# he/ted2020-1003.xml.gz
# kk/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> היום ברצוני לשוחח עמכם על הסכסוך האתני ועל מלחמת האזרחים .
(trg)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(src)="2"> בד " כ אלה אינם מהנושאים המעודדים ביותר , ובד " כ הם גם לא יוצרים בשורות טובות מן הסוג שלשמו נוצר הכנס הזה .
(trg)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(src)="3"> עם זאת , לא רק שיש לפחות כמה בשורות טובות שאפשר לספר אודות התמעטות הסכסוכים האלה היום לעומת לפני עשרים שנה , אלא מה שאולי חשוב יותר הוא שהגענו להבנה טובה יותר בשאלה מה ניתן לעשות כדי להמשיך ולהפחית את מספר הסכסוכים האתניים ומלחמות האזרחים ואת הסבל שהם גורמים .
(trg)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(src)="4"> ישנם שלושה דברים עיקריים : מנהיגות , דיפלומטיה ועיצוב המוסדות .
(trg)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="5"> הדברים בהם אתמקד בהרצאה זו הם מדוע הם חשובים , איך הם משפיעים ומה כולנו יכולים לעשות כדי להבטיח שהם ימשיכו להשפיע בדרכים הנכונות , כלומר , כיצד נוכל כולנו לתרום לפיתוח ולחידוד הכישורים של מנהיגים מקומיים וגלובאליים כדי לעשות שלום ולקיימו .
(trg)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(src)="6"> אבל הבה נתחיל מן ההתחלה .
(trg)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(src)="7"> מלחמות אזרחים יוצרות כותרות מזה עשורים רבים , ולסכסוכים האתניים במיוחד יש נוכחות כמעט קבועה כאיום בינלאומי בטחוני מרכזי .
(trg)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(trg)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(src)="8"> כבר קרוב לשני עשורים , שהבשורות הן רעות והתמונות רודפות אותנו .
(trg)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(src)="9"> בגיאורגיה , אחרי שנים של קפאון , ראינו כיצד האלימות מתחדשת בהיקף מלא באוגוסט 2008 .
(trg)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(trg)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(src)="10"> זה הסלים במהירות למלחמה בת חמישה ימים בין רוסיה לגיאורגיה , שהותירה את גיאורגיה עוד יותר מפולגת .
(trg)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(src)="11"> בקניה , הבחירות הבעייתיות לנשיאות ב-2007 -- זה עתה שמענו עליהן -- הובילו במהירות לרמות גבוהות של אלימות בין קבוצות אתניות ולהרג ולעקירה מבתיהם של אלפי אנשים .
(trg)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(src)="12"> בסרי-לנקה , מלחמת אזרחים בת עשרות שנים בין המיעוט הטמילי והרוב הסינהלי הגיע לשיא עקוב מדם ב-2009 , אחרי שכנראה 100,000 בני-אדם נהרגו מאז 1983 .
(trg)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(src)="13"> בקירגיזיסטן , רק במעט השבועות האחרונים , התגלעה אלימות חסרת-תקדים בין העם הקירגיזי והעם האוזבקי .
(trg)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(src)="14"> מאות נהרגו , ויותר מ-100,000 נעקרו מבתיהם , ביניהם אוזבקים רבים אשר נמלטו לאוזבקיסטן השכנה .
(trg)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(src)="15"> במזרח התיכון , העימות בין הישראלים והפלשתינאים ממשיך ללא הפוגה , וקשה יותר מתמיד לראות איך בדיוק פיתרון אפשרי ובר-קיימא הוא בר-השגה .
(trg)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(src)="16"> דארפור אולי נעלמה מן הכותרות , אבל ההרג ועקירת האנשים שם עדיין נמשכים , והאומללות האנושית המוחלטת שזה יוצר קשה מאד להבנה .
(trg)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(src)="17"> ולבסוף , בעירק , האלימות גואה שוב והארץ הזו טרם הקימה ממשלה ארבעה חודשים אחרי הבחירות האחרונות לפרלמנט .
(trg)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(src)="18"> אבל רגע אחד , הרצאה זו אמורה לעסוק בבשורות טובות .
(trg)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(src)="19"> אם כן , האם אלה תמונות מן העבר ?
(trg)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(src)="20"> ובכן , מבלי להתכחש לעובדה שאלה תמונות עגומות מהמזרח התיכון , מדארפור , מעירק וממקומות נוספים , הרי שיש מגמה ארוכת-טווח יותר שאמנם מייצגת בשורות טובות מסוימות .
(trg)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(src)="21"> בעשרים השנה האחרונות , מאז תום המלחמה הקרה , היתה ירידה כללית במספר מלחמות האזרחים .
(trg)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(src)="22"> מאז השיא של תחילת שנות התשעים , עם כ-50 מלחמות אזרחים מתמשכות כאלה , יש לנו 30 אחוז פחות סכסוכים כאלה כיום .
(trg)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(src)="23"> מספר האנשים שנהרגו במלחמות אזרחים גם הוא נמוך בהרבה היום מכפי שהיה לפני עשור או שניים .
(trg)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(src)="24"> אבל מגמה זו פחות ברורה .
(trg)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(src)="25"> התמותה הגבוהה ביותר בשדה הקרב תועדה בין השנים 1998 ל-2001 : 80,000 חיילים , שוטרים ומורדים נהרגו מידי שנה .
(trg)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(trg)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(src)="26"> המספר הנמוך ביותר של אבדות בקרב היה ב-2003 : 20,000 הרוגים בלבד .
(trg)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(src)="27"> למרות העליות והירידות מאז , המגמה הכללית -- וזה החלק החשוב -- מצביעה בבירור כלפי מטה במרוצת שני העשורים האחרונים .
(trg)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(src)="28"> הבשורות בנוגע להרוגים אזרחיים גם הן רעות פחות מבעבר .
(trg)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(src)="29"> מיותר מ-12,000 אזרחים שנרצחו במתכוון במלחמות אזרחים ב-1997 וב-1998 , אחרי עשור אחד , המספר עומד על 4,000 .
(trg)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(src)="30"> זאת ירידה של שני-שלישים .
(trg)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(src)="31"> הירידה הזו היתה ברורה אף יותר אילו חישבנו את רצח העם ברואנדה ב-1994 .
(trg)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(src)="32"> שבו נטבחו 800,000 אזרחים בתוך חודשים ספורים .
(trg)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(src)="33"> אין ספק שזה הישג שלעולם אין להתעלות עליו .
(trg)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(src)="34"> חשוב גם לציין שמספרים אלה הם רק חלק מן הסיפור .
(trg)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(src)="35"> הם לא כוללים בני-אדם שמתו בעקבות מלחמות אזרחים מרעב או ממחלות , למשל .
(trg)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(src)="36"> והם גם לא מסבירים היטב את סבלם הכללי יותר של האזרחים .
(trg)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(src)="37"> העינויים , האונס והטיהור האתני נעשו יעילים ביותר - אף שלרוב אינם קטלניים - ככלי-נשק במלחמות אזרחים .
(trg)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(src)="38"> אם לנסח זאת אחרת , עבור האזרחים שסובלים מהתוצאות של סכסוך אתני או מלחמת אזרחים , שום מלחמה איננה טובה ושום שלום איננו רע .
(trg)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(src)="39"> לכן , למרות שכל מקרה מוות , נכות , אונס או עינויים הוא מקרה אחד יותר מדי , העובדה שהמספר של אבדות אזרחיות נמוך יותר בבירור כיום מאשר לפני עשר שנים . היא בגדר בשורה טובה .
(trg)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(src)="40"> אז יש לנו היום פחות סכסוכים עם פחות הרוגים .
(trg)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(trg)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(src)="41"> והשאלה הגדולה היא , כמובן , מדוע ?
(trg)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(src)="42"> במקרים מסוימים אחד הצדדים זוכה בנצחון צבאי .
(trg)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(src)="43"> זהו פתרון מסוים , אך לעתים נדירות הוא מושג ללא אבדות בנפש או השלכות בהיבט ההומניטרי .
(trg)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(src)="44"> תבוסת " הנמרים הטמיליים " בסרי-לנקה היא אולי הדוגמה העדכנית ביותר לכך , אך כבר ראינו בעבר " פתרונות " צבאיים , בארצות הבלקן , בדרום הקווקז , וברוב חלקיה של אפריקה .
(trg)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(src)="45"> לעתים , כהשלמה להם , מושגים הסכמים בדרך של מו " מ , או לפחות הסכמי הפסקת-אש , ונשלחים כוחות לצורך שמירה על השקט .
(trg)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(src)="46"> אך אלה כמעט לעולם אינם מייצגים הצלחה מרעישה -- בוסניה והרצגובינה אולי יותר מאשר גאורגיה .
(trg)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(src)="47"> אבל מבחינת מרבית אפריקה , אחד מעמיתי הציג זאת כך : " הפסקת האש של יום שלישי בערב הושגה בדיוק בזמן כדי לאפשר את התחלת טבח העם של יום רביעי בבוקר . "
(trg)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(src)="48"> אך הבה ונבדוק שוב את הבשורות הטובות .
(trg)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(src)="49"> אם אין פתרון בשדה הקרב , יש שלושה גורמים שעשויים להסביר את מניעת הסכסוך האתני ומלחמת האזרחים , או את השלום הבר-קיימא שבהמשך : מנהיגות , דיפלומטיה ועיצוב המוסדות .
(trg)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="50"> קחו לדוגמה את צפון אירלנד .
(trg)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(src)="51"> למרות מאות שנים של עוינות , עשרות שנות אלימות ואלפי הרוגים , 1998 חזתה בחתימת הסכם היסטורי .
(trg)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(src)="52"> גירסתו הראשונית הושגה בתיווכו המיומן של הסנטור ג ' ורג ' מיטשל .
(trg)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(src)="53"> ובאופן מכריע , להבטחת ההצלחה לטווח הארוך של תהליך השלום בצפון אירלנד , הוא אכף תנאים ברורים מאד לגבי ההשתתפות והמשא-ומתן ,
(trg)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(src)="54"> שהמרכזי בהם היה התחייבות לנקוט באמצעים ייחודיים לשמירה על השלום .
(trg)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(src)="55"> התיקונים שנעשו בהמשך בהסכם זה נעשו בקלות ע " י הממשלים הבריטי והאירי , שלא הרפו מנחישותם להביא שלום ויציבות לצפון אירלנד .
(trg)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(src)="56"> מוסדות הליבה שהוקמו ב-1998 והשינויים שהוכנסו בהם ב-2006 וב-2008 היו חדשניים באמת ובתמים , ואיפשרו לכל הצדדים בסכסוך לזכות בהתייחסות לכל דאגותיהם ודרישותיהם המרכזיות .
(trg)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(src)="57"> ההסכם שילב בין סידור של חלוקת כוח בצפון אירלנד עם מוסדות על-גבוליים שחיברו בין בלפסט ודבלין ובכך הכירו במה שקרוי " המימד האירי של הסכסוך " .
(trg)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(src)="58"> ובאופן מובהק יש גם מיקוד ברור הן בזכויות היחיד והן בזכויות הקהילה .
(trg)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(src)="59"> פרטי ההסכם הם אולי מורכבים , אבל כך גם הסכסוך שקדם לו .
(trg)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(src)="60"> אולי הכי חשוב , שהמנהיגים המקומיים נענו לאתגר הפשרה , לא תמיד במהירות ולא תמיד בהתלהבות , אבל הם אכן נענו לו .
(trg)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(src)="61"> מי היה מאמין שאיאן פאייסלי ומרטין מק ' גינס ישלטו ביחד בצפון אירלנד בתור ראש ממשלה וסגנו ?
(trg)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(src)="62"> אך האם צפון אירלנד היא מקרה מיוחד , או שמא הסבר מסוג זה מתאים באופן כללי יותר רק לארצות דמוקרטיות ומפותחות ?
(trg)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(src)="63"> בהחלט לא .
(trg)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(src)="64"> סיום מלחמת האזרחים הממושכת בליבריה ב-2003 ממחיש את החשיבות שיש למנהיגות , לדיפלומטיה ולעיצוב המוסדות , בדיוק כמו המניעה המוצלחת של מלחמת-אזרחים מלאה במקדוניה ב-2001 , או הסיום המוצלח של הסכסוך בשבט האשה באינדונזיה ב-2005 .
(trg)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(src)="65"> בכל שלושת המקרים , המנהיגים המקומיים היו מוכנים ומסוגלים לעשות שלום . הקהילייה הבינלאומית עמדה הכן לסייע להם לנהל מו " מ וליישם הסכם , והמוסדות קיימו את ההבטחה שנתנו ביום ההסכם .
(trg)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(src)="66"> ההתמקדות במנהיגות , בדיפלומטיה ובעיצוב המוסדות מסייעת גם להסביר כשלונות בהשגת שלום , או בשמירה עליו .
(trg)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(src)="67"> התקוות שנתלו בהסכמי אוסלו לא הביאו לסיום הסכסוך הישראלי-פלשתיני .
(trg)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(src)="68"> לא כל הסוגיות שתבעו פתרון זכו להתייחסות בהסכמים .
(trg)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(src)="69"> תחת זאת , המנהיגים המקומיים התחייבו לטפל בהם בעתיד .
(trg)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(src)="70"> אך במקום לקפוץ על ההזדמנות , המנהיגים המקומיים והעולמיים ניתקו מגע ודעתם הוסחה ע " י האינתיפאדה השניה , אירועי ה-11.9 והמלחמות באפגניסטן ובעירק .
(trg)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(src)="71"> הסכם השלום המקיף עבור סודאן נחתם ב-2005 והתברר כמקיף פחות מכפי שחזו לו , וייתכן שההסכמות שבו עוד ישאו פרי בצורת חזרה למלחמה מלאה בין הצפון לדרום .
(trg)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(src)="72"> שינויים וקוצר-יד בקרב ההנהגה , הרבה יותר מאשר בדיפלומטיה הבינלאומית , ומאשר הכשלונות המוסדיים , מסבירים זאת כמעט ביחס ישר .
(trg)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(src)="73"> סוגיות גבול לא-פתורות , מריבות על כספי נפט , הסכסוך המתמשך בדארפור , ההסלמה באלימות השבטית בדרום ומדינה חלשה באופן כללי , בכל סודאן מציירים כולם תמונה מדכאת מאד של מצב העניינים בארץ הגדולה ביותר באפריקה .
(trg)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(src)="74"> ודוגמה אחרונה : קוסובו .
(trg)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(src)="75"> הכשלון להשיג פתרון של מו " מ עבור קוסובו והאלימות , המתיחות והחלוקה דה-פקטו שנבעה מכך סיבותיהם נעוצות בהרבה גורמים שונים .
(trg)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(src)="76"> מתוכם , שלושה הם הגורמים המרכזיים .
(trg)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(src)="77"> ראשית , חוסר הגמישות של מנהיגים מקומיים ואי-נכונותם לוותר על קוצו של יו " ד מדרישותיהם המרביות .
(trg)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(src)="78"> שנית , מאמץ דיפלומטי בינלאומי שהוכשל למן ההתחלה ע " י הסיוע המערבי לעצמאות קוסובו .
(trg)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(src)="79"> ושלישית , חוסר דמיון בשלב של עיצוב המוסדות שיוכלו להתייחס לדאגות של הסרבים והאלבנים גם יחד .
(trg)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(src)="80"> באותה מטבע -- וכאן יש לנו שוב כמה בשורות טובות -- עצם העובדה שיש נוכחות רמת-דרג , בינלאומית ורבת-תושיה בקוסובו ובאזור הבלקן בכלל והעובדה שהמנהיגים המקומיים משני הצדדים הפגינו איפוק יחסי , מסבירות מדוע המצב לא החמיר בשניים האחרונות , מאז 2008 .
(trg)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(src)="81"> אז אפילו במצבים שבהם התוצאות הן פחות ממיטביות , למנהיגים המקומיים ולמנהיגים הבינלאומיים יש ברירה , והם יכולים לשנות לטובה את פני הדברים .
(trg)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(src)="82"> מלחמה קרה אינה טובה בה-במידה כמו שלום קר . אבל שלום קר הוא בכל זאת טוב יותר ממלחמה חמה .
(trg)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(src)="83"> בשורות טובות נוגעות גם ללמידת הלקח הנכון .
(trg)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(src)="84"> אז מה מבדיל בין הסכסוך הישראלי-פלשתיני לבין זה של צפון אירלנד , או בין מלחמת האזרחים בסודאן לבין זו של ליבריה ?
(trg)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(src)="85"> ההצלחות והכשלונות בשני המקרים מלמדות אותנו כמה דברים חשובים במידה מכרעת שעלינו לזכור אם יש לנו עניין בבשורות טובות נוספות .
(trg)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(trg)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(src)="86"> ראשית , מנהיגות .
(trg)="86"> Біріншіден , басшылық .
(src)="87"> בדיוק כשם שסכסוך אתני ומלחמת-אזרחים אינם דברים טבעיים , אלא אסונות מעשה-אדם , כך גם מניעתם ויישובם לא יתרחשו מעצמם .
(trg)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(src)="88"> על המנהיגות להיות מוכשרת , נחושה ובעלת-חזון במחוייבותה לשלום .
(trg)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(src)="89"> על המנהיגים לתקשר אלה עם אלה ועם אוהדיהם , והם צריכים למשוך אותם יחד עימם בדרך שהיא לעתים קשה ומפרכת לעבר עתיד של שלום .
(trg)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(src)="90"> שנית , דיפלומטיה .
(trg)="90"> Екінші – дипломатия .
(src)="91"> הדיפלומטיה צריכה להיות רבת-תושיה , עמידה , ועליה להפעיל תערובת נכונה של תמריצים ולחצים על המנהיגים ואוהדיהם .
(trg)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(src)="92"> עליה לעזור להם להגיע לפשרה הוגנת , ועליה להבטיח שקואליציה רחבה של תומכים מקומיים , אזוריים ובינלאומיים תסייע להם ביישום ההסכם אותו השיגו .
(trg)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(trg)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(src)="93"> שלישית , עיצוב המוסדות .
(trg)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(src)="94"> עיצוב המוסדות מחייב התמקדות בהירה בסוגיות השונות , חשיבה חדשנית , ויישום גמיש וממומן היטב .
(trg)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(src)="95"> הצדדים בסכסוך צריכים לוותר על דרישותיהם המרביות , ולנוע לעבר פשרה שתכיר בצרכי כל צד .
(trg)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(src)="96"> כמו כן , עליהם לחשוב על מהות ההסכם שלהם הרבה יותר מאשר על התוויות שהם רוצים להצמיד זה לזה .
(trg)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(src)="97"> הצדדים בסכסוך צריכים גם להיות מוכנים לשוב אל שולחן הדיונים אם יישום ההסכם מתעכב .
(trg)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(src)="98"> אישית , מבחינתי , הלקח המכריע מכולם הוא זה : ההתחייבות המקומית לשלום היא חשובה ביותר , אך לעתים קרובות אין בה די למנוע או לסיים אלימות .
(trg)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(src)="99"> אולם שום מידה של דיפלומטיה או עיצוב מוסדות יכולים לפצות על כשלונות מקומיים ותוצאותיהם .
(trg)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(src)="100"> לפיכך , עלינו להשקיע בהכשרת מנהיגים , מנהיגים בעלי כישורים חזון ונחישות לעשות שלום .
(trg)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .