# hu/ted2020-1003.xml.gz
# kk/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> Ma nemzetiségi viszályról és polgárháborúról fogok beszélni .
(trg)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(src)="2"> Nem a legüdítőbb témák , és általában nem váltanak ki olyan jó híreket , mint amilyeneknek ezt a konferenciát szentelték .
(trg)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(src)="3.1"> De legalább van valami jó hírünk arról , hogy kevesebb az ilyen viszály , mint két évtizede .
(src)="3.2"> Ám talán még ennél is fontosabb , hogy sokkal jobban egyetértünk a teendőkben , hogy tovább csökkenjen a nemzetiségi viszályok és polgárháborúk száma és az általuk okozott szenvedés .
(trg)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(src)="4"> Három tényező játszik szerepet : a vezetők , a diplomácia és az intézményrendszer .
(trg)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="5.1"> Előadásom középpontjában ez áll : miért fontosak , hogyan fontosak , miként biztosíthatjuk , hogy e tényezők továbbra is fontosak maradjanak ?
(src)="5.2"> Azaz , mivel járulhatunk hozzá , hogy a helyi vezetők és a világ vezetőinek béketeremtő és békemegtartó fölkészültsége javuljon és csiszolódjék .
(trg)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(src)="6"> Kezdjük az elején !
(trg)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(src)="7"> A polgárháborúk évtizedek óta a hírek élén szerepelnek , a nemzetiségi viszályok pedig szinte állandó fenyegetést jelentenek a világ biztonságára .
(trg)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(trg)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(src)="8"> Közel két évtizede kapjuk a rossz híreket , és a képek kísértetiesek .
(trg)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(src)="9"> A kaukázusi Grúziában [ Georgia ] többévi patthelyzet után 2008 augusztusában újra kitört az erőszak .
(trg)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(trg)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(src)="10"> Hamarosan ötnapos háborúvá fajult Oroszország és Grúzia között , még jobban megosztva Grúziát .
(trg)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(src)="11"> A kenyai 2007-es vitatott elnökválasztás – hallottunk róla – csakhamar heves , nemzetiségek közti erőszakhoz , emberek ezreinek elűzéséhez vagy legyilkolásához vezetett .
(trg)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(src)="12.1"> Sri Lankában a tamil kisebbség és a szingaléz többség közötti több évtizedes , véres polgárháború 2009-ben érte el csúcspontját .
(src)="12.2"> Ennek 1983 óta 100 000 ember esett áldozatul .
(trg)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(src)="13"> Kirgizisztánban 2010 júniusában példátlan erőszakhullám söpört végig a kirgiz és az üzbég nemzetiségűek között .
(trg)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(src)="14"> Százak haltak meg , több mint százezren menekültek el , köztük sok üzbég a szomszédos Üzbegisztánba .
(trg)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(src)="15"> A Közel-Keleten az izraeli – palesztin viszály nem csitul , s egyre nehezebben látható , miként lehet elérni valamilyen járható és tartós megoldást .
(trg)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(src)="16"> Dárfúr talán lekerült a címoldalakról , de a népirtás és a lakosság menekülése ott is folytatódik , és az emberi szenvedések fölfoghatatlanok .
(trg)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(src)="17"> Végül , Irakban is ismét nő az erőszak , és a parlamenti választások után négy hónappal az ország még mindig nem alakított kormányt .
(trg)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(src)="18"> De nyugi , jó híreket ígértem .
(trg)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(src)="19"> Talán mindez már a múlt ?
(trg)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(src)="20"> A Közel-Keletről , Dárfúrról , Irakról és más helyekről szóló nyomasztó képek ellenére a helyzetre másik , tartósabb tendencia jellemző , amely azért jó hírekről is szól .
(trg)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(src)="21"> Az utóbbi két évtizedben , a hidegháború befejezése óta általánosságban csökken a polgárháborúk száma .
(trg)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(src)="22"> Az 1990-es évek elejének csúcsához képest , amikor kb. 50 polgárháború folyt , most 30 % -kal kevesebb efféle viszály van .
(trg)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(src)="23"> A polgárháborúkban elhunytak száma is jóval kevesebb , mint 10 – 20 éve .
(trg)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(src)="24"> De a trend nem túl egyértelmű .
(trg)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(src)="25"> A csatatereken a legtöbben 1998 – 2001 között estek el , 80 000 katona , rendőr és felkelő halt meg évente .
(trg)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(trg)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(src)="26"> A harci cselekményeknek 2003-ban volt a legkevesebb áldozata : csupán 20 000 fő .
(trg)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(src)="27"> Az időközi ingadozások dacára az általános tendencia – és ez a lényeges – csökkenő irányú idestova 20 éve .
(trg)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(src)="28"> A polgári áldozatok száma is a korábbinál kevésbé elszomorító .
(trg)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(src)="29"> Az 1997 – 98-ban a polgárháborúkban szándékosan megölt 12 000 civilhez képest egy évtizeddel később e szám négyezer körüli .
(trg)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(src)="30"> Ez kétharmados csökkenés .
(trg)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(src)="31"> Még szembetűnőbb a csökkenés , ha leszámítjuk az 1994-es ruandai népirtást .
(trg)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(src)="32"> Ott 800 000 civilt mészároltak le néhány hónap alatt .
(trg)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(src)="33"> Ez olyan tett , amelyet soha , semmi szín alatt sem szabad túlszárnyalni .
(trg)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(src)="34"> Meg kell jegyeznünk , hogy ezek a számok nem mondanak el mindent ,
(trg)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(src)="35"> ezekben nincsenek benne pl. a polgárháború következtében , éhínség vagy betegség miatt elhunytak .
(trg)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(src)="36"> Nem tükrözik hűen a lakosság szenvedését .
(trg)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(src)="37"> A kínzások , megerőszakolások , etnikai tisztogatások igen hatékony fegyverré váltak – még ha halált nem okoznak is – a polgárháborúkban .
(trg)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(src)="38"> Másként fogalmazva : a lakosságnak , akik a polgárháború következményeit elszenvedik , nincs " jó háború " , de rossz béke sincs .
(trg)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(src)="39.1"> Noha még egyetlen elhunyt , megnyomorított , megerőszakolt vagy megkínzott áldozat is túl sok , kétségtelen , hogy a polgári áldozatok száma ma kisebb , mint egy évtizede .
(src)="39.2"> Ez örvendetes .
(trg)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(src)="40"> Szóval , kevesebb viszály -- kevesebb áldozat
(trg)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(trg)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(src)="41"> Persze , a nagy kérdés a miért .
(trg)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(src)="42"> Ennek oka néha az egyik fél katonai győzelme .
(trg)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(src)="43"> Ez egyféle megoldás , de ritkán van emberveszteség vagy a lakosságot sújtó következmények nélkül .
(trg)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(src)="44"> A Sri Lanka-i Tamil tigrisek veresége talán a legutóbbi példa erre , de láttunk hasonló , ún. katonai megoldásokat a Balkánon , a Dél-Kaukázusban és Afrika-szerte .
(trg)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(src)="45"> Néha tárgyalásos úton sikerül megállapodást vagy legalább tűzszünetet elérni , és békefenntartókat bevonni .
(trg)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(src)="46"> De ezek aligha tekinthetők egyértelmű sikernek – Bosznia és Hercegovina példája talán még mindig inkább az , mint Grúzia esete .
(trg)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(src)="47"> Afrika egyes részeit illetően pedig egy kollégám így fogalmazott : " Kedd este épp jókor állapodtak meg a tűzszünetről , hogy a népirtás szerda reggel kezdetét vehesse . "
(trg)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(src)="48"> De nézzük ismét a dolog jó oldalát !
(trg)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(src)="49"> Ha a harctéren nincs megoldás , három tényező jöhet számításba a nemzetiségi viszályok s a polgárháború elkerülésére , vagy a tartós béke megteremtésére : a vezetők , a diplomácia és az intézményrendszer .
(trg)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="50"> Vegyük Észak-Írország példáját !
(trg)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(src)="51"> Az évszázados gyűlölség , évtizedes erőszak és a sok ezer megölt ember dacára az 1998-as év történelmi megegyezést hozott .
(trg)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(src)="52"> A kezdeti változat George Mitchell szenátor mesteri egyeztetéseinek volt köszönhető .
(trg)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(src)="53"> Döntő volt , hogy a békefolyamat hosszú távú sikere érdekében nagyon világos részvételi és tárgyalási feltételeket szabott .
(trg)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(src)="54"> A leglényegesebb közülük , hogy a felek kizárólag békés eszközöket alkalmaznak .
(trg)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(src)="55"> Az egymást követő módosítások az északír béke és stabilitás iránt elkötelezett brit és az ír kormány eltökélt munkájának eredménye .
(trg)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(src)="56"> Az 1998-ban létrehozott intézményrendszer és a 2006 . és 2008 . évi módosításai igen újszerűek voltak , és minden félnek lehetővé tették fő aggályaik és követeléseik kezelését .
(trg)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(src)="57"> Az egyezmény kombinálja a hatalommegosztást Észak-Írországban és a határon átnyúló intézményeket , amelyek összekötik Belfastot és Dublint , és ezzel elismerik a viszály ún. ír dimenzióját .
(trg)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(src)="58"> Lényeges , hogy az egyezmény kitér mind az egyéni jogokra , mind a közösségi jogokra .
(trg)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(src)="59"> Lehet , hogy az egyezmény rendelkezései bonyolultak , de a megoldandó viszály is az .
(trg)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(src)="60"> Talán a legfontosabb , hogy a helyi vezetők ismét fölnőttek a kompromisszumkészségig , nem mindig gyorsan , nem mindig lelkesen , de végül is fölnőttek .
(trg)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(src)="61"> Ki hitte volna , hogy Ian Paisley és Martin McGuinness együtt kormányozzák Észak-Írországot mint első miniszter és a helyettese ?
(trg)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(src)="62"> De vajon Észak-Írország kivételes példa , vagy az efféle megegyezés csak demokratikus és fejlett országokra általánosítható ?
(trg)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(src)="63"> Egyáltalán nem .
(trg)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(src)="64.1"> A Libériában elhúzódó polgárháború 2003-as befejezése szemlélteti a vezetők , a diplomácia és az intézményrendszer fontosságát .
(src)="64.2"> Ugyanez a helyzet a macedóniai teljes körű polgárháború kitörésének 2001-es sikeres megelőzésével , vagy az indonéziai Acehben fennállt viszály 2005-ös sikeres rendezésével .
(trg)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(src)="65"> Mindhárom esetben a helyi vezetők akartak és tudtak békét teremteni ; a nemzetközi közösség készen állt a segítségnyújtásra és az egyezmény megvalósítására ; az intézmények úgy jártak el , ahogy a megegyezéskor arra ígéretet tettek .
(trg)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(src)="66"> Ha a vezetőkre , a diplomáciára és az intézményrendszerre összpontosítunk , megmagyarázható , miért nem sikerül békét vagy tartós békét teremteni .
(trg)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(src)="67"> Az oslói megállapodásokhoz fűzött remények nem vezettek az izraeli – palesztin viszály végéhez .
(trg)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(src)="68"> Nem minden megoldandó kérdést öleltek föl a megállapodások .
(trg)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(src)="69"> A vezetők ígéretet tettek , hogy később térnek vissza rájuk .
(trg)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(src)="70"> Ahelyett , hogy megragadták volna a lehetőséget , a helyi és nemzetközi vezetők hamarosan kihúzták magukat az ügyből , figyelmüket elvonta a második intifáda , a 9 / 11 s az afganisztáni és iraki háború .
(trg)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(src)="71"> Kiderült , hogy a 2005-ben megkötött -- minden részletre kiterjedő -- békemegállapodás az előirányzottnál kevésbé átfogó , és rendelkezései magukban hordozzák az észak és dél közötti háborúhoz való teljes visszatérés esélyét .
(trg)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(src)="72"> Vezetőváltások és vezetői hibák , a nemzetközi diplomácia tétovázása , és az intézményi fogyatékosság közel egyenlő mértékben okolhatók .
(trg)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(src)="73"> Megoldatlan határviták , az olajbevételek fölötti civódások , a folyamatos dárfúri viszály , a fokozódó törzsi villongások délen és a gyenge államhatalom egész Szudánban -- ezek teszik teljessé a siralmas képet , hogy hogyan állnak az ügyek a legnagyobb afrikai országban .
(trg)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(src)="74"> Az utolsó példa : Koszovó .
(trg)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(src)="75"> Hogy nem sikerült tárgyalásos úton megoldást találni ; az erőszak , a feszültség , az ország de facto fölosztottsága , ami fentiekből eredeztethető igen sok tényezővel magyarázható .
(trg)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(src)="76"> Három tényező emelhető ki .
(trg)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(src)="77"> Mindenekelőtt az ország vezetőinek hajthatatlansága , hogy a rendezést csakis maximális követeléseik alapján hajtsák végre .
(trg)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(src)="78"> A másik , hogy a nemzetközi diplomácia erőfeszítéseit , a kezdetektől akadályozta Koszovó függetlenségének nyugati támogatása .
(trg)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(src)="79"> Harmadszor , az ötletszegénység , amikor olyan intézményeket kellett volna kialakítani , amelyek egyaránt figyelembe veszik a szerbek és az albánok aggályait .
(trg)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(src)="80"> Emellett – ez a dolog jó oldala – a jól felszerelt nemzetközi csapatok koszovói -- és általában -- balkáni térségbeli magas szintű jelenléte , és a tény , hogy mindkét fél helyi vezetői viszonylagos józanságot tanúsítottak , magyarázatot adnak rá , miért nem alakult rosszabbul a helyzet a 2008 óta eltelt két évben .
(trg)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(src)="81"> Még akkor is , ha a megoldás nem optimális , a helyi és nemzetközi vezetőknek módjukban áll javítani a helyzeten .
(trg)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(src)="82"> A hidegháború kevésbé jó , mint a hideg béke , de a hideg béke még mindig jobb a meleg háborúnál .
(trg)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(src)="83"> Az is jó hír , hogy meg lehet tanulni a leckét .
(trg)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(src)="84.1"> Mitől más az izraeli-palesztin viszály , mint az észak-írországi ?
(src)="84.2"> És a szudáni polgárháború , mint a libériai ?
(trg)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(src)="85"> A sikerek és a kudarcok egyaránt megtanítanak néhány fontos dologra , amelyeket nem árt észben tartanunk , ha továbbra is jó híreket szeretnénk .
(trg)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(trg)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(src)="86"> Először , a vezetők .
(trg)="86"> Біріншіден , басшылық .
(src)="87"> Ahogy nem magától alakulnak ki a nemzetiségi viszályok és a polgárháborúk , hanem az emberek okozzák , úgy a megelőzésük és rendezésük sem történik magától .
(trg)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(src)="88"> A vezetőknek rátermetteknek , elszántaknak és leleményeseknek kell lenniük béketörekvésükben .
(trg)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(src)="89"> A vezetőknek kapcsolatot kell tartaniuk egymással és követőikkel , és magukkal kell ragadniuk őket a békés jövőbe vezető gyakran fáradságos útra .
(trg)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(src)="90"> A másik a diplomácia .
(trg)="90"> Екінші – дипломатия .
(src)="91"> A diplomáciának rendelkeznie kell minden szükséges eszközzel , és kitartónak kell lennie , vegyítenie kell az ösztönző s nyomásgyakorló eszközöket a vezetők és követőik esetében .
(trg)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(src)="92"> Erre azért van szükség , hogy méltányos kompromisszumot érjenek el , és segítsék elő a helyi , területi és nemzetközi támogatók széles körű összefogásával valóra válthassák a megállapodást .
(trg)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(trg)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(src)="93"> Harmadszor , az intézményrendszer .
(trg)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(src)="94"> Az intézményrendszer azt igényli , hogy az ügyre összpontosítsunk , újítóan gondolkodjunk , rugalmasan és jól finanszírozzuk az intézkedések bevezetését .
(trg)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(src)="95"> A válságban érintett feleknek mellőzniük kell a maximalista követeléseket , és kompromisszumkészeknek kell lenniük : figyelembe kell venniük egymás igényeit .
(trg)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(src)="96"> Sokkal inkább egyezményük lényegére gondoljanak , semmint a címkékre , amelyeket rá akarnának aggatni .
(trg)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(src)="97"> A felek álljanak készen , hogy vissza kell térniük a tárgyalóasztalhoz , ha az egyezmény bevezetése megfeneklik .
(trg)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(src)="98"> Nekem személy szerint a leglényegesebb tanulság ez : a béke ügyéért való eltökéltség kiemelt fontosságú , de gyakorta kevés az erőszak megelőzéséhez vagy befejezéséhez .
(trg)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(src)="99"> Ám semmiféle diplomácia vagy intézményrendszer sem tudja helyrehozni a helyi kudarcokat és a belőlük fakadó következményeket .
(trg)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(src)="100"> Ezért kell költenünk a vezetők fejlesztésére , hogy meglegyen a fölkészültségük , elképzeléseik és eltökéltségük a béke megteremtésére .
(trg)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .