# hy/ted2020-10.xml.gz
# nb/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> ՁԻԱՀի և թռչնագրիպի հետ կապված բոլոր տրամաբանական մտահոգությունների մասին մենք դեռ կլսենք հիանալի բժիշկ Հիանալիից : Ես ուզում եմ այլ հիվանդությույունների մասին խոսել. օրինակ ' սրտանոթային հիվանդության , շաքարախտի , հիպերտոնիայի : Այս բորոլրը կանխարգելելի են , մարդկանց առնվազն 95 տոկոսը կարող է բուժվել , եթե փոխի իր սննդակարգը և ապրելակերպը :
(trg)="1"> Med all den berettigede bekymring for AIDS og fugleinfluensa -- og vi skal høre om dette fra den glimrende Dr. Glimrende senere i dag -- Jeg vil gjerne snakke om den andre pandemien , som er hjerte-kar sykdom , diabetes , høyt blodtrykk -- alle disse kan fullstendig unngås for minst 95 prosent av folket , utelukkende ved å endre kosthold og livsstil .
(src)="2"> Եվ պատահում է այն , որ հիվանության գլոբաիզացիա է տեղի ունենում. մարդիք սկսում են ուտել այնպես , ինչպես մենք ենք ուտում , ապրել ' ինչպես մենք ենք ապրում և մահանալ ' ինչպես մենք ենք մահանում : Իսկ մեկ սերունդը , ինչպես օրինակ ' Ասիայինը , որը ժամանակին սրտային հիվանդության , գիրության և շաքարախտի ամենացածր տոկոսն ուներ , հիմա իր ամենաբարձր տոկոսն ունեցողներից մեկն է : Եվ Աֆրիկայի շատ քաղաքներում սրտանոթային հիվանդությունից մահացողների քանակը հասնում է ՄԻԱՎ-ից և ՁԻԱՀ-ից մահացողների քանակին :
(trg)="2.1"> Og det som skjer er at det skjer en globalisering av sykdom , at folk som begynner å spise som oss , og leve som oss , og dø som oss .
(trg)="2.2"> Og i en generasjon , for eksempel , Asia har gått fra å ha den laveste hyppighet av hjertesykdom , og fedme , og diabetes til en av de høyeste .
(trg)="2.3"> Og i Afrika , er hjerte-kar sykdom like vanlig som HIV og AIDS dødsfall i de fleste landene .
(src)="3.1"> Այնպես որ , հեռանկարը շատ կրիտիկական է .
(src)="3.2"> Մենք պետք է զգալի փոփոխություն ստեղծենք , որը մեղմ ասած կփրկի միլիոնավոր մարդկանց կյանքը , և պետք է փորձարկենք կանխարգելիչ դեղամիջոցներ համաշխարհային մաշտաբով :
(trg)="3"> Vi har et avgjørende tidsvindu for å gjøre en vesentlig forskjell som kan påvirke livene til bokstavelig talt millioner av mennesker , og praktisere forebegyggende medisin på en verdensomspennende målestokk .
(src)="4"> Սրտի և արյունատար անոթների հիվանդությունը ոչ միայն մեր մոտ , բայց ամբողջ աշխարհով մեկ շարունակում է ավելի շատ մարդկանց կյանք խլել , քան բոլոր հիվանդությունները միասին վերցրած , մինչդեռ այն ոչ միայն կանխարգելելի է ,
(trg)="4"> Hjerte-kar sykdommer dreper fremdeles flere folk -- ikke bare i dette landet , men også over hele verden -- enn alt annet til sammen , og likevel kan det forebygges fullt og helt for de fleste .
(src)="5"> այլ իրականում ' բուժելի : Եվ վերջին գրեթե 29-ը տարիների ընթացքում կարողացանք ցույց տալ , որ պարզապես փոխելով սննդակարգը և ապրելակերպը , կիրառելով ամենաբարձրագույն տեխնոլոգիական , թանկարժեք , արվեստի միջոցներ , ապացուցեցին այն , թէ որքան զորեղ կարող են լինել պարզ , ցածր տեխնոլոգիական և մատչելի միջամտությունները , ինչպես օրինակ քանակական արտեոգրաֆիան , մի տարի առաջ և մի տարի հետո , ինչպես նաև պոզիտիոն էմիսիոնային տոմոգրաֆիայի սրտի սկանավորում :
(trg)="5.1"> Ikke bare kan det forebygges , det kan faktisk snus .
(trg)="5.2"> Og i de siste nesten 29 årene , har vi vært i stand til å vise at ved å ganske enkelt endre kostholdet og livsstil , ved hjelp av veldig høyteknologiske , kostbare , toppmoderne tiltak for å vise hvor effektive disse veldig enkle og lite teknologiske og lite kostnadskrevende inngrep kan være .
(trg)="5.3"> Kvantitativ arteriografi , før og etter et år , i tillegg til PET scanning av hjertet .
(src)="6"> Մի քանի ամիս առաջ մենք ցույց տվեցինք և տպագրեցինք մեր առաջին հետազոտությունը , որը ցույց է տալիս , որ դուք կարող եք իրականում կանգնեցնել կամ հետադարձել շականակագեղձի քաղցկեղը , եթե փոոփխություն մտցնեք սննդակարգի և ապրելկերպի մեջ , որի արդյունքում 70 տոկոսով շականակագեղձի քաղցկեղի աճը պակասել է կամ ընհամենը համեմատ իննը տոկոսով վերահսկողության խմբում կասեցնում է ուռուցքի աճը :
(trg)="6"> Vi påviste for noen måneder siden -- vi publiserte den første studiet som viser at du faktisk kan stanse eller snu fremgangen av prostatakreft ved å gjøre endringer i kosthold og livsstil , og 70 prosent tilbakegang i svulstvekst , eller veksthemming av tumoren , sammenliknet med kun 9 prosent i kontrollgruppen .
(src)="7"> Եվ այստեղ ըստ Մագնիսական Ռեզոնանսային տոմոգրաֆիայի տվյալների կարմիրով երևում է շականակագեղձի քաղցկեղի գործողությունը … դուք կարող եք տեսնել , թէ ինչպես է այն անհետանում մի տարվա մեջ :
(trg)="7"> Og i MRI og MR spektroskopien her , er prostata tumor aktiviteten vises med rødt -- du kan se den minske etter et år .
(src)="8"> Հիմա մենք գերության համաճարակով ենք տառապում , դրանց թվի մեջ է մտնում չափահասների երկու երրորդը և երեխաների 15 տոկոսը : Ինձ , իրականում , անհանգստացնում է այն , որ շաքարախտը 70 տոկոսով աճել է վերջին 10 տարվա ընթացքում և սա հնարավոր է , որ լինի առաջին սերունդը որտեղ մեր երեխաների կյանքը ավելի կարճ կլինի , քան մերը : Դա շատ ցավալի է բայց կանխարգելի :
(trg)="8.1"> Vi opplever nå en fedmeepidemi .
(trg)="8.2"> To tredeler av de voksne og 15 prosent av barna .
(trg)="8.3"> Det som virkelig bekymrer meg er at diabetes har økt med 70 prosent i de siste 10 årene , og dette er muligens den første generasjon der barna vil komme til å leve kortere liv enn vi gjør i dag .
(trg)="8.4"> Det er sørgelig , og det kan forebygges .
(src)="9.1"> Այն , ինչ դուք հիմա տեսնում էք ընտրության ցուցանիշներ չեն , սրանք գեր մարդկանց թիվն է , որը սկում է ' 85 , ' 86 , ' 87 սրանք ըստ CDC վեբ կայքի տվյալների են ..
(src)="9.2"> ' 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 .. իսկ հիմա դուք նոր դաս եք տեսնում ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 , , եվ գնալով վիճակը վատանում է : Թվերի հարցում մենք շատ շռայլ ենք ( ծիծաղ ) Իսկ հիմա ինչ կարող ենք արդյոք սրա հետ անել : Դե գիտեք , միակ դիետան , որ օգնում էր շրջանցել սրտային հիվանդությունը և քաղցկեղը , ասիական դիետան էր :
(trg)="9.1"> Dette er ikke valgresultater , dette er antall mennesker som er fete sortert etter stat , fra og med ' 85 , ' 86 , ' 87 -- de er fra CDC websiden -- ' 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 -- her kommer en ny gruppe -- ' 92 , ' 93 , ' ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 -- det blir verre .
(trg)="9.2"> Vi er på en måte " tilbake-utviklende " Hva kan vi gjøre her ?
(trg)="9.3"> Vel , kostholdet som vi har funnet kan reversere hjerte sykdom og kreft er et asiatisk kosthold .
(src)="10"> Բայց ասիացիները սկսել են մեզ պես ուտել , այդ պատճառով էլ սկսել են մեր պես հիվանդանալ :
(trg)="10"> Men folk i Asia begynner å spise som oss som er grunnen til at de begynner å bli syke som oss .
(src)="11"> Այսպիսով ես շատ մեծ սննդային ընկերությունների հետ եմ աշխատել : Նրանք զվարճալի են , քարոզում են գայթակղիչ , մոդայիկ և հարմարավետ , առողջ սնունդ : Ես , McDonald-ի , PepsiCo-ի , ConAgra-ի , Safeway-ի և շուտով Del Monte-ի խորհրդատվական վահանակների ղեկավարն եմ , այդ պատճառով էլ գիտեմ ,
(trg)="11.1"> Derfor har jeg jobbet en hel del med de store mat selskapene .
(trg)="11.2"> De kan gjøre det morsomt og sexy og hipt og sprø og bekvemt å spise sunnere mat , som -- jeg er formann for de rådgivende gruppene for McDonald 's , og PepsiCo , og ConAgra , og Safeway , og snart DelMonte , og de oppdager at det er god forretning .
(src)="12"> որ այս ընկերությունների պաշտոնյանները սա շատ լավ բիզնես են համարում : Նրանք պատրաստվում են ասիական աղցաններ սարքել : Pepsi – ն իր եկամուտների աճի երկու երրորդը եկել է իրնեց այսպես ասած “ լավ ” սննդից :
(trg)="12.1"> Salatene som du kan se på McDonald 's kommer fra dette arbeidet -- de vil få en asiatisk salat .
(trg)="12.2"> Ved Pepsi , to tredeler av deres omsetningsvekst kommer fra de bedre matvarene .
(src)="13"> Եվ եթե մենք կարող ենք դա անել , ապա կարիք չունենք գնել դեղամիջոցներ , որոնք իրականում անհրաժեշտ են ՄԻԱՎը , ՁԻԱՀը , մալարիան և թռչնի գրիպը բուժելու համար : Շնորհակալություն :
(trg)="13.1"> Og kan vi gjøre dette , så kan vi frigjøre ressurser for å kjøpe legemidler som du virkelig trenger for å behandle AIDS og HIV og malaria og for å forebebygge fugleinfluensa .
(trg)="13.2"> Takk skal dere ha .
# hy/ted2020-1006.xml.gz
# nb/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> Դուք երբևէ ծանրաբեռնված զգացե ՞ լ եք մի որևէ բարդ խնդրի հանդիպելիս :
(trg)="1"> Føler du deg noen ganger overrumplet når du står ovenfor et komplekst problem ?
(src)="2"> Ես հուսով եմ փոխել դա 3 րոպեից էլ քիչ ժամանակում :
(trg)="2"> Vel , dette håper jeg på å få endret innen tre minutter .
(src)="3"> Այսպիսով , ես հույս ունեմ ձեզ համոզել , որ բարդը միշտ չէ , որ նշանակում է դժվար :
(trg)="3"> Jeg ønsker å overbevise dere om at kompleksitet ikke alltid er det samme som komplisert .
(src)="4"> Ինձ համար ջեռոցից հենց նոր հանած , լավ պատրաստված բագետի ստացումը խճճված է , բայց կարրի սոխով , կանաչ ձիթապտուղով , կակաչով , պանրով հացը դժվար է :
(trg)="4"> For meg , er en godt bakt baguette , rett ut av ovnen , komplekst , mens et karri-løk-grønn oliven-valmue-ostebrød er komplisert .
(src)="5"> Ես էկոլոգ եմ , և ես ուսումնասիրում եմ խճճվածություն : Ես սիրում եմ խճճվածություն :
(trg)="5"> Jeg er en økolog , og jeg studere kompleksitet .
(src)="6"> Եվ ես ուսումնասիրում եմ դա բնաշխարհում ' տեսակների փոխկապվածությունը :
(trg)="6.1"> Jeg elsker kompleksitet .
(trg)="6.2"> Og jeg studerer dette i den naturlige verden , samhørigheten mellom artene .
(src)="7"> Ահա մի սննդային ցանց կամ տեսակների միջև սննդային կապերի քարտեզ , որոնք ապրում են Կալիֆորնիայի լեռների Ալփայն Լեյքսում :
(trg)="7"> Her er et næringsnett , eller et kart over næringskjedene mellom arter som lever ved innsjøer i fjellene i California .
(src)="8"> Եվ ահա , թե ինչ է պատահում այդ սննդային ցանցին , երբ այն համալրվում է ոչ տեղական ձկով , որը նախկինում երբեք այստեղ չի ապրել :
(trg)="8"> Og dette er hva som skjer med næringsnettet når det tilføres fisker som verken er innfødte eller har levd der tidligere .
(src)="9"> Բոլոր մոխրագույնով նշված տեսակները վերանում են :
(trg)="9"> Alle de nedtonede artene forsvinner .
(src)="10"> Որոշները փաստացի անհետացման եզրին են :
(trg)="10"> Noen er faktisk på grensen til å utryddelse .
(src)="11"> Եվ ձկներով լճերում կան ավելի շատ մոծակներ , չնայած որ նրանք ուտում են դրան :
(trg)="11"> Og innsjøene med fisk har mer mygg , selv om fiskene spiser de .
(src)="12"> Բոլոր այս էֆեկտները անսպասելի էին , սակայն մենք հայտնաբերում ենք , որ դրանք կանխատեսելի են :
(trg)="12"> Disse effektene var uventet , men i tillegg oppdager vi at de er forutsigbare .
(src)="13"> Այսպես , ես ուզում եմ կիսել ձեզ հետ խճճվածության մասին մի քանի առանցքային մտքերով , որոնք պարզում ենք բնությունն ուսումնասիրելիս , որ գուցե կիրառելի են այլ խնդիրների համար :
(trg)="13"> Så jeg vil dele et par viktige innblikk om kompleksiteten vi lærer ved å studere naturen som kanskje kan brukes på andre områder .
(src)="14"> Առաջինը ' լավ վիզուալիզացիայի գործիքների պարզ ուժն է , որոնք օգնում են պարզեցնել խճճվածությունը և ուղղակի խրախուսում են այնպիսի հարցեր տալ , որոնք նախկինում դուք չեք մտածել :
(trg)="14"> Først har vi fordelen av gode visualiseringverktøy for å løse opp kompleksiteten og oppmuntre dere til å spørre spørsmål dere ikke har tenkt over .
(src)="15"> Օրինակ , դուք կարող եք գծել ածխածնի հոսքը կորպորատիվ էկոհամակարգի կորպորատիվ մատակարարման շղթաների միջով , կամ ճանճերի ապրելավայրի փոխկապվածությունը Յոսեմիթի ազգային պարկի անհետացող տեսակների համար :
(trg)="15"> For eksempel kan du plotte strømmen av karbon gjennom bedriftens leverandørkjeder i bedriftens økosystem , eller forbindelsene mellom inndelte leveområder for truede arter i Yosemite National Park .
(src)="16"> Հաջորդն այն է , որ եթե դուք ուզում եք կանխատեսել մի տեսակի ազդեցությունը մյուսի վրա , եթե դուք կենտրոնանում եք միայն այդ կապի վրա , և անտեսում մնացածը , դա փաստացի պակաս կանխատեսելի է , քան եթե դուք քննարկեք ողջ համակարգը ' բոլոր տեսակները , բոլոր կապերը , և այդտեղից զտեք ամենակարևոր ազդեցության ոլորտը :
(trg)="16"> Tingen er at , hvis du ønsker å spå effekten av en arts innflytelse på en annen , og fokuserer på denne koblingen , og så stryker resten , er det faktisk mindre forutsigbart enn om du tar et steg tilbake , ser på hele systemet -- alle arter og koblinger -- og fra dette stedet , peiler deg inn på påvirkningsområdet som teller mest .
(src)="17"> Մեր հետազոտության օգնությամբ մենք բացահայտում ենք , որ այն հաճախ մոտ է լինում այն կետին , որը ձեզ հետաքրքրում է , մոտ մեկ , երկու քայլի միջակայքում :
(trg)="17"> Vi oppdager med forskningen vår at dette ofte er veldig nærme punktet du interesserer deg for , faktisk innenfor 1-2 grader .
(src)="18"> Եվ այսպես , որքան եք ետ կանգնում , ընգրկելով խճճվածությունը , այնքան ավելին է պարզ պատասխաններ գտնելու ձեր շանսը , և այն հաճախ տարբեր է այն պարզ պատասխանից , որից դուք սկսել էիք :
(trg)="18"> Jo flere steg du går bakover , og omfavner kompleksitet , desto større sjanse er det for at du finner enkle svar , som ofte er ulike de enkle svarene du startet med .
(src)="19"> Այսպիսով , եկեք անցնենք և դիտարկենք մի իսկապես բարդ խնդիր , որ առաջացել է ԱՄՆ-ի կառավարության շնորհիվ :
(trg)="19"> La oss bytte gir og se på et veldig komplekst problem , takket være USAs myndigheter .
(src)="20"> Սա Աֆղանստանում ԱՄՆ-ի հակաահաբեկչական ռազմավարության դիագրամն է :
(trg)="20"> Dette er USAs antiopprørs-strategi i Afghanistan .
(src)="21"> Այն Նյու Յորք Թայմսի առաջին էջին էր մի քանի ամիս առաջ :
(trg)="21"> For noen måneder siden var den på forsiden av New York Times .
(src)="22"> Լրատվամիջոցները անմիջապես այն ծաղրեցին այդքան անմիտ խճճված լինելու համար :
(trg)="22"> Den ble latterliggjort av media for å være overkomplisert .
(src)="23"> Իսկ դրա հայտարարված նպատակը ' Աֆղանստանի կառավարությանը ժողովրդի աջակցության ավելացումն էր :
(trg)="23"> Målet var å øke folkets støtte til den afghanske regjeringen .
(src)="24"> Ակնհայտ է , որ բարդ առաջադրանք է , բայց արդյո ՞ ք այն խճճված է :
(trg)="24"> Et opplagt komplekst problem , men er det så komplisert ?
(src)="25.1"> Երբ ես տեսա սա Թայմսի առաջին էջին , մտածեցի .
(src)="25.2"> « Հրաշալի է : Վերջապես մի բան , որի վրա կարող եմ փորձել ինքս ինձ :
(trg)="25.1"> Når jeg så dette på forsiden av The Times , tenkte jeg : " Flott !
(trg)="25.2"> Endelig noe jeg kan relatere til .
(src)="26"> Մինչև ատամներս կսուզվեմ գործի մեջ »
(trg)="26"> Jeg kan fordype meg i dette . "
(src)="27"> Ուրեմն եկեք անենք : Առաջին անգամ , այս սպագետի դիագրամը կարգավորված ցանցի տեսքով դիտելու համաշխարհային պրեմիերա :
(trg)="27.1"> La oss gjøre det .
(trg)="27.2"> La oss gjøre dette for første gang , et nytt blikk på denne spaghettien , som et ordnet nettverk .
(src)="28"> Սա միացյալ կետն է ' կառավարությանը ժողովրդական աջակցությունը , այն կետը , որի վրա մենք փորձում ենք ազդել :
(trg)="28"> De sirkulære nodene er de vi prøver å påvirke -- folkets støtte overfor regjeringen .
(src)="29"> Մենք կարող ենք ուշադրության կենտրոնում վերցնել մեկ քայլ , երկու քայլ , երեք քայլ այդ կետից և տեսադաշտից հեռացնել դիագրամների 3 / 4-ը , որ մնացել են ազդեցության գոտուց դուրս :
(trg)="29"> Og nå kan vi se , en grad .. to grader .. tre grader vekk fra noden og fjerne tre-kvart av diagrammet , alt utenfor påvirkningskulen .
(src)="30"> Այս ոլորտի մեջ հանգույցների մեծ մասը ներգրավված չի , օրինակ բնակավայրի խնդիրները : Ռազմական գործողությունն էլ է շատ փոքր :
(trg)="30"> Innenfor denne kulen , er mesteparten av punktene ikke brukbare , slik som det kuperte terrenget , og en liten minoritet er faktisk militære tiltak .
(src)="31"> Նրանց մեծ մասը ոչ բռնի է , և նրանք մտնում են 2 մեծ կատեգորիաների մեջ ' գործող պայմանավորվածություններ պատերազմող ժողովուրդների և կրոնական համոզմունքների հետ , ինչպես նաև ազնիվ , թափանցիկ տնտեսական զարգացում և ծառայություններ :
(trg)="31"> De fleste er ikke-voldelige og de føyes inn i to brede kategorier : aktivt engasjement med etnisk rivalisering og religiøs tro , og enkel , oversiktlig økonomisk utvikling og servicetilbud .
(src)="32"> Ես սրանից գլուխ չեմ հանում , բայց ահա թե ինչ կարող եմ ապակոդավորել այս դիագրամից 24 վայրկյանում :
(trg)="32"> Jeg vet ikke helt , men dette er hva jeg klarer å lese ut fra diagrammet på 24 sekunder .
(src)="33"> Երբ դուք տեսնում եք նման դիագրամ , մի վախեցեք :
(trg)="33"> Når du ser et diagram som dette , vil jeg ikke at dere skal bli redde .
(src)="34"> Ես ուզում եմ , որ դուք հիանաք , որ թեթև զգաք :
(trg)="34"> Jeg vil at dere skal bli begeistret .
(src)="35"> Քանի որ պարզ պատասխանները կարող են ի հայտ գալ :
(trg)="35.1"> Og lettet .
(trg)="35.2"> Fordi enkle svar kan oppstå .
(src)="36"> Բնությունը մեզ սովորեցնում է , որ պարզությունը հաճախ գտնվում է խճճվածության հակառակ կողմում :
(trg)="36"> I naturen oppdager vi at enkelheten often ligger på den andre siden av kompleksiteten .
(src)="37"> Դա հատուկ է բոլոր խնդիրներին. որքան հեռվից նայեք , որպեսզի բացեք խճճվածությունը , այնքան ավելի լավ կկարողանաք մոտենալ պարզ մանրամասներին , որոնք ավելի մեծ նշանակություն ունեն :
(trg)="37"> For et annet problem , jo mer du zoomer ut og omfavner kompleksiteten , desto større er sjansen for å zoome in på det enkle detaljene som betyr mest .
(src)="38"> Շնորհակալություն :
(trg)="38"> Takk skal dere ha .
(src)="39"> ( Ծափահարություններ )
(trg)="39"> ( Applaus )
# hy/ted2020-1016.xml.gz
# nb/ted2020-1016.xml.gz
(src)="1"> Ողջույն , ես Բարկ Բեհրն եմ ' 11 տարեկան :
(trg)="1.1"> Hei .
(trg)="1.2"> Mitt navn er Birke Baehr , og jeg er 11 år gammel .
(src)="2"> Այսօր այստեղ եմ եկել , որպեսզի խոսենք սննդին առնչվող մեզ անհանգստացնող հարցերից :
(trg)="2"> Jeg har kommet hit idag for å prate om hva som er galt med matsystemet vårt .
(src)="3"> Նախ և առաջ կցանկանայի ասել , որ իսկապես զարմացած եմ , թե որքան հեշտությամբ են հեռուստատեսությամբ ցուցադրվող գովազդները խաբում երեխաներին Նրանք տեսնում են դրանք հեռուստացույցով , հանրային դպրոցներում և և գրեթե ամենուր , ուր էլ աչքդ թեքես :
(trg)="3"> Først vil jeg gjerne få si at jeg er utrolig overrasket over hvor enkelt barn blir påvirket til å tro på all markedsføring og annonsering på TV , på offentlig skoler og stort sett overalt ellers hvor du beveger deg .
(src)="4"> Ինձ թվում է , որ ընկերությունները միշտ փորձում են ինձ նման երեխաներին համոզել , որպեսզի վերջիններս իրենց ծնողներին ստիպեն գնել այնպիսի անպետք բաներ , որոնք ընդհանրապես օգտակար չեն թե ´ մեր և թե ´ ամբողջ աշխարհի համար :
(trg)="4"> For meg ser det ut til at bedrifter alltid prøver å få barn som meg til å få våre foreldre til å kjøpe deres varer som egentlig ikke er bra hverken for oss eller for jorden .
(src)="5"> Փոքրիկներին հատկապես գրավում են գունավոր փաթեթավորումը և պլաստմասե խաղալիքները :
(trg)="5"> Små barn , spesielt , blir tiltrukket av fargerik innpakning og plastikkleker
(src)="6"> Պետք է նշեմ , որ ես էլ նրանցից մեկն էի :
(trg)="6"> Jeg må innrømme at jeg pleide å være en av dem .
(src)="7"> Ես էլ նրանց պես մտածում էի , որ այդ սնունդը պատրաստում էին ուրախ , փոքր ագարակներում , որտեղ խոզերը թավալվում էին ցեխի մեջ , իսկ կովերը ամբողջ օրը արածում էին դաշտերում :
(trg)="7"> Jeg pleide også å tro at all maten vår kom fra disse lykkelige , små gårdene hvor grisene rullet seg i søle og kyr gresset ute hele dagen .
(src)="8"> Շուտով պարզեցի , որ դա այնքան էլ այդպես չէ :
(trg)="8"> Men jeg oppdaget at dette ikke var sant .
(src)="9"> Սկսեցի համացանցում , գրքերում , փաստագրական ֆիլմերում , իմ ընտանիքի հետ ճանապարհորդությունների ընթացքում նյութեր փնտրել այս ահավոր սննդի մասին :
(trg)="9"> Jeg begynte å se nærmere på dette på internett , i bøker og i dokumentarfilmer på reiser med familien min .
(src)="10"> Պարզեցի արդյունաբերված սննդային համակարգի գաղտնի կողմերը :
(trg)="10"> Jeg oppdaget den mørke siden av det industrialiserte matsystemet .
(src)="11"> Նախ և առաջ դա կատարվում է գենետիկորեն պատրաստված սերմերի և այլ նյութերի միջոցով :
(trg)="11"> For det første er det genetisk fremstilte frø og organismer .
(src)="12"> Ահա այս ձևով էլ լաբորատորիայում սերմը կեղծում են , որն արդեն դեմ է բնության օրենքներին : Օրինակ նրանք վերցնում են ձկան ԴՆԹ-ն և դնում լոլիկի ԴՆԹ-ի մեջ … .զզվելի է :
(trg)="12"> Det er når et frø blir manipulert i et laboratorium til å gjøre noe det ikke er meningen det skal gjøre fra naturens side -- som å ta DNA fra en fisk og putte det inn i DNAet til en tomat -- æsj .
(src)="13"> Ինձ սխալ մի հասկացեք , ես ձուկ և լոլիկ սիրում եմ , բայց այս ամենն ուղղակի ահավոր է :
(trg)="13"> Ikke misforstå meg , jeg liker fisk og tomater , men dette er bare ekkelt .
(src)="14"> ( Ծիծաղ ) Այնուհետև սերմերը ցանում են , աճեցնում :
(trg)="14"> ( Latter ) Frøene blir så plantet , og gror .
(src)="15"> Ապացուցված է , որ նրանց արտադրած սնունդը լաբորատորիայի կենդանիների մոտ առաջացնում է քաղցկեղ և այլ հիվանդություններ : Եվ մարդիկ 1990-ականներից սկսած ուտում են հենց այս ձևով պատրաստված սնունդը :
(trg)="15"> Maten de produserer har vist seg å føre til kreft og andre problemer hos laboratoriedyr Og folk har spist mat som er produsert på denne måten siden 1990-tallet .
(src)="16"> Շատ մարդիկ անգամ չգիտեն նմանատիպ բաների գոյության մասին :
(trg)="16"> Og folk flest vet ikke en gang at de eksisterer .
(src)="17"> Գիտեի ՞ ք , որ գենետիկորեն պատրաստված հացահատիկ կերած առնետների մոտ լյարդի և երիկամների թունավորման ախտանշաններ են ի հայտ եկել :
(trg)="17"> Visste du at rotter som spiste genetisk manipulert mais hadde utviklet tegn på lever- og nyreforgiftning ?
(src)="18"> Սրա արդյունքում առաջանում է երիկամների բորբոքում և ախտահարում , ավելանում է երիկամների քաշը :
(trg)="18"> Dette inkluderer nyre inflamasjon og lesjoner og økt nyrevekt .
(src)="19"> Մինչդեռ համարյա բոլոր տեսակի հացահատիկները , որ ուտում ենք , որոշ չափով գենետիկորեն փոխակերպված են :
(trg)="19"> Allikevel er nesten all maisen vi spiser endret genetisk på en eller annen måte .
(src)="20"> Եվ թույլ տվեք մի բան ևս ասել ամեն ինչի մեջ էլ հացահատիկ կա :
(trg)="20"> Og la meg få minne dere om , mais er det i alt .
(src)="21"> Ինձ մի ստիպեք խոսել սահմանափակ պայմաններում պահվող կենդանիների կերակրման գործընթացի ( ՍՊՊԿԿՊ ) մասին :
(trg)="21"> Og ikke la meg en gang få begynne på Begrenset Dyreproduksjon , som kalles CAFOS .
(src)="22"> ( Ծիծաղ ) Հանրաճանաչ ագարակատերերը հնածո վառելիքից պատրաստած պարարտանյութեր են օգտագործում , որն էլ խառնում են հողի հետ , որպեսզի արագացնեն բույսերի աճը :
(trg)="22"> ( Latter ) Konvensjonelle bønder bruker kjemisk gjødsel laget av fossilt brennstoff som de blander med jord for å få plantene til å vokse .
(src)="23"> Նրանք միևնույն բերքը աճեցնում են մի քանի անգամ ' հողից հանելով բոլոր սննդարար նյութերը :
(trg)="23"> De gjør dette fordi de har tømt jorda for alle næringsstoffer ved å dyrke den samme avlingen om og om igjen
(src)="24"> Ավելին , մոլախոտերին և միջատներին սպանելու համար նրանք մրգերի և բանջարեղենների վրա փչում են ավելի վնասակար քիմիական նյութեր , ինպիսիք են օրինակ պեստիցիդը և հերբիցիդը ( քլորոֆենիլդիմեթիլմիզանյութ ) :
(trg)="24"> Så blir mer skadelige kjemikalier sprøytet på frukt og grønnsaker , som plantevermidler og ugressmidler , for å ta livet av ugress og insekter .
(src)="25"> Երբ անձրև է գալիս , այս քիմիական նյութերը ներծծվում են հողի մեջ կամ հոսում են մեր ջրատար խողովակների միջով ' թունավորելով նաև մեր ջուրը :
(trg)="25"> Når det regner trekker disse kjemikaliene ned i jorda og renner ut i våre elver og forgifter vårt vann også .
(src)="26"> Հետո նրանք ճառագայթում են մեր սննունդը ' փորձելով դրանք ավելի երկար պահել , որպեսզի սնունդը մինչև սուպերմարկետ հասնելը կարողանա երկար ճանապարհ անցնել :
(trg)="26"> Så strålebehandler de maten vår for å prøve å få den til å vare lenger , slik at den kan reise tusenvis av mil fra der den er dyrket til supermarkedene .
(src)="27"> Հետո ինքս ինձ հարցրեցի , թե ինչ կարող եմ անել , ինչպես կարող եմ փոխել այս ամենը :
(trg)="27.1"> Så jeg spør meg selv , hvordan kan jeg endre meg ?
(trg)="27.2"> Hvordan kan jeg endre dette ?
(src)="28"> Ահա թե ինչ պարզեցի :
(trg)="28"> Dette er hva jeg har funnet ut .
(src)="29"> Պարզեցի , որ իսկապես ավելի լավ տարբերակի հնարավորություն կա :
(trg)="29"> Jeg oppdaget at det er en bevegelse for en bedre måte å gjøre dette på .
(src)="30"> Որոշ ժամանակ առաջ ցանականում էի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի խաղացող դառնալ :
(trg)="30"> For en stund siden ønsket jeg å bli en NFL fotballspiller .
(src)="31"> Հետո մտածեցի , որ ես ավելի լավ է դրա փոխարեն օրգանական գյուղատնտեսությամբ զբաղվող ագարակատեր դառնամ :
(trg)="31"> Men jeg bestemte meg for at jeg heller ville bli en økologisk bonde .
(src)="32"> ( Ծափահարություններ ) Շնորհակալություն :
(trg)="32"> ( Applaus ) Tusen takk .
(src)="33"> Եվ միայն այդ կերպ կկարողանամ մեծ ազդեցություն ունենալ աշխարհի վրա :
(trg)="33"> Og på den måten kan jeg ha en større innvirkning på verden .
(src)="34"> Այս մարդը Ջոլ Սալատինն է , մարդիկ նրան խելագար ագարակատեր են համարում , քանի որ նա վերոնշյալ ձևով չի մշակում բերքը :
(trg)="34.1"> Denne mannen er Joel Salatin .
(trg)="34.2"> De kaller han en gal mann fordi han dyrker mot systemet .
(src)="35"> Քանի որ տանն եմ ստանում իմ կրթությունը մի օր այցելեցի նրան , որպեսզի խոսեմ այս ամենի մասին :
(trg)="35"> Siden jeg har hjemmeskole , dro jeg for å høre ham tale en dag .
(src)="36"> Այս խելագար ագարակատերը չի օգտագործում ո ´ չ պեստիցիդ , ո ´ չ հերբիցիդ և ո ´ չ էլ գենետիկորեն փոխակերպված սերմեր :
(trg)="36"> Denne mannen , den gale bonden , bruker ingen plantevermidler , ugressmidler , eller genetisk modifiserte frø
(src)="37"> Եվ դրա համար էլ նրան խելագար են համարում :
(trg)="37"> Og på grunn av det blir kan kalt gal av systemet .
(src)="38"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ մենք բոլորս էլ կարող ենք փոփոխություններ անել ' տարբեր ընտրություններ անելով , գնելով սնունդը միայն տեղացի ագարակատերերից կամ էլ մեր հարևաններից , որոնց մեր ամբողջ կյանքում ճանաչել ենք :
(trg)="38"> Jeg vil at dere skal vite at vi kan alle gjøre en forskjell ved å gjøre forskjellige valg , ved å kjøpe vår mat direkte fra lokale bønder , eller våre naboer som vi har kjent hele livet .
(src)="39"> Ոմանք ասում են , որ օրգանական կամ տեղական սնունդը շատ ավելի թանկ է , բայց դա իրո ՞ ք այդպես է :
(trg)="39"> Noen sier at økologisk eller lokal mat er dyrere , men er det virkelig det ?
(src)="40"> Այն ամենը , ինչ իմացել եմ սննդի համակարգի մասին , ինձ թույլ է տալիս մի բան ասել. կա ´ մ մենք վճարում ենք ագարակատերերին , կա ´ մ էլ վճարում ենք հիվանդանոցներին :
(trg)="40"> Med alt jeg har lært om matsystemet , ser det for meg ut til at enten betaler vi til bonden , eller så betaler vi til sykehuset .
(src)="41"> ( Ծափահարություններ ) Այժմ հստակ գիտեմ , թե որ մեկը պետք է ընտրեմ :
(trg)="41"> ( Applaus ) Og jeg vet definitivit hva vi ville velge .
(src)="42"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ այստեղ կան ագարակներ , ինչպիսիք են օրիանակ Բիլ Քիների Sequachie Cove ագարակը , որը գտնվում է Թենեսի նահանգում , որտեղ կովերը խոտ են ուտում , իսկ խոզերը ' ցեխի մեջ թավալվում ( ինչպես առաջ էի մտածում ) :
(trg)="42"> Jeg vil at dere skal vite at det er gårder der ute -- som Bill Keener i Sequachie Cove Farm i Tennessee -- hvor kyrne faktisk spiser gress og hvor grisene ruller i søla , akkurat som jeg trodde .
(src)="43"> Երբեմն գնում եմ Բիլի ագարակ , որտեղ իսկապես կարող եմ մոտիկից տեսնել , թե ինչպիսի ծագում ունի այն միսը , որն ուտում եմ :
(trg)="43"> Noen ganger drar jeg til Bills gård og jobber som friviillig , slik at jeg selv kan se på nært hold hvor maten jeg spiser kommer fra .
(src)="44"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ երեխաները , անշուշտ , կուտեն թարմ բանջարեղեն և առողջարար սնունդ , եթե նրանք ավելի շատ բան իմանան դրանց մասին , ինչպես նաև դրանց ծագման մասին :
(trg)="44"> Jeg vil at dere skal vite at jeg tror barn vil spise friske grønnsaker og god mat hvis de vet mer om den og hvor den egentlig kommer fra .
(src)="45"> Ուզում եմ իմանաք , որ յուրաքանչյուր համայնքում էլ կան օրգանական սննդի խանութներ :
(trg)="45"> Jeg vil at dere skal vite at det finnes Bondens Marked som dukker opp i byer og tettsteder .
(src)="46"> Ուզում եմ ' իմանաք , որ ես , եղբայրս , քույրս իսկապես սիրում ենք ուտել եփած գանգրակաղամբ :
(trg)="46"> Jeg vil at dere skal vite at jeg , min bror og min søster faktisk liker å spise stekte kål-chips .
(src)="47"> Ուր էլ , որ գնում եմ , փորձում եմ անպայման խոսել սրա մասին :
(trg)="47"> Jeg prøver å spre dette overalt hvor jeg er .
(src)="48"> Ոչ շատ երկար ժամանակ առաջ , հորեղբայրս ասաց , որ նա իմ 6 ամյա զարմիկին եգիպտացորենի փաթիլներ է առաջարկել :
(trg)="48"> For ikke så lenge siden fortalte min onkel at han tilbød min seks år gamle fetter frokostblanding .