# fr/ted2020-1004.xml.gz
# ky/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> Je suis ici aujourd' hui pour vous montrer mes photographies des Lakotas .
(trg)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(src)="2"> Beaucoup d' entre vous ont entendu parler d' eux , ou au moins du groupe plus large de tribus appelé les Sioux .
(trg)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(src)="3"> Les Lakotas sont une des nombreuses tribus que l' on a enlevées à leur terre pour les emmener dans des camps de prisonniers de guerre qu' on appelle maintenant des réserves .
(trg)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(src)="4"> La réserve de Pine Ridge , le sujet de la présentation d' aujourd' hui , se trouve à environ 120 kilomètres au sud-est des Montagnes noires du Dakota du Sud .
(trg)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(trg)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(src)="5"> On y fait parfois référence comme le camp de prisonniers de guerre numéro 334 , et c' est là que les Lakotas vivent à présent .
(trg)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(src)="6"> Ainsi , si certains d' entre vous ont entendu parler d' AIM , L' American Indian Movement -- Mouvement Amérindien , ou de Russell Means , ou de Leonard Peltier , ou de la situation sans issue à Oglala , alors vous savez que Pine Ridge est le plus grand désastre en matière de questions indigènes aux États-Unis .
(trg)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(src)="7.1"> Donc on m' a demandé de parler un peu aujourd' hui de ma relation avec les Lakotas et c' est très difficile pour moi .
(src)="7.2"> Car si vous n' avez pas remarqué ma couleur de peau , je suis blanc et c' est une barrière immense dans une réserve indienne .
(trg)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(trg)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(src)="8"> Vous verrez beaucoup de gens dans mes photos aujourd' hui ,
(trg)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(src)="9"> dont je suis devenu très proche et qui m' ont accueilli comme si j' étais de la famille .
(trg)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(src)="10.1"> Ils m' ont appelé frère et oncle et m' ont invité encore et encore pendant 5 ans .
(src)="10.2"> Mais à Pine Ridge ,
(trg)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(trg)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(src)="11"> je serai toujours ce qu' on appelle un wasichu ,
(trg)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(src)="12"> et wasichu est un mot Lakota qui signifie non-Indien , mais le mot a un autre sens , " celui qui prend la meilleure viande pour lui-même " .
(trg)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(src)="13"> Et c' est ce sur quoi je veux insister -- celui qui prend la meilleure part de viande .
(trg)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(src)="14"> Ça signifie avide .
(trg)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(src)="15"> Alors regardez autour de vous dans cet auditorium aujourd' hui .
(trg)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(src)="16"> Nous sommes dans une école privée dans l' ouest américain , assis sur des fauteuils de velours rouge avec de l' argent dans nos poches .
(trg)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(src)="17"> Et si nous regardons nos vies , nous avons effectivement pris la meilleure part de viande
(trg)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(src)="18"> Alors regardons aujourd' hui une série de photos d' un peuple qui a perdu pour que nous puissions gagner , et sachez que quand vous voyez les visages de ces gens que ce ne sont pas seulement des images des Lakotas , elles représentent tous les peuples indigènes .
(trg)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(src)="19"> Sur ce bout de papier , il y a l' Histoire comme je l' ai apprise de mes amis et ma famille lakota .
(trg)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(src)="20"> Ce qui suit est une chronologie de traités passés , de traités rompus et de massacres déguisés en batailles .
(trg)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(src)="21.1"> Je commencerai en 1824 .
(src)="21.2"> " Ce qu' on connait sous le nom de Bureau des Affaires Indiennes
(trg)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(trg)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(src)="22"> est créé cette année-là au cœur du Ministère de la Guerre , donnant dès le départ un ton agressif à nos relations avec les Amérindiens .
(trg)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(src)="23"> 1851 : Le premier traité de Fort Laramie est passé , délimitant clairement les frontières de la Nation lakota .
(trg)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(src)="24"> Selon le traité , ces terres sont une nation souveraine .
(trg)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(src)="25"> Si les frontières de ce traité avaient tenu -- et légalement elles auraient dû -- voilà à quoi les États-Unis ressembleraient aujourd' hui .
(trg)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(src)="26"> Dix ans plus tard ,
(trg)="26"> 10 жылдан кийин ,
(src)="27"> le Homestead Act , loi sur la propriété signée par le président Lincoln , déverse un flot de colons blancs sur les terres indiennes .
(trg)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(src)="28"> 1863 : Un soulèvement de Sioux Santee dans le Minnesota se termine par la pendaison de 30 hommes sioux , la plus grande exécution de masse de l' Histoire des États-Unis .
(trg)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(src)="29"> L' exécution est alors ordonnée par le président Lincoln seulement deux jours après la signature de l' Emancipation Proclamation -- proclamation d' émancipation .
(trg)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(src)="30.1"> 1866 , début de la ligne de chemin de fer transcontinentale -- une ère nouvelle .
(src)="30.2"> Des terres au cœur de la Nation lakota sont saisies
(trg)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(trg)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(src)="31"> afin de créer un raccourci pour les sentiers et les trains .
(trg)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(src)="32"> Les traités sont piétinés .
(trg)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(src)="33.1"> En réaction , trois tribus conduites par le chef lakota Nuage-Rouge attaquent et battent de nombreuses fois l' armée des États-Unis .
(src)="33.2"> Je veux répéter cette partie .
(trg)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(trg)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(src)="34"> Les Lakotas vainquent l' armée des États-Unis .
(trg)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(src)="35"> 1868 : Le deuxième traité de Fort Laramie garantit clairement la souveraineté de la Grande Nation Sioux et la propriété des Montagnes noires sacrées par les Lakotas .
(trg)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(src)="36.1"> Le gouvernement promet aussi des terres et des autorisations de chasse dans les états voisins .
(src)="36.2"> Nous promettons que la région de Powder River
(trg)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(trg)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(src)="37"> sera par conséquent fermée à tous les blancs .
(trg)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(src)="38"> Le traité semble être une victoire totale pour Nuage-Rouge et les Sioux .
(trg)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(src)="39"> En fait , c' est la seule guerre de l' Histoire des États-Unis pendant laquelle le gouvernement négocie la paix en concédant tout ce que l' ennemi exige .
(trg)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(src)="40"> 1869 : Le chemin de fer transcontinental est achevé .
(trg)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(src)="41"> Il commence à transporter , entre autre , de nombreux chasseurs qui débutent un abattage massif des bisons , éliminant une source de nourriture , de vêtements et d' abri pour les Sioux .
(trg)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(src)="42"> 1871 : L' Indian Appropriation Act -- loi d' appropriation indienne fait de tous les Indiens des pupilles du gouvernement fédéral .
(trg)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(src)="43"> En outre , l' armée publie des mandats interdisant aux Indiens de l' ouest de quitter les réserves .
(trg)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(src)="44"> Tous les Indiens de l' ouest à ce moment-là deviennent des prisonniers de guerre .
(trg)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(src)="45"> En 1871 également , nous mettons un terme à la période des traités .
(trg)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(src)="46"> Le problème des traités est qu' ils permettent aux tribus d' exister en tant que nations souveraines , et nous ne pouvons pas tolérer ça ;
(trg)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(src)="47"> nous avons des projets .
(trg)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(src)="48"> 1874 : Le général George Custer annonce la découverte d' or sur le territoire lakota , en particulier dans les Montagnes noires .
(trg)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(src)="49"> La nouvelle de l' or crée un afflux massif de colons blancs sur les terres de la Nation lakota .
(trg)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(src)="50"> Custer recommande au Congrès de trouver un moyen de mettre fin aux traités avec les Lakotas dès que possible .
(trg)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(src)="51"> 1875 : La guerre Lakota est déclenchée suite à la violation du traité de Fort Laramie .
(trg)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(src)="52"> 1876 : Le 26 juillet , en route pour attaquer un village lakota , le 7ème régiment de cavalerie de Custer est écrasé à la bataille de Little Big Horn .
(trg)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(src)="53"> 1877 : Le grand guerrier et chef lakota du nom de Cheval-Fou capitule à Fort Robinson .
(trg)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(src)="54"> Plus tard il sera tué en détention .
(trg)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(src)="55"> 1877 est aussi l' année où nous trouvons un moyen de contourner les traités de Fort Laramie .
(trg)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(src)="56.1"> Un nouvel accord est présenté aux chefs sioux et à leurs hommes de tête sous le nom de campagne " vendre ou mourir de faim " .
(src)="56.2"> Signez le papier , ou pas de nourriture pour votre tribu .
(trg)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(trg)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(src)="57"> Seuls 10 % des hommes adultes signent .
(trg)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(src)="58"> Le traité de Fort Laramie stipulait qu' au moins trois-quarts de la tribu devait signer pour la terre soit vendue .
(trg)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(src)="59"> Cette clause est de toute évidence ignorée .
(trg)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(src)="60"> 1887 : La loi Dawes
(trg)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(src)="61"> met fin à la propriété commune des terres des réserves .
(trg)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(src)="62"> Les réserves sont découpées en parcelles de 65 hectares et distribuées aux Indiens de façon individuelle et on se débarrasse des surplus de terre .
(trg)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(src)="63"> Les tribus perdent des millions d' hectares .
(trg)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(src)="64"> Le rêve américain de la propriété foncière individuelle s' est avéré une manière très habile de diviser la réserve jusqu' à ce qu' il ne reste rien .
(trg)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(src)="65"> Cette manipulation a détruit les réserves en facilitant d' avantage la subdivision et la revente à chaque passage d' une génération à une autre .
(trg)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(src)="66"> La plupart de la terre en surplus et de nombreuses parcelles au sein des réserves sont dès lors aux mains d' éleveurs blancs .
(trg)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(src)="67"> Une fois de plus , le wasichu vit grassement .
(trg)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(src)="68"> 1890 , une date qui selon moi est la plus importante dans ma présentation .
(trg)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(src)="69.1"> C' est l' année du massacre de Wounded Knee .
(src)="69.2"> Le 29 décembre ,
(trg)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(trg)="69.2"> Декабрдын 29нда
(src)="70"> les troupes américaines encerclent un campement sioux à la crique de Wounded Knee et massacrent le chef Grand-Pied et 300 prisonniers de guerre , en utilisant une nouvelle arme de tir en rafale qui tire des balles explosives appelée la mitrailleuse Hotchkiss .
(trg)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(src)="71"> Pour cette soit-disant bataille , 20 Médailles d' honneur pour acte de courage sont données au 7ème régiment de cavalerie .
(trg)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(src)="72"> À ce jour , c' est le plus grand nombre de Médailles d' honneur jamais remis pour une seule bataille .
(trg)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(src)="73"> Plus de Médailles d' honneur ont été données pour le massacre aveugle de femmes et d' enfants que pour toute autre bataille de la première guerre mondiale , la deuxième guerre mondiale , la Corée , le Vietnam , l' Irak ou l' Afghanistan .
(trg)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(src)="74"> Le massacre de Wounded Knee est considéré comme la fin des guerres indiennes .
(trg)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(src)="75"> Chaque fois que je me rends sur le site de la fosse commune de Wounded Knee , je n' y vois pas qu' une simple tombe pour les Lakotas ou pour les Sioux , mais une tombe pour tous les peuples indigènes .
(trg)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(src)="76"> L' homme sacré , Wapiti-Noir a dit , " Je ne savais pas alors tout ce qui s' achevait .
(trg)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(src)="77"> Quand j' y repense à présent du haut de la colline de mon grand âge , je vois encore les femmes et les enfants massacrés gisant entassés et éparpillés le long du ravin tordu aussi bien que quand je les ai vu de mes yeux encore jeunes .
(trg)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(src)="78"> Et je peux voir qu' autre chose d' autre est mort là-bas dans la boue ensanglantée et a été enterré dans le blizzard .
(trg)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(src)="79"> Le rêve d' un peuple est mort là-bas ,
(trg)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(src)="80"> et c' était un rêve magnifique . "
(trg)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(src)="81"> Avec cet évènement , une nouvelle ère dans l' Histoire amérindienne commence .
(trg)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(src)="82.1"> Tout peut être mesuré avant Wounded Knee et après .
(src)="82.2"> Car c' est à ce moment-là le doigt sur la gâchette des mitrailleuses Hotchkiss que le gouvernement des États-Unis a déclaré clairement sa position sur les droits des indigènes .
(trg)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(trg)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(src)="83.1"> Ils étaient lassés des traités .
(src)="83.2"> Ils étaient lassés des collines sacrées .
(trg)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(trg)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(src)="84"> Ils étaient lassés des danses des esprits .
(trg)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(src)="85"> Et ils en ont eu assez des ennuis apportés par les Sioux .
(trg)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(src)="86"> Alors ils ont sorti leurs canons .
(trg)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(src)="87"> " Tu veux être un Indien maintenant , " ont-ils dit , le doigt sur la gâchette .
(trg)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(src)="88"> 1900 : la population indienne aux États-Unis atteint son point le plus bas -- moins de 250 000 , contre 8 millions estimés en 1492 .
(trg)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(src)="89"> Avance rapide .
(trg)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(src)="90"> 1980 : Le procès le plus long de l' Histoire américaine , La Nation sioux contre les États-Unis , est porté devant la Cour Suprême des États-Unis .
(trg)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(src)="91"> La cour décide que la délocalisation des Sioux dans les réserves et l' ouverture de sept millions d' hectares de leur terre aux prospecteurs et aux fermiers , est une violation des termes du deuxième traité de Fort Laramie .
(trg)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(src)="92.1"> La cour déclare que les Montagnes noires ont été prises illégalement et que les intérêts en sus du prix initial offert doivent être payés à la Nation sioux .
(src)="92.2"> En paiement pour les Montagnes noires ,
(trg)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(trg)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(src)="93"> la cour accorde seulement 106 millions de dollars à la Nation sioux .
(trg)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(src)="94"> Les Sioux refusent l' argent avec ce cri de ralliement , " Les Montagnes noires ne sont pas à vendre . "
(trg)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(src)="95"> 2010 : Les statistiques concernant la population indigène aujourd' hui , plus d' un siècle après le massacre de Wounded Knee , révèlent l' héritage de la colonisation , l' exode forcé et la violation des traités .
(trg)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(src)="96"> Le taux de chômage dans la réserve indienne de Pine Ridge varie entre 85 et 90 pour cent .
(trg)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(src)="97.1"> Le bureau du logement est incapable de construire de nouvelles structures et les structures existantes tombent en ruine .
(src)="97.2"> Beaucoup sont sans abri
(trg)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(trg)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(src)="98"> et les autres , parfois jusqu' à cinq familles s' entassent dans des bâtiments qui se délabrent .
(trg)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(src)="99"> 39 % des foyers de Pine Ridge n' ont pas l' électricité .
(trg)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(src)="100"> Au moins 60 % des foyers de la réserve sont infestés par l' Aspergillus niger , la moisissure noire .
(trg)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .