# ig/ted2020-2739.xml.gz
# nl/ted2020-2739.xml.gz
(src)="1"> Afo gara-aga ...
(trg)="1"> Vorig jaar ...
(src)="2"> dirim ka oku .
(trg)="2"> was een hel .
(src)="3"> ( Ichi ochi ) O bukwa oge mbu , m riri osikapa " joloofu " ndi Naijiria .
(trg)="3"> ( Gelach ) Ik at voor de eerste keer Nigeriaanse ‘ jollof ’ .
(src)="4"> ( Ichi ochi ) N ' eziokwu , ihe m gabigara buru ibu .
(trg)="4"> ( Gelach ) Maar eigenlijk , serieus nu , lag ik helemaal overhoop .
(src)="5"> N ' etiti nnukwu nsogbu m , A gabigakwala m nnukwu egwu .
(trg)="5"> Onder de druk van enorme stress kreeg ik een angstaanval .
(src)="6"> Ufodu Ubochi , E nweghim ike iru aru oru .
(trg)="6"> Soms kon ik niet werken .
(src)="7"> Ubochi ndi ozo , m choo kam noro n 'akwa m , bee akwa .
(trg)="7"> Op andere dagen wilde ik alleen maar in mijn bed liggen huilen .
(src)="8"> Dokinta juru nam a ga-acho ihu okacha ibe na-ahu maka isi izu oke , maka nsogbu na nchegbum .
(trg)="8"> Mijn arts vroeg of ik met iemand uit de geestelijke gezondheidszorg wilde spreken over mijn stress en angst .
(src)="9"> Isi izu oke ?
(trg)="9"> Geestelijke gezondheid ?
(src)="10"> Oriri m onu , e fekwara m isi n 'iwe .
(trg)="10"> Ik sprong op en schudde hevig mijn hoofd in protest .
(src)="11"> Ihere onwe juru m ahu .
(trg)="11"> Ik kreeg een diep gevoel van schaamte .
(src)="12"> O dikwa m k 'ajuru m aju .
(trg)="12"> Wat zouden mensen wel niet denken ?
(src)="13"> E nwerem ezinulo huru m n 'anya nke ukwu na ndi enyi m tukwasara obi , na agbanyeghi ya , ekweghi m agwa onye obula , gbasara ihe mgbu m .
(trg)="13"> Ik heb een liefdevolle , ondersteunende familie en ongelooflijk trouwe vrienden , maar ik dacht er nog niet eens aan om met iemand te spreken over mijn gevoel van pijn .
(src)="14"> O dikwam k 'onweghi ihe m puru ime n 'ihi omenala anyi n 'Africa , gbasara obi isi ike nwoke kwesiri inwe .
(trg)="14"> Ik voelde me verstikt door de strakke architectuur van onze Afrikaanse mannelijkheid .
(src)="15"> " Ndi nmadu na enwe nsogbu , Sangu .
(trg)="15"> " Mensen hebben reële problemen , Sangu .
(src)="16"> Nagide onwe gi "
(trg)="16"> Zet je eroverheen ! "
(src)="17"> Oge mbu m nuru maka " isi izu oke , " E sim Ghana puta ohuu , banye na Ulo akwukwo e be obibi , a kporo Peddie di na New Jersey .
(trg)="17"> De eerste keer dat ik hoorde over ‘ geestelijke gezondheid ’ , was ik een kostschoolstudent recht van de boot uit Ghana , aan de Peddie School in New Jersey .
(src)="18"> A kam gabigara iru uju nmadu asaa ndi nwuru n ' otu onwa .
(trg)="18"> Ik had net de brute ervaring doorgemaakt om in dezelfde maand zeven geliefden te verliezen .
(src)="19"> Onye n 'eleta ndi ahu n 'adighi , k ' ometuru gbasara ihe m na-agabiga -- Chukwu gozie mkpuruobi ya -- o juru m gbasara isi izu oke m .
(trg)="19"> De school-verpleegkundige , bezorgd over wat ik had doorgemaakt -- God zegene haar ziel -- vroeg naar mijn geestelijke gezondheid .
(src)="20"> m juom onwe si , " ara a na-ayi ya ? "
(trg)="20"> " Is ze wel goed wijs ?
(src)="21"> O makwa n 'abu m dimkpa Africa ?
(trg)="21.1"> " , dacht ik .
(trg)="21.2"> Weet ze dan niet dat ik een Afrikaanse man ben ?
(src)="22"> ( Ochi ) Dika Okonkwo , n 'ime " Things Fall Apart , " Anyi bu umu nwoke Africa anaghi ekwuputa ihe na-akpagbu anyi
(trg)="22"> ( Gelach ) Net zoals Okonkwo in ‘ Things Fall Apart ’ verwerken noch uiten wij , Afrikaanse mannen , onze emoties .
(src)="23"> Anyi na-e gbokwa mkpa anyi n 'onwe anyi
(trg)="23"> Wij rekenen af onze problemen .
(src)="24"> ( Iku aka ) Anyi na-e gbokwa mkpa anyi n 'onwe anyi .
(trg)="24"> ( Applaus ) Wij pakken onze problemen aan .
(src)="25"> A kporo m nwanne m nwoke , ma chikwa ochi megide ndi oyibo -- na kwa oria di iche iche ha na-aya -- nchegbu , na kwa ihe ndi ozo .
(trg)="25"> Ik belde mijn broer en we lachten over die ‘ Oyibo ’ mensen -- witte mensen -- en hun vreemde ziekten : depressie , ADD en die ‘ rare dingen ’ .
(src)="26"> Site n 'ozuzu m nwetara n 'West Africa , O bu onye ara bu isi ruru unyi , gbakwara oto a kpaghari na-agbata anyi n 'obi mgbe o bula ekwuru ' mental . '
(trg)="26"> Door op te groeien in West-Afrika krijg je bij de term ‘ mentaal ’ het beeld van een gek met vuile dreadlocks die halfnaakt op straat loopt .
(src)="27"> Anyi maara onye ara ahu nke oma .
(trg)="27"> We kennen die man allemaal .
(src)="28"> Nne na nna anyi doro anyi aka na nti gbasara ya .
(trg)="28"> Onze ouders waarschuwden ons voor hem .
(src)="29"> " Nne , nne , gini mere o jikwa buru onye ara ? "
(trg)="29"> " Mama , mama , waarom is hij gek ? "
(src)="30"> o bu " ogwu na-aba n 'isi !
(trg)="30"> " Drugs !
(src)="31"> ilegodu y 'anya , ihe mere ya , emee gi . "
(trg)="31"> Als je zelfs maar naar drugs kijkt , eindig je als hem . "
(src)="32"> ( Ochi ) Oria oyi yaa gi , nne gi ga-ebuze gi n 'ulo ogwu k 'agwoo gi .
(trg)="32"> ( Gelach ) Krijg een longontsteking en je moeder sleept je naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis voor medische behandeling .
(src)="33"> Mana kwuo na i naghi eche uche nke oma , Onye amuma obodo ebido ichu gi ajo mmuo ma na-ebogide ya amusi obodu gi .
(trg)="33"> Maar durf te zeggen dat je depressief bent en je lokale pastor komt de demonen uitdrijven en de heksen in je dorp de schuld geven .
(src)="34"> Nzuko World Health Organisation , kwukwara na isi izu oke bu i nwe ike i ji gabiga ihe na esogbu anyi kwa ubochi ; i ji were na-aru olu ga amita mkpuru ; nakwa i nwe ike meere obodo gi ezigbo ihe .
(trg)="34"> Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ben je geestelijk gezond als je kan omgaan met de normale stressfactoren van het leven ; als je productief en renderend kunt werken ; en een bijdrage kunt leveren aan je gemeenschap .
(src)="35"> Isi izu oke gunyere uche izu onu na kwa mmeko mmadu n 'ibe ya .
(trg)="35"> Geestelijke gezondheid behelst ons emotionele , psychologische en sociale welzijn .
(src)="36"> Gburugburu uwa niile , iri asaa na ise ime otu nari onodu isi mgbaka o bula n 'esite n 'obodo otutu ndi bi n 'aya bu ogbenye .
(trg)="36"> Wereldwijd wordt 75 procent van alle gevallen van geestesziekte gevonden in landen met lage inkomens .
(src)="37"> N 'agbanyeghi nkea , otutu ndi ochichi Africa na-aroputa naani otu n 'ime uzo otu nari bojeeti ahu ike obodo ha i ji kwado isi izu oke .
(trg)="37"> Toch geven de meeste Afrikaanse regeringen minder dan één procent van hun begroting voor gezondheidszorg uit aan geestelijke gezondheidszorg .
(src)="38"> Nke kazi njo buzi n 'anyi enweghi otutu ndi oka ibe n 'ahu maka isi izu oke n 'Africa .
(trg)="38"> Erger nog , we hebben een ernstig tekort aan psychiaters in Afrika .
(src)="39"> Na Nigeria , i ji maa atu , o bu nari abuo n 'ime obodo ndi no n 'ime ya ruru nde nari abuo .
(trg)="39"> In Nigeria schat men hun aantal op 200 -- in een land van bijna 200 miljoen .
(src)="40"> N 'Africa niile , iri itoolu n 'ime otu nari nmadu a naghi e nweta ezigbo ogwu ahu ike .
(trg)="40"> In heel Afrika heeft 90 procent van onze bevolking geen toegang tot behandeling .
(src)="41"> N 'ihi nkea , anyi n 'anwu n 'ekwughi okwu , na kwa i kpa oke a na-akpa n 'etiti ndi ahu di na ndi ahu adighi .
(trg)="41"> Dientengevolge lijden we in eenzaamheid , het zwijgen opgelegd door het stigma .
(src)="42"> Agwa anyi na-akpa mgbe o bula ekwutere okwu isi izu oke , bu nke ikpa oke , amaghi ihe , amam ikpe , egwu , na kwa iwe .
(trg)="42"> Wij Afrikanen reageren op geestelijke gezondheid vaak met afstandelijkheid , onwetendheid , schuld , angst en woede .
(src)="43"> Na nchoputa nke Arboleda-Florez , oge o juru si , " kedu ihe n 'ebute isi mgbaka ? "
(trg)="43"> In een studie van Arboleda-Flórez waarin de vraag wordt gesteld : " Wat is de oorzaak van psychische ziekte ?
(src)="44"> iri ato na ano n 'ime otu nari si n 'o bu ogwu n 'aba n 'isi ; iri n 'itoolu si na o bu iwe si na chi nakwa otu chi siri choo ya -- ( ochi ) iri na abuo , si na o bukwa amusu .
(trg)="44"> " , antwoordt 34 procent van de Nigeriaanse respondenten ' drugsgebruik ' , 19 procent zegt ' goddelijke toorn en de wil van God ' -- ( Gelach ) 12 procent zegt ' hekserij en spirituele bezetenheid ' .
(src)="45"> Mana ufodu kwuputezikwara ihe ndi ozo nwere ike i bute ya , dika site n 'obara nne na nna , inwe ma o bu enweghi ego , agha , esemokwu ma o bu onwu onye nmadu huru n 'anya .
(trg)="45"> Maar weinigen noemden andere bekende oorzaken van psychische aandoeningen als genetica , sociaal-economische status , oorlog , conflict of het verlies van een geliefde .
(src)="46"> I kpa oke a na-akpaso ndi isi mgbaka n 'eme ka ha dika ndi achupuru achupu nakwa ndi a juru aju .
(trg)="46"> De stigmatisering tegen geestesziekten resulteert vaak in het uitsluiten en demoniseren van patiënten .
(src)="47"> Onye n 'edeta okwa ; Robin Hammond detukwara ufodu ikpa okea ...
(trg)="47"> Fotograaf Robin Hammond documenteerde sommige van deze misstanden ...
(src)="48"> Na Uganda , Na Somalia , Nakwa ebea bu Nigeria .
(trg)="48"> in Oeganda , in Somalië , en hier in Nigeria .
(src)="49"> Na nghota nke m , Ikpa oke si na mkpebi obi nke nmadu .
(trg)="49"> Voor mij is het stigma persoonlijk .
(src)="50"> N 'afo 2009 , A nataram ozi site n 'igwe eji ekwu okwu , n 'otu abali .
(trg)="50"> In 2009 kreeg ik midden in de nacht een uitzinnig telefoontje .
(src)="51"> Enyim kasi hunanya n 'uwa niile -- ezigbo nwoke mara nma , ma marakwa akwukwo nke ukwu -- nwere oria ' schizophrenia ' site na nchoputa ulo ogwu .
(trg)="51"> Mijn beste vriend in de wereld -- een briljante , filosofische , charmante , hippe jonge man -- was gediagnosticeerd met schizofrenie .
(src)="52"> Ndi enyi soro anyi were too , gbanwere ma kpawa oke .
(trg)="52"> Ik ben getuige geweest hoe sommige vrienden waarmee we opgroeiden , afstand namen .
(src)="53"> a nukwaram ochi azu .
(trg)="53"> Ik hoorde het gegrinnik .
(src)="54"> A nukwara m ntamu .
(trg)="54"> Ik hoorde het gefluister .
(src)="55"> " I nuru n 'isi agbakaala ya ? "
(trg)="55"> " Heb je gehoord dat hij gek is geworden ? "
(src)="56"> " O yi bago ara ! "
(trg)="56"> " Hij begon door te draaien ! "
(src)="57"> Okwu mkpari na nneda anya gbasara onodu ya -- okwu enweghi ike ikwu gbasara onye n 'aria cancer ma o bu oria anwunta .
(trg)="57"> Afkeurend , vernederend commentaar over zijn toestand -- woorden die we nooit zouden zeggen over iemand met kanker of iemand met malaria .
(src)="58"> ufodu oge , e kwute okwu oria isi mgbaka , amaghi ihe anyi n 'ekpuchi obi ime ebere anyi .
(trg)="58"> Op een of andere manier , als het gaat om psychische aandoeningen neemt onze onwetendheid alle empathie weg .
(src)="59"> A nonyerem ya oge obodo ya gbaketara ya azu , n 'ihi na ihunanya anyi sikwara ike .
(trg)="59"> Ik stond aan zijn zijde als zijn gemeenschap hem isoleerde , maar onze genegenheid wankelde nooit .
(src)="60"> N 'ezie , e bidoro m nwebe nmasi gbasara isi izu oke .
(trg)="60"> Geleidelijk aan begon ik gepassioneerd te raken over geestelijke gezondheid .
(src)="61"> Site n 'onodu enyi m , e sokwam were kee ogbako ndi nwere nmasi gbasara isi izu oke n 'ulo akwukwo koleeji anyi .
(trg)="61"> Geïnspireerd door zijn benarde situatie , begon ik met een speciale-interessegroep over geestelijke gezondheid van alumni op mijn school .
(src)="62"> Dika onye mgbazi na Mahadum m kuziri ka m gusiri akwukwo , E nyekwara m umu akwukwo Mahadum aka na nsogbu gbasara isi izu oke ha .
(trg)="62"> Tijdens mijn ambtsperiode als ingezeten leraar aan de universiteit , heb ik veel studenten met hun problemen in geestelijke gezondheid gesteund .
(src)="63"> A huru m k 'umu akwukwo Africa si adoli mana ha adighi ekwe agwa onye o bula .
(trg)="63"> Ik zag Afrikaanse studenten in problemen en niet in staat om met iemand te spreken .
(src)="64"> N 'agbanyeghi ihem maara gbasara isu izu oke na akuko ihe di ozo n 'agabiga , Mu onwem , na-agabigazikwa nke m , mana o nweghi onye m nwere ike i gwa , n 'ihi n 'egwu na-atuzikwa m , Otu a k 'egwu anyi i bu onye ara siri di omimi .
(trg)="64"> Zelfs met deze kennis en hun verhalen kennende had ik op mijn beurt moeite en kon ik met niemand spreken over mijn eigen angsten , zo diep zit onze angst om voor gek te worden versleten .
(src)="65"> Anyi niile -- o kachasi ndi Africa -- kwesiri i ghota na ihe anyi na-agabiga a dighi e gosi adighi ike anyi , nke mkpagwu n 'eyi anyi egwu ji e mebi ume anyi .
(trg)="65"> Ieder van ons -- maar wij Afrikanen vooral -- moet beseffen dat onze geestelijke strijd geen afbreuk doet aan onze mannelijkheid , noch tasten onze trauma ’ s onze kracht aan .
(src)="66"> O kwesiri k 'anyi ghota n 'isi izu oke dikwa mkpa dika ahu izu oke .
(trg)="66"> We moeten gaan inzien dat geestelijke gezondheid net zo belangrijk is als fysieke gezondheid .
(src)="67"> O di mkpa n 'anyi kwusiri ita ahuhu ma daa ogbi k 'aturu a na-akpuchasi aji .
(trg)="67"> We moeten stoppen met lijden in stilte .
(src)="68"> Anyi ga-akwusi i neghara ndi oria na kwa oria ha n 'aya .
(trg)="68"> We moeten stoppen met de ziekte te stigmatiseren en de lijders te traumatiseren .
(src)="69"> Gwa ndi enyi gi .
(trg)="69"> Praat met je vrienden .
(src)="70"> Gwa ndi i huru n 'anya .
(trg)="70"> Praat met je dierbaren .
(src)="71"> Gwa ndi okacha ibe na-elekota , ndi oria
(trg)="71"> Praat met professionals in de gezondheidszorg .
(src)="72"> o buru na ahu esighi gi ike
(trg)="72"> Durf kwetsbaar te zijn
(src)="73"> gosiputa ya na-enwegi egwu o bula. o bughi naani onwe gi kwu .
(trg)="73"> met het vertrouwen dat je niet alleen bent .
(src)="74"> Kwupute ihe i na-agabiga .
(trg)="74"> Spreek als je met iets worstelt .
(src)="75"> Ikwu eziokwu gbasara otu ahu si e me anyi , a naghi e gosi a dighi ike anyi ; o bu akara na-anyi bu nmadu .
(trg)="75"> Eerlijk zijn over hoe we ons voelen , maakt ons niet zwak ; het maakt ons menselijk .
(src)="76"> O ge erugo i ji kwusi i kpa oke gbasara ndi isi mgbaka .
(trg)="76"> Het is tijd om een einde te maken aan het stigma van een psychische aandoening .
(src)="77"> Ya bu , oge ozo i nuru maka " mental , " e chela naani maka onye ara .
(trg)="77"> Als je nog eens iets hoort over ‘ mentaal ’ , denk dan niet gelijk aan ‘ gek ’ .
(src)="78"> Chee maka m .
(trg)="78"> Denk aan mij .
(src)="79"> ( Iku aka ) Daalu nu .
(trg)="79"> ( Applaus ) Dankjewel .
(src)="80"> ( Iku aka )
(trg)="80"> ( Applaus )
# ig/ted2020-814.xml.gz
# nl/ted2020-814.xml.gz
(src)="1"> Ndi ohaneze , na TED anyi na ekwu maka ichi na otu ibido ihe
(trg)="1"> Zo , dames en heren , bij TED spreken we veel over leiderschap en hoe een beweging te beginnen .
(src)="2"> Ka anyi lee anya otu ihe na aga , site na mbido ruo na ngwucha , na ikeji ato ma mutakwa ihe ona akuzi
(trg)="2"> Laten we dus een beweging zien ontstaan en eindigen , in minder dan drie minuten en er een paar lessen uit halen .
(src)="3"> Nke mbu , okwa unu ma na onye na edu kwesiri igbasike ime ihe ndi ozo ga eji chia ya ochi .
(trg)="3"> Om te beginnen heeft een leider het lef nodig om op te vallen en raar gevonden te worden .
(src)="4"> mana ihe o na eme di mfe iso
(trg)="4"> Maar wat hij doet is zo makkelijk te volgen .
(src)="5"> Ebe a onye mbu na eso ya nwere oru di ezigbo mkpa oga egosi nmadu nile otu ha ga esi eso
(trg)="5.1"> Dus hier is zijn eerste volgeling , met een doorslaggevende rol .
(trg)="5.2"> Hij laat iedereen zien hoe te volgen .
(src)="6"> Ugbu a , lee ka onye na edu ga esi gbako ya ka ha bu nwanna
(trg)="6"> Nu , merk op dat de leider hem omarmt als een gelijke .
(src)="7"> Ugbu a , obughikwa maka onye na edu obu maka ha abuo ,
(trg)="7"> Dus nu gaat het niet meer om de leider ; het gaat om hun , meervoud .
(src)="8"> Ugbu a , o na akpo ndi enyi ya .
(trg)="8"> Nu roept hij naar zijn vrienden .
(src)="9"> Ugbu a , unu ga ahu na onye na eso na mbu buzi ezigbo onye isi na onwe ya
(trg)="9"> Nu , kun je opmerken dat de eerste volgeling eigenlijk een onderschatte vorm van leidschap vertoond .
(src)="10"> ona bu inwe obi ikwu cha puta otu anwu
(trg)="10"> Er is moed voor nodig om zo op te vallen .
(src)="11"> onye izizi na eso bu onye gbanwe onye noru onwe ya to onye ndu
(trg)="11"> De eerste volgeling maakt van de eenzame zot een leider .
(src)="12"> ( imu amu ) ( iku aka ) onye nke ibou na eso abia
(trg)="12"> ( gelach ) ( applaus ) En hier komt een tweede volgeling .
(src)="13"> kita oburuzi ofu onye or nmadu abou , nmadu ato bu igwe , igwe bu news
(trg)="13"> Nu is er niet één zot , geen twee zotten , drie man is een groep en een groep is nieuws .
(src)="14"> so iga na iru ga bu na iro
(trg)="14"> Een beweging moet dus openbaar zijn .
(src)="15"> odi nkpa , not just igosi onye na edu , mana igosi ndi na eso maka na ndi ofu na eso na eso ndi na eso , not onye na edu
(trg)="15"> Het is belangrijk niet alleen de leider , maar ook de volgelingen te laten zien omdat je ziet dat nieuwe volgelingen de volgelingen nadoen , niet de leider .
(src)="16"> kita , odi nmadu nabu na abia and ozugbo nmadu ito more
(trg)="16"> Nu , hier komen twee mensen meer en meteen daarna , drie extra mensen .
(src)="17.1"> kita anyi weh momentum .
(src)="17.2"> Oge anu wa ka anyi akwuru
(trg)="17.1"> Nu zit er vaart achter .
(trg)="17.2"> Dit is het omslagpunt .
(src)="18"> kita ka anyi ga agawu ibido
(trg)="18"> Nu hebben we een beweging .
(src)="19"> so , nee ka ndi nmadu na join odi less risky
(trg)="19"> Dus , merk op dat wanneer er meer mensen bijkomen het minder gewaagd wordt .
(src)="20"> ndi kno ani na fence , kita nwe reason not to
(trg)="20"> Degenen die al mee wilden doen , hebben nu dus geen reden meer dat niet te doen .