# kk/ted2020-1003.xml.gz
# sk/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(trg)="1"> Dnes vám chcem niečo povedať o etnickom konflikte a občianskej vojne .
(src)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(trg)="2"> Zvyčajne to nie sú tie najradostnejšie témy , ani obvykle neprodukujú podobné dobré správy , ako sú tie , na ktoré je zameraná táto konferencia .
(src)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(trg)="3"> Avšak existujú aspoň nejaké dobré správy o tom , že v súčasnosti je menej podobných konfliktov ako pred dvoma desaťročiami , ale čo je snáď ešte dôležitejšie , dospeli sme k lepšiemu pochopeniu toho , čo je možné urobiť , aby sa znížil počet etnických konfliktov a občianskych vojen a utrpenia , ktoré spôsobujú .
(src)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="4"> Vynímajú sa tri záležitosti : vedenie , diplomacia a inštitucionálne usporiadanie .
(src)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(src)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5"> V mojej prednáške sa zameriam na to , prečo a ako na nich záleží , a čo môžme spraviť my všetci , aby sme sa uistili , aby na nich záležalo aj naďalej správnym spôsobom , t.j. ako môžme my všetci prispieť k získaniu a zdokonaľovaniu skúseností miestnych a globálnych vodcov na vytváranie mieru a jeho udržaniu .
(src)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(trg)="6"> Začnime však od začiatku .
(src)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(src)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(trg)="7"> Občianske vojny už celé desaťročia vytvárajú titulky novín a najmä etnické konflikty sú takmer neustále prítomné ako hlavná hrozba medzinárodnej bezpečnosti .
(src)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(trg)="8"> Už takmer dve desaťročia , bývajú správy zlé a tie zábery nás neustále prenasledujú .
(src)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(src)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(trg)="9"> Po rokoch patovej situácie sme v Gruzínsku v auguste roku 2008 videli totálne obnovenie násilia .
(src)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(trg)="10"> To sa rýchlo vystupňovalo do päťdňovej vojny medzi Ruskom a Gruzínskom , ktorá Gruzínsko ešte viac rozdelila .
(src)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(trg)="11"> V Keni viedli v roku 2007 spochybňované prezidentské voľby , o ktorých sme práve počuli , k vysokej intenzite násilia medzi etnikami a usmrteniu a vysťahovaniu tisícok obyvateľov .
(src)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(trg)="12"> Občianska vojna na Srí Lanke , ktorá trvá už desaťročia medzi menšinou Tamilov a sinhálskou väčšinou obyvateľov , viedla ku krvavému vrcholu v roku 2009 , keď od roku 1983 bolo zabitých približne 100 000 ľudí .
(src)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(trg)="13"> V Kirgizsku sa len pred niekoľkými týždňami vyskytlo nebývalé násilie medzi etnickými Kirgizmi a etnickými Uzbekmi .
(src)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(trg)="14"> Stovky ľudí boli zabitých , a viac ako 100 000 ľudí vyhnaných z domova , vrátane mnohých etnických Uzbekov , ktorí utiekli do susedného Uzbekistanu .
(src)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(trg)="15"> Na blízkom východe pokračuje neutíchajúci konflikt medzi Izraelčanmi a Palestínčanmi a je stále zložitejšie predstaviť si , ako by bolo možné dosiahnuť dlhodobo fungujúce riešenie .
(src)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(trg)="16"> Darfúr sa možno stratil z titulkov novín , ale zabíjanie a vysídľovanie obyvateľstva tam takisto pokračuje a to číre utrpenie , do ktorého ľudí vrhá , je veľmi ťažké pochopiť .
(src)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(trg)="17"> V Iraku nakoniec opäť stúpa násilie a v krajine sa ešte štyri mesiace po posledných parlamentných voľbách musí vytvoriť vláda .
(src)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(trg)="18"> Počkajte , táto prednáška má byť o dobrých správach .
(src)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(trg)="19"> Sú toto obrazy minulosti ?
(src)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(trg)="20"> Nuž , napriek temným obrázkom z Blízkeho východu , Darfúru , Iraku a ďalších oblastí existuje dlhodobý trend , ktorý predstavuje nejaké dobré správy .
(src)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(trg)="21"> Za posledné dve desaťročia od konca studenej vojny nastalo celkové zníženie počtu občianskych vojen .
(src)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(trg)="22"> Od vrcholu na začiatku 90-tych rokov 20 . storočia , keď prebiehalo okolo 50 takých občianskych vojen , máme v súčasnosti týchto konfliktov o 30 percent menej .
(src)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(trg)="23"> Počet ľudí , zabitých v občianskych vojnách , je dnes takisto nižší , ako tomu bolo pred jedným alebo dvoma desaťročiami .
(src)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(trg)="24"> Tento trend je však menej jednoznačný .
(src)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(src)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(trg)="25"> Najviac úmrtí na bojisku bolo zaznamenaných medzi rokmi 1998 a 2001 , keď bolo každý rok zabitých asi 80 000 vojakov , policajtov a rebelov .
(src)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(trg)="26"> Najnižší počet obetí na strane bojovníkov bol zaznamenaný v roku 2003 , keď bolo zabitých len 20 000 ľudí .
(src)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(trg)="27"> Napriek výkyvom odvtedy celkový trend , a to je dôležité , za posledné dve desaťročia jasne vykazuje klesajúcu tendenciu .
(src)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(trg)="28"> Správy o civilných obetiach nie sú tak zlé ako zvyčajne bývali .
(src)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(trg)="29"> Z viac ako 12 000 civilistov , ktorých úmyselne zabili v občianskych vojnách v rokoch 1997 a 1998 , sa toto číslo o jedno desaťročie neskôr zastavilo na súčasných 4 000 .
(src)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(trg)="30"> Je to pokles o dve tretiny .
(src)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(trg)="31"> Tento úbytok by bol ešte zjavnejší , ak by sme započítali genocídu v Rwande v roku 1994 .
(src)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(trg)="32"> Vtedy bolo zmasakrovaných 800 000 civilistov len počas pár mesiacov .
(src)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(trg)="33"> Toto je čin , ktorý nikdy nesmie byť prekonaný .
(src)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(trg)="34"> Je dôležité poznamenať , že tieto údaje hovoria len časť príbehu .
(src)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(trg)="35"> Nezahŕňajú ľudí , ktorí zomreli následkami občianskej vojny , akými sú napríklad hlad a choroby .
(src)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(trg)="36"> Takisto zvyčajne náležite nevysvetľujú utrpenie civilistov .
(src)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(trg)="37"> Mučenie , znásilňovanie a etnické čistky sa stali veľmi účinnými , hoci často nie smrtiacimi zbraňami v občianskej vojne .
(src)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(trg)="38"> Inak povedané , pre civilistov , ktorí trpia následkami etnického konfliktu a občianskej vojny neexistuje dobrá vojna a neexistuje zlý mier .
(src)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(trg)="39"> Hoci aj jediný civilista zabitý , zmrzačený , znásilnený alebo mučený je príliš , skutočnosť je taká , že počet civilných obetí je dnes jasne nižší ako pred desiatimi rokmi , a to je dobrá správa .
(src)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(src)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(trg)="40"> Dnes tak máme menej konfliktov , v ktorých je zabitých menej ľudí .
(src)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(trg)="41"> Hlavná otázka samozrejme znie : „ Prečo je to tak ? "
(src)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(trg)="42"> V niektorých prípadoch dosiahne jedna z bojujúcich strán víťazstvo .
(src)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(trg)="43"> Je to síce aké-také riešenie , ale zriedkakedy pri ňom nedochádza k obetiam na životoch alebo k následkom v humanitárnej oblasti .
(src)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(trg)="44"> Porážka Tigrov oslobodenia tamilského Ílamu na Srí Lanke je snáď posledným takýmto prípadom , ale videli sme podobné , tzv. vojenské riešenia na Balkáne , na južnom Kaukaze a naprieč väčšou časťou Afriky .
(src)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(trg)="45"> Z času na čas si vyslúžia uznanie vyjednaním zmieru alebo aspoň dohôd o zastavení paľby a sú nasadené mierové sily .
(src)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(trg)="46"> Málokedy však predstavujú výrazný úspech , ako v prípade Bosny a Hercegoviny , ktorý je možno väčší než ten gruzínsky .
(src)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(trg)="47"> Pre mnohé časti Afriky však platí to , čo raz povedal môj kolega : „ Zastavenie paľby v utorok v noci sa dosiahlo práve včas , aby sa v stredu ráno mohla začať genocída . "
(src)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(trg)="48"> Pozrime sa ale ešte raz na dobré správy .
(src)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="49"> Ak sa na bojisku riešenie nenachádza , tak sa na prevencii pred etnickými konfliktmi a občianskymi vojnami alebo na následnom udržateľnom mieri môžu pôdieľať tri faktory : vedenie , diplomacia a inštitucionálne usporiadanie .
(src)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(trg)="50"> Vezmite si príklad Severného Írska .
(src)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(trg)="51"> Napriek stáročnému nepriateľstvu , desaťročiam násilia a tisíckam zabitých ľudí bola v roku 1998 uzavretá historická dohoda .
(src)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(trg)="52"> Jej počiatočná verzia bola zručne sprostredkovaná senátorom Georgeom Mitchellom .
(src)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(trg)="53"> Kritickým bodom pre dlhodobý mierový proces v Severnom Írsku bolo , že navrhol veľmi jasné podmienky pre účasť a jednania .
(src)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(trg)="54"> Z nich stál v centre pozornosti záväzok vykonávať všetko mierovou cestou .
(src)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(trg)="55"> S následnými revíziami dohody napomáhali vlády Spojeného kráľovstva a Írska , ktoré neprestali mať odhodlanie priniesť Severnému Írsku mier a stabilitu .
(src)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(trg)="56"> Kľúčové inštúcie , ktoré začali fungovať v roku 1998 a ich úpravy v roku 2006 a 2008 boli skutočne inovatívne a všetky strany konfliktu mohli zaznamenať , že sa venujú ich kľúčovým záležitostiam a požiadavkám .
(src)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(trg)="57"> Dohoda kombinuje usporiadanie deľby moci v Severnom Írsku s medzištátnymi inštitúciami , ktoré spájajú Belfast a Dublin , a tak uznávajú tzv. írsku dimenziu konfliktu .
(src)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(trg)="58"> Je dôležité , že tu existuje zameranie na práva jednotlivcov aj na práva komunít .
(src)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(trg)="59"> Opatrenia v zmluve sú možno komplexné , ale takým je aj základný konflikt .
(src)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(trg)="60.1"> Snáď úplne najdôležitejšie je to , že sa miestni vodcovia opakovane postavili výzve na kompromis .
(trg)="60.2"> Nebolo to vždy rýchlo a nie vždy s nadšením , ale nakoniec to spravili .
(src)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(trg)="61"> Kto by si kedy predstavil , že Ian Paisley a Martin McGuiness budú spoločne vládnuť Severnému Írsku ako premiér a vicepremiér ?
(src)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(trg)="62"> Je Severné Írsko jedinečný príklad alebo takéto vysvetlenie platí všeobecnejšie v demokratických a rozvinutých krajinách ?
(src)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(trg)="63"> V žiadnom prípade .
(src)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(trg)="64"> Koniec dlhotrvajúcej občianskej vojny v Libérii v roku 2003 ukazuje dôležitosť vedenia , diplomacie a inštitucionálneho usporiadania. rovnako , ako to bolo pri úspešnom predídení totálnej občianskej vojne v Macedónsku v roku 2001 alebo pri úspešnom ukončení konfliktu v provincii Aceh v Indonézii v roku 2005 .
(src)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(trg)="65"> Vo všetkých troch prípadoch boli vodcovia ochotní a schopní vytvoriť mier , medzinárodné spoločenstvo bolo pripravené pomôcť im vyjednať a zrealizovať dohodu a inštitúcie konali podľa prísľubu zo dňa ich odsúhlasenia .
(src)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(trg)="66"> Zameranie sa na vedenie , diplomaciu a inštitucionálne usporiadanie takisto pomáha vysvetliť zlyhania dosiahnutia mieru , alebo jeho pretrvania .
(src)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(trg)="67"> Nádeje , ktoré boli vkladané do mierovej dohody z Osla , neviedli k ukončeniu izraelsko-palestínskeho konfliktu .
(src)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(trg)="68"> Nie všetky otázky , ktoré bolo treba vyriešiť , boli v týchto zmluvách skutočne zahrnuté .
(src)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(trg)="69"> Miestní vodcovia sa tak radšej rozhodli , že sa k nim vrátia neskôr .
(src)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(trg)="70"> Miestni a medzinárodní vodcovia sa ale namiesto toho , aby sa chytili tejto príležitosti , onedlho stiahli a ich pozornosť odpútala druhá intifáda , udalosti z 11 . septembra a vojny v Afganistane a Iraku .
(src)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(trg)="71"> Komplexná mierová zmluva pre Sudán , ktorá bola podpísaná v roku 2005 , sa ukázala byť menej komplexnou , ako sa predpokladalo a jej ustanovenia môžu v sebe ešte niesť zárodky úplného návratu k vojne medzi severom a juhom .
(src)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(trg)="72"> Zmeny a nedostatky vo vedení , ktoré sa až tak netýkajú medzinárodnej diplomacie a zlyhania inštitúcií sa na tom podieľajú takmer rovnakou mierou .
(src)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(trg)="73"> Nevyriešené otázky hraníc , hašterenie sa o zisky z ropy , pokračujúci konflikt v Darfúre , stupňujúce sa kmeňové násilie na juhu a celkové slabé postavenie štátu v celom Sudáne dokresľujú veľmi deprimujúci obraz o situácii v najväčšej krajine Afriky .
(src)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(trg)="74"> Posledným príkladom je Kosovo .
(src)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(trg)="75"> Zlyhanie pri snahe dosiahnuť vyjednané riešenie pre Kosovo a násilie , napätie a faktické rozštiepenie , ktoré z neho vzišlo , majú svoje dôvody v mnohých rozličných faktoroch .
(src)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(trg)="76"> Tri z nich sú najdôležitejšie .
(src)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(trg)="77"> Po prvé , neústupnosť miestnych vodcov , ktorí sa nesnažia dosiahnuť nič menej ako ich maximálne požiadavky .
(src)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(trg)="78"> Po druhé , medzinárodná diplomatická snaha , ktorej od začiatku bránila podpora západu pre nezávislosť Kosova .
(src)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(trg)="79"> Po tretie , nedostatok predstavivosti , keď došlo k navrhovaniu inštitúcií , ktoré by sa mohli zaoberať záležitosťami Srbov aj Albáncov .
(src)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(trg)="80"> Podobne , a tu máme opäť nejaké dobré správy , samotný fakt , že v Kosove sú medzinárodné zložky , ktoré sú na vysokej úrovni a sú dobre zaistené , čo takisto platí aj celkovo pre balkánsky región a fakt , že miestni vodcovia na oboch stranách preukázali relatívnu umiernenosť , objasňuje , prečo situácia nebola za posledné dva roky od roku 2008 horšia .
(src)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(trg)="81"> Teda dokonca v situáciách , v ktorých nie sú výsledky úplne optimálne , majú miestni a medzinárodní vodcovia na výber , a môžu spraviť zmeny k lepšiemu .
(src)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(trg)="82"> Studená vojna nie je taká dobrá ako studený mier , ale studený mier je stále lepší ako horúca vojna .
(src)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(trg)="83"> Dobrá správa je aj naučenie sa správnej lekcie .
(src)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(trg)="84"> Čo potom odlišuje izralesko-palestínsky konflikt od toho v Severnom Írsku alebo občiansku vojnu v Sudáne od tej v Libérii ?
(src)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(src)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(trg)="85"> Úspechy aj zlyhania nás učia niekoľkým zásadne dôležitým veciam , ktoré potrebujeme mať na pamäti , ak chceme , aby tieto dobré správy aj naďalej prichádzali .
(src)="86"> Біріншіден , басшылық .
(trg)="86"> Po prvé je to vedenie .
(src)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(trg)="87"> Rovnako , ako nie sú prirodzené etnické konflikty , občianske vojny , a nešťastia spôsobené ľudmi , tak ich predchádzanie a urovnávanie sa tiež neodohrá automaticky .
(src)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(trg)="88"> Vedenie musí byť schopné , odhodlané a vizionárske v svojom záväzku pre mier .
(src)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(trg)="89"> Vodcovia sa potrebujú spájať navzájom aj so svojimi stúpencami a potrebujú ich priviesť na často náročnú cestu do mierovej budúcnosti .
(src)="90"> Екінші – дипломатия .
(trg)="90"> Po druhé je to diplomacia .
(src)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(trg)="91"> Diplomacia potrebuje byť dobre zaistená , udržiavaná a na vodcov a stúpencov by mala využívať správne podnety a nátlaky .
(src)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(src)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(trg)="92"> Je potrebné , aby im pomáhala dosiahnuť objektívny kompromis a zaistila , že široká koalícia miestnych , oblastných a medzinárodných podporovateľov im pomôže ich dohodu uskutočniť .
(src)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(trg)="93"> Po tretie je to inštitucionálne usporiadanie .
(src)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(trg)="94"> Inštitucionálne usporiadanie si vyžaduje všímavé zameranie sa na jednotlivé otázky , inovatívne myslenie a flexibilnú a dobre financovanú realizáciu .
(src)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(trg)="95"> Strany v konflikte musia poľaviť z ich maximálnych požiadaviek a pohnúť sa smerom ku kompromisnému riešeniu , ktoré uznáva vzájomné potreby .
(src)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(trg)="96"> Nad významom svojich dohôd sa musia zamyslieť omnoho viac ako nad nálepkami , ktoré im chcú priradiť .
(src)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(trg)="97"> Strany konfliktu musia byť takisto pripravené vrátiť sa k jednaciemu stolu v prípade , že sa realizácia dohôd pozdrží .
(src)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(trg)="98"> Pre mňa osobne je z tohto všetkého najdôležitejšou lekciou nasledovné : miestny závazok pre mier je zo všetkého najdôležitejší , ale často to nie je dosť , aby sa násiliu predišlo alebo ho ukončilo .
(src)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(trg)="99"> Dokonca všetka možná diplomacia alebo inštitucionálne usporiadanie nemôžu vykompenzovať zlyhania na miestnej úrovni a dôsledky , ktoré so sebou prinášajú .
(src)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .
(trg)="100"> Musíme preto investovať do získania vodcov , ktorí sú zruční , majú víziu a odhodlanie vytvárať mier .