# kk/ted2020-1003.xml.gz
# pl/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(trg)="1"> Dziś chciałbym opowiedzieć Państwu o konfliktach etnicznych i wojnach domowych
(src)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(trg)="2"> To nie są zwykle najweselsze tematy , ani nie mają tego pozytywnego przekazu jaki ma ten wykład .
(src)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(trg)="3"> Jednak , nie tylko jest przynajmniej trochę dobrych wiadomości na temat mniejszej liczby takich konfliktów dzisiaj niż dwie dekady temu , ale , co nawet ważniejsze , to fakt , że zdecydowanie lepiej rozumiemy co można zrobić żeby jeszcze zmniejszyć liczbę konfliktów etnicznych i wojen domowych oraz cierpienie , które powodują .
(src)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="4"> Wyróżniają się tutaj trzy rzeczy : przywództwo , dyplomacja i struktura oraz działanie organizacji państwowych .
(src)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(src)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5"> W moim wykładzie skupię się na tym , czemu te sprawy są ważne , jaki mają wpływ , i co wszyscy możemy zrobić , by mieć pewność , że nadal będą miały znaczenie w słusznych sprawach , to znaczy , jak możemy przyczynić się do rozwoju i szlifowania umiejętności lokalnych i światowych przywódców , by osiągnąć trwały pokój .
(src)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(trg)="6"> Ale zacznijmy od początku .
(src)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(src)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(trg)="7"> Wojny domowe pojawiają się na pierwszych stronach gazet od długiego czasu , a konflikty etniczne w szczególności są niemal zawsze obecne w mediach jako zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego .
(src)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(trg)="8"> Już od prawie dwudziestu lat wiadomości są złe , a zdjęcia i filmy - wstrząsające .
(src)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(src)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(trg)="9"> W Gruzji , po sytuacji impasu trwającej latami , byliśmy świadkami wybuchu przemocy na wielką skalę w sierpniu 2008 roku .
(src)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(trg)="10"> Ta przemoc szybko przerodziła się w pięcioletnią wojnę pomiędzy Rosją a Gruzją , z której Gruzja wyszła jeszcze bardziej podzielona .
(src)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(trg)="11"> W Kenii , kontrowersyjne wybory prezydencki z 2007 roku - właśnie o nich słyszeliśmy - szybko doprowadziły do wielkiej międzyetnicznej przemocy oraz zabicia i przesiedlenia tysięcy ludzi .
(src)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(trg)="12"> Na Sri Lance trwająca ponad ćwierć wieku wojna domowa pomiędzy mniejszością tamilską a syngaleską większością doprowadziła do krwawego finału w 2009 roku , po tym , jak około 100 tysięcy ludzi zginęło od 1983 roku .
(src)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(trg)="13"> W Kirgistanie , w ciągu kilku ostatnich tygodni miały miejsce bezprecedensowe objawy przemocy pomiędzy etnicznymi Kirgizami a etnicznymi Uzbekami .
(src)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(trg)="14"> Setki ludzi straciły życie , a ponad 100 tysięcy zostało przesiedlonych , w tym wielu etnicznych Uzbeków , którzy uciekli do sąsiedniego Uzbekistanu .
(src)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(trg)="15"> Na Bliskim Wschodzie , konflikt między Izraelczykami a Palestyńczykami nie słabnie , i coraz trudniej dostrzec w jaki sposób możliwe i korzystne rozwiązanie może zostać osiągnięte .
(src)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(trg)="16"> Darfur co prawda zniknął z nagłówków gazet , ale mordy i przesiedlenia nadal są problemem , a bezmiar ludzkiego nieszczęścia przez nie powodowany trudno jest pojąć .
(src)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(trg)="17"> Również w Iraku przemoc znów rośnie , a państwo musi się jeszcze zmierzyć ze stworzeniem rządu cztery miesiące po ostatnich wyborach parlamentarnych .
(src)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(trg)="18"> Ale chwileczkę , ten wykład ma mówić o wiadomościach pozytywnych .
(src)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(trg)="19"> W takim razie , czy przytoczone przykłady to obraz należący do przeszłości ?
(src)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(trg)="20"> Cóż , pomimo ponurych wieści z Bliskiego Wchodu , Darfuru , Iraku i innych miejsc , możemy zaobserwować długofalową tendencję , która owszem przedstawia trochę dobrych wiadomości .
(src)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(trg)="21"> Przez ostatnie dwadzieścia lat po zakończeniu Zimnej Wojny miał miejsce ogólny spadek liczby wojen domowych .
(src)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(trg)="22"> Od wczesnych lat 90 . , kiedy to trwało około 50 takich wojen , mamy dziś o 30 % mniej tego typu konfliktów .
(src)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(trg)="23"> Liczba osób zabitych w wojnach domowych również jest dzisiaj zdecydowanie niższa niż dziesięć lub dwadzieścia lat temu .
(src)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(trg)="24"> Ten trend jest jednak mniej jednoznaczny .
(src)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(src)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(trg)="25"> Największy poziom zgonów na polu bitwy zaobserwowano między 1998 a 2001 rokiem , kiedy to około 80 tysięcy żołnierzy , policjantów i buntowników ginęło każdego roku .
(src)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(trg)="26"> Najmniejsze liczby ofiar w walce pochodzą z 2003 roku , kiedy to zostało zabitych 20 tysięcy .
(src)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(trg)="27"> Pomimo wahań od tamtego czasu , ogólna tendencja - i to jest bardzo ważne - jest zdecydowanie spadkowa dla ostatnich dwudziestu lat .
(src)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(trg)="28"> Informacje na temat ofiar cywilnych również nie są tak złe jak były .
(src)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(trg)="29"> Z ponad 12 tysięcy cywilów celowo zabitych w wojnach domowych w latach 1997 i 1998 , dziesięć lat później ta liczba spadła do 4 tysięcy .
(src)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(trg)="30"> To oznacza spadek o ⅔ .
(src)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(trg)="31"> Ten spadek byłby jeszcze bardziej widoczny , gdybyśmy uwzględnili ludobójstwo w Rwandzie w 1994 roku .
(src)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(trg)="32"> Wtedy 800 tysięcy cywilów zginęło na przestrzeni jedynie kilku miesięcy .
(src)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(trg)="33"> Z pewnością jest to liczba , które nigdy nie powinna zostać przekroczona .
(src)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(trg)="34"> Należy również zauważyć , że te cyfry opowiadają tylko część całej historii .
(src)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(trg)="35"> Nie są brani pod uwagę ludzie , którzy zmarli na skutek wojny domowej z głodu albo z powodu choroby na przykład .
(src)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(trg)="36"> Nie są one również właściwym świadectwem tego jak społeczeństwo ucierpiało w bardziej ogólnym ujęciu .
(src)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(trg)="37"> Tortury , gwałty i czystki etniczne stały się wysoce skuteczną , a przy tym nie śmiertelną bronią w wojnie domowej .
(src)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(trg)="38"> Innymi słowy , dla cywilów odczuwających skutki konfliktów etnicznych i wojen domowych nie ma dobrej wojny , ani złego pokoju .
(src)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(trg)="39"> Zatem , mimo że każdy kolejny okaleczony , zgwałcony czy torturowany cywil to o jednego za dużo , to fakt , że liczba ofiar śmiertelnych wśród cywilów jest dziś zdecydowanie niższa niż dziesięć lat temu , jest dobrą wiadomością .
(src)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(src)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(trg)="40"> Więc mamy dzisiaj mniej konfliktów , w których to ginie również mniej ludzi .
(src)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(trg)="41"> Ważnym pytaniem jest , oczywiście , dlaczego ?
(src)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(trg)="42"> W niektórych przypadkach mamy do czynienia z wojskowym zwycięstwem po jednej stronie .
(src)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(trg)="43"> Jest to pewne rozwiązanie , ale rzadko nie pociąga za sobą ofiar ludzkich , czy konsekwencji humanitarnych .
(src)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(trg)="44"> Porażka Tamilskich Tygrysów na Sri Lance jest być może najbardziej aktualnym tego przykładem , ale byliśmy już świadkami podobnych tak zwanych militarnych rozwiązań na Bałkanach , Kaukazie Południowym i w całej prawie Afryce .
(src)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(trg)="45"> Czasami towarzyszą im negocjowane porozumienia , albo przynajmniej umowy o zwieszeniu broni , i wyznaczani są rozjemcy .
(src)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(trg)="46"> Rzadko jednak mogą się pochwalić głośnym sukcesem - być może Bośnia i Hercegowina w większym stopniu niż Gruzja .
(src)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(trg)="47"> Jednak jeśli chodzi o dużą część Afryki , mój znajomy powiedział kiedyś , że " Zawieszenie broni we wtorek wieczorem zostało ogłoszone na czas , tak , żeby ludowbójstwo mogło się rozpocząć w środę rano . "
(src)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(trg)="48"> Ale przyjrzyjmy się raz jeszcze pozytywnym wiadomościom .
(src)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="49"> Jeśli nie ma rozwiązania na polu bitwy , trzy czynniki mogą się złożyć na zapobieganie konfliktom etnicznym i wojnom domowym , lub na późniejszy trwały pokój : przywództwo , dyplomacja i struktura oraz działanie instytucji państwowych .
(src)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(trg)="50"> Weźmy za przykład Irlandię Północną .
(src)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(trg)="51"> Pomimo wieków wrogości , dziesiątków lat przemocy i tysięcy zabitych , w 1998 roku doprowadzono do historycznego porozumienia .
(src)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(trg)="52"> Jego wstępna wersja została umiejętnie przedstawiona przez senatora George 'a Mitchella .
(src)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(trg)="53"> Kluczowym dla długofalowego sukcesu procesu pokojowego w Irlandii Północnej był fakt , że przedstawił on bardzo jasne warunki uczestnictwa w procesie i negocjacji .
(src)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(trg)="54"> Głównym warunkiem było ograniczenie się wyłącznie do środków pokojowych .
(src)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(trg)="55"> Kolejne zmiany w porozumieniu były ułatwione przez brytyjski i irlandzki rząd , które nigdy nie zawahały się w swojej determinacji żeby przynieść pokój i stabilizację do Irlandii Północnej .
(src)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(trg)="56"> Główne instytucje ustanowione w 1998 roku i ich modyfikacje w latach 2006 i 2008 były bardzo innowacyjne i pozwoliły na to , by podstawowe obawy i wymagania wszystkich stron konfliktu zostały wzięte pod uwagę .
(src)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(trg)="57"> Porozumienie to łączy w sobie ustalenie o podziale władzy w Irlandii Północnej z ponadgranicznymi instytucjami , które łączą Belfast i Dublin uznając tym samym tak zwany irlandzki wymiar konfliktu .
(src)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(trg)="58"> Znaczące jest również , że istnieje widoczna koncentracja zarówno na prawach jednostki , jak i prawach wspólnot .
(src)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(trg)="59"> Postanowienia w porozumieniu mogą być złożone , ale tak jest również sam konflikt .
(src)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(trg)="60"> Być może najważniejszy jest fakt , że lokalni przywódcy wielokrotnie podejmowali wyzwanie osiągnięcia kompromisu , nie zawsze szybko i nie zawsze entuzjastycznie , ale zawsze je podejmowali .
(src)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(trg)="61"> Kto kiedykolwiek potrafiłby sobie wyobrazić Iana Paisleya i Martina McGuinnessa wspólnie rządzących Irlandią Północną jako pierwszy minister i zastępca pierwszego ministra ?
(src)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(trg)="62"> Ale czy Irlandia Północna jest przykładem wyjątkowym , czy tego typu wyjaśnienie ma sens jedynie , mówiąc ogólniej w demokratycznych i rozwiniętych krajach ?
(src)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(trg)="63"> W żadnym wypadku .
(src)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(trg)="64"> Zakończenie długotrwałej wojny domowej w Liberii w 2003 roku pokazuje wagę przywództwa , dyplomacji i struktury oraz działania instytucji państwowych , jak również czyni to udane zapobiegnięcie wojnie domowej na wielką skalę w Macedonii w 2001 roku , czy pomyślne zakończenie konfliktu na terytorium Aceh w Indonezji w 2005 roku .
(src)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(trg)="65"> We wszystkich trzech przypadkach lokalni przywódcy byli chętni i potrafili osiągnąć pokój , wspólnota międzynarodowa była gotowa pomóc im w negocjowaniu porozumienia i wprowadzeniu go w życie , a instytucje państwowe spełniły obietnice , za które były odpowiedzialne od chwili ich ustanowienia .
(src)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(trg)="66"> Skupianie się na przywództwie , dyplomacji i strukturze oraz działaniu instytucji pomaga również wyjaśnić porażki na drodze do pokoju , oraz sprawić , by był trwały .
(src)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(trg)="67"> Nadzieje pokładane w Porozumieniach z Oslo nie doprowadziły do końca konfliktu izraelsko-palestyńskiego .
(src)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(trg)="68"> Nie wszystkie problemy wymagające rozwiązania były zaadresowane w porozumieniach .
(src)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(trg)="69"> Zamiast tego , lokalni przywódcy zobowiązali się do ponownego ich rozpatrzenia w późniejszym terminie .
(src)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(trg)="70"> Jednak zamiast wykorzystać tę szansę , lokalni i międzynarodowi przywódcy szybko przestali się angażować , a ich uwagę przyciągnęła druga Intifada , wydarzenia z 11 września i wojny w Afganistanie i Iraku .
(src)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(trg)="71"> Obszerne porozumienie pokojowe dla Sudanu podpisane w 2005 roku okazało się mniej obszerne niż przypuszczano , a jego postanowienia mogą jeszcze wywołać powtórny wybuch wojny na wielką skalę pomiędzy północą a południem .
(src)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(trg)="72"> Zmiany i niedociągnięcia w przywództwie , w zasadzie niedziałająca dyplomacja międzynarodowa i porażki instytucji składają się na tę sytuację w praktycznie równym stopniu .
(src)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(trg)="73"> Nierozwiązane problemy graniczne , kłótnie o złoża ropy , trwający konflikt w Darfurze , eskalacja przemocy plemiennej na południu i ogólna słabość władz w całym Sudanie dopełniają tego smutnego obrazu stanu rzeczy w największym kraju Afryki .
(src)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(trg)="74"> Ostatni przykład : Kosowo .
(src)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(trg)="75"> Niezdolność do osiągnięcia rozwiązania dla Kosowa za pomocą negocjacji i przemoc , napięcie oraz de facto rozłam , który z tego powodu nastąpił mają swoje źródła w wielu , wielu różnych czynnikach .
(src)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(trg)="76"> Są trzy główne .
(src)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(trg)="77"> Po pierwsze , bezkompromisowość lokalnych przywódców , jeśli chodzi o osiągnięcie porozumienia w zamian za choćby odrobinę mniej niż ich maksymalne wymagania .
(src)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(trg)="78"> Po drugie , międzynarodowe działania dyplomatyczne , które były utrudnione od początku ze względu na wsparcie Zachodu dla niepodległości Kosowa .
(src)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(trg)="79"> Po trzecie , brak wyobraźni jeśli chodzi o projektowanie instytucji , które mogłyby odnieść się do obaw zarówno Serbów , jak i Albańczyków .
(src)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(trg)="80"> Z drugiej strony - i tu znów mamy trochę dobrych wiadomości - sam fakt , że wpływowe i dobrze wyposażone organizacje międzynarodowe są obecne w Kosowie i w ogóle na Bałkanach , i fakt , że lokalni przywódcy po obu stronach okazali względny umiar , wyjaśnia dlaczego sytuacja nie pogorszyła się przez ostatnie dwa lata od roku 2008 .
(src)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(trg)="81"> Tak więc nawet w sytuacjach , kiedy rezultaty są mniej niż optymalne , lokalni przywódcy i przywódcy międzynarodowi mają wybór , i mogą poprawić stan rzeczy .
(src)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(trg)="82"> zimna wojna nie jest tak dobra jak zimny pokój , ale zimny pokój jest nadal lepszy niż wojna gorąca .
(src)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(trg)="83"> Dobre wiadomości dotyczą także wyciągnięcia odpowiednich wniosków .
(src)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(trg)="84"> Co w taki razie odróżnia konflikt izraelsko-palestyński od tego z Irlandii Północnej , czy wojnę domową z Sudanu od tej z Liberii ?
(src)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(src)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(trg)="85"> Zarówno zwycięstwa jak i porażki uczą nas kilku bardzo ważnych rzeczy , o których musimy pamiętać , jeśli chcemy nadal otrzymywać dobre wiadomości .
(src)="86"> Біріншіден , басшылық .
(trg)="86"> Po pierwsze , przywództwo .
(src)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(trg)="87"> Tak samo , jak konflikty na tle etnicznym i wojny domowe nie są katastrofami naturalnymi , ale wywołanymi przez człowieka , zapobieganie im i osiąganie porozumienia również nie dzieją się automatycznie .
(src)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(trg)="88"> Przywództwo musi być w stanie działać , być zdeterminowane i wizjonerskie w swojej pracy na rzecz pokoju .
(src)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(trg)="89"> Przywódcy muszą budować wzajemne relacje ze sobą i ze swoimi zwolennikami , i muszą razem uczestniczyć w tym często żmudnym procesie prowadzącym do przyszłości w pokoju .
(src)="90"> Екінші – дипломатия .
(trg)="90"> Po drugie , dyplomacja .
(src)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(trg)="91"> Dyplomacja musi być dobrze zaopatrzona i utrzymana oraz stosować odpowiedni system zachęt i nacisków na przywódców i ich zwolenników .
(src)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(src)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(trg)="92"> Musi pomóc im w osiągnięciu sprawiedliwego kompromisu , i musi zadbać o to , by szeroka koalicja lokalnych , regionalnych i międzynarodowych organów wsparcia pomogła im we wprowadzeniu porozumienia w życie .
(src)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(trg)="93"> Po trzecie , struktura i działanie organizacji .
(src)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(trg)="94"> Struktura i działanie organizacji wymagają szczególnej koncentracji na problemach , nowatorskiego myślenia i elastycznego i dobrze dofinansowanego zastosowania .
(src)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(trg)="95"> Strony konfliktu muszą zrezygnować z maksymalnych wymagań , aby zbliżyć się w stronę kompromisu , który zreorganizuje wzajemne potrzeby .
(src)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(trg)="96"> I muszą myśleć o istocie porozumienia o wiele bardziej niż o etykietkach , które chcą mu przypisać .
(src)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(trg)="97"> Strony konfliktu muszą być również przygotowane na powtórne negocjacje w razie opóźnienia z wcieleniem porozumienia w życie .
(src)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(trg)="98"> Dla mnie osobiście najważniejsza z tych lekcji jest taka : lokalne zaangażowanie w kwestię pokoju jest bardzo ważne , ale często nie wystarcza , by skończyć z przemocą lub jej zapobiec .
(src)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(trg)="99"> Jednak żadna dyplomacja czy działanie instytucji nie naprawią lokalnych porażek i konsekwencji , które mają te ostatnie .
(src)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .
(trg)="100"> Dlatego też musimy inwestować w przywódców rozwoju , przywódców , którzy mają umiejętności , wizję i determinację by osiągnąć pokój .