# hy/ted2020-1004.xml.gz
# ky/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> Ես այստեղ եմ այսօր , որպեսզի ցույց տամ իմ Լեյքոտաի նկարները :
(trg)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(src)="2"> Ձեզանից շատերը երևի թե լսել են Լեյքոտայի մասին , կամ գոնե ցեղերից ամենամեծի մասին Սիոքս կոչվող :
(trg)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(src)="3"> Լեյքոտան բազմաթիվ ցեղերից մեկն է , որը տեղահանվել է իր տարածքից դեպի պատերազմի ճամբարներ այժմ պահեստներ կոչվող :
(trg)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(src)="4"> Pine Ridge պահեստը ' այսօրվա սլայդերի ցուցադրման առարկան , գտնվում է մոտ 75 մղոն հարավ-արևելքում հարավային Դակոտայի Բլեք Հիլսում :
(trg)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(trg)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(src)="5"> Դրան երբեմն հղում են որպես պատերազմի համար 334 բանտային ճամբար և դա այնտեղ է , որտեղ հիմա Լեյքոտան է :
(trg)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(src)="6"> Հիմա , եթե որևէ մեկը ձեզանից լսել է AIM-ի մասին ' ամերիկա-հնդկական շարժում , կամ Russell Means-ի մասին , կամ Լեոնարդ Փեթլերի , կամ Oglala-ի ապա դուք գիտեք , որ Pine Ridge-ը հավասար է զրոյի ԱՄՆ-ի քաղաքական հարցերում :
(trg)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(src)="7"> Այսպիսով ինձ խնդրել էին մի փոքր խոսել այսօր Լեյքոտայի հետ իմ հարաբերությունների մասին , և դա շատ բարդ է իմ համար : քանի որ , եթե դուք չեք նկատել իմ մաշկի գույնից , ես սպիտակամորթ եմ , և դա ահռելի խոչնդոտ է տեղացիների համար :
(trg)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(trg)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(src)="8"> Դուք կտեսնեք շատ մարդկանց իմ նկարներում այսօր ,
(trg)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(src)="9"> և ես շատ եմ մտերմացել նրանց հետ , և նրանք ինձ ընտանիքի նման ընդունեցին :
(trg)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(src)="10"> Նրանք ինձ եղբայր և քեռի են կոչում և հրավիրում էին կրկին ու կրկին հինգ տարուց : Բայց Pine Ridge ,
(trg)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(trg)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(src)="11"> ես միշտ կլինեմ այն ինչը կոչում են վասիչու ,
(trg)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(src)="12"> և վասիչուն Լեյքոտերեն բառ է , որը նշանակում է ոչ հնդիկ , սակայն մեկ այլ տարբերակ էլ կա այս բառի , որը նշանակում է " մեկը , որը իրեն է վերցնում լավագույն միսը " :
(trg)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(src)="13"> Եվ ահա թե ինչի վրա եմ ուզում կենտրոնանալ. մեկը , որը իրեն է վերցնում լավագույն միսը :
(trg)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(src)="14"> Դա նշանակում է ժլատ :
(trg)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(src)="15"> Այսպիսով նայեք այս լսարանին այսօր :
(trg)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(src)="16"> Մենք մասնավոր դպրոցում ենք Ամերիկայի արևմուտքում , նստած կարմիր մետաքսե աթոռներին փողերը մեր գրպաններում :
(trg)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(src)="17"> Եվ եթե մենք նայում ենք մեր կյանքին , մենք անկասկած վերցրել ենք մսի ամենալավ կտորը :
(trg)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(src)="18"> Դե եկեք դիտենք մի շարք լուսանկարներ , այն մարդկանց , ովքեր կորցրել են որպեսզի մենք կարողանանք շահել և իմացեք , երբ տեսնեք այս մարդկանց դեմքերը , նրանք ուղղակի Լեյքոտայի պատկերներ չեն , նրանք ներկայացնում են բնիկ մարդկանց :
(trg)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(src)="19"> Այս թղթի կտորի վրա պատմությունն է , ինչպես ես սովորել եմ Լեյքոտայի իմ ընկերներից և ընտանիքից :
(trg)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(src)="20"> Սա ժամանակացույցն է կնքված պայմանագրերի , խախտված պայմանագրերի և ջարդերի , ատելի ինչպես պատերազմները :
(trg)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(src)="21"> Ես կսկսեմ 1824-ից : Ինչը հայտնի է որպես հնդկական գործերի Բյուրո ,
(trg)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(trg)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(src)="22"> կազմավորվել է պատերազմի բաժնի հետ միասին հիմնելով մի վաղ ագռեսիայի ձև բնիկ ամերիկացիների հետ մեր հարաբերություններում :
(trg)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(src)="23.1"> 1851 .
(src)="23.2"> Կնքվեց Ֆորտ Լարամիի առաջին պայմանագիրը , պարզորեն հիմնելով Լեյքոտայի ժողովրդի սահմանները :
(trg)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(src)="24"> Պայմանագրին համաձայն , այդ տարածքները անկախ ազգին էր պատկանում :
(trg)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(src)="25"> Եթե այս պայմանագրի համձայն սահմանները պահպանվեին և օինական հիմքեր կան , որ նրանք հարկավոր է պահպանել , ապա ահա թե ինչի ԱՄՆ-ը նման կլիներ այսօր :
(trg)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(src)="26"> 10 տարի անց
(trg)="26"> 10 жылдан кийин ,
(src)="27"> Հոմստեդ օրինագիծը նախագահ Լինկոլնի կողմից ստորագրված , թույլ տվեց բնակիչների հոսքը բնիկների տարածքներ :
(trg)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(src)="28"> 1863 : Սենթի Սիոքսի խռովությունը Մինեսոտայում ավարտվեց 38 Սիոքսի մարդկանց կխաղանով ' ամենամեծ մասսայական մահապատիժը ԱՄՆ-ի պատմության ընթացքում :
(trg)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(src)="29"> Մահապատիժը նախագահ Լինկոլնի կողմից եր պատվիրված ընդամենը երկու օր անց նա ստորագրեց ազատության հայտարարությունը :
(trg)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(src)="30"> 1866 միջմայրցամաքային մետրոյի սկիզբը նոր դարաշրջան : Մենք տարածքը հարմարեցրել ենք ճանապարհների ու գնացքների համար ,
(trg)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(trg)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(src)="31"> որպեսզի Լեյքոտայի սրտի միջով կարճ ճանապարհ լինի :
(trg)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(src)="32"> Գործունեությունը ակնհայտ էր :
(trg)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(src)="33"> Ի պատասխան , երեք ցեղեր , որոնց առաջնորդում էր Լեյքոտայի ղեկավար Red Cloud-ը , հարձակում կատարեցին և հաղթեցին ԱՄՆ-ի բանկին շատ վաղուց : Ես ուզում եմ կրկնել այդ հատվածը :
(trg)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(trg)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(src)="34"> Լեյքոտան հաղթեց ԱՄՆ-ի բանակին :
(trg)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(src)="35"> 1868 ' Երկրորդ Fort Laramie-ի պայմանագիրը պարզորեն երաշխավորում է Great Sioux Nation-ի գերիշխանությունը և Լեյքոտայի սեփականությունը սուրբ Black Hills-ի նկատմամբ :
(trg)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(src)="36"> Կառավարությունը խոստանում է նաև տարածք և որսի իրավունք շրջակա նահանգներում : Մենք խոստանում ենք , որ the Powder River երկիրը
(trg)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(trg)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(src)="37"> այսուհետ փակված կլինի բոլոր սպիտակների համար :
(trg)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(src)="38"> Պայմանագիրը թվում է ամբողջական հաղթանակ Red Cloud-ի և the Sioux-ի համար :
(trg)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(src)="39"> Ես փաստում եմ սա միակ պատերազմն է ամերիկյան պատմության ընթացքում , երբ իշխանությունը խաղաղության բանակցություններ վարեց զիջելով թշնամուն բոլոր նրա պահանջները :
(trg)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(src)="40"> 1869 : Միջմայրցամաքյին մետրոն պատրաստ էր :
(trg)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(src)="41"> Այն սկսեց տեղափոխել մեծ քանակությամբ որսորդների ' մյուս իրերի հետ միասին , ովքեր սկսեցին բիզոնների լայնածավալ սպանությունը , ոչնչացնելով Սիոքսների սննդի , հագուստի և տան աղբյուրը :
(trg)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(src)="42"> 1871 : Հնդկական Appropriation որոշումը բոլոր հնդիկներին դարձրեց ֆեդերալ իշխանության հպատակներ ,
(trg)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(src)="43"> Նաև ռազմական գործնական հրամանները արգելող արևմտյան հնդկացիներին հեռանալ պահեստներից :
(trg)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(src)="44"> Ամբողջ արևմտյան հնդկացիները այդ ժամանակ պատերազմի գերիներ են ;
(trg)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(src)="45"> Նաև 1871-ին մենք վերջացրեցինք պայմանագրեր կնքելուը :
(trg)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(src)="46"> Պայմանագրերի հետ կապված խնդիրը այն էր , որ նրանք թույլ էին տալիս ցեղերին գոյատևել որպես իշխող ազգեր , և մենք չենք կարող դա թույլ տալ ,
(trg)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(src)="47"> մենք ծրագրեր ունեինք :
(trg)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(src)="48"> 1874 : General George Custer-ը հայտարարեց ոսկու հայտնաբերումը Լեյքոտայի տարածքում ' հատկապես Black Hills-ում :
(trg)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(src)="49"> Ոսկու մասին նորությունը ստեղծում է սպիտակամորթ բնակիչների հսկայական հոսք դեպի Լեյքոտայի ազգ :
(trg)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(src)="50"> Քասթերը խորհուրդ է տալիս , որ Կոնգրեսը մի միջոց գտնի վերջ դնելու Լեյքոտայի հետ պայմանագրերին որքան հնարավոր է շուտ :
(trg)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(src)="51"> 1875 : Սկսվում է Լեքոտայի պատերազմը Fort Laramie պայմանագրի խախտման դեմ :
(trg)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(src)="52"> 1876 Հուլիսի 26-ին Լեյքոտայի գյուղը ապստամբելու ճանապարհին Քասթերի 7-րդ գունդը ջախջախվում է Little Big Horn-ի ճակատամարտում :
(trg)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(src)="53"> 1877 : Լեյքոտայի մեծն ռազմիկ և հրամանատարը Քրեյզի Հորս անունով հանձնվեց Fort Robinson-ում :
(trg)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(src)="54"> Ավելի ուշ նա սպանվեց բանտարկություն ժամանակ :
(trg)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(src)="55"> 1877-ը նույնպես այն տարին է , երբ մենք ելք գտանք շրջանցելու the Fort Laramie-ի պայմանագրերը :
(trg)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(src)="56"> Նոր համաձայնագիր ներկայացվեց Սիոքսի հրամանատարներին և նրանց ղեկավարներին մի կազմակերպության տակ հայտնի որպես " վաճառք կամ սով " : Ստորագրեք փաստաթուղթը կամ ձեր ցեղը կմնա առանց սննդի :
(trg)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(trg)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(src)="57"> Միայն Երիտասարդ տղամարդկանց 10 տոկոսը ստորագրեց :
(trg)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(src)="58"> Fort Laramie-ի պայմանագիրը առնվազն ցեղի երեք-չորրորդը ստիպված տարածքը լքեց :
(trg)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(src)="59"> Այդ կետը բացահայտորեն ժխտվեց :
(trg)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(src)="60"> 1887 : The Dawes-ի որոշումը
(trg)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(src)="61"> ՊահեստներիԿոմունալ սեփականության իրավունքը վերացավ :
(trg)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(src)="62"> Պահեստները կրճատվեցին մինչև 160 ակր հատվածների և բաժանվեցին անհատ հնդկացիների ավելացված տեղերով :
(trg)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(src)="63"> Ցեղերը կորցրեցին միլիոնավոր ակրներ :
(trg)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(src)="64"> Ամերիկյան երազանքը անհատական տարածքի սեփականության պարզվեց շատ խելամիտ միջոց է բաժանելու պահեստները մինչև բան չմնա :
(trg)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(src)="65"> Շարժումը փլուզեց պահեստները ' դարձնելով ավելի հեշտ հետագա ենթբաժանումները և վաճառքը ամեն անցնող սերնդին :
(trg)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(src)="66"> Ավելացրած տարածքի մեծ մասը և կտորների մեծ մասը պահեստների պարիսպների հետ միասին հիմա սպիտակամորթ հողատերերի ձեռքերում են :
(trg)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(src)="67"> Մեկ անգամ ևս հողի լավ կտորը անցնում է վասիչուին :
(trg)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(src)="68"> 1890 , այն տեղեկությունը , որ ես հավատում եմ , որ ամենակարևորն է այս սլայդների շարքում :
(trg)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(src)="69"> Սա Վունդիդ Նիի ջարդի տարին է : Դեկտեմբերի 29-ին
(trg)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(trg)="69.2"> Декабрдын 29нда
(src)="70"> ԱՄՆ-ի զորքերը շրջապատեցին Սիոքսի ճամբարը Վունդիդ Նի Քրիքում և ջախջախեցին հրամանատար Բիգ Ֆութին և պատերազմի 300 գերիների , օգտագործելով նոր արագ կրակող զենքը , որը կրակում էր ոչնչացնելով պարկուճները ' Հոթչքիս ատրճանակ կոչվող :
(trg)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(src)="71"> Այսպես կոչված ճակատամարտի համար 20 Կոնգրեսի խիզախության պատվո շքանշաններ տրվեց 7-րդ գնդին :
(trg)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(src)="72"> Այս օրվա համար սա ամենաշատ փառքի շքանշաններն են երևիցե տրված մի ճակատամարտի համար :
(trg)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(src)="73"> Ավելի շատ փառքի շքանշաններ տրվել են կանանց և երեխաների անխտիր ջարդի համառ քան Առաջին համաշխարհային պատերազմի ցանկացած ճակատամարտի համար : Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Կորեայի , Վիետնամի , Իրաքի կամ Աղվանստանի :
(trg)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(src)="74"> Վունդիդ Նի ջարդը համարվում է հնդկական պատերազմի վերջը :
(trg)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(src)="75"> Երբ ես այցել եմ մասսայական թաղման վայրը Վունդիդ Նիում , ես դա տեսնում եմ ոչ որպես ուղղակի գերեզման Լեյքոտայի կամ Սիոքսի համար , այլ որպես բոլոր բնիկ մարդկանց գերեզման :
(trg)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(src)="76"> Սուրբ մարդը ' Բլեք Իլկը ասաց . -Ես այդ ժամանակ չգիտեի , ինչքան էին սպանվել :
(trg)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(src)="77"> Երբ ես հիմա հետ եմ նայում այս բարձր լեռից , իմ ծեր տարիքից , ես կարող եմ դեռ տեսնել մսաղացած կանանց և երեխաների ' կույտերով պառկած կամ ցիրուցան ծուռումուռ արահետների երկայնքով այնքան պարզ , երբ տեսա նրանց դեռ իմ երիտասարդ աչքերով :
(trg)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(src)="78"> Եվ ես կարող եմ տեսնել ինչ որ այլ բան մեռած այնտեղ ' արյունոտ ցեխի մեջ և թաղված բքի մեջ :
(trg)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(src)="79"> Մարդկանց երազանքները թաղվեցին այնտեղ ,
(trg)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(src)="80"> և դա հիանալի երազանք էր :
(trg)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(src)="81"> Այս իրադարձության հետ մի նոր դարաշրջան սկսվեց ամերիկյան պատմության մեջ :
(trg)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(src)="82"> Ամեն ինչ կարելի է չափել մինչև Վունդիդ Նին և դրանից հետո : Որովհետև դա այս պահին էր , մատները Հոթչիքս ատրճանակի ձգանին դրված , որ ԱՄՆ-ի կառավարությունը բացահայտորեն հայտարարեց իր դիրքորոշումը բնիկների իրավունքների հարցում :
(trg)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(trg)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(src)="83"> Նրանք հոգնել էին պայմանագրերից : Նրանք հոգնել էին սուրբ բլուրներից :
(trg)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(trg)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(src)="84"> Նրանք հոգնել էին հոգիների պարերից :
(trg)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(src)="85"> Եվ նրանք հոգնել էին բոլոր անհարմարություններից Սիոքսում :
(trg)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(src)="86"> Այսպիսով նրանք բերեցին իրենց կանոնները :
(trg)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(src)="87"> " Դուք ուզում եք հնդկացի լինել հիմա " , - ասում էին նրանք , մատները ձգանի վրա :
(trg)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(src)="88"> 1900 ԱՄՆ-ի հնդկական բնակչությունը հասավ իր ցածր կետին ' ավելի քիչ քան 250,000 , համեմատած հաշվարկած ութ միլիոնին 1492-ին ;
(trg)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(src)="89"> Արագ առաջ :
(trg)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(src)="90"> 1980 ԱՄՆ-ի պատմության ընթացքում ամենաերկար տևած դատական գործը ' Սիոքսի ազգը ԱՄՆ-ի դեմ կառավարվեց ԱՄՆ-ի գերագույն դատարանի կողմից :
(trg)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(src)="91"> Դատարանը կանխորոշեց , որ Սիոքսցիները վերաբնակեցվել են պահեստներում և յոթ միլիոն ակրը իրենց հողից բաց էր բարգավաճողների ու անասնապահների համար , երկրորդ Ֆորէ Լարամի պայմանագրի կետերը խախտվել էին :
(trg)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(src)="92"> Դատարանը հայտարարեց , որ Բլեք Հիլսը անօրեն զավթվել է և սկզբնական գինը գումարած օգուտը պետք է վճարվի Սիոքսի ազգին : Որպես Բլեք Հիլսի վճար ,
(trg)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(trg)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(src)="93"> դատարանը միայն 106 միլիոն դոլլար տվեց Սիոքսի ազգին :
(trg)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(src)="94"> Սիոքսը հրաժարվեց գումարից ' միասնական ճիչով . - Բլեք Հիլսը չի վաճառվում :
(trg)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(src)="95"> 2010 : Բնակչության մասին վիճակագրությունը այսօր ' մեկ դարից ավել Վունդիդ Նիի ջարդից հետո , ցույց տվեց կոլոնիզացիայի օրինականությունը , ստիպողաբար միգրացիան և պայմանագրի ոտնահարումը :
(trg)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(src)="96"> Գործազրկությունը Փայն Րիդջ հնդկական պահեստներում տատանվում է 85-ի և 90 տոկոսների միջև :
(trg)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(src)="97"> Անշարժ գույքի գործակալությունը ի վիճակի չէ նոր կառույցներ անել , և եղած կառուցներն էլ կործանվում են : Շատերը անտուն են ,
(trg)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(trg)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(src)="98"> և անօթևաները տեղավորված են փտած տներում , ամենաշատը հինգ ընտանիքով :
(trg)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(src)="99"> Փայն Րիդջի տների 39 տոկոսը էլեկտրականություն չունի :
(trg)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(src)="100"> Ամենաքիչը 60 տոկոսը պահեստների տների լցված են սև բորբոսով .
(trg)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .