# hy/ted2020-10.xml.gz
# sq/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> ՁԻԱՀի և թռչնագրիպի հետ կապված բոլոր տրամաբանական մտահոգությունների մասին մենք դեռ կլսենք հիանալի բժիշկ Հիանալիից : Ես ուզում եմ այլ հիվանդությույունների մասին խոսել. օրինակ ' սրտանոթային հիվանդության , շաքարախտի , հիպերտոնիայի : Այս բորոլրը կանխարգելելի են , մարդկանց առնվազն 95 տոկոսը կարող է բուժվել , եթե փոխի իր սննդակարգը և ապրելակերպը :
(trg)="1"> Me gjithë legjitimitetinë dhe obligimet tona rreth HIVI-it dhe gripit avian -- dhe ne do te dëgjojmë rreth kësaj forme briliante Dr. Brilant latter sotë -- Deshirojë të flas për pandemic-at tjera të cilat janë semundje kardiovaskulare , diabetike , hipertensioni -- të gjitha të cilat janë te mundshme te shërohen për te paktën 95 perqindë e njerëzve vetem duke ndrruar dijeten dhe stilin e jetës .
(src)="2"> Եվ պատահում է այն , որ հիվանության գլոբաիզացիա է տեղի ունենում. մարդիք սկսում են ուտել այնպես , ինչպես մենք ենք ուտում , ապրել ' ինչպես մենք ենք ապրում և մահանալ ' ինչպես մենք ենք մահանում : Իսկ մեկ սերունդը , ինչպես օրինակ ' Ասիայինը , որը ժամանակին սրտային հիվանդության , գիրության և շաքարախտի ամենացածր տոկոսն ուներ , հիմա իր ամենաբարձր տոկոսն ունեցողներից մեկն է : Եվ Աֆրիկայի շատ քաղաքներում սրտանոթային հիվանդությունից մահացողների քանակը հասնում է ՄԻԱՎ-ից և ՁԻԱՀ-ից մահացողների քանակին :
(trg)="2.1"> Qfar ndodh nëse është ndonjë globalizim i i sëmundjeve të cilat njerezit janë duke filluar te hanë sikurse në , dhe jetojnë sikurse ne , dhe te vdesin sikruse ne .
(trg)="2.2"> Dhe në nje gjenerat , për shembullë , Azia ka kaluar duke qen njëra me shkallën më te ulët të semundjes se zemres dhe dijabetit tek njëra me te shkallen me te lart .
(trg)="2.3"> Dhe ne Afrik , semundjet kardiovaskulare jane te barabarte me vdekjet e AIDS-it ne shumicën e shteteve .
(src)="3.1"> Այնպես որ , հեռանկարը շատ կրիտիկական է .
(src)="3.2"> Մենք պետք է զգալի փոփոխություն ստեղծենք , որը մեղմ ասած կփրկի միլիոնավոր մարդկանց կյանքը , և պետք է փորձարկենք կանխարգելիչ դեղամիջոցներ համաշխարհային մաշտաբով :
(trg)="3"> Pra është nje dritare e re e mundësive qe ne kemi per te berë nje ndryshim të rendësishum i cili mundet te ket efekt në jeten e miljona njerëzve , dhe praktikisht të parandalojë medicini ne madhësi globale .
(src)="4"> Սրտի և արյունատար անոթների հիվանդությունը ոչ միայն մեր մոտ , բայց ամբողջ աշխարհով մեկ շարունակում է ավելի շատ մարդկանց կյանք խլել , քան բոլոր հիվանդությունները միասին վերցրած , մինչդեռ այն ոչ միայն կանխարգելելի է ,
(trg)="4"> Sëmundjet e damarve te gjakut dhe zemres akoma mbysinë shumë njerëz -- jo vetem në këtë shtet , mirpo gjithashtu edhe më gjerë -- sesa te gjitha të marruar së bashku , dhe akoma eshte kompletisht e ndalueshme pothuajse për të gjithë .
(src)="5"> այլ իրականում ' բուժելի : Եվ վերջին գրեթե 29-ը տարիների ընթացքում կարողացանք ցույց տալ , որ պարզապես փոխելով սննդակարգը և ապրելակերպը , կիրառելով ամենաբարձրագույն տեխնոլոգիական , թանկարժեք , արվեստի միջոցներ , ապացուցեցին այն , թէ որքան զորեղ կարող են լինել պարզ , ցածր տեխնոլոգիական և մատչելի միջամտությունները , ինչպես օրինակ քանակական արտեոգրաֆիան , մի տարի առաջ և մի տարի հետո , ինչպես նաև պոզիտիոն էմիսիոնային տոմոգրաֆիայի սրտի սկանավորում :
(trg)="5.1"> Nuk eshte veten e ndalueshme ; faktikisht e kthyeshme .
(trg)="5.2"> Dhe për me shumë se 29 vite ne kemi arritur te shfaqim se thjesht duke ndryshuar dieten dhe stilin e jetes , duke përdorur teknologjin e lartë , te shtrenjete , artin e shtetit kemi arritur ta matim se sa të fuqishme jane keto thjesht shum të teknologjis së ulët dhe te lira intervenimet mund te jenë -- kuantitative artigrafike , përpara dhe pas nje viti , dhe kardiake skaneve PET .
(src)="6"> Մի քանի ամիս առաջ մենք ցույց տվեցինք և տպագրեցինք մեր առաջին հետազոտությունը , որը ցույց է տալիս , որ դուք կարող եք իրականում կանգնեցնել կամ հետադարձել շականակագեղձի քաղցկեղը , եթե փոոփխություն մտցնեք սննդակարգի և ապրելկերպի մեջ , որի արդյունքում 70 տոկոսով շականակագեղձի քաղցկեղի աճը պակասել է կամ ընհամենը համեմատ իննը տոկոսով վերահսկողության խմբում կասեցնում է ուռուցքի աճը :
(trg)="6"> Ne shfaqem disa muaj me pare -- ne publikuam studimi i pare shfaqë ju faktikisht mundeni te ndalni apo ta ktheni progresin e kancerit te prostates duke ndryshuar dieten dhe stilin e jeteses , dhe 70 përqind regresionin ne rritjen e tumorit , apo trashigimit te rritjes se tumorit , krahasuar me vetem 9 perqind ne grupin e kontrollit
(src)="7"> Եվ այստեղ ըստ Մագնիսական Ռեզոնանսային տոմոգրաֆիայի տվյալների կարմիրով երևում է շականակագեղձի քաղցկեղի գործողությունը … դուք կարող եք տեսնել , թէ ինչպես է այն անհետանում մի տարվա մեջ :
(trg)="7"> Dhe ne MRI dhe MR spektroskopi ketu , aktiviteti i tumorit te prostates eshte shfaqur me te kuqe - ju mundni ta shihni se shkatrruari pas nje viti .
(src)="8"> Հիմա մենք գերության համաճարակով ենք տառապում , դրանց թվի մեջ է մտնում չափահասների երկու երրորդը և երեխաների 15 տոկոսը : Ինձ , իրականում , անհանգստացնում է այն , որ շաքարախտը 70 տոկոսով աճել է վերջին 10 տարվա ընթացքում և սա հնարավոր է , որ լինի առաջին սերունդը որտեղ մեր երեխաների կյանքը ավելի կարճ կլինի , քան մերը : Դա շատ ցավալի է բայց կանխարգելի :
(trg)="8.1"> Tani është nje epidemi dhjamosje : dy-të-tretat e adoleshentve dhe 15 përqind e fëmijeve .
(trg)="8.2"> Qfar me të vertetë më shqetëson mua është që diabetiket kan një rritje prej 70 përqind ne thjet vitet e fundit , dhe kjo mund të jet gjenerata e parë në të cilen fëmijet tan jetojnë një jetë të shkurtër sasa që ne e bejmë .
(trg)="8.3"> Kjo është një munges dhe është e mundur të ndalet .
(src)="9.1"> Այն , ինչ դուք հիմա տեսնում էք ընտրության ցուցանիշներ չեն , սրանք գեր մարդկանց թիվն է , որը սկում է ' 85 , ' 86 , ' 87 սրանք ըստ CDC վեբ կայքի տվյալների են ..
(src)="9.2"> ' 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 .. իսկ հիմա դուք նոր դաս եք տեսնում ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 , , եվ գնալով վիճակը վատանում է : Թվերի հարցում մենք շատ շռայլ ենք ( ծիծաղ ) Իսկ հիմա ինչ կարող ենք արդյոք սրա հետ անել : Դե գիտեք , միակ դիետան , որ օգնում էր շրջանցել սրտային հիվանդությունը և քաղցկեղը , ասիական դիետան էր :
(trg)="9.1"> Tani këto nuk janë favore elektorale , këta janë njerëz -- numri i njerëzve të cilet janë të dhjamuar me shtete , duke filluar ne vitet 85 ' , 86 ' , 87 ' -- keto janë nga CDC website -- 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 -- ju merr një kategori të re -- ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 -- është edhe më keq , Ne jemi nje lloje devolvimi .
(trg)="9.2"> ( Qeshen ) Tani qfar mund ne të bejmë rreth kësaj ?
(trg)="9.3"> Mirë , ju e dini , dijeta të cilën ne e kemi zbuluar e cila mundet ta kthej zemren ka ndalojë sëmundjen e zemres në një dijet Aziatike .
(src)="10"> Բայց ասիացիները սկսել են մեզ պես ուտել , այդ պատճառով էլ սկսել են մեր պես հիվանդանալ :
(trg)="10"> mirpo njerëzit në Azi kanë filluar të hanë sikurse ne dhe kjo është pse ata kanë filluar të sëmuren sikruse ne .
(src)="11"> Այսպիսով ես շատ մեծ սննդային ընկերությունների հետ եմ աշխատել : Նրանք զվարճալի են , քարոզում են գայթակղիչ , մոդայիկ և հարմարավետ , առողջ սնունդ : Ես , McDonald-ի , PepsiCo-ի , ConAgra-ի , Safeway-ի և շուտով Del Monte-ի խորհրդատվական վահանակների ղեկավարն եմ , այդ պատճառով էլ գիտեմ ,
(trg)="11.1"> Pra kam qen duke punuar me shumë kompani të mdha ushqimesh .
(trg)="11.2"> Ato mund ta bëjnë seksi dhe nderlidhin ushqimin convencional për një ushqim të shendetshëm , sikurse -- I sygjeroj bordit këshillues të McDonald , dhe PepsiCo , dhe ConAgra , dhe Safeway , dhe kështu Del Monte , dhe ato janë duke e zbuluar së është një biznes i mirë .
(src)="12"> որ այս ընկերությունների պաշտոնյանները սա շատ լավ բիզնես են համարում : Նրանք պատրաստվում են ասիական աղցաններ սարքել : Pepsi – ն իր եկամուտների աճի երկու երրորդը եկել է իրնեց այսպես ասած “ լավ ” սննդից :
(trg)="12.1"> Sallata të cilen e shihni në McDonald vjen nga puna në të cilen -- ata do të ken nga një sallat Aziatike .
(trg)="12.2"> Tek Pepsi , dy e trata e fitimit - rritjes vjen nga ushqimet më të mira .
(src)="13"> Եվ եթե մենք կարող ենք դա անել , ապա կարիք չունենք գնել դեղամիջոցներ , որոնք իրականում անհրաժեշտ են ՄԻԱՎը , ՁԻԱՀը , մալարիան և թռչնի գրիպը բուժելու համար : Շնորհակալություն :
(trg)="13.1"> Dhe pra nëse mundemi ta bejmë atë , pastaj ne mund ti bëjmë resurset më të lira për të blerë ilaqe të cilat me të vertetë na nevoiten për të trajtuar AIDS dhe HIV dhe malaria dhe për të mbrojtur gripin avian .
(trg)="13.2"> Faliminderit .
# hy/ted2020-1006.xml.gz
# sq/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> Դուք երբևէ ծանրաբեռնված զգացե ՞ լ եք մի որևէ բարդ խնդրի հանդիպելիս :
(trg)="1"> A ndiheni ndonjëher komplet i kompleksuar kur përpara ju shfaqet një problem kompleks ?
(src)="2"> Ես հուսով եմ փոխել դա 3 րոպեից էլ քիչ ժամանակում :
(trg)="2"> Mirë , shpresoj për ta ndryshuar atë në më pak se tre minuta .
(src)="3"> Այսպիսով , ես հույս ունեմ ձեզ համոզել , որ բարդը միշտ չէ , որ նշանակում է դժվար :
(trg)="3"> Pra mendoj se do t 'ju bindë juve se kompleksimi nuk është gjithmonë i barabart më kompleksivitetin .
(src)="4"> Ինձ համար ջեռոցից հենց նոր հանած , լավ պատրաստված բագետի ստացումը խճճված է , բայց կարրի սոխով , կանաչ ձիթապտուղով , կակաչով , պանրով հացը դժվար է :
(trg)="4"> Pra për mua një buqet me lule , sapo e marre nga lulishtja është komplekse , mirepo një qep me vaj të ulliri me një buke me djathë është e kompleksuar .
(src)="5"> Ես էկոլոգ եմ , և ես ուսումնասիրում եմ խճճվածություն : Ես սիրում եմ խճճվածություն :
(trg)="5"> Unë jam ekologjist dhe studioj kompleksivitetin .
(src)="6"> Եվ ես ուսումնասիրում եմ դա բնաշխարհում ' տեսակների փոխկապվածությունը :
(trg)="6.1"> E dashuroj kompleksivitetin .
(trg)="6.2"> Dhe e studioj atë në botën natyrale , ndërlidhjet e specieve .
(src)="7"> Ահա մի սննդային ցանց կամ տեսակների միջև սննդային կապերի քարտեզ , որոնք ապրում են Կալիֆորնիայի լեռների Ալփայն Լեյքսում :
(trg)="7"> Pra këtu është një ushqim i web-it , apo një hartë ushqyese lidhjesh ndermjet specieve të cilat jetojnë në liqenet e Alpeve në malet e Kalifornis .
(src)="8"> Եվ ահա , թե ինչ է պատահում այդ սննդային ցանցին , երբ այն համալրվում է ոչ տեղական ձկով , որը նախկինում երբեք այստեղ չի ապրել :
(trg)="8"> Dhe kjo është se cfar ndodh me ushqimet e web-it kur është e stokuar ne peshqit - jo vendas të cilët nuk kane jetuar kurre atje më parë .
(src)="9"> Բոլոր մոխրագույնով նշված տեսակները վերանում են :
(trg)="9"> Te gjithë speciet e gjelbëruara u zhduken .
(src)="10"> Որոշները փաստացի անհետացման եզրին են :
(trg)="10"> Disa prej tyre janë në buzë të zhdukjes ..
(src)="11"> Եվ ձկներով լճերում կան ավելի շատ մոծակներ , չնայած որ նրանք ուտում են դրան :
(trg)="11"> Dhe liqenet me peshq kanë me shume mushkonja , edhe pse ata i hanë ato .
(src)="12"> Բոլոր այս էֆեկտները անսպասելի էին , սակայն մենք հայտնաբերում ենք , որ դրանք կանխատեսելի են :
(trg)="12"> Këto efekte të gjitha ishin të pa-anticipuara , dhe akoma ne jemi duke zbuluar parashikimin e tyre .
(src)="13"> Այսպես , ես ուզում եմ կիսել ձեզ հետ խճճվածության մասին մի քանի առանցքային մտքերով , որոնք պարզում ենք բնությունն ուսումնասիրելիս , որ գուցե կիրառելի են այլ խնդիրների համար :
(trg)="13"> Pra , dëshiroj të ndaj me ju disa elemente kyc rreth kompleksivitetit që jemi duke e mësuar kur studiojmë natyren që ndoshta janë të pranueshme edhe për problemet tjera .
(src)="14"> Առաջինը ' լավ վիզուալիզացիայի գործիքների պարզ ուժն է , որոնք օգնում են պարզեցնել խճճվածությունը և ուղղակի խրախուսում են այնպիսի հարցեր տալ , որոնք նախկինում դուք չեք մտածել :
(trg)="14"> Së pari është problemi i parë i veglave të vizualizimit për të ndihmuar ne zbutjen e kompleksivitetit dhe vetem për t 'ju inkurajuar për të berë pyetje të cilat nuk i kishit menduar më parë .
(src)="15"> Օրինակ , դուք կարող եք գծել ածխածնի հոսքը կորպորատիվ էկոհամակարգի կորպորատիվ մատակարարման շղթաների միջով , կամ ճանճերի ապրելավայրի փոխկապվածությունը Յոսեմիթի ազգային պարկի անհետացող տեսակների համար :
(trg)="15"> Për shembull , ju mund te kompletoni rrjedhen e karbonit nepermjet zinxhirit te furnizimit te korporates ne nje sistem te korporatave , apo ndërlidhjet e shprehive me arnimet për speciet e përfunduar në parkun nacional Yosemite .
(src)="16"> Հաջորդն այն է , որ եթե դուք ուզում եք կանխատեսել մի տեսակի ազդեցությունը մյուսի վրա , եթե դուք կենտրոնանում եք միայն այդ կապի վրա , և անտեսում մնացածը , դա փաստացի պակաս կանխատեսելի է , քան եթե դուք քննարկեք ողջ համակարգը ' բոլոր տեսակները , բոլոր կապերը , և այդտեղից զտեք ամենակարևոր ազդեցության ոլորտը :
(trg)="16"> Gjëja tjetër eshte qe nese dëshironi te predikoni efektin e njëres specie në tjetren , po të fokusoheni vetem në këtë lidhje , dhe nuk shihni fare të tjerat , faktikisht është më pak e parashikueshme sesa po ta hidhni një sy dhe ta konsideroni të gjithë sistemin -- të gjitha speciet , të gjitha lindhjet --- nga ai vend , mprehur në sferen e ndikimit qe ka me shume rendesi .
(src)="17"> Մեր հետազոտության օգնությամբ մենք բացահայտում ենք , որ այն հաճախ մոտ է լինում այն կետին , որը ձեզ հետաքրքրում է , մոտ մեկ , երկու քայլի միջակայքում :
(trg)="17"> Dhe ne jemi duke e zbuluar , me kërkimet tona , qe kjo shpesh eshte shume lokale ne nyjen qe ju intereson me një apo dy shkallë .
(src)="18"> Եվ այսպես , որքան եք ետ կանգնում , ընգրկելով խճճվածությունը , այնքան ավելին է պարզ պատասխաններ գտնելու ձեր շանսը , և այն հաճախ տարբեր է այն պարզ պատասխանից , որից դուք սկսել էիք :
(trg)="18"> Pra sa më teper që shikoni nga pas , e perqafoni kompleksivitetin , aq më shumë shance keni për të gjetur përgjigje të thjeshta , dhe shpesh është më ndryshe sesa një përgjigjëje e thjeshte të cilen ju e keni filluar .
(src)="19"> Այսպիսով , եկեք անցնենք և դիտարկենք մի իսկապես բարդ խնդիր , որ առաջացել է ԱՄՆ-ի կառավարության շնորհիվ :
(trg)="19"> Keshtu qe le të nderrojmë marshet dhe ti shikojmë tek keto probleme komplekse me mirësjelljen e qeveris së shteteve të bashkuara të Amerikes .
(src)="20"> Սա Աֆղանստանում ԱՄՆ-ի հակաահաբեկչական ռազմավարության դիագրամն է :
(trg)="20"> Ky është diagrami i SHBA-se në strategjin e sigurise në Afganistan .
(src)="21"> Այն Նյու Յորք Թայմսի առաջին էջին էր մի քանի ամիս առաջ :
(trg)="21"> Ishte në faqen e parë te New York times disa muaj më parë .
(src)="22"> Լրատվամիջոցները անմիջապես այն ծաղրեցին այդքան անմիտ խճճված լինելու համար :
(trg)="22"> Vazhdimisht i kritikuar nga media per të qenit marrëzisht i komplikuar .
(src)="23"> Իսկ դրա հայտարարված նպատակը ' Աֆղանստանի կառավարությանը ժողովրդի աջակցության ավելացումն էր :
(trg)="23"> Dhe qëllimi ishte për të rritur popullaritetin e përkrahjes për qeverine Afgane .
(src)="24"> Ակնհայտ է , որ բարդ առաջադրանք է , բայց արդյո ՞ ք այն խճճված է :
(trg)="24"> Pastersisht një problem kompleks , por a është ky i komplikuar ?
(src)="25.1"> Երբ ես տեսա սա Թայմսի առաջին էջին , մտածեցի .
(src)="25.2"> « Հրաշալի է : Վերջապես մի բան , որի վրա կարող եմ փորձել ինքս ինձ :
(trg)="25.1"> Epo , kur e pashë këtë në faqen e parë të Times , Mendova " Mirë .
(trg)="25.2"> Me ne fund dicka që unë mund ta lidh .
(src)="26"> Մինչև ատամներս կսուզվեմ գործի մեջ »
(trg)="26"> Une mund te zhys dhembet e mi ne kete . "
(src)="27"> Ուրեմն եկեք անենք : Առաջին անգամ , այս սպագետի դիագրամը կարգավորված ցանցի տեսքով դիտելու համաշխարհային պրեմիերա :
(trg)="27.1"> Pra le ta bejmë .
(trg)="27.2"> Keshtu qe ja ku fillojmë për her të parë , një premier boterore e shikimit të diagramit të spagetit si një rrjet i porositur .
(src)="28"> Սա միացյալ կետն է ' կառավարությանը ժողովրդական աջակցությունը , այն կետը , որի վրա մենք փորձում ենք ազդել :
(trg)="28"> Nyja kryesore eshte ajo te cilen ne jemi duke provuar ta influencojmë -- përkrahjen e popullit per qeverinë .
(src)="29"> Մենք կարող ենք ուշադրության կենտրոնում վերցնել մեկ քայլ , երկու քայլ , երեք քայլ այդ կետից և տեսադաշտից հեռացնել դիագրամների 3 / 4-ը , որ մնացել են ազդեցության գոտուց դուրս :
(trg)="29"> Dhe tani ne mund te shikojmë një shkalle , dy shkallë , tri shkallë largë nga nyja dhe te elminojme tri të katërten e diagramit jashte sferes së influences .
(src)="30"> Այս ոլորտի մեջ հանգույցների մեծ մասը ներգրավված չի , օրինակ բնակավայրի խնդիրները : Ռազմական գործողությունն էլ է շատ փոքր :
(trg)="30"> Brenda asaj sfere , shumica e këtyre nyjeve nuk janë aktive , sikurse mospërshtatja e terenit , dhe shumë pak minoritete gjenden brenda veprimeve ushtarake .
(src)="31"> Նրանց մեծ մասը ոչ բռնի է , և նրանք մտնում են 2 մեծ կատեգորիաների մեջ ' գործող պայմանավորվածություններ պատերազմող ժողովուրդների և կրոնական համոզմունքների հետ , ինչպես նաև ազնիվ , թափանցիկ տնտեսական զարգացում և ծառայություններ :
(trg)="31"> Shumica jane jo te dhunshem dhe po bien në këto dy kategori : pjesmarrësit aktive me rivale etnike dhe besime fetare dhe dicka e drejte , një transparence ne zhvillimet ekonomike dhe sigurimit te sherbimeve .
(src)="32"> Ես սրանից գլուխ չեմ հանում , բայց ահա թե ինչ կարող եմ ապակոդավորել այս դիագրամից 24 վայրկյանում :
(trg)="32"> Nuk e di për këtë , por kjo është ajo që mund të nxjerr nga diagrami në 24 sekonda .
(src)="33"> Երբ դուք տեսնում եք նման դիագրամ , մի վախեցեք :
(trg)="33"> Kur ju shihni një diagram sikurse ky , unë nuk dua që ju të frikesoheni .
(src)="34"> Ես ուզում եմ , որ դուք հիանաք , որ թեթև զգաք :
(trg)="34.1"> Dëshiroj që ju të kenaqeni .
(trg)="34.2"> Dua qe ju te cliroheni .
(src)="35"> Քանի որ պարզ պատասխանները կարող են ի հայտ գալ :
(trg)="35"> Sepse përgjigjet e thjeshta mund të shfaqen .
(src)="36"> Բնությունը մեզ սովորեցնում է , որ պարզությունը հաճախ գտնվում է խճճվածության հակառակ կողմում :
(trg)="36"> Ne jemi duke e zbuluar qe thjeshtësia shpesh genjen ne anën tjeter të kompleksivitetit .
(src)="37"> Դա հատուկ է բոլոր խնդիրներին. որքան հեռվից նայեք , որպեսզի բացեք խճճվածությունը , այնքան ավելի լավ կկարողանաք մոտենալ պարզ մանրամասներին , որոնք ավելի մեծ նշանակություն ունեն :
(trg)="37"> Pra për secilin problem , sa më teper që ta nxjerrësh jashte e ta perqafosh kompleksivitetin , me shume shance keni per te zmadhuar brenda në detajet e thjeshta të cilat kane më së shume rëndësi .
(src)="38"> Շնորհակալություն :
(trg)="38"> Faliminderit .
(src)="39"> ( Ծափահարություններ )
(trg)="39"> ( Duartrokitje )
# hy/ted2020-1016.xml.gz
# sq/ted2020-1016.xml.gz
(src)="1"> Ողջույն , ես Բարկ Բեհրն եմ ' 11 տարեկան :
(trg)="1.1"> Pershendetje .
(trg)="1.2"> Emri im eshte Birke Baehr , dhe jam 11 vjec .
(src)="2"> Այսօր այստեղ եմ եկել , որպեսզի խոսենք սննդին առնչվող մեզ անհանգստացնող հարցերից :
(trg)="2"> Une erdha sot ketu per te folur rreth asaj qe nuk funksionon me sistemin tone ushqimor .
(src)="3"> Նախ և առաջ կցանկանայի ասել , որ իսկապես զարմացած եմ , թե որքան հեշտությամբ են հեռուստատեսությամբ ցուցադրվող գովազդները խաբում երեխաներին Նրանք տեսնում են դրանք հեռուստացույցով , հանրային դպրոցներում և և գրեթե ամենուր , ուր էլ աչքդ թեքես :
(trg)="3"> Se pari , une do doja te thoja qe une jam me te vertete i cuditur sesa lehte femijet jane udhehequr qe te besojne te gjithe marketingun dhe reklamat ne TV , ne shkollat publike dhe pak a shume kudo qe hedh syte .
(src)="4"> Ինձ թվում է , որ ընկերությունները միշտ փորձում են ինձ նման երեխաներին համոզել , որպեսզի վերջիններս իրենց ծնողներին ստիպեն գնել այնպիսի անպետք բաներ , որոնք ընդհանրապես օգտակար չեն թե ´ մեր և թե ´ ամբողջ աշխարհի համար :
(trg)="4"> Mua me duket si korporatat qe janë gjithmonë duke u përpjekur për të marrë fëmijët si unë qe te detyrojne prinderit e tyre per te shkuar per te blere gjera qe me te vertete nuk jane te mira per ne ose per planetin .
(src)="5"> Փոքրիկներին հատկապես գրավում են գունավոր փաթեթավորումը և պլաստմասե խաղալիքները :
(trg)="5"> Femijet e vegjel , ne vecanti , jane te terhequr nga ngjyrat e paketimeve dhe lodrat plastike ,
(src)="6"> Պետք է նշեմ , որ ես էլ նրանցից մեկն էի :
(trg)="6"> Une duhet ta pranoj , qe kam qene njeri prej tyre .
(src)="7"> Ես էլ նրանց պես մտածում էի , որ այդ սնունդը պատրաստում էին ուրախ , փոքր ագարակներում , որտեղ խոզերը թավալվում էին ցեխի մեջ , իսկ կովերը ամբողջ օրը արածում էին դաշտերում :
(trg)="7"> Une gjithashtu kam pas menduar qe cdo gje nga ushqimi jone vjen nga keto ferma te lumtura , te vogla ku derrat mbeshtillen ne balte dhe lopet kullosin bar gjithe diten .
(src)="8"> Շուտով պարզեցի , որ դա այնքան էլ այդպես չէ :
(trg)="8"> Ajo cka une zbulova eshte qe kjo nuk eshte e vertete .
(src)="9"> Սկսեցի համացանցում , գրքերում , փաստագրական ֆիլմերում , իմ ընտանիքի հետ ճանապարհորդությունների ընթացքում նյութեր փնտրել այս ահավոր սննդի մասին :
(trg)="9"> Une fillova te shihja ne brendesi te ketyre gjerave ne internet , neper libra dhe ne filma dokumentare , si edhe ne udhetimet me familjen time .
(src)="10"> Պարզեցի արդյունաբերված սննդային համակարգի գաղտնի կողմերը :
(trg)="10"> Une zbulova anen e erret te sistemit ushqimor te industrializuar .
(src)="11"> Նախ և առաջ դա կատարվում է գենետիկորեն պատրաստված սերմերի և այլ նյութերի միջոցով :
(trg)="11"> Se pari jane fara dhe organizma mekanikisht gjenetike .
(src)="12"> Ահա այս ձևով էլ լաբորատորիայում սերմը կեղծում են , որն արդեն դեմ է բնության օրենքներին : Օրինակ նրանք վերցնում են ձկան ԴՆԹ-ն և դնում լոլիկի ԴՆԹ-ի մեջ … .զզվելի է :
(trg)="12"> Kjo ndodh kur fara eshte e manipuluar ne laborator per te bere dicka jo te realizuar nga natyra -- si te marresh DNA e peshkut dhe ta vendosesh ne DNA e domates -- e shpifur .
(src)="13"> Ինձ սխալ մի հասկացեք , ես ձուկ և լոլիկ սիրում եմ , բայց այս ամենն ուղղակի ահավոր է :
(trg)="13.1"> Mos me keqkuptoni .
(trg)="13.2"> Mua me pelqen peshku dhe domatja , por kjo eshte thjesht e shpifur .
(src)="14"> ( Ծիծաղ ) Այնուհետև սերմերը ցանում են , աճեցնում :
(trg)="14"> ( Qeshje ) Farat jane per tu mbjellur , dhe me pas per tu rritur .
(src)="15"> Ապացուցված է , որ նրանց արտադրած սնունդը լաբորատորիայի կենդանիների մոտ առաջացնում է քաղցկեղ և այլ հիվանդություններ : Եվ մարդիկ 1990-ականներից սկսած ուտում են հենց այս ձևով պատրաստված սնունդը :
(trg)="15.1"> Ushqimi qe ato prodhojne eshte vertetuar ne laboratorin e kafsheve qe shkakton kancer dhe probleme te tjera .
(trg)="15.2"> Dhe njerezit kane ngrene ushqime te prodhuar ne kete menyre qe nga vitet 1990 .
(src)="16"> Շատ մարդիկ անգամ չգիտեն նմանատիպ բաների գոյության մասին :
(trg)="16"> Dhe pjesa me e madhe e popullit as qe e dine qe keto ekzistojne .
(src)="17"> Գիտեի ՞ ք , որ գենետիկորեն պատրաստված հացահատիկ կերած առնետների մոտ լյարդի և երիկամների թունավորման ախտանշաններ են ի հայտ եկել :
(trg)="17"> A e dinit ju qe minjte qe hane miser gjenetikisht te prodhuar ju jane zhvilluar shenja te toksikimit te melcise dhe te veshkave .
(src)="18"> Սրա արդյունքում առաջանում է երիկամների բորբոքում և ախտահարում , ավելանում է երիկամների քաշը :
(trg)="18"> Keto perfshijne inflamacionin e veshkave , lezionet dhe rrisin peshen e veshkave .
(src)="19"> Մինչդեռ համարյա բոլոր տեսակի հացահատիկները , որ ուտում ենք , որոշ չափով գենետիկորեն փոխակերպված են :
(trg)="19"> Megjithate , pothuajse i gjithe misri qe hame ne nje fare menyre , eshte i ndryshuar gjenetikisht .
(src)="20"> Եվ թույլ տվեք մի բան ևս ասել ամեն ինչի մեջ էլ հացահատիկ կա :
(trg)="20"> Dhe me lejoni t 'ju tregoj qe , misri eshte kudo .
(src)="21"> Ինձ մի ստիպեք խոսել սահմանափակ պայմաններում պահվող կենդանիների կերակրման գործընթացի ( ՍՊՊԿԿՊ ) մասին :
(trg)="21"> Dhe mos me lejoni te filloj me operacionet e kufizuara te ushqimit te kafsheve , te quajtura CAFOS .
(src)="22"> ( Ծիծաղ ) Հանրաճանաչ ագարակատերերը հնածո վառելիքից պատրաստած պարարտանյութեր են օգտագործում , որն էլ խառնում են հողի հետ , որպեսզի արագացնեն բույսերի աճը :
(trg)="22"> ( Qeshje ) Fermeret konvencional perdorin plehrat kimike te bere nga lendet fosil djegese qe i perziejne me balte per ti bere bimet qe te rriten .
(src)="23"> Նրանք միևնույն բերքը աճեցնում են մի քանի անգամ ' հողից հանելով բոլոր սննդարար նյութերը :
(trg)="23"> Ato e bejne kete sepse ato e kane zhveshur token nga te gjithe perberesit per te rritur kultura te njejta pa pushim .
(src)="24"> Ավելին , մոլախոտերին և միջատներին սպանելու համար նրանք մրգերի և բանջարեղենների վրա փչում են ավելի վնասակար քիմիական նյութեր , ինպիսիք են օրինակ պեստիցիդը և հերբիցիդը ( քլորոֆենիլդիմեթիլմիզանյութ ) :
(trg)="24"> Me shume kimikate te demshme jane te mbuluara ne fruta dhe perime , si pesticidet dhe herbicidet , per te vrare farerat e keqia dhe insektet .
(src)="25"> Երբ անձրև է գալիս , այս քիմիական նյութերը ներծծվում են հողի մեջ կամ հոսում են մեր ջրատար խողովակների միջով ' թունավորելով նաև մեր ջուրը :
(trg)="25"> Kur bie shi , keto kimikate depertojne ne terren , ose ikin ne ujerat tone , duke helmuar ujin tone gjithashtu .
(src)="26"> Հետո նրանք ճառագայթում են մեր սննունդը ' փորձելով դրանք ավելի երկար պահել , որպեսզի սնունդը մինչև սուպերմարկետ հասնելը կարողանա երկար ճանապարհ անցնել :
(trg)="26"> Me pas ato rrezikojne ushqimet tona , duke u perpjekur per ta bere ate te zgjase me gjate , keshtu qe mund te udhetoje mijera milje nga ku eshte rritur drejt supermarketeve .
(src)="27"> Հետո ինքս ինձ հարցրեցի , թե ինչ կարող եմ անել , ինչպես կարող եմ փոխել այս ամենը :
(trg)="27.1"> Keshtu qe une pyes veten time , si mundem une te ndryshoj ?
(trg)="27.2"> Si mund ti ndryshoje keto gjera ?
(src)="28"> Ահա թե ինչ պարզեցի :
(trg)="28"> Kjo eshte ajo qe une zbulova .
(src)="29"> Պարզեցի , որ իսկապես ավելի լավ տարբերակի հնարավորություն կա :
(trg)="29"> Zbulova qe ekziston nje levizje per nje rruge me te mire .
(src)="30"> Որոշ ժամանակ առաջ ցանականում էի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի խաղացող դառնալ :
(trg)="30"> Po ti kthehemi se shkuares , une kam dashur te isha nje lojtar futbolli NFL .
(src)="31"> Հետո մտածեցի , որ ես ավելի լավ է դրա փոխարեն օրգանական գյուղատնտեսությամբ զբաղվող ագարակատեր դառնամ :
(trg)="31"> Une vendosa qe me mire te isha nje bujk organik .
(src)="32"> ( Ծափահարություններ ) Շնորհակալություն :
(trg)="32"> ( Duartrokitje ) Faleminderit .
(src)="33"> Եվ միայն այդ կերպ կկարողանամ մեծ ազդեցություն ունենալ աշխարհի վրա :
(trg)="33"> Dhe ne kete menyre une mund te kem nje ndikim me te madhe ne bote .
(src)="34"> Այս մարդը Ջոլ Սալատինն է , մարդիկ նրան խելագար ագարակատեր են համարում , քանի որ նա վերոնշյալ ձևով չի մշակում բերքը :
(trg)="34"> Kete burre , Joel Salatin , e quajne nje fermer te cmendur sepse ai rritet kunder sistemit .
(src)="35"> Քանի որ տանն եմ ստանում իմ կրթությունը մի օր այցելեցի նրան , որպեսզի խոսեմ այս ամենի մասին :
(trg)="35"> Qekur une jam shkolluar ne shtepi , une shkova nje dite per ta degjuar ate .
(src)="36"> Այս խելագար ագարակատերը չի օգտագործում ո ´ չ պեստիցիդ , ո ´ չ հերբիցիդ և ո ´ չ էլ գենետիկորեն փոխակերպված սերմեր :
(trg)="36"> Ky burre , ky fermer i cmendur , nuk perdor asnje pesticid , herbicid , ose fara gjenetikisht te modifikuara .
(src)="37"> Եվ դրա համար էլ նրան խելագար են համարում :
(trg)="37"> Dhe pikerisht per kete , ai eshte etiketur nga sistemi si i cmendur .
(src)="38"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ մենք բոլորս էլ կարող ենք փոփոխություններ անել ' տարբեր ընտրություններ անելով , գնելով սնունդը միայն տեղացի ագարակատերերից կամ էլ մեր հարևաններից , որոնց մեր ամբողջ կյանքում ճանաչել ենք :
(trg)="38"> Une dua qe ju te dini , qe ne te gjithe mund te bejme nje ndryshim duke bere zgjedhje te ndryshme , duke blere ushqimet tona direkt nga fermeret lokal , ose nga komshinjte tane te cilet i kemi njohur gjate gjithe jetes tone .
(src)="39"> Ոմանք ասում են , որ օրգանական կամ տեղական սնունդը շատ ավելի թանկ է , բայց դա իրո ՞ ք այդպես է :
(trg)="39"> Shume njerez thone qe ushqimet organike ose lokale jane shume me te shtrenjta , por a eshte vertet keshtu ?
(src)="40"> Այն ամենը , ինչ իմացել եմ սննդի համակարգի մասին , ինձ թույլ է տալիս մի բան ասել. կա ´ մ մենք վճարում ենք ագարակատերերին , կա ´ մ էլ վճարում ենք հիվանդանոցներին :
(trg)="40"> Me gjithe keto gjera qe une kam mesuar rreth sistemit ushqimor , me duket se ne ose do te paguajme fermeret , ose do te paguajme spitalin .
(src)="41"> ( Ծափահարություններ ) Այժմ հստակ գիտեմ , թե որ մեկը պետք է ընտրեմ :
(trg)="41"> ( Duartrokitje ) Tani une e di se cfare do te zgjedh .
(src)="42"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ այստեղ կան ագարակներ , ինչպիսիք են օրիանակ Բիլ Քիների Sequachie Cove ագարակը , որը գտնվում է Թենեսի նահանգում , որտեղ կովերը խոտ են ուտում , իսկ խոզերը ' ցեխի մեջ թավալվում ( ինչպես առաջ էի մտածում ) :
(trg)="42"> Une dua qe ju ta dine qe atje jashte ka ferma -- si Bill Keener ne Fermen Sequachie Cove ne Tenesi -- ku lopet hane bar dhe qe derrat rrotullohen ne balte , tamam ashtu sic une kam imagjinuar .
(src)="43"> Երբեմն գնում եմ Բիլի ագարակ , որտեղ իսկապես կարող եմ մոտիկից տեսնել , թե ինչպիսի ծագում ունի այն միսը , որն ուտում եմ :
(trg)="43"> Ndonjehere une shkoj ne Fermen e Bill si vullnetar , ne menyre qe te shoh me nga afer dhe personalisht se nga vjen mishi qe une ha .
(src)="44"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ երեխաները , անշուշտ , կուտեն թարմ բանջարեղեն և առողջարար սնունդ , եթե նրանք ավելի շատ բան իմանան դրանց մասին , ինչպես նաև դրանց ծագման մասին :
(trg)="44"> Une dua qe ju ta dini qe une besoj qe femijet do te hane zarzavate te fresketa dhe ushqim te mire nese do te dine me shume rreth kesaj dhe se nga vjen me te vertete .
(src)="45"> Ուզում եմ իմանաք , որ յուրաքանչյուր համայնքում էլ կան օրգանական սննդի խանութներ :
(trg)="45"> Une dua qe ju ta dini qe ka tregje fermeresh qe shfaqen , ne cdo komunitet .
(src)="46"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ ես , եղբայրս , քույրս իսկապես սիրում ենք ուտել եփած գանգրակաղամբ :
(trg)="46"> Une dua qe ju ta dini qe une , vellai dhe motra ime ne te vertete na pelqen te hame patate te skuqura .
(src)="47"> Ուր էլ , որ գնում եմ , փորձում եմ անպայման խոսել սրա մասին :
(trg)="47"> Une mundohem ta ndaj kete kudo qe shkoj .
(src)="48"> Ոչ շատ երկար ժամանակ առաջ , հորեղբայրս ասաց , որ նա իմ 6 ամյա զարմիկին եգիպտացորենի փաթիլներ է առաջարկել :
(trg)="48"> Jo shume kohe me pare , daja im me tha qe i dha kushuririt tim gjashte vjecar kornflekse .