# kk/ted2020-1003.xml.gz
# nl/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(trg)="1"> Vandaag wil ik met jullie praten over etnische conflicten en burgeroorlog .
(src)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(trg)="2.1"> Dit zijn doorgaans niet de meest vrolijke onderwerpen .
(trg)="2.2"> Ze leveren meestal niet het soort van goed nieuws op waar deze conferenties over gaan .
(src)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(trg)="3.1"> Toch kan er op zijn minst enig goed nieuws worden verteld omdat het aantal van dit soort conflicten nu lager is dan twee decennia geleden .
(trg)="3.2"> Wat misschien nog belangrijker is , is dat we ook veel beter begrijpen wat kan worden gedaan om het aantal etnische conflicten , burgeroorlogen en het lijden dat ze veroorzaken , verder terug te dringen .
(src)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="4"> Drie aspecten dringen zich op : leiderschap , diplomatie en institutionele vormgeving .
(src)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(src)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5.1"> Ik zal me me in mijn toespraak concentreren op de reden waarom ze belangrijk zijn , op welke manier ze belangrijk zijn , en wat we allemaal kunnen doen om ervoor te zorgen dat ze op de juiste manier belangrijk blijven .
(trg)="5.2"> Daarmee bedoel ik hoe ieder van ons kan bijdragen aan het ontwikkelen en verfijnen van de vaardigheden van lokale en globale leiders om vrede te sluiten en ze te laten voortduren .
(src)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(trg)="6"> Maar laten we beginnen bij het begin .
(src)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(src)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(trg)="7.1"> Burgeroorlogen halen al tientallen jaren lang de voorpagina van de kranten .
(trg)="7.2"> Vooral etnische conflicten vormen een constante bedreiging voor de internationale veiligheid .
(src)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(trg)="8"> Al bijna twee decennia lang krijgen we voortdurend slecht nieuws en die beelden blijven maar rondspoken .
(src)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(src)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(trg)="9"> In Georgië zagen we in augustus 2008 , na een jarenlange patstelling , weer een felle heropleving van het geweld .
(src)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(trg)="10.1"> Dit escaleerde snel tot een vijfdaagse oorlog tussen Rusland en Georgië .
(trg)="10.2"> Georgië kwam er meer dan ooit verdeeld uit .
(src)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(trg)="11.1"> In Kenia gaven de omstreden presidentsverkiezingen in 2007 - we hebben er net nog over gehoord - al snel aanleiding tot een hoge mate van inter-etnisch geweld .
(trg)="11.2"> Het leidde tot de dood en de vlucht van duizenden mensen .
(src)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(trg)="12.1"> In Sri Lanka leidde een decennia durende burgeroorlog tussen de Tamil-minderheid en de Singalese meerderheid in 2009 tot een bloedige climax .
(trg)="12.2"> Daar zijn sinds 1983 misschien wel maar liefst 100.000 mensen gedood .
(src)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(trg)="13"> In Kirgizië hebben zich de jongste weken ongekende niveaus van geweld voorgedaan tussen etnische Kirgiziërs en etnische Oezbeken .
(src)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(trg)="14"> Honderden mensen zijn gedood , meer dan 100.000 ontheemd , waaronder veel etnische Oezbeken , die naar buurland Oezbekistan gevlucht zijn .
(src)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(trg)="15.1"> In het Midden-Oosten blijft het conflict tussen Israëli 's en Palestijnen onverminderd doorgaan .
(trg)="15.2"> Het wordt steeds moeilijker om te zien hoe een mogelijke , duurzame oplossing kan worden bereikt .
(src)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(trg)="16"> Darfur is misschien van de voorpagina verdwenen maar het doden en verdrijven blijft er evengoed doorgaan , en de pure menselijke ellende die daaruit voortvloeit is met geen pen te beschrijven .
(src)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(trg)="17.1"> In Irak ten slotte is het geweld weer aan het toenemen .
(trg)="17.2"> Het land heeft vier maanden na de laatste parlementsverkiezingen nog steeds geen regering .
(src)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(trg)="18"> Maar wacht even , deze voordracht ging over het goede nieuws .
(src)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(trg)="19"> Zijn dit nu de beelden uit het verleden ?
(src)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(trg)="20"> Nou , ondanks de onheilspellende foto 's uit het Midden-Oosten , Darfur , Irak en elders is er een langere-termijntrend die toch wat goed nieuws betekent .
(src)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(trg)="21"> In de afgelopen twee decennia sinds het einde van de Koude Oorlog is er een algemene daling van het aantal burgeroorlogen .
(src)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(trg)="22"> Sinds het hoogtepunt in het begin van de jaren ' 90 , toen er ongeveer 50 van dergelijke burgeroorlogen aan de gang waren , hebben we nu vandaag 30 procent minder van dergelijke conflicten .
(src)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(trg)="23"> Het aantal mensen gedood in burgeroorlogen is vandaag veel lager dan een decennium of twee geleden .
(src)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(trg)="24"> Maar deze trend is minder eenduidig .
(src)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(src)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(trg)="25"> Het hoogste niveau van sterfgevallen op het slagveld werd geregistreerd tussen 1998 en 2001 toen elk jaar ongeveer 80.000 soldaten , politieagenten en rebellen stierven .
(src)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(trg)="26"> Het laagste aantal gestorven strijders kwam voor in 2003 , met slechts 20.000 doden .
(src)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(trg)="27"> Ondanks de schommelingen is de algemene trend - en dit is het belangrijkste - duidelijk neerwaarts in de afgelopen twee decennia .
(src)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(trg)="28"> Het nieuws over burgerslachtoffers is ook minder slecht dan het vroeger was .
(src)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(trg)="29.1"> In 1997 en 1998 werden meer dan 12.000 burgers opzettelijk gedood in burgeroorlogen .
(trg)="29.2"> Een decennium later staat dit cijfer op 4.000 .
(src)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(trg)="30"> Dat is een daling met twee derde .
(src)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(trg)="31"> Deze daling zou nog meer afgetekend zijn als we de genocide in Rwanda in 1994 in rekening brachten .
(src)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(trg)="32"> Toen werden 800.000 burgers afgeslacht in een slechts een paar maanden tijd .
(src)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(trg)="33"> Zeker een prestatie die nooit meer zou mogen worden overtroffen .
(src)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(trg)="34"> Ook belangrijk is het op te merken dat deze cijfers slechts een deel van het verhaal te vertellen .
(src)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(trg)="35"> Ze houden geen rekening met mensen die zijn overleden als gevolg van burgeroorlogen , door honger of ziekte bijvoorbeeld .
(src)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(trg)="36"> En ze doen ook geen recht aan het lijden van burgers in het algemeen .
(src)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(trg)="37"> Martelingen , verkrachtingen en etnische zuiveringen zijn zeer effectief geworden als vaak niet-dodelijke wapens in een burgeroorlog .
(src)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(trg)="38"> Anders gezegd , voor de burgers die de gevolgen ondervinden van etnische conflicten en burgeroorlog , bestaat er geen goede oorlog en is er geen slechte vrede .
(src)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(trg)="39.1"> Hoewel elke vermoorde , verminkte , verkrachte , gemartelde burger er een teveel is , is het een feit dat het aantal burgerslachtoffers vandaag duidelijk lager is dan het een decennium geleden was .
(trg)="39.2"> Dat is goed nieuws .
(src)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(src)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(trg)="40"> We hebben vandaag minder conflicten met minder slachtoffers .
(src)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(trg)="41"> En de grote vraag is natuurlijk hoe dat komt .
(src)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(trg)="42"> In sommige gevallen , is er een militaire overwinning door een van de partijen .
(src)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(trg)="43"> Dit is ook een oplossing maar zelden is het er een zonder menselijke kosten of humanitaire gevolgen .
(src)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(trg)="44.1"> De nederlaag van de Tamil Tijgers in Sri Lanka is misschien wel het meest recente voorbeeld daarvan .
(trg)="44.2"> We hebben vergelijkbare zogenaamde militaire oplossingen gezien in de Balkan , in de zuidelijke Kaukasus en in het grootste deel van Afrika .
(src)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(trg)="45"> Soms zijn ze vergezeld van onderhandelde overeenkomsten , of op zijn minst een staakt-het-vuren , en worden vredeshandhavers ingezet .
(src)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(trg)="46"> Maar bijna nooit zijn ze een doorslaand succes - in Bosnië en Herzegovina misschien meer nog dan in Georgië .
(src)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(trg)="47"> Maar voor veel delen van Afrika verwoordde een collega het ooit op deze manier : " Het staakt-het-vuren op dinsdagavond werd net op tijd bereikt om op woensdagochtend de genocide te laten beginnen . "
(src)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(trg)="48"> Maar laten we eens kijken naar het goede nieuws .
(src)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(trg)="49"> Als er geen oplossing behaald wordt op het slagveld , kunnen drie factoren instaan voor de preventie van etnische conflicten en burgeroorlog , of voor een duurzame vrede naderhand : leiderschap , diplomatie en institutionele vormgeving .
(src)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(trg)="50"> Neem het voorbeeld van Noord-Ierland .
(src)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(trg)="51"> Ondanks eeuwen van vijandschap , decennia van geweld en duizenden dodelijke slachtoffers , werd in 1998 een historische overeenkomst gesloten .
(src)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(trg)="52"> De oorspronkelijke versie werd vakkundig onderhandeld door senator George Mitchell .
(src)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(trg)="53"> Cruciaal voor het succes op lange termijn van het vredesproces in Noord-Ierland , waren de duidelijke voorwaarden die hij oplegde aan de deelname en de onderhandelingen .
(src)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(trg)="54"> Het centrale punt was een verbintenis tot uitsluitend vreedzame middelen .
(src)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(trg)="55"> Latere herzieningen van de overeenkomst werden gefaciliteerd door de Britse en Ierse regeringen , die nooit wankelden in hun vastberadenheid om vrede en stabiliteit te brengen in Noord-Ierland .
(src)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(trg)="56"> De basisinstellingen die werden ingevoerd in 1998 en hun aanpassingen in 2006 en 2008 waren echt innovatief en zorgden ervoor dat aan de basiseisen van alle strijdende partijen werd tegemoetgekomen .
(src)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(trg)="57"> De overeenkomst combineert een machtsdelingsregeling in Noord-Ierland met grensoverschrijdende instellingen die Belfast en Dublin met elkaar verbinden en dus de zogenaamde Ierse dimensie van het conflict erkennen .
(src)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(trg)="58"> Zeer betekenisvol is ook de duidelijke focus op zowel de rechten van het individu als op de rechten van gemeenschappen .
(src)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(trg)="59"> De bepalingen in de overeenkomst zijn misschien complex , maar dat is het onderliggende conflict ook .
(src)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(trg)="60"> Misschien is het allerbelangrijkste wel dat de lokale leiders herhaaldelijk de uitdaging van het compromis aangingen , niet altijd snel en niet altijd even enthousiast , maar aan het einde slaagden ze erin .
(src)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(trg)="61"> Wie had zich ooit kunnen voorstellen dat Ian Paisley en Martin McGuinness gezamenlijk Noord-Ierland zouden besturen als premier en vice-premier ?
(src)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(trg)="62"> Is Noord-Ierland een uniek voorbeeld , of is dit soort verklaring alleen te veralgemenen in democratische en ontwikkelde landen ?
(src)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(trg)="63"> In geen geval .
(src)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(trg)="64"> Het einde van de langdurige burgeroorlog in Liberia in 2003 illustreert het belang van leiderschap , diplomatie en institutionele vormgeving evenzeer als de succesvolle preventie van een volledige burgeroorlog in Macedonië in 2001 , of het succesvol beëindigen van het conflict in Atjeh in Indonesië in 2005 .
(src)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(trg)="65.1"> In alle drie gevallen waren lokale leiders bereid en in staat om tot vrede te komen .
(trg)="65.2"> De internationale gemeenschap stond klaar om hen te helpen bij het onderhandelen en implementeren van een overeenkomst .
(trg)="65.3"> De instellingen hebben zich gehouden aan de belofte die ze die dag waren overeengekomen .
(src)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(trg)="66"> Leiderschap , diplomatie en institutionele vormgeving bestuderen helpt ook te verklaren waarom geen vrede werd bereikt , of geen blijvende vrede .
(src)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(trg)="67"> De hoop die was gevestigd op de Oslo-akkoorden leidde niet tot een einde van het Israëlisch / Palestijns conflict .
(src)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(trg)="68"> Niet alle problemen die moesten worden opgelost , werden daadwerkelijk opgenomen in de afspraken .
(src)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(trg)="69"> Integendeel , lokale leiders begonnen ze later te herzien .
(src)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(trg)="70"> Maar in plaats van deze gelegenheid aan te grijpen , verloren de lokale en internationale leiders hun belangstelling en werden ze afgeleid door de tweede Intifada , de gebeurtenissen van 9 / 11 en de oorlogen in Afghanistan en Irak .
(src)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(trg)="71"> Het alomvattende vredesakkoord voor Soedan , ondertekend in 2005 , bleek minder alomvattend te zijn dan gepland , en de bepalingen ervan kunnen de kiemen van een volledige terugkeer naar oorlog tussen noord en zuid in zich dragen .
(src)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(trg)="72"> Wijzigingen en tekortkomingen in leiderschap , internationale diplomatie die ' meer af dan aan ' is en institutionele tekortkomingen nemen dit allemaal in bijna gelijke mate voor hun rekening .
(src)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(trg)="73"> Onopgeloste grensdisputen , geruzie over olie-inkomsten , het voortdurende conflict in Darfur , het escalerende tribale geweld in het zuiden en de zwakke staatstructuur in heel Soedan vervolledigen een zeer deprimerend beeld van de stand van zaken in het grootste land van Afrika .
(src)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(trg)="74"> Een laatste voorbeeld : Kosovo .
(src)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(trg)="75"> Het feit dat er geen onderhandelde oplossing kwam voor Kosovo en het geweld , de spanningen en de facto opdeling die er het gevolg van zijn , hebben hun oorzaken in veel verschillende factoren .
(src)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(trg)="76"> Drie daarvan staan centraal .
(src)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(trg)="77"> Ten eerste , de onverzettelijkheid van de plaatselijke leiders die geen genoegen namen met minder dan hun maximale eisen .
(src)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(trg)="78"> Ten tweede , de internationale diplomatieke inspanningen die vanaf het begin gehinderd werden door de westerse steun aan de onafhankelijkheid van Kosovo .
(src)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(trg)="79"> En ten derde , een gebrek aan fantasie als het ging over het creëren van instellingen die de noden van zowel Serviërs als Albanezen zouden hebben aangepakt .
(src)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(trg)="80.1"> Maar toch hebben we hier weer wat goed nieuws .
(trg)="80.2"> Er is sprake van een hoog niveau van goed toegeruste internationale aanwezigheid in Kosovo en in de Balkan in het algemeen .
(trg)="80.3"> Ook hebben de lokale leiders aan beide zijden een relatieve terughoudendheid getoond .
(trg)="80.4"> Dat verklaart waarom de dingen in de afgelopen twee jaar sinds 2008 niet nog erger zijn geweest .
(src)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(trg)="81"> Dus zelfs in situaties waar de resultaten minder dan optimaal zijn , hebben lokale leiders en internationale leiders een keuze , en kunnen ze een positief verschil maken .
(src)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(trg)="82"> Een koude oorlog is niet zo goed als een koude vrede , maar een koude vrede is nog altijd beter dan een hete oorlog .
(src)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(trg)="83"> Goed nieuws gaat ook over het leren van de juiste lessen .
(src)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(trg)="84"> Wat onderscheidt het Israëlisch / Palestijns conflict van dat in Noord-Ierland of de burgeroorlog in Soedan van die in Liberia ?
(src)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(src)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(trg)="85"> Zowel de successen als de mislukkingen leren ons een aantal dingen van cruciaal belang waar we aan moeten denken als we willen dat het goede nieuws blijft aanhouden .
(src)="86"> Біріншіден , басшылық .
(trg)="86"> Ten eerste , leiderschap .
(src)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(trg)="87.1"> Etnische conflicten en burgeroorlogen zijn geen natuurlijke , maar door de mens veroorzaakte rampen .
(trg)="87.2"> Het voorkomen en het oplossen ervan gebeurt evenmin vanzelf .
(src)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(trg)="88"> Leiderschap moet capabel , vastberaden en vooruitziend zijn in zijn inzet voor vrede .
(src)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(trg)="89"> Leiders moeten met elkaar en met hun volgelingen contact houden , en hen meenemen op een vaak moeizame reis naar een vreedzame toekomst .
(src)="90"> Екінші – дипломатия .
(trg)="90"> Ten tweede , diplomatie .
(src)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(trg)="91"> Diplomatie moet over voldoende middelen beschikken , volharden , en de juiste mix van prikkels en druk op leiders en volgelingen toepassen .
(src)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(src)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(trg)="92"> Het moet hen helpen een billijk compromis te bereiken , en het moet ervoor zorgen dat een brede coalitie van lokale , regionale en internationale supporters hen helpen bij de uitvoering van hun overeenkomst .
(src)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(trg)="93"> Ten derde , de institutionele vormgeving .
(src)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(trg)="94"> Institutionele vormgeving vereist een scherpe aandacht voor problemen , innovatief denken en een flexibele en goed gefinancierde uitvoering .
(src)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(trg)="95"> Strijdende partijen moeten kunnen afstappen van hun maximale eisen en streven naar een compromis dat elkaars behoeften erkent .
(src)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(trg)="96"> Ze moeten nadenken over de inhoud van hun overeenkomst veel meer dan over de etiketten die ze er op willen plakken .
(src)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(trg)="97"> Strijdende partijen moeten ook worden voorbereid om terug te keren naar de onderhandelingstafel indien de uitvoering van de overeenkomst stokt .
(src)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(trg)="98"> Voor mij persoonlijk is de meest kritische les van dit allemaal : lokale inzet voor vrede is heel belangrijk , maar het is vaak niet genoeg om geweld te voorkomen of te beëindigen .
(src)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(trg)="99"> Zelfs de sterkste diplomatie en institutionele vormgeving kunnen niet op tegen lokale mislukkingen en hun gevolgen .
(src)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .
(trg)="100"> Daarom moeten we investeren in de opleiding van leiders , leiders die de vaardigheden , visie en vastberadenheid hebben om vrede te sluiten .