەرایەتی " ماکدۆناڵد و پیپسی و کۆناگرا و سەیف وەی " و هەروەها بەم زووانەش بەڕیوبەرایەتی " دێڵ مۆنت " دەکەم ، ئەوان دەڵێن ئەمە بازرگانییەکی باشە
(trg)="11.1"> Така јас работев со голем број од големите компании за храна .
(trg)="11.2"> Тие можат да го направат забавно , секси и популарно и крцкаво и пријатно јадењето здрава храна , -- јас раководам со неколку советнички групи за Мекдоналдс , Пепси , Кон Агра , Сафе веј и наскоро и Дел Монте , и тие откриваат дека тоа е добар бизнис .
(src)="12"> ئەو زەڵاتانەی کە لە ماکدۆناڵد پێشکەش دەکرێن بەرهەمی کار کردنن -- بە نیازن زەڵاتەی ئاسیاییش بهێنن . لە کۆمپانیای پیپسیش ، دوو لەسەر سێی هۆکاری گەشەکردنیان خواردنە باشەکانیانە
(trg)="12.1"> Салатите што може да ги видите во Мекдоналдс дојдоа од соработката -- ќе имаат азиска салата .
(trg)="12.2"> Во Пепси , две-третини од нивните приходи доаѓаат од нивното подобрување на храната .
(src)="13"> کەواتە ئەگەر بتوانین بەم شێوەیە کار بکەین ، ئەوکاتە دەتوانین ئەو داهاتانە بپارێزین کە بەکاریان دەهێنین بۆ کڕینی دەرمانی پێویست بۆ چارەسەرکردنی ئایدز و مەلاریا وە هەروەها ئەنفلۆنزای باڵندە . سوپاس
(trg)="13.1"> И ако го направиме ова , тогаш може да ослободиме ресурси за купување на лекови кои ни се потребни за третирање на СИДА / ХИВ и Маларија , за спречување птичји грип .
(trg)="13.2"> Ви Благодарам
# ku/ted2020-1034.xml.gz
# mk/ted2020-1034.xml.gz
(src)="1"> ، من ماوەیەکى زۆرە مامۆستام ھەروەھا لەماوەى ئەم کارەدا کۆمەڵەک زانیارى زۆرم سەبارەت بە منداڵان و فیربوون دەست کەوتووە ھیوام وایە خەڵکانيکى زیاتر تێبگەن .دەربارەى تواناکانى خوێندکاران
(trg)="1"> Јас предавав долго време , и за тоа време стекнав вистинско знаење за децата и учењето кое навистина би сакала што повеќе луѓе да го разберат за потенцијалот на учениците .
(src)="2"> ... لە سالی ١٩٣١ داپیرەم لێرەدا چەپی ژێرەوەى وێنەکەدا دیارە .لە پۆلی ھەشتەم دەرچوو
(trg)="2"> Во 1931 година , мојата баба -- доле лево за сите Вас од другата страна -- го завршила училиштето во осмо одделение .
(src)="3"> بۆ وەرگرتنى زانیارى بۆ قوتابخانە دەچوو .چونکە زانیاریەکان لەوێ دەست دەکەوتن
(trg)="3"> Таа одела на училиште за да ги добие информациите бидејќи од таму се добивале информациите .
(src)="4"> لەناو پەرتووکەکان و .لەناو مێشکى مامۆستاکان بۆ بەدەستھێنانی زانیاری ، وا پێویست بوو بچێتە ئەوێ .چونکە بەم جۆرە فێر دەبوویت
(trg)="4"> Тие биле во книгите , во главата на учителите , и морала да оди таму за да ги добие информациите , бидејќи така се учело .
(src)="5"> : بێینە سەر نەوەی دواتر ، ئەمە قوتابخانەیەکی یەک پۆلییە ، ئۆک گرۆڤ .باوکم بۆ ئەم قوتابخانە یەک پۆلییە دەچووە
(trg)="5"> Една генерација подоцна : Ова е училиште со една училница , Oak Grove , каде мојот татко одел на училиште .
(src)="6"> ڕێگەیەکی دووری بۆ گەیشتنە قوتابخانەکە دەبڕی ، بۆ ئەوەى زانیاری لە مامۆستا وەربگرێت ھەڵیگرتووە لە مێشکیدا کە تەنھا ، ئامرازی ھەلگرتنی زانیاری بووە ، و لەگەڵ خۆیدا بردویەتى چوونکە ئەوە تەنھا ڕێگە بووە بۆ گواستنەوەی زانیاری لە مامۆستاوە بۆ خوێنکار دواتر لە جیھان بەکارهاتووە
(trg)="6"> И тој исто така морал да патува до училиштето за да ги добие информациите од учителот , и да ги зачува во единствената пренослива меморија која ја имал , во неговата глава , и ја носел со себе , бидејќи така информациите биле пренесувани од учителот до ученикот а потоа се користеле во животот .
(src)="7"> ، کاتێک منداڵ بووم .لەماڵەوە کۆمەلێک ئینسایکلۆپیدیامان ھەبوو
(trg)="7"> Кога јас бев дете , имавме комплет енциклопедии во нашата куќа .
(src)="8"> ، لەو ساڵە کڕدرابوو کە من لە دایک بووم ، و ئەمەش شتێکى نائاسایى بوو پێویستی نەدەکرد چاوەڕوانبم تا .دەچم بۆ پەرتوکخانە و زانیاری وەربگرم
(trg)="8"> Биле купени истата година кога сум се родила , и тие беа извонредни , бидејќи не морав да одам во библиотеката за да се стекнам со информации ;
(src)="9"> .زانیاری لەناو خانووەکەی من بوو .زۆر خۆشبوو
(trg)="9"> информациите беа во мојата куќа и тоа беше прекрасно .
(src)="10"> ئەمە جیاواز بوو نەوەکانەکانی پێشتر ، ئەم ئەزمونەیان نەبووە ڕێگەکانی دەستخستنی زانیاری گۆڕاون .تەنانەت لە ئاستێکی بچووک
(trg)="10"> Ова беше различно од искуството на претходната генерација , и го промени начинот на кој јас се однесувам кон информациите дури и во најмала смисла .
(src)="11"> .بەڵام زانیارییەکە بۆ من نزیکتر بوو
(trg)="11"> Но информациите беа поблизу до мене .
(src)="12"> .دەستم پێیان دەگەیشت
(trg)="12"> Јас имав пристап до нив .
(src)="13"> .لەم ماوەیەدا لەو ماوەى کە منداڵ بووم و لەقوتابخانە بووم .و کاتێک دەستم کرد بە وانە گوتنەوە .ئێمە بەراستی سودی ئەنتەرنێتمان پێگەیشت
(trg)="13"> Во времето кое измина од периодот кога бев ученичка во средно училиште до периодот кога започнав да предавам , може да се види почетокот на интернетот .
(src)="14"> ڕێک کاتێک ئەنتەرنێت کار دەکات ، وەک ئامێرێکى پەروەردەیی شاری ویسکونسنم جێھێشت بەرەو کنساس ڕۆیشتم .شارۆچکەیەکی بچووکە ئەو ھەلەم بۆ ڕەخسا وانە بڵێمەوە ، لە شرۆچکەیەکی جوانى بچووک ، بەڕێوەبەرایەتی خوێندنگەی لادێیەکان ، من وانەی دڵخوازی خۆم فێردەکردن .حکومەتی ئەمریکا
(trg)="14"> Токму кога интернетот започна да се користи како образовно средство , се отселив од Висконсин и се преселив во Канзас , во малото гратче Канзас , каде имав прилика да предавам во едно убаво и мало градско рурално училиште во Канзас , каде го предавав мојот омилен предмет , Американска влада .
(src)="15"> یەکەم ساڵ مامۆستایەتیم و ، ئەو وانەیە فێردەکەم کە حەزم لێیەتی .زۆرم حەز بە سیستەمی سیاسی دەکرد
(trg)="15"> Првата година -- супер посакувано -- го предавав предметот Американска Влада , го сакав политичкиот систем .
(src)="16"> : فێرخوازانی پۆلی ١٢ ئەوەندە خولیای .سیستەمی سیاسی ئەمریکی نەبوون
(trg)="16"> Децата во 12-то оделение : не беа толку големи ентузијасти за американскиот владин систем .
(src)="17"> ، لە ساڵی دووەم ھەندێک شت فێربووم .من دەبێ تاکتیکی خۆم بگۆڕم
(trg)="17"> Година втора : научив неколку работи -- морав да ја променам тактиката .
(src)="18"> تاقیکردنەوەیەکی سەرنج ڕاکێشم بۆ ڕێکخستن .بۆ ئەوەی خۆیان فێرببن
(trg)="18"> И им претставив едно реално искуство кое им овозможи да научат за себе .
(src)="19"> پێم نەوتن چۆن و .بە چ شێوەک بیکەن
(trg)="19"> Не им кажав што да направат , ниту како да го направат .
(src)="20"> ، کێشەکەم خستە بەردەستیان .دەبوایە هەڵبژاردن بۆ کۆمەڵگاکەیان ڕێکبخەن
(trg)="20"> Им претставив еден проблем , кој беше да постават изборен форум за нивната заедница .
(src)="21"> پۆستەر پرێنت کرا .پەیوەندیان بە خەڵکەوە کرد
(trg)="21"> Тие изработија летоци , се јавува во канцеларии ,
(src)="22"> .خشتەی کار و کۆمەڵێک چاوپێکەوتنیان ڕێکخست
(trg)="22"> закажуваа термини , се среќаваа со секретари ,
(src)="23"> پەڕتوکێکی بچوکیان چاپکرد .تا کاندیدەکان بە خەڵک بناسێنن
(trg)="23"> изработија прирачник за изборен форум за целиот град да дознае повеќе за нивните кандидати .
(src)="24"> ، خەڵکەکەیان بۆ قوتابخانە بانگهێشت کرد بۆ ئێوارەیەک بۆ تاوتوکردنی دەربارەی سیاسەت و حکومەت ، و ئایا کار بۆ چاککردنی شەقامەکان کراوە .ئەمە دەرفەتێکی فێربوونی راستەقینە بوو
(trg)="24"> Тие поканија секого во училиштето на едновечерна дебата за владата и политиката и дали улиците биле добри или не , и навистина се здобија со многу силно учење од искуство .
(src)="25"> مامۆستا بە تەمەنەکان ئەزموونیان زیاتر بوو سەیری منیان دەکرد و " .سەیربکەن چەند بە دڵ پاکی ئەم کارە دەکات "
(trg)="25.1"> Постарите учители -- поискусните -- ме погледнуваа и велеа , " Ох , ене ја .
(trg)="25.2"> Тоа е баш симпатично .
(trg)="25.3"> Таа се обидува да го направи тоа . "
(src)="26"> ( پێکەنین ) " نازانێ خۆی تووشی چی کردووە "
(trg)="26"> ( Смеење ) " Таа не знае во што се вовлекува . "
(src)="27"> ، بەڵام من دەمزانی مناڵەکان ئەو کارە دەکەن ، باوەڕم پێیان بوو .و گشت ھەفتەیەک پێم دەوتن : باوەڕم پێتانە
(trg)="27.1"> Но знаев дека децата ќе се појават .
(trg)="27.2"> И верував во тоа .
(trg)="27.3"> И секоја седмица им кажував што очекував од нив .
(src)="28"> ئەم شەوە گشت ٩٠ قوتابیەکە ھاتن بەجلی زۆر رێکەوە .بە کارەکانی خۆیان و خۆیان سەلماند
(trg)="28"> И таа вечер , сите 90 деца -- се облекоа соодветно , ја вршеа својата работа , ја водеа .
(src)="29"> .من تەنھا دانیشتم و سەیرم دەکردن
(trg)="29"> Јас само седев и гледав .
(src)="30"> .خاوەنی کارەکە بوون . ئەزموونێکی جوان بوو
(trg)="30.1"> Сè беше нивно .
(trg)="30.2"> Сè беше искуствено .
(src)="31"> .تایبەت بوو بە خۆیان
(trg)="31.1"> Сè беше автентично .
(trg)="31.2"> Тоа многу им значеше .
(src)="32"> .خۆیان بۆ ئەم کارە ئامادە دەکەن
(trg)="32"> И тие ќе напредуваат .
(src)="33"> ، لە کانساسەوە چوومە ئەریزۆنای ئازیز .لەوێ بۆ چەند ساڵێک وانەی ئاڵام فێردەکردن .ئەم جارە فێرخوازی ناوەندیم فێردەکرد
(trg)="33"> Од Канзас , се преселив во прекрасната Аризона , каде во Флегстаф предавав со години , овојпат на средношколци .
(src)="34"> .خۆشبەختانە ، وانەی حکومەتم فێرنەدەکردن
(trg)="34"> За среќа не морав да им предавам за Американската Влада .
(src)="35"> .دەبوو زیاتر بابەتی جوگرافیان فێربکەم
(trg)="35"> Имав прилика да им предавам за поинтересни теми од географија .
(src)="36"> .دووبارە شەیدای فێربوون بووم
(trg)="36"> И повторно , возбуда за учење .
(src)="37"> بەڵام ئەوەی سەرنجڕاکێش بوو ، دەربارەی ئەم ئیشەی ئەریزۆنام لە ڕاستیدا گروپێک فێرخوازی چوست و چالاکم هەبوو لە قوتابخانەیەکی گشتی شەنسی ئەوەمان هەبوو کە کۆمەڵێک هەڵمان بۆ بڕەخسێت
(trg)="37.1"> Но она што беше интересно за ова работно место кое самата го најдов во Аризона , е што имав навистина невообичаена еклектична група деца со која работев во вистинско јавно училиште .
(trg)="37.2"> И имаше денови кога добивавме вакви можности .
(src)="38"> و یەک لەم هەڵانە توانیمان چاومان بە بکەوێت Paul Rusesabagina ئەم بەڕێزە چیرۆکی فیلمی هۆتێل رواندا .لێ وەرگیراوە
(trg)="38"> А една од тие можности беше кога отидовме да го запознаеме Paul Rusesabagina , тоа е господинот врз кого е базиран филмот " Хотел Руанда " .
(src)="39"> لە فێرگەکەی تەنیشتمان .بەنیاز بوو قسە بکات
(trg)="39"> И тој требаше да одржи говор во соседното училиште .
(src)="40"> دەمانتوانی بە پیاسە بچین و .پارەی پاس نەدەین
(trg)="40"> Можевме да отидеме пешки до таму ; не моравме ниту автобус да плаќаме .
(src)="41"> .ھیچ تێچوی نەبوو شوێنێکی تەواو گونجاو بوو
(trg)="41.1"> Немавме никакви трошоци .
(trg)="41.2"> Идеално патешествие .
(src)="42"> کێشەکە لێرەوە دەست پێدەکات چۆن وا منداڵی پۆلی ٧ و ٨ .سەبارەت بە جینۆساید قسەبکەن بە شێوازێک قسە بکەن ، کە بەرپرسیار و ڕێزدار بێت .و دەزانن لەسەر ئەوە چی قسە بکەن
(trg)="42"> Проблемот кој се појави е како да натераш седмо и осмо одделенци да зборуваат за геноцид и да се справат со темата на начин кој е одговорен и за почит , и да знаат како да се справат со тоа .
(src)="43"> ئێمە بریارماندا سەیری پاول رەسێسابگینە بکەین وەک نمونەی پیاوێکی قارەمان بەتەنھا ژیانی خۆی بۆ شتێکی ئەرێنەیی تەرخان کرد
(trg)="43"> И ние избравме да одиме да го гледаме Paul Rusesabagina како пример за еден господин кој се посветил да го искористи неговиот живот да стори нешто позитивно .
(src)="44"> دواتر هانمدان بۆ دۆزینەوە کەس لەژیانیاندا ، لە چیرۆکەکانیان ، یان لە جیھانی خۆیان .کە وەک پاوڵ هەمان کاریان کردووە
(trg)="44"> Потоа ги натерав децата да идентификуваат некого од нивниот живот , или во нивното минато , или во нивниот свет , за кого би можеле да кажат дека направил нешто слично .
(src)="45"> ووتم فیلمێکی بچووک بۆ ئەم بابەتە دروست بکەن
(trg)="45"> Побарав да креираат краток филм за тоа .
(src)="46"> .ئەوە یەکەم جار بوو ئەوە بکەین
(trg)="46"> Тоа беше прв пат да го правиме тоа .
(src)="47"> ، کەسیان نەیاندەزانی کورتە فلیمێک دروست بکەن بەڵام ویستیان هەبوو داوام لێکردن کە خۆییان لە ڤیدیۆکە قسە بکەن
(trg)="47.1"> Никој не знаеше како се прават кратки филмови на компјутер .
(trg)="47.2"> Но се нафатија .
(trg)="47.3"> И ги замолив да го искористат својот глас во него .
(src)="48"> چرکە ساتێکی شۆڕشی گرنگ بوو کاتێک داوا لە منداڵان کرا قسە بکەن .داوایان لێ دەکەی سەبارەت بە خۆییان قسە بکەن .دەیانەوێت چی بڵێن
(trg)="48"> Тоа беше најпрекрасниот момент на откровение кога ќе ги замолите децата да го користат нивниот глас и ќе ги замолите да зборуваат за себе си , за она што сакаат да го споделат .
(src)="49"> : دوا پرسیاری تاقیکردنەوەکە چۆن پیلانەکانت لە ژیانت بەکاردێنی کاریگەری ئەرێنی لەسەر خەڵکانی تر ھەیە ؟
(trg)="49"> Последната точка од задачата беше : како планирате да го искористите вашиот живот за да влијаете позитивно на други луѓе ?
(src)="50"> ئەو شتانەی کە منداڵان دەیلێن کاتێک پرسیاریان لێ دەکەیت .کات بۆ گوێگرتن تەرخان دەکەیت .شتێکی نائاسایە
(trg)="50"> Нештата кои децата ќе ги кажат кога ќе ги прашате и седнете да ги слушате се извонредни .
(src)="51"> بۆ پەنسلیڤیا ئەو .شوێنەی ئەمرۆ خۆم تێدا دۆزیوەتەوە
(trg)="51"> Премотуваме напред до Пенсилванија , каде се наоѓам и ден денес .
(src)="52"> ، لە ئەکادیمیایی زانستی سەرکردایەتی مامۆستام کە ھاوبەشە لەگەل پەیمانگای فرانکلین .ھەروەھا قوتابخانەکەمان لە فیلەفیایە
(trg)="52"> Предавам на Научната Академија за Лидерство , кое е партнерско училиште со институтот Френклин и училишната област во Филаделфија .
(src)="53"> نۆیەم قوتابخانەین لە کۆی ١٢ ، قوتابخانەی گشتی .بەلام قوتابخانەکەی ئێمە قوتابخانەیەکی جیاوازە
(trg)="53"> Ние сме девет од вкупно дванаесет јавни училишта , но во училиштето работиме малку поразлично .
(src)="54"> .من بە فەرمی لەم قوتابخانەیەدا دامەزراوم بۆ ئەوەی ببمە بەشێک لە ژینگەیەی فێربوون ئەمە دەیسەلمێنێ تێروانینەمان ، فێربوونی منداڵ دروستە .ئەمەش دەبێت لێکۆڵینەوەی لێ بکرێت چی گونجاو بوو کاتێک تۆ قایلیت دەستبەرداری ، ھەندێک پارادیمیەکانی ڕابردوو کە داپیرم خوێندکار بوو دەستخستنی زانیاری ئاسان نەبوو کاتێک باوکم فێرخواز بوو تەنانەت ئەو کاتەی منیش لە قوتابخانە بووم .بۆ کاتێک کە ئێمە زانیاری زیادەمان هەبوو
(trg)="54"> Се преселив таму најмногу за да бидам дел од образовна средина која го потврдила начинот на кој знаев дека децата учат , и која навистина сакаше да испитува што сè е можно кога имате волја да напуштите некои од парадигмите од минатото , од информативниот мрак кога баба ми одела на училиште и кога татко ми па дури и кога јас одев на училиште , се до моментот кога имаме наплив од информации .
(src)="55"> کەواتە تۆ چیدەکەیت کە لەو کاتە زانیاریەکان لە دەوروبەرتن ؟
(trg)="55"> Па што правите кога информациите се секаде околу вас ?
(src)="56"> چ پێویست دەکات مناڵەکان بچنە خوێندنگە گەر چیتر پێویستیان بە وەرگرتنی زانیاری نەبێت ؟
(trg)="56"> Зошто децата сеуште одат на училиште кога тие повеќе не мора да одат таму за да ги добијат информациите ?
(src)="57"> لە فیلادیلفیا فێرخواز .لە هێنانە ژوورەوەی لاپتۆپەکەی ئازادە کەواتە منداڵەکان لاپتۆپی خۆیان .ڕۆژانە بۆ خوێندنگە دەهێنن لەگەڵ خۆیان دەیبەنەوەم ماڵەوە .دەتوانن زانیاری دەست بخەن
(trg)="57"> Во Филаделфија ние имаме програма лаптоп за секое дете , па децата го носат својот лаптоп секој ден , го враќаат дома , имаат постојан пристап до информациите .
(src)="58"> لێرە چەند شتێک ھەیە کە تۆ پێویستە لەگەڵی ئاسودەبیت کاتێک کەلوپەلەکانیان دراوەتێ ، بۆ دەستەبەرکردنی زانیاری بۆ خوێندکاران ئەوەیە دەبێت ئاسودەبیت لەگەل ئەم بیرۆکانە لە رێگە پێدانی منداڵ کە دەرنەچێت .وەک بەشێک لە پرۆسەی خوێندن
(trg)="58"> И она на што треба да се навикнете кога сте ја дале алатката за да им ги овозможите информациите на студентите , е дека треба да го прифатите и фактот што дозволувате децата да згрешат како дел од процесот на учење .
(src)="59"> ئێستا ئێمە باسی پرۆسەی فێربوون دەکەین بە سەرسامیەوە " لە کەلتوری " وەڵامی ڕاست لە تاقیکردنەوەکان دەکرێت ، پرسیاری هەڵبژاردن بەکاربهێنین : من لێرەم تا پێتان رڕابگەیەنم .ئەوە فێربوون نییە
(trg)="59"> Токму сега се справуваме во образовната сфера со заљубеноста во културата на еден точен одговор кој може случајно да биде погоден на просечен тест со неколку можни решенија , и овде сум за да споделам со вас , дека тоа не е учење .
(src)="60"> ، ئەم ئیشە بەتەواوی ھەڵەیە .نابێت بە منداڵەکان بلێی ھەرگیز ھەڵە نەکەن
(trg)="60"> Најголемата грешка која може да ја побарате е , да им кажете на децата никогаш да не грешат .
(src)="61"> ھەمیشە داوای وەڵامی ڕاستیان لێبکەی .ئەمە دەبێت ڕێگر لە بەردەم فێربوونیان
(trg)="61"> Да побарате од нив секогаш да го даваат точниот одговор не им овозможува да учат .
(src)="62"> ، ئەو پرۆژەمان کرد ئەمە یەکێکە لە بەرھەمە .دەستکردەکانی نێو پرۆژەکە
(trg)="62"> Така започнавме со еден проект , а ова е еден од резултатите на проектот .
(src)="63"> هەرگیز پێشانم نەدراون .بەهۆی بیرۆکەی شکست هێنان
(trg)="63"> Јас речиси никогаш не ги прикажувам токму поради делот за идејата за неуспех .
(src)="64"> قوتابیەکانم ئەم ھێلکاریە پڕ .زانیاریەیان پێشکەشکرد لە ئەنجامدا ئەو بەشەی بۆ کۆتایی ساڵمان جێھێشتبوو .کاردانەوەکان دژی ڕژانی نەوت
(trg)="64"> Моите ученици ги креираа овие инфо-цртежи како резултат од лекцијата која ја работевме на крај на годината врзано со истекувањето на нафтата .
(src)="65"> داوام لێکردن کە نموونەم بدەنێ لەسەر ئەوەی بینیویانە ئەو ئینفۆگرافیکانە کە بەردەست بوون ، لەنێو میدیایی دیجیتەڵیدا سەیرێکی بکە و بزانە ، چ شتێک لەم نێوانەدا زۆر سەرنجراکێشە .دانەیەک بۆ خۆیان پێشکەشبکەن لە کێشە دەستکردەکانی مرۆڤ .لە مێژووی ئەمریکا
(trg)="65"> Побарав да ги земат примерите кои ги гледавме од инфо-цртежите кои постоеја во повеќето јавни медиуми , и да погледнат кои се нивните интересни компоненти , и да направат една за самите нив од друга катастрофа направена од човек во американската историја .
(src)="66"> .چەند ڕێسایەک ھەیە بۆ پێشکەش کردنەکە
(trg)="66"> Добија одредени насоки како да го направат тоа .
(src)="67"> ، کەمێک نارەحەت بوو ھەرگیز ئەوەمان نەکردبوو ، نەیاندەزانی چی بکەن
(trg)="67"> Малку им беше непријатно поради тоа , затоа што им беше првпат , и тие не знаеја точно како треба да го направат .
(src)="68"> دەتوانن قسەبکەن ، زۆر نەرمنن وھێمنن دەتوانن زۆر بەباشی بنوسن بەڵام داوایان لێبکەیت بەڕێگەییەکی جیاواز ئایدیاکانیان دەرببرن .کەمێکیش نارەحەت بوو
(trg)="68"> Тие знаат да говорат -- многу течно , и можат да пишуваат , многу , многу добро , но барањето да ги искомуницираат идеите на поинаков начин беше малку непријатно за нив .
(src)="69"> .ژورێکم بۆ ئەنجامدانی ئەم کارە پێیان دا
(trg)="69"> Им дадов доволно простор за да ја завршат работата .
(src)="70"> .بڕۆ و بیر بکەوە . بڕۆ و بزانە چۆنە
(trg)="70.1"> Креирајте .
(trg)="70.2"> Откријте како .
(src)="71"> .با بزانین چ دەکەین
(trg)="71"> Да видиме што можеме да сториме .
(src)="72"> فێرخوازەکان بە بەردەوامی بۆم بەدەر کەوت کە .بەهەمەکەیان شکستخواردوو نەبوو
(trg)="72"> И ученикот кој постојано ги креираше најдобрите визуелни ефекти не не разочара .
(src)="73"> لەماوەی تەنها ٢ یا ٣ .رۆژدا ئەمەیان ئەنجامدا
(trg)="73"> Ова беше завршено за два или три дена .
(src)="74"> .ئەمەی پشتم یەکێک لە کارەکانە
(trg)="74"> И ова е резултатот од ученикот кој го стори токму тоа .
(src)="75"> کاتێک فێرخوازەکان دادەنیشن ، لێیان دەپرسم کامتان باشترینن ؟
(trg)="75"> И кога седнав со учениците , ги прашав , " Кој беше најдобар ? "
(src)="76"> ڕاستەوخۆ پەنجە درێژ دەکەن و دەڵێن " ئەمە "
(trg)="76"> Веднаш одговорија , " Ене го . "
(src)="77"> هیچیان نەخوێندۆتەوە . تەنها دەڵێن " ئەمە "
(trg)="77"> Не прочитав ништо .
(src)="78"> منیش گوتم ، ئایا چ شتێکی ئەمە نایابە ؟
(trg)="78.1"> " Ене го . "
(trg)="78.2"> И реков , " А што го прави најдобар ? "
(src)="79"> دەڵێن : " دیزاینەکە جوانە و " .ڕەنگەکانی سەرنج ڕاکێشن
(trg)="79"> А тие , " Дизајнот е добар , а и користи добра боја .
(src)="80"> ئەوە و ئەوەش . سەیری گشت .کارە بەرچاوەکانی ئێمەیان کرد
(trg)="80.1"> А исто така ... "
(trg)="80.2"> И тие ми го прераскажаа целото доживување .
(src)="81"> " .منیش پێم گوتن " فەرموو بیخوێننەوە
(trg)="81"> И реков , " Ајде прочитајте го . "
(src)="82"> " .ئەوانش گوتیان " ئۆھ ، ئەمەیان زۆر سەرنجراکێش نەبوو
(trg)="82"> А тие , " Ова и не е толку добро . "
(src)="83"> ... و ئێمە چوینە شوێنێکی تر دیمەنێکی جوانی نەبوو بەڵام زانیاریەکی هەبوو کاتژمێرێکمان دەربارەی .قۆناغە جیاوازەکانی فێربوون بەسەربرد ، چونکە سەبارەت بە باش و خراپی نەبوو .یان ئایا من دەتوانم چی دروست بکەم
(trg)="83"> И потоа преминавме на друг -- немаше многу добар визуелен приказ , но содржеше одлични информации -- и потрошивме еден час зборувајќи за процесот за учење , бидејќи не се работеше дали е перфектен или не , ниту дали тоа беше она што можевме да креираме ;
(src)="84"> داوایان لێ کردن ، کە بۆخۆیان شت بۆ خۆیان دروست بکەن ، ھەروەھا رێگەیان پێدرا کە شکست بهێنن ئێمە لە شکست شت فێردەبین
(trg)="84.1"> се бараше од нив да креираат за самите себе .
(trg)="84.2"> И им дозволив да погрешат , да го процесираат тоа , да научат од него .
(src)="85"> ساڵێکیتر ئەم کارە لە پۆلەکەمان دووبارە دەکەینەوە ، ئەم جارە باشتر دەبن چونکە لە پرۆسەی خوێندن دەبێت ڕێگە بە فێرخواز بدرێت ، کە جار جار شکست بهێنێت شکست ئامرازێکی بنیاتنەرە .لەم پرۆسەیە
(trg)="85.1"> И кога ќе ја повториме истата постапка со мојот клас оваа година , тие ќе бидат подобри .
(trg)="85.2"> Бидејќи учењето треба да вклучи и одредени грешки , бидејќи грешките даваат насоки во процесот .
(src)="86"> ملیۆنەها وێنە هەیە ، کە دەتوانین لێرە کلیکی لەسەر بکەین ، پێویستە بەوریایەوە هەڵیانبژێرین ئەمە یەکێکە لە پەسندکراوەکانم ، فێربوونی فێرخواز و فێر بوون چۆن چۆنیە لە دۆخێکدا کە بیر ئازاد بێت منداڵ بۆ وەرگرتنی زانیاری پێویستە بچنە قوتابخانە بەڵام دەبێت لێیان بپرسین .چی لەم زانیاریانە دەکەن
(trg)="86"> Постојат илјадници слики кои можам да ви ги прикажам овде , и морав да изберам внимателно -- ова е една од омилените -- од ученици кои учат , и како учењето може да изгледа во природа каде ја напуштивме идејата дека децата треба да дојдат на училиште за да ги добијат информациите , наместо тоа , прашајте ги што можат да сторат со нив .
(src)="87"> .پرسیاری سەرنجراکێش لە منداڵەکان بکەن
(trg)="87"> Поставете им навистина интересни прашања .