# he/ted2020-1004.xml.gz
# ky/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> אני נמצא פה היום כדי להראות לכם תמונות של שבט הלאקוטה
(trg)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(src)="2"> רבים מכם שמעו על הלאקוטה או לפחות על על האומה הגדולה יותר לה הם שייכים , אומת הסו .
(trg)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(src)="3"> הלאקוטה הינם שבט אחד מיני רבים שגורשו מאדמתם למחנות שבויי מלחמה שהיום אנו קוראים להם שמורות .
(trg)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(src)="4"> שמורת פיין רידג ' , שהינה הנושא למצגת היום , ממוקמת כ-120 ק " מ דרום-מזרחית ל " גבעות השחורות " בדקוטה הדרומית .
(trg)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(trg)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(src)="5"> לפעמים קוראים לה בשם " מחנה שבויי מלחמה מספר 334 " , ושם גרים היום שבט הלאקוטה .
(trg)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(src)="6"> אם מישהו מכם שמע פעם על AIM , שהיא התנועה האינדיאנית באמריקה , או על ראסל מינס , או ליאונרד פלטייר , או העימות באוגלאלה , אז אתם יודעים שהשמורה בפיין רידג ' היא לב ליבו של נושא האינדיאנים בארה " ב .
(trg)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(src)="7"> אז נתבקשתי לדבר מעט היום על מערכת היחסים שלי עם הלאקוטה , והיא מערכת יחסים קשה בשבילי . מכיוון , שלמקרה שלא שמתם לב מצבע העור שלי , אני לבן , וזהו מחסום אדיר בשמורה אינדיאנית .
(trg)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(trg)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(src)="8"> אתם תראו הרבה אנשים בצילומים שלי היום ,
(trg)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(src)="9"> אני נעשיתי קרוב מאוד אליהם , והם קיבלו אותי כמו משפחה .
(trg)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(src)="10"> הם קראו לי אח ודוד והזמינו אותי שוב ושוב במשך חמש שנים . אך בשמורה בפיין רידג ' ,
(trg)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(trg)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(src)="11"> אני תמיד אהיה " וואשיצ ' ו " ,
(trg)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(src)="12"> ו " וואשיצ ' ו " היא מילה בשפת הלאקוטה המציינת את מי שאינו אינדיאני , אך פירוש אחר למילה הוא " זה אשר לוקח את הבשר הטוב ביותר לעצמו . "
(trg)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(src)="13"> ועל זה אני רוצה להתמקד : זה אשר לוקח את הבשר הטוב ביותר לעצמו .
(trg)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(src)="14"> כלומר חמדנות .
(trg)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(src)="15"> אז הביטו מסביב לאודיטורים פה היום .
(trg)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(src)="16"> אנו נמצאים בבית ספר פרטי במערב האמריקני , יושבים בכסאות מקטיפה עם כסף בכיסנו .
(trg)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(src)="17"> ואם אנו בוחנים את חיינו , אנו מוצאים שבאמת לקחנו את הבשר הטוב ביותר .
(trg)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(src)="18"> אז בואו נביט עכשיו על סדרת צילומים של האנשים שהפסידו כדי שאנו נוכל להרוויח , ונדע שכשאנו רואים את פניהם של האנשים הללו שאלו לא רק תמונות של אנשי הלאקוטה , אלא שהם מייצגים את כל האינדיאנים ברחבי ארה " ב .
(trg)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(src)="19"> בפיסת הנייר הזאת , כתובה ההיסטוריה כפי שלמדתי אותה מחברי ובני משפחתי משבט הלאקוטה .
(trg)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(src)="20"> מדובר בציר זמן של אמנות שנחתמו והופרו , של טבחים שמוסווים כקרבות .
(trg)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(src)="21"> אתחיל ב-1824 . המשרד לענייני אינדיאנים
(trg)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(trg)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(src)="22"> מוקם בתוך מחלקת המלחמה האמריקאית , מה שקובע טון אגרסיבי כבר בראשית הדרך של יחסינו עם האינדיאנים .
(trg)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(src)="23"> 1851 : אמנת פורט לרמי הראשונה נחתמת , ומסמנת באופן ברור את גבולותיה של אומת הלאקוטה .
(trg)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(src)="24"> לפי האמנה , הלאקוטה הינם אומה ריבונית .
(trg)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(src)="25"> אם הגבולות כפי שמצויינים באמנה היו נשמרים ויש בסיס חוקי לכך שכך צריך היה להיות - אז כך היתה נראית מפת ארה " ב היום .
(trg)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(src)="26"> 10 שנים מאוחר יותר ,
(trg)="26"> 10 жылдан кийин ,
(src)="27"> הנשיא לינקולן חותם על חוק חלוקת אדמות שגורם לשטף של מתיישבים לבנים הפולשים לשטחי האינדיאנים .
(trg)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(src)="28"> 1863 : מרד של שבטי הסו המזרחיים במינסוטה מסתיים בתלייתם של 38 אנשי סו , ההוצאה להורג ההמונית הגדולה ביותר בתולדות ארה " ב .
(trg)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(src)="29"> לינקולן הורה על ההוצאה להורג רק יומיים לאחר שחתם על הכרזת שחרור העבדים .
(trg)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(src)="30"> 1866 מסמנת את תחילתה של הרכבת הטרנס-קונטיננטלית . עידן חדש . לקחנו אדמות לרכבות ומסילות
(trg)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(trg)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(src)="31"> כדי ליצור קיצורי דרך בלב שטחי הלאקוטה .
(trg)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(src)="32"> האמנות נזרקו לפח .
(trg)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(src)="33"> בתגובה , שלושה שבטים בהנהגת צ ' יף ענן אדום מהלאקוטה תקפו והביסו את צבא ארה " ב שוב ושוב . אני רוצה לחזור על המשפט הזה :
(trg)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(trg)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(src)="34"> הלאקוטה הביסו את צבא ארה " ב .
(trg)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(src)="35"> 1868 : אמנת פורט לרמי השנייה מבטיחה באופן ברור את ריבונותה של כל אומת הסו הגדולה ואת בעלותם של הלאקוטה על הגבעות השחורות הקדושות .
(trg)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(src)="36"> הממשלה מבטיחה גם אדמות וזכויות ציד במדינות השכנות . הבטחנו שאיזור נהר הפאודר
(trg)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(trg)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(src)="37"> יהיה סגור מאותו זמן לכל התישבות לבנה .
(trg)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(src)="38"> נראה היה כי האמנה היא נצחון מוחלט של צ ' יף ענן אדום והסו .
(trg)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(src)="39"> למעשה , זוהי המלחמה היחידה בכל ההיסטוריה האמריקנית שבה הממשלה השיגה שלום בוויתור על כל דרישה של האויב .
(trg)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(src)="40"> 1869 : הרכבת הטרנס-קונטיננטלית מושלמת .
(trg)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(src)="41"> היא החלה להוביל , בין השאר , מספר גדול של ציידים שהחלו בהרג סיטונאי של הבאפלו , וחיסלו ע " י כך מקור חשוב לאוכל , ביגוד ומחסה לאומת הסו .
(trg)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(src)="42"> 1871 : נחקק חוק הלאמת אדמות אינדיאניות שהופך גם את כל האינדיאנים לחוסים של הממשלה הפדרלית .
(trg)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(src)="43"> בנוסף לזאת , הצבא מוציא פקודות האוסרות של האינדיאנים המערביים מלעזוב את השמורות שלהם .
(trg)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(src)="44"> כל האינדיאנים המערביים הם באותה נקודה בזמן אסירי מלחמה .
(trg)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(src)="45"> באותה שנה ( 1871 ) הבאנו לסיומו את עידן האמנות .
(trg)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(src)="46"> הבעיה עם אמנות היא שהן מרשות לשבטים להתקיים כאומות ריבוניות , ואת זה אנחנו לא יכלנו להרשות .
(trg)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(src)="47"> היו לנו תוכניות .
(trg)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(src)="48"> 1874 : הגנרל ג ' ורג ' קאסטר מודיע על גילוי זהב בשטחי הלאקוטה , ובייחוד בגבעות השחורות .
(trg)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(src)="49"> הידיעות על הזהב גורמות להגעה של המוני מתיישבים לבנים לשטחי הלאקוטה .
(trg)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(src)="50"> קאסטר המליץ שהקונגרס ימצא דרך לבטל את האמנות עם הלאקוטה בהקדם האפשרי .
(trg)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(src)="51"> 1875 : מלחמת הלאקוטה מתחילה בעקבות הפרת אמנת פורט לרמי .
(trg)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(src)="52"> 1876 : ב-26 ביולי כשהם בדרכם לתקוף אחד מכפרי הלאקוטה , מובס חיל הפרשים השביעי של קאסטר בקרב ליטל ביגהורן .
(trg)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(src)="53"> 1877 : הלוחם וצ ' יף הלאקוטה הגדול ששמו סוס משוגע נכנע בפורט רובינסון .
(trg)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(src)="54"> הוא נהרג מאוחר יותר בעודו בשבי .
(trg)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(src)="55"> 1877 היא גם השנה בה מצאנו דרך לעקוף את שתי אמנות פורט לרמי .
(trg)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(src)="56"> הסכם חדש הוצג לצ ' יפים של הסו ואנשיהם תחת הקמפיין שנודע כ " מכור או גווע ברעב . " חתום על הנייר , או שהשבט שלך לא יקבל יותר אוכל .
(trg)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(trg)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(src)="57"> רק כ-10 אחוזים מהאוכלוסיה הבוגרת חתמה על המסמך .
(trg)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(src)="58"> אמנת פורט לרמי דרשה שלפחות שלושה-רבעים מהשבט יסכימו לוותר על אדמתם .
(trg)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(src)="59"> כמובן שהתעלמנו מהסעיף הזה .
(trg)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(src)="60"> 1887 : חוק דוז .
(trg)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(src)="61"> אחזקה משותפת של אדמות השמורה מגיעה לסיומה .
(trg)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(src)="62"> השמורות מחולקות לחלקות בנות כ-40 דונם ומחולקות בין חברי השבט כשהשטח שנותר נלקח .
(trg)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(src)="63"> השבטים איבדו מיליוני דונמים .
(trg)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(src)="64"> החלום האמריקני של בעלות על חלקת אדמה התברר כדרך חכמה מאוד לחלק את השמורות עד שלא נשאר דבר .
(trg)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(src)="65"> החוק הרס את השמורות , כאשר הפך את הנוהג לחלק שוב ושוב את החלקות לדורות הבאים ליותר קל .
(trg)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(src)="66"> רובה של האדמה שנותרה ורבות מהחלקות בתוך שטחי השמורה נמצאות כיום בידי חוואים לבנים .
(trg)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(src)="67"> שוב , האדמה הטובה הולכת ל " וואשיצ ' ו " .
(trg)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(src)="68"> ב-1890 , תאריך שאני מאמין שהוא החשוב ביותר במצגת הזאת .
(trg)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(src)="69"> זאת השנה בה התרחש הטבח בוונדד ני . ב-29 לדצמבר .
(trg)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(trg)="69.2"> Декабрдын 29нда
(src)="70"> חיילי צבא ארה " ב הקיפו את מחנה הסו בוונדד ני וטבחו בצ ' יף ביג פוט ו-300 אסירי מלחמה , עם מכונות ירייה שירתה פגזים שנקראה מכונת ירייה הוצ ' קיס .
(trg)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(src)="71"> בעקבות ה " קרב " לכאורה הזה , 20 עיטורי גבורה ניתנו לחיילי חיל הפרשים השביעי .
(trg)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(src)="72"> עד היום , זהו מסר העיטורים הגבוה ביותר שניתן אי פעם למשתתפי קרב יחיד .
(trg)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(src)="73"> יותר עיטורי כבודה ניתנו לטבח בנשים וילדים מאשר לכל קרב יחיד במלחמת העולם הראשונה , מלחמת העולם השנייה , והמלחמות בקוריאה , וייטנאם , עיראק ואפגאניסטן .
(trg)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(src)="74"> הטבח בוונדד ני נחשב לסיום מלחמות האינדיאנים .
(trg)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(src)="75"> כל פעם כאשר אני מבקר את האתר , של קבר האחים בוונדד ני , אני רואה לא רק קבר של שבטי הלאקוטה או הסו , אלא את קברם של כל האינדיאנים .
(trg)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(src)="76"> האיש הקדוש , בלק אלק , אמר " לא ידעתי אז עד כמה הכל הגיע לסופו .
(trg)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(src)="77"> כאשר אני מסתכל אחורה כעת , מהגבעה הגבוהה שהיא זקנתי , אני עדיין יכול לראות את הנשים והילדים שנטבחו גופותיהם מפוזרות לכל עבר , לכל אורך הנהר העקום , כאילו אני עדיין שם .
(trg)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(src)="78"> ואני יודע שמשהו אחר מת שם גם , באדמה ספוגת הדם ונקבר בסופת השלג לאחר מכן .
(trg)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(src)="79"> חלומו של עם מת שם ,
(trg)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(src)="80"> והוא היה חלום נפלא . "
(trg)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(src)="81"> בארוע זה , עידן חדש בהיסטוריה האינדיאנית החל .
(trg)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(src)="82"> אפשר לחלק הכל ל-לפני ואחרי וונדד ני . מכיוון שזה היה ברגע זה עם האצבעות על ההדקים של מכונות הירייה שממשלת ארה " ב הכריזה באופן גלוי על עמדתה כלפי זכויות האינדיאנים .
(trg)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(trg)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(src)="83"> הם עייפו מאמנות . הם עייפו מהגבעות הקדושות .
(trg)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(trg)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(src)="84"> הם עייפו מריקודי הרוחות .
(trg)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(src)="85"> והם עייפו מכל תלונותיהם של הסו .
(trg)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(src)="86"> אז הם הביאו את התותחים .
(trg)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(src)="87"> " אתם רוצים להיות אינדיאנים עכשיו ? " הם אמרו , אצבעותיהם על ההדק .
(trg)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(src)="88"> 1900 : האוכלוסיה האינדיאנית בארה " ב מגיעה לשפל : מתחת ל-250,000 איש . בהשוואה לאוכלוסיה מוערכת של שמונה מיליון ב-1492 .
(trg)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(src)="89"> נקפוץ קדימה בזמן .
(trg)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(src)="90"> 1980 : התביעה שנידונה הכי הרבה זמן בתולדות ארה " ב , אומת הסו נגד ארה " ב , הגיעה לסיומה בהכרעת בית המשפט העליון .
(trg)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(src)="91"> בית המשפט קבע שכאשר הסו יושבו מחדש בשמורות ו-2 מיליון דונם מאדמתם נפתחו למתיישבים ומחפשי זהב , תנאי אמנת פורט לרמי השנייה הופרו .
(trg)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(src)="92"> בית המשפט קבע שהגבעות השחורות נלקחו שלא כחוק ושהמחיר הראשוני שהוצע , בתוספת ריבית , ישולם לאומת הסו . כתשלום על הגבעות השחורות ,
(trg)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(trg)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(src)="93"> בית המשפט קבע פיצוי של 106 מיליון דולר בלבד לאומת הסו .
(trg)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(src)="94"> הסו סירבו לקבל את הכסף וזעקו : " הגבעות השחורות אינן למכירה . "
(trg)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(src)="95"> 2010 : הסטטיסטיקה על האוכלוסיה האינדיאנית כיום , יותר ממאה שנה לאחר הטבח בוונדד ני , חושפים מורשת של קולוניזציה , הגירה כפויה והפרת אמנות .
(trg)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(src)="96"> אבטלה בשמורת פיין רידג ' נעה בין 85 ל-90 אחוזים .
(trg)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(src)="97"> המשרד לדיור אינו מצליח לבנות מבנים חדשים , המבנים הקיימים מטים ליפול . רבים חסרי בית ,
(trg)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(trg)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(src)="98"> ואלו שיש להם מגורים , דחוסים לבניינים רעועים עם עד חמש משפחות אחרות .
(trg)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(src)="99"> ל-39 אחוזים מהבתים בפיין רידג ' אין חשמל
(trg)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(src)="100"> ולפחות 60 אחוזים מהבתים בשמורה מלאים בעובש שחור .
(trg)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .