# kk/ted2020-1003.xml.gz
# vi/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(trg)="1"> Hôm nay , tôi muốn nói chuyện với các bạn về vấn đề xung đột sắc tộc và nội chiến .
(src)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(trg)="2"> Những điều này không phải là những chủ đề vui vẻ gì và chúng cũng không đem lại những tin tức gì mới lạ mà cuộc thảo luận này muốn hướng đến .
(src)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(trg)="3"> Tuy nhiên , không những có chí ít một vài tin tốt lành để nói rằng xung đột bây giờ đã ít hơn so với hai thập kỷ trước , mà quan trọng hơn là việc chúng ta đã nhận thức rõ hơn về những điều chúng ta có thể làm để giảm thiểu hơn nữa con số những cuộc xung đột sắc tộc và nội chiến và những thương đau mà chúng tạo nên .
(src)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="4"> Xin nêu ra ba yếu tố nổi bật : lãnh đạo , ngoại giao và tạo lập thiết chế
(src)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(src)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5"> Điều tôi chú trọng trong bài nói chuyện của mình là tại sao những yếu tố đó là quan trọng , quan trọng ra sao , và tất cả chúng ta có thể làm gì để đảm bảo rằng chúng duy trì được tầm quan trọng đó theo chiều hướng tốt. có nghĩa là , bằng cách nào để tât cả chúng ta góp phần phát triển và cải thiện những kỹ năng dành cho các cấp lãnh đạo ở khu vực và thế giới để đem lại hòa bình và duy trì nền hòa bình đó .
(src)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(trg)="6"> Nhưng chúng ta hãy bắt đầu từ đầu .
(src)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(src)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(trg)="7"> Những cuộc nội chiến đã trở thành tiêu đề cho các bản tin từ nhiều thập kỷ trước đến nay , và đặc biệt là những cuộc xung đột sắc tộc liên tục hiện diện như một nỗi đe dọa an ninh thế giới .
(src)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(trg)="8"> Khoảng gần hai thập niên trở lại đây , tình hình trở nên tồi tệ và những hình ảnh ghi được đã và đang là nỗi ám ảnh .
(src)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(src)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(trg)="9"> Ở Georgia , sau nhiều năm bế tắc , chúng ta đã thấy bạo động trỗi dậy hàng loạt vào tháng 8 năm 2008 .
(src)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(trg)="10"> Nó nhanh chóng leo thang thành một cuộc chiến kéo dài 5 ngày giữa Nga và Georgia , làm cho Georgia bị chia cắt nhiều hơn trước .
(src)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(trg)="11"> Ở Kenya , cuộc tranh cử Tổng Thống năm 2007 mà chúng ta đã nghe nói đến nhanh chóng dẫn đến tình trạng bạo lực căng thẳng hơn giữa các sắc tộc cùng sự chém giết và di tản của hàng ngàn con người .
(src)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(trg)="12"> Ở Sri Lanka , cuộc nội chiến kéo dài mấy chục năm giữa đồng bào thiểu số Tamil với dân tộc số đông Sinhala dẫn đến một cao trào đẫm máu năm 2009 sau khi khoảng 100 nghìn người đã thiệt mạng kể từ năm 1983 .
(src)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(trg)="13"> Ở Kyrgyzstan , chỉ mới hơn vài tuần trước đây , bạo lực xảy ra với mức độ chưa từng có giữa hai dân tộc Kyrgyz và Uzbeks .
(src)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(trg)="14"> Hàng trăm người thiệt mạng , và hơn 100 ngàn người phải sơ tán , bao gồm nhiều người Uzbeks phải chạy sang nước láng giềng Uzbekistan .
(src)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(trg)="15"> Ở Trung Đông , xung đột giữa người Israel và Palestin vẫn không hề suy giảm và lúc nào người ta cũngcthấy khó khăn hơn để tìm thấy một giải pháp hòa bình khả dĩ và bền vững để có thể đạt được .
(src)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(trg)="16"> Darfur đã ít xuất hiện trên các tiêu đề tin tức , nhưng sự giết chóc và sơ tán ở nơi đây vẫn tiếp diễn , và thật khó để đong đếm những nỗi thống khổ cho con người mà nó gây nên .
(src)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(trg)="17"> Và cuối cùng , ở Iraq , bạo lực lại tiếp tục gia tăng , và chính phủ mới , 4 tháng sau lần tiến hành bầu cử Quốc Hội gần đây nhất , vẫn chưa được thiết lập .
(src)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(trg)="18"> Nhưng hãy tạm gác chuyện đó lại , vì tôi muốn đề cập đến tin tốt lành .
(src)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(trg)="19"> Vậy thì hiện nay , chúng phải chăng đã trở thành hình ảnh của quá khứ ?
(src)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(trg)="20"> Ồ , dù cho có những bức tranh ảm đạm ở Trung Đông , Dafur , Iraq , hay những nơi khác , thì vẫn có một xu hướng lâu dài thật sự cho thấy được những tin tức tốt đẹp .
(src)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(trg)="21"> Hơn hai thập niên trước kể từ sau khi Chiến Tranh lạnh kết thúc , nhìn chung , con số những cuộc nội chiến đã giảm .
(src)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(trg)="22"> Kể từ đầu những năm 90 , với khoảng 50 cuộc nội chiến xảy ra , thì giờ đây chúng ta đã giảm được 30 % những xung đột như vậy .
(src)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(trg)="23"> Con số những người thiệt mạng do nội chiến nay đã thuyên giảm so với một hoặc hai thập kỷ trước .
(src)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(trg)="24"> Tuy nhiên xu hướng này vẫn không rõ ràng .
(src)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(src)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(trg)="25"> Mức độ thiệt mạng trên chiến trường đạt kỷ lục trong khoảng từ năm 1998 đến năm 2001 , với khoảng 80 nghìn binh lính , cảnh sát và phiến quân tử trận mỗi năm .
(src)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(trg)="26"> Năm 2003 , số lượng binh sĩ thương vong là thấp nhất , với chỉ 20 nghìn người vong trận .
(src)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(trg)="27"> Kể từ đó , dù có những sự tăng giảm , song xu hướng chung- - và đây mới là điều quan trọng - đó là sự giảm xuống so với 2 thập niên trước .
(src)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(trg)="28"> Những tin tức về tổn thất dân tình cũng ít đi so với trước đây .
(src)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(trg)="29"> Từ hơn 12 nghìn người dân thường bị giết hại có chủ ý trong những cuộc nội chiến năm 1997 và 1998 , mười năm sau , con số này dừng lại ở 4 nghìn người .
(src)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(trg)="30"> Thương vong đã giảm 2 / 3 .
(src)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(trg)="31"> Sự suy giảm này thậm chí có thể thấy rõ ràng hơn nếu chúng ta đối chiếu với cuộc diệt chủng ở Rwanda năm 1994 .
(src)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(trg)="32"> Nhưng sau đó 800 nghìn dân thường đã bị tàn sát trong một vụ việc chỉ trong một vài tháng .
(src)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(trg)="33"> Đây là một sự mất mát không gì sánh được .
(src)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(trg)="34"> Một điều cũng không kém quan trọng là cần lưu ý rằng những con số này chỉ phản ánh một phần của sự việc .
(src)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(trg)="35"> Những con số đó chưa tính đến những người đã chết do nội chiến , hay do nạn đói , dịch bệnh chẳng hạn .
(src)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(trg)="36"> Và chúng cũng không thể giải thích thỏa đáng những đau thương của dân tình nói chung .
(src)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(trg)="37"> Tra tấn , cưỡng bức và thanh lọc sắc tộc lại trở nên hiệu quả một cách khốc liệt nếu như trong nội chiến không có cảnh sát thương và vũ khí .
(src)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(trg)="38"> Nói cách khác , đối với những người dân phải gánh chịu hậu quả của xung đột sắc tộc và nội chiến , thì không có cuộc chiến tranh nào mang lại kết quả tốt đẹp , và không hề có loại hòa bình nào là xấu xa cả .
(src)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(trg)="39"> Vì vậy , dù cho việc người dân bị thiệt mạng , bị thương , bị cưỡng bức hay tra tấn vẫn còn nhiều , trên thực tế , con số dân bị thương vong ngày nay giảm rõ rệt so với một thập kỷ trước , đó là điều đáng mừng .
(src)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(src)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(trg)="40"> Cho nên , ngày nay , khi chúng ta có ít xung đột hơn số người bị chết do những xung đột đó cũng sẽ ít đi
(src)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(trg)="41"> và tất nhiên , câu hỏi lớn đặt ra là tại sao ?
(src)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(trg)="42"> Trong một số trường hợp , quân đội của một bên sẽ giành chiến thắng .
(src)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(trg)="43"> Đây đại loại cũng là một giải pháp cho hòa bình , nhưng hiếm khi là một giải pháp mà không đánh đổi sinh mạng hay những hệ lụy về mặt nhân đạo
(src)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(trg)="44"> Sự thất bại của đội quân Tamil ở Sri Lanka có lẽ là một dẫn chứng gần đây nhất về điều này , tuy nhiên chúng ta cũng nhận thấy những cái gọi là giải pháp quân sự tương tự như vậy ở khu vực Balkans , ở nam Caucasus và khắp hầu hết Phi châu .
(src)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(trg)="45"> Đôi khi , những giải pháp đó được tán thưởng nhờ những khu tái thiết thông qua đàm phán hoặc chí ít là những thỏa thuận ngừng bắn , và triền khai lực lượng gìn giữ hòa bình .
(src)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(trg)="46"> Nhưng hầu như không bao giờ chúng thể hiện một thành công vang dội - Bosnia và Herzegovina có lẽ ở tình cảnh như vậy nhiều hơn so với Georgia .
(src)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(trg)="47"> Nhưng đối với nhiều nơi ở Châu Phi , một đồng nghiệp của tôi đã một lần nói theo cách này , " Việc ngừng bắn vào đêm Thứ Ba đã đạt được vừa đúng thời điểm để cuộc diệt chủng bắt đầu vào sáng thứ Tư . "
(src)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(trg)="48"> Nhưng một lần nữa hãy theo dõi tin tốt lành .
(src)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="49"> Nếu không tìm ra giải pháp trên chiến trường , thì có 3 yếu tố có thể được tính đến cho việc ngăn ngừa xung đột sắc tộc và nội chiến , hay cho một nền hòa bình bền vững về sau : sự lãnh đạo , ngoại giao và kiến tạo thể chế .
(src)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(trg)="50"> Bắc Ai-len là một ví dụ .
(src)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(trg)="51"> Dù qua hàng thế kỉ với nỗi ác cảm , hàng thập kỷ với bạo lực và cướp đi sinh mệnh của hàng nghìn người , năm 1998 đã chứng kiến kết cục của sự thỏa thuận mang tính lịch sử .
(src)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(trg)="52"> Phiên bản đầu tiên của thỏa thuận này đã được Nghị sĩ George Mitchell khéo léo làm trung gian .
(src)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(trg)="53"> Quan trọng là , để có được sự thành công lâu dài trong tiến trình hòa bình ở Bắc Ai-len , ông đã áp đặt những điều kiện rất rõ ràng cho việc tham gia cùng nhau và những cuộc đàm phán .
(src)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(trg)="54"> Trong số đó là cam kết chỉ đối với những phương cách hòa bình .
(src)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(trg)="55"> Những phiên bản thỏa thuận tiếp theo được hỗ trợ bởi chính phủ Anh và Ai-len , những người không bao giờ lay chuyển quyết tâm để mang đến nền hòa bình và ổn định cho Bắc Ai-len .
(src)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(trg)="56"> Những thiết chế cốt lõi được đưa ra năm 1998 và những sửa đổi vào những năm 2006 và 2008 đã được cách tân thực sự và cho phép tất cả các bên xung đột giải quyết những mối quan tâm và nhu cầu cốt lõi .
(src)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(trg)="57"> Thỏa thuận kết hợp một sự dàn xếp việc chia sẻ quyền lực ở Bắc Ai-len với các thiết chế xuyên biên giới nối giữa Belfast và Dublin và từ đó nhận ra cái gọi là chiều kích của cuộc xung đột Ai-len .
(src)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(trg)="58"> Và đáng chú ý là , người ta cũng đặt ra sự chú trọng rõ ràng về quyền lợi cá nhân và quyền lợi của các cộng đồng .
(src)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(trg)="59"> Các quy định trong bản thỏa thuận có thể phức tạp , song những mầm mống mâu thuẫn cũng phức tạp như vậy .
(src)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(trg)="60"> Có lẽ quan trọng nhất là , các nhà lãnh đạo ở địa phương đã liên tục vượt lên trước những thách thức cho sự thỏa hiệp , không phải khi nào cũng nhanh chóng và không phải khi nào cũng nhiệt thành , nhưng cuối cùng họ đã vượt lên .
(src)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(trg)="61"> Ai mà có thể tưởng tưởng được Ian Paisley và Martin McGuinness đã phối hợp điều hành Bắc Ai-len với tư cách là Thủ tướng và phó Thủ tướng đầu tiên ?
(src)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(trg)="62"> Nhưng mà , có phải Bắc Ai-len là một tấm gương độc đáo hay là lời giải này chỉ có tác dụng phổ quát hơn cho các nước dân chủ và phát triển ?
(src)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(trg)="63"> Tất nhiên là không .
(src)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(trg)="64"> Sự chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài ở Liberia năm 2003 cho thấy tầm quan trọng của sự lãnh đạo , ngoại giao và kiến tạo thiết chế cũng quan trọng nhiều như là sự ngăn chặn thành công một cuộc nội chiến toàn phần ở Macedonia năm 2001 , hay là một kết cục mỹ mãn cho cuộc xung đột ở Aceh - Indonesia năm 2005 .
(src)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(trg)="65"> Trong cả ba trường hợp , những người đứng đầu đất nước đều sẵn lòng và có khả năng để gây dựng hòa bình , cộng đồng quốc tế đã sẵn sàng để giúp họ đàm phán và thực hiện một sự thỏa thuận , và các thiết chế đã giúp giữ được những cam kết hứa hẹn chứa đựng vào ngày các bên đồng ý thoả thuận về các thiết chế đó .
(src)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(trg)="66"> Chú trọng vào lãnh đạo , ngoại giao và tạo lập thiết chế cũng giúp giải thích những sự thất bại để đạt tới hòa bình. hay kéo dài hòa bình .
(src)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(trg)="67"> Những hi vọng được gởi gắm tại Hiệp định Oslo không dẫn đến sự chấm dứt của cuộc xung đột Israel - Palestinian .
(src)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(trg)="68"> Không hẳn tất cả những vấn đề cần giải quyết đều được bao hàm trong những thỏa thuận .
(src)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(trg)="69"> Thay vào đó , các nhà lãnh đạo cam kết sau này sẽ xem xét lại những vấn đề đó .
(src)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(trg)="70"> Tuy nhiên , thay vì nắm bắt cơ hội này , những nhà lãnh đạo quốc gia và quốc tế lại sớm thảnh thơi và trở nên lơ đãng vào thời điểm phong trào Intifada lần thứ 2 , sự kiện 11 tháng 9 và chiến tranh ở Afghanistan và Iraq .
(src)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(trg)="71"> Thỏa thuận hòa bình toàn diện cho Sudan kí kết năm 2005 hóa ra ít toàn diện hơn so với dự kiến và trong những điều khoản của nó có lẽ vẫn còn mang những mầm mống của một cuộc tái chiến tranh toàn diện giữa hai miền Nam - Bắc .
(src)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(trg)="72"> Những thay đổi và thiếu sót trong lãnh đạo , những chính sách ngoại giao quốc tế đóng hơn mở và những thất bại về mặt thiết chế đã giải thích cho tình hình này với vai trò của mỗi yếu tố gần như bằng nhau .
(src)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(trg)="73"> Những vấn đề biên giới chưa được giải quyết , những tranh cãi về doanh thu dầu mỏ , sự tiếp diễn xung đột ở Dafur , bạo lực leo thang giữa các tộc người ở miền Nam , và khả năng yếu kém chung của nhà nước khắp đất nước Sudan tạo nên một bức tranh u uất về một đất nước nhiều vấn đề ở quốc gia lớn nhất Châu phi .
(src)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(trg)="74"> Ví dụ cuối cùng là Kosovo .
(src)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(trg)="75"> Sự thất bại trong việc đạt được những giải pháp có thương lượng cho Kosovo và tình trạng bạo lực , căng thẳng , cùng sự phân rã hiển nhiên do hậu quả của nó có nhiều nguyên do trong rất nhiều nhân tố .
(src)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(trg)="76"> Nổi bật lên trong số những nhân tố đó là ba nhân tố sau :
(src)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(trg)="77"> Trước hết , chính sách không khoan nhượng của các lãnh đạo địa phương nhằm không khoan nhượng gì ngoài những đòi hỏi tối đa của họ .
(src)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(trg)="78"> Hai là , nỗ lực ngoại giao quốc tế bị gặp trở ngại ngay từ buổi đầu bởi sự hậu thuẫn của phương Tây cho nền độc lập của Kosovo .
(src)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(trg)="79"> Và thứ ba là sự thiếu tầm nhìn khi đưa ra các thiết chế mà có thể giải quyết những mối quan tâm của người Serb và người Albania như nhau .
(src)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(trg)="80"> Mặt khác chúng ta cũng lại có những tin tức tốt lành- thực tế là có sự hiện diện ngày càng phổ biến của một lực lượng quốc tế với nhiều nguồn lực ở Kosovo và khu vực Balkan và việc các nhà lãnh đạo của cả hai phía đã thể hiện mối ràng buộc lẫn nhau , lý giải tại sao mọi thứ không xấu đi trong hơn hai năm qua , kể từ năm 2008 .
(src)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(trg)="81"> Do vậy ngay cả trong trường hợp kết quả đạt được không phải là tối ưu , các nhà lãnh đạo địa phương và quốc tế vẫn có một sự lựa chọn , và họ có thể tạo ra sự khác biệt để đem lại điều tốt đẹp hơn .
(src)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(trg)="82"> Chiến tranh lạnh không tốt đẹp như hòa bình nhưng chiến tranh lạnh vẫn tốt hơn là chiến tranh đổ lửa .
(src)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(trg)="83"> Học được một bài học đáng giá cũng là một tin tốt lành .
(src)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(trg)="84"> Vậy cái gì để phân biệt xung đột Israel / Palestin với xung đột ở Bắc Ai-len , hay nội chiến ở Sudan với nội chiến ở Liberia ?
(src)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(src)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(trg)="85"> Cả sự thành công và thất bại đều dạy cho chúng ta những điều quan trọng đắt giá mà chúng ta phải khắc ghi nếu chúng ta muốn tiếp tục có những tin tốt lành .
(src)="86"> Біріншіден , басшылық .
(trg)="86"> Đầu tiên là năng lực lãnh đạo .
(src)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(trg)="87"> Cũng giống như khi xung đột sắc tộc và nội chiến không phải là những thảm họa tự nhiên , mà là do con người tạo ra , sự ngăn chặn và cách giải quyết những vấn nạn này cũng không tự động xảy ra .
(src)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(trg)="88"> Việc lãnh đạo cần phải có tính khả thi , tính quyết đoàn và có tầm nhìn trong cam kết hòa bình .
(src)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(trg)="89"> Các nhà lãnh đạo phải có mối liên hệ với nhau và với những người ủng hộ mình , và cần phải đưa những người ủng hộ đó theo suốt cuộc hành trình gian khổ không ngừng nghỉ đến một tương lai hòa bình .
(src)="90"> Екінші – дипломатия .
(trg)="90"> Thứ hai là chính sách ngoại giao .
(src)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(trg)="91"> Vấn đề ngoại giao cần được thực hiện theo nhiều phương thức , phải được duy trì và phải áp dụng sự kết hợp đúng đắn giữa xoa và nắn đối với các nhà lãnh đạo và những người ủng hộ .
(src)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(src)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(trg)="92"> Cần phải giúp họ đạt được một sự thỏa hiệp công bằng , và đảm bảo được rằng một liên minh rộng lớn của những người ủng hộ ở địa phương , khu vực và quốc tế giúp cho họ thực hiện thỏa thuận .
(src)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(trg)="93"> Thứ ba là kiến tạo các thiết chế .
(src)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(trg)="94"> Tạo lập thiết chế đòi hỏi sự chú trọng cao độ vào các vấn đề , đổi mới tư duy và tiến hành linh hoạt và được hậu thuẫn tốt về tài chính .
(src)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(trg)="95"> Các bên xung đột cần dẹp bỏ những đòi hỏi tối đa và tiến đến thỏa hiệp nhằm nhận ra nhu cầu của nhau .
(src)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(trg)="96"> Và họ cần phải nghĩ đến thực chất của sự thỏa thuận hơn là nghĩ về cái nhãn bên ngoài mà họ gán cho nó .
(src)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(trg)="97"> Các bên xung đột cũng cần chuẩn bị để trở lại bàn đàm phán nếu việc thi hành hiệp định chấm dứt .
(src)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(trg)="98"> Đối với cá nhân tôi , bài học đắt giá nhất chính là sự cam kết của vùng xung đột để đi đến hòa bình là quan trọng hơn cả , nhưng nó thường chưa đủ để ngăn ngừa hay chấm dứt bạo loạn .
(src)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(trg)="99"> Tuy nhiên , không có ngoại giao hay tạo lập thiết chế có thể bù đắp cho những thất bại tại vùng xung đột cũng như những hậu quả mà người dân ở đó phải gánh chịu .
(src)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .
(trg)="100"> Vì vậy , chúng ta phải đầu tư vào việc phát triển đội ngũ lãnh đạo , những người lãnh đạo phải có kĩ năng , tầm nhìn và tính quyết đoán để xúc tiến hòa bình .