# fr/ted2020-10.xml.gz
# ku/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> Avec toute l' inquiétude légitime pour le SIDA et la grippe aviaire -- et nous en entendrons parler par le brillant Docteur Brillant plus tard dans la journée -- je veux vous parler de l' autre pandémie , ce sont les maladies cardiovasculaires , le diabète , l' hypertension -- qui sont toutes évitables pour au moins 95 % des gens , en changeant simplement de régime alimentaire et de mode de vie .
(trg)="1"> لەگەڵ ئەو هەموو گرنگیدانە بە نەخۆشی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە هەندێک زانیاری تر لەو بارەیەوە دەبیستین لە لایەن زانای بلیمەت ، دکتۆر بریلیانت دەمەوێت باس لە چەند نەخۆشی یەکی تریش بکەم ، لەوانە نەخۆشی دڵ و مولولەکانی خوێن ، شەکرە و هەروەها بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن کە هەموو ئەم نەخۆشیانە دەکرێت ڕیگریان لێ بکرێت لانی کەم لە % ٩٥ ی خەڵکی دا تەنها بە گۆڕینی سیستمی خۆراکیان و شیوازی ژیانیان
(src)="2.1"> Ce qui se passe , c' est qu' une mondiallisation des maladies se met en place , que les gens commencent à manger comme nous , et vivre comme nous , et mourir comme nous .
(src)="2.2"> Et en une génération , par exemple , l' Asie est passée de détenteur des plus faibles taux de maladies cardiaques , et d' obésité , et de diabète , à l' un des plus élevés .
(src)="2.3"> Et en Afrique , les maladies cardiovasculaires sont la cause d' autant de décès que le VIH et le SIDA dans la plupart des pays .
(trg)="2"> ئەوەی کە ڕوو دەدات ئەوەیە کە نەخۆشییەکان بە جیهانی بوون ، چونکە خەڵکی وەک ئێمە نان دەخۆن ، وەک ئێمە دەژین ، هەروەها وەک ئێمەش دەمرن بە تایبەتی لە نەوەیەکی دیاری کراودا ، بۆ نمونە ئاسیا لە نزمترین ئاستی ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ و قەڵەوی و شەکرەوە گۆڕدرا بۆ بەرزترین ئاست . لە ئەفریقاش ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ یەکسانە بە ڕێژەی قوربانیانی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە لە زۆربەی وڵاتاندا
(src)="3"> Aussi nous avons une fenêtre décisive d' opportunité pour faire une différence importante qui puisse avoir un effet sur les vies de millions de gens littéralement , et de pratiquer une médecine préventive à l' échelle mondiale .
(trg)="3"> کەواتە ئێمە ماوەیەکی کاتی ناسکمان هەیە ، کە پێویستە لەسەرمان گۆڕانکارییەکی گرنگ درووست بکەین کە بتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی ملیۆنەها کەس درووست بکات هەروەها کار بکەین لەسەر شیوازێکی پزیشکی لە پێوەرێکی جیهانی دا
(src)="4"> Les maladies des vaisseaux sanguins et du coeur tuent toujours plus de gens -- pas seulement dans ce pays mais aussi dans le monde entier -- que tout le reste combiné , et pourtant on peut les prévenir pour presque tout le monde .
(trg)="4"> نەخۆشییەکانی دڵ و خوێن ، تا ئێستاش زیاتر و زیاتر خەڵک دەکوژن نەک بەتەنها لەم وڵاتەدا ، بەڵکو لە سەر تا سەری جیهاندا -- لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا دەتوانرێت ڕێگری لە تووشبوونی خەڵکی بەم نەخۆشیانە بکرێت
(src)="5.1"> Elles sont non seulement évitables , mais elles sont en fait réversibles .
(src)="5.2"> Et pendant les 29 dernières années nous avons été en mesure de le démontrer en changeant simplement régime et mode de vie , en utilisant des mesures très sophistiquées , coûteuses et ultramodernes pour prouver à quel point ces intervention très simples et très peu sophistiquées peuvent être puissantes .
(src)="5.3"> Une artériographie quantitative , avant et après un an , et des scintigraphies cardiaques en TEP .
(trg)="5"> تەنها هێندە نی یە کە بتوانرێت ڕێگری بکرێن : بەڵکو لە ڕاستیدا دەکرێت پێچەوانەش بکرێنەوە . هەروەها لەم ٢٩ ساڵەی ڕابردوودا توانیمان ئەو ڕاستییە بخەینە ڕوو کە بە گۆڕینی ژەمە خواردنەکان و جۆرێتی ژیانمان دەتوانین ئەو کارە بکەین ، بە بەکارهێنانی ئامێری پێشکەوتووی گران بەها , کە پێوەرێکی تەواوە بۆ سەلماندنی بەهێزی ئەو تاکتیکە ساکارانە ئەو ڕاستیەمان سەلماند ، کە وەک کەمترین بڕی تێچوونی چارەسەر کردن تەماشا دەکرێن -- هەر وەها بە پێوانە کردن و لێکۆڵینەوە لە مولولەکانی خوێن بە ئامێری تایبەت لە ماوەی ساڵێکدا و ڕوانین لە مولولەکانی خوێن بە تیشک
(src)="6"> Nous avons montré il y a quelques mois -- nous avons publié la première étude démontrant qu' on peut effectivement arrêter ou renverser la progression du cancer de la prostate en faisant des changements de régime et de mode de vie , et obtenir une régression de 70 % de la croissance de la tumeur , ou une inhibition de la croissance de la tumeur , comparé à seulement 9 % pour le groupe de contrôle .
(trg)="6"> چەند مانگێک لەمەوبەر -- هەستاین بە بڵاو کردنەوەی یەکەمین لێکۆڵینەوەمان ، ئەوەی نیشان دەدا کە ئێوە دەتوانن ڕێگری بکەن لە توشبوون بە شیرپەنجەی پڕۆستات بە گۆڕینی جۆرێتی ژیان و ژەمە خواردنەکەکان ، هەروەها لە سەدا ٧٠ ی قەبارەی خانە شێر پەنجەییەکان کەمدەکاتەوە ، یاخود گەشەکردنیان دەوەستێنێت ، بە بەراورد کردنیان لەگەڵ % ٩ ی خانەکانی تر
(src)="7"> Et sur la spectroscopie IRM et RM ici , l' activité de la tumeur de la prostate est marquée en rouge -- vous pouvez voir qu' elle diminue après un an .
(trg)="7"> هەروەها لەم ( ئێم - ئاڕ-ئای ) یەدا دەبینن کە خانە توشبووەکان بە شێرپەنجە ڕەنگیان سورە -- دەتوانن ببینن کە چۆن پاش ساڵێک کەمبوونەتەوە
(src)="8.1"> Et puis il y a à présent une épidémie d' obésité .
(src)="8.2"> Deux tiers des adultes et 15 % des enfants .
(src)="8.3"> Ce qui m' inquiète vraiment c' est que le diabète a progressé de 70 % ces 10 dernières années , et c' est peut-être la première génération dans laquelle nos enfants vivent une vie plus courte que nous .
(src)="8.4"> C' est pitoyable , et c' est évitable .
(trg)="8"> ئێستا نەخۆشی قەڵەوی لە ئارادایە : دوو لەسەر سێی لاوان و لەسەدا پانزەی منداڵان ئەم نەخۆشیەیان هەیە ، ئەوەی کە زۆر گرنگە بەلای منەوە ئەوەیە کە ڕێژەی نەخۆشی شەکرە بە ڕێژەی % ٧٠ زیادی کردووە لەم ١٠ ساڵەی ڕابردوودا ، کە پێدەچێت ئەمان ببنە یەکەمین جیل کە تێیدا منداڵەکانمان ژیانێکی کورتتریان هەبێت وەک لە ئێمە ، ئەمە جێگەی داخە ، هەروەها ئەمە دەتوانرێت ڕێگری لێ بکرێت
(src)="9.1"> Ces chiffres ne sont pas des résultats d' élections ce sont des gens -- le nombre de gens qui sont obèses par état , en commençant en 1985 , 86 , 87 ce sont les relevés du site du Centre pour la prévention et le contrôle des maladies -- 88,89,90,91 et vous voyez une nouvelle catégorie -- 92,93,94,95,96 , 97 , 98 , 99 , 2000 , 2001 -- ça empire .
(src)="9.2"> D' une certaine manière , nous régressons .
(src)="9.3"> Et que pouvons nous y faire ?
(src)="9.4"> Et bien , vous savez , le régime que nous avons trouvé qui peut renverser les maladies cardiaques et le cancer est le régime asiatique .
(trg)="9"> ئەوان تەنها ئەنجامی هەڵبژاردنەکان نین ، بەڵکو ئەوان مرۆڤن -- ژمارەی تووشبوان بە قەڵەوی لە ویلایەتەکەماندا لە ٨٥ ، ٨٦ ، ، ٨٧-ەوە دەستی پێکردووە ، ئەمانە بە گوێرەی وێب سایتی کۆنترۆڵ کردنی نەخۆشییەکان ، ٨٨ ، ٨٩ ، ٩٠ ، ٩١ --- ئێوە ڕیکخستنێکی نوێ دەبینن -- ٩٢ ، ٩٣ ، ٩٤ . ٩٥ ، ٩٦ ، ٩٧ ، ٩٨ ، ٩٩ ، ٢٠٠٠ ، ٢٠٠١ -- تا بێت خراپتر دەبێت ، ئێمە ( بە سێوەیەک لە شێوەکان گەشە دەکەین ( پێکەنین ئێستا ، ئێما دەتوانین لەو بارەیەوە چی بکەین ؟ لە ڕاستیدا . ئێوە دەزانن کە ئەو شیوازە خواردنەی کە ئێمە بۆمان دەرکەوتووە کە دەتوانێت نەخۆشییەکانی دڵ ە شێرپەنجە پێچەوانە بکاتەوە ، شێوازی خواردنی ئاسیاییە
(src)="10"> Mais les gens en Asie commencent à manger comme nous c' est pour cela qu' ils commencent à être malades comme nous le sommes .
(trg)="10"> بەڵام خەڵکی ئاسیاش ئێستا وەک ئێمە نان دەخۆن ئەمەش هۆکاری ئەوەیە کە ئەوانیش نەخۆش دەکەون وەک ئێمە
(src)="11.1"> Donc , j' ai travaillé avec beaucoup des grandes compagnies alimentaires .
(src)="11.2"> Ils peuvent rendre amusants , sexys , branchés et croustillants et pratiques à manger des aliments plus sains par exemple -- je préside les comités consultatifs de McDonald , PepsiCo et ConAgra et Safeway et bientôt Del Monte , et ils trouvent que c' est bon pour les affaires .
(trg)="11"> من لەگەڵ چەندین کۆمپانیای گەورەی خواردەمەنیدا کارم کردووە . دەتوانن خۆراکی خۆش و بە تام و هەروەها گونجاو لە ڕووی تەندروستییەوە ئامادە بکەن ، بۆ نمونە ، من بەڕێوبەرایەتی " ماکدۆناڵد و پیپسی و کۆناگرا و سەیف وەی " و هەروەها بەم زووانەش بەڕیوبەرایەتی " دێڵ مۆنت " دەکەم ، ئەوان دەڵێن ئەمە بازرگانییەکی باشە
(src)="12.1"> Les salades que vous voyez chez McDonald sont le résultat de ce travail -- ils vont lancer une salade asiatique .
(src)="12.2"> Chez Pepsi , deux tiers de la croissance de leur revenu est le résultat de leurs meilleurs aliments .
(trg)="12"> ئەو زەڵاتانەی کە لە ماکدۆناڵد پێشکەش دەکرێن بەرهەمی کار کردنن -- بە نیازن زەڵاتەی ئاسیاییش بهێنن . لە کۆمپانیای پیپسیش ، دوو لەسەر سێی هۆکاری گەشەکردنیان خواردنە باشەکانیانە
(src)="13.1"> Et donc si nous pouvons faire ça , alors nous pouvons libérer des ressources pour acheter des médicaments dont on a vraiment besoin pour traiter le SIDA et le VIH et la malaria et la prévention de la grippe aviaire .
(src)="13.2"> Merci .
(trg)="13"> کەواتە ئەگەر بتوانین بەم شێوەیە کار بکەین ، ئەوکاتە دەتوانین ئەو داهاتانە بپارێزین کە بەکاریان دەهێنین بۆ کڕینی دەرمانی پێویست بۆ چارەسەرکردنی ئایدز و مەلاریا وە هەروەها ئەنفلۆنزای باڵندە . سوپاس
# fr/ted2020-1006.xml.gz
# ku/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> Vous sentez-vous complètement dépassés lorsque vous êtes confrontés à un problème complexe ?
(trg)="1"> ئایا هەرگیز هەستت کردووە نقوم بویت کاتێ روبەڕوی کێشەیەکی ئاڵۆز بویتەوە ؟
(src)="2"> Eh bien , j ’ espère changer cela en moins de trois minutes .
(trg)="2"> باشە ، هیوام وایە لە ماوەی کەمتر لە سێ خۆلەکدا ئەمە بگۆڕین
(src)="3"> Donc , j' espère vous convaincre que complexe ne veut pas toujours dire compliqué .
(trg)="3"> هیوادارم قایلت بکەم بەوەی ئاڵۆز هەمیشە مانای ئاڵۆسکاو ناگەیەنێت
(src)="4"> Donc pour moi , une baguette bien conçue , fraîchement sortie du four , est complexe , mais un pain au curry d' oignons , olives vertes , et fromage est compliqué .
(trg)="4"> بە لای منەوە ، نانێکی باگێتی باش کە تازە لە فڕن دەرهێنرابێت شتێکی ئاڵۆزە بەڵام نانێکی کاری و پیاز و زەیتونی سەوز و پەنیر شتێکی ئاڵۆسکاوە .
(src)="5"> Je suis un écologiste , et j ’ étudie la complexité .
(trg)="5"> من کەسێکی ژینگەناسم و ئاڵۆزی دەخوێنم .
(src)="6.1"> J' aime la complexité .
(src)="6.2"> Et je l' étudie dans le milieu naturel , l' interdépendance des espèces .
(trg)="6"> من حەزم لە ئاڵۆزییە . و لێکۆڵینەوە لە ئاڵۆزییەکانی جیهانی سروشتیدا و لە پەیوەندییەکانی نێوان توخمەکاندا دەکەم .
(src)="7"> Voici donc une chaîne alimentaire , ou une carte des liens alimentaires entre les espèces qui vivent dans les lacs alpins des montagnes de Californie .
(trg)="7"> ئەمە تۆڕی خۆراکە یاخود نەخشەی خۆراکی نێوان توخمەکان کە لە دەریاچەکانی ئەلپاینی ناو چیاکانی کالیفۆرنیا دەژین .
(src)="8"> Et voilà ce qui arrive à cette chaîne alimentaire quand il est rempli de poissons non indigènes , qui n' ont jamais vécu là avant .
(trg)="8"> ئەو تۆڕی خۆراکەش بەم جۆرە دەگۆڕێت کاتێ ماسییەکی بۆ زیاد بکرێ کە پێشتر لەو ژینگەیەدا نەبوبێت
(src)="9"> Toutes les espèces grisées disparaissent .
(trg)="9"> ئەو هەمو توخمە خۆڵەمێشییانە لەناودەچن
(src)="10"> Certaines sont en fait au bord de l' extinction .
(trg)="10"> هەندێکیان لە راستیدا لەسەر لێواری لەناوچونن .
(src)="11"> Et les lacs avec des poissons ont plus de moustiques , même s ’ ils les mangent .
(trg)="11"> ئەو دەریاچانەی کە ماسییان هەیە مێشولەیان زۆرترە ، هەرچەندە ماسییەکان دەیانخۆن .
(src)="12"> Tous ces effets ont été imprévus , et pourtant , nous découvrons qu' ils sont prévisibles .
(trg)="12"> ئەم کاریگەرییانە هەمویان نەزانراو بون . بەڵام ئێستا بۆمان دەرکەوتووە کە پێشبینیکراون .
(src)="13"> Donc , je veux partager avec vous quelques idées clés sur la complexité que nous apprenons de l' étude de la nature qui sont peut-être applicables à d' autres problèmes .
(trg)="13"> ئێستا دەمەوێ چەند تێگەیشتنێکی گرنگتان بدەمێ سەبارەت بەو ئاڵۆزییەی لە ئێمە لە لێکۆڵینەوەی ژینگەدا فێری بوین کە رەنگە بە سەر کێشەکانی تریش دا بچەسپێت .
(src)="14"> Le premier est le simple pouvoir de bons outils de visualisation pour aider à démêler la complexité et vous encourager à poser les questions auxquelles vous n' avez pas pensé avant .
(trg)="14"> یەکەمیان بریتییە کە توانا سادەکەی ئامێرە باشەکانی بینین کە یارمەتیمان دەدەن ئاڵۆزییەکە رون بکەینەوە و هانت دەدەن ئەو پرسیارانە بکەیت کە پێشتر نەتکردون
(src)="15"> Par exemple , vous pouvez tracer les flux de carbone par le biais de chaînes d' approvisionnement dans un écosystème d' entreprise , ou les interconnexions des parcelles d' habitat pour les espèces menacées dans le Yosemite National Park .
(trg)="15"> بۆ نمونە ، دەتوانیت بەرنامەی زیادکردنی کاربۆن دابنێیت لە رێگەی زنجیرەی دابینکردنەکانی ناو ژینگەکەوە یاخود پەیوەندیییە ناوەکییەکانی ناو یەکەی ژینگەکانی ئەو رەگەزانەی لەژێر مەترسی لەناوچوندان لە پارکی نەتەوەیی یۆسمیت دا .
(src)="16"> La prochaine chose est que , si vous voulez prévoir l' effet d' une espèce sur une autre , si vous vous concentrez uniquement sur ce lien , faisant du reste une boîte noire , c' est en fait moins prévisible que si vous prenez du recul , considérez l' ensemble du système -- toutes les espèces , tous les liens -- et de cette position , peaufinez la sphère d' influence qui vous intéresse le plus .
(trg)="16"> دوای ئەوە ئەگەر بتەوێت پێشبینی ئەوە بکەیت کە کاریگەریی رەگەزێک چیە لەسەر رەگەزێکی تر تەنیا ئەگەر تەرکیز بکەیتە سەر ئەو پەیوەندییە و پاشان هەمو ئەوانی تر بشاریتەوە ئەوە لە راستیدا کەمتر پێشبینیکراوە وەک لەوەی بگەڕێیتەوە بۆ دواوە ، و هەمو سیستمەکە لەبەرچاو بگریت - واتە هەمو رەگەزەکان و هەمو پەیوەندییەکان و لەو جێگایەوە بایەخەکە لەسەر ئەو بازنەی کاریگەرییە دەبێت کە لە هەموی گرنگترە .
(src)="17"> Et nous découvrons avec notre étude , que c ’ est souvent très localisé autour du nœud que vous considérez entre un ou deux degrés .
(trg)="17"> ئێمەش لە رێگەی لێکۆڵینەوەکانمان بۆمان دەرکەوتووە کە زۆر جار نزیک لەو خاڵەوە کە بایەخی پێ دەدەیت لە ماوەی نێوان یەک یان دو پلە .
(src)="18"> Donc , plus vous prenez du recul , embrasser la complexité , plus vous avez des chances de trouver des réponses simples , et c ’ est souvent différent de la réponse simple avec laquelle vous avez commencé .
(trg)="18"> کەواتە تا زیاتر بگەڕێیتەوە دواوە ، ئاڵۆزی لە ئامێز بگریت هەلی زیاتر هەیە کە وەڵامە سادەکان بدۆزیتەوە کە هەمیشە لەو وەڵامە سادەیە جیاوازە کە بەوە دەستت پێ کردبو .
(src)="19"> Alors changeons de vitesse et penchons-nous sur un problème très complexe gracieusement offert par le gouvernement américain .
(trg)="19"> با تەماشای کێشەیەکی زۆر ئاڵۆز بکەین لە رێگەی حکومەتی ئەمریکاوە
(src)="20"> Voici le schéma de la stratégie contre-insurrectionnelle des Etats-Unis en Afghanistan .
(trg)="20"> ئەمە نەخشەی ستراتیجی روبەڕوبەنەوەی یاخیبونی ئەمریکایە لە ئەفغانستان
(src)="21"> Il était en première page du New York Times il y a quelques mois --
(trg)="21"> ئەمە چەند مانگێک لەمەوبەر لە لاپەڕەی یەکەمی نیویۆرک تایمزدا بو
(src)="22"> tout de suite ridiculisé par les médias pour être follement compliqué .
(trg)="22"> دەستبەجێ راگەیاندنەکان گاڵتەیان پێ کرد بەوەی کە بە شێوەیەکی شێتانە ئاڵۆزە .
(src)="23"> Et l' objectif déclaré était d' accroître le soutien populaire pour le gouvernement afghan .
(trg)="23"> و ئامانجەکە وەک باسکرابو بریتی بو لە زیادکردنی پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەتی ئەفغانستان .
(src)="24"> De toute évidence un problème complexe , mais est-il compliqué ?
(trg)="24"> ئاشکرایە کە کێشەیەکی ئاڵۆزە بەڵام ئایا ئالۆسکاوە ؟
(src)="25.1"> Eh bien , quand j' ai vu cela dans la première page du Times , J' ai pensé , " Super .
(src)="25.2"> Enfin quelque chose que je peux comprendre .
(trg)="25"> کاتێ کە ئەمەم لەسەر لاپەڕەی یەکەمی تایمز بینی وتم " زۆر باشە ، دواجار شتێکم بینی کە بتوانم پەیوەندی پێوە ببەستم
(src)="26"> Je peux y couler mes dents . "
(trg)="26"> دەتوانم خۆمی پێوە سەرقاڵ بکەم . "
(src)="27.1"> Alors faisons-le .
(src)="27.2"> Alors on y va pour la première fois , une vue en première mondiale de ce diagramme spaghetti en un réseau ordonné .
(trg)="27"> باشە با دەست پێ بکەین . کەواتە بۆ یەکەمجار با دەستپێبکەین یەکەم تێگەیشتنی جیهان لەسەر نەخشەی سپاگێتی وەک تۆڕێکی رێکخراو
(src)="28"> Le nœud encerclé est celui que nous essayons d' influencer -- le soutien populaire au gouvernement .
(trg)="28"> ئەو خاڵەی بازنەی بە دەوردا کێشراوە ئەوەیە کە ئێمە هەوڵ دەدەین کاری تێ بکەین - واتە پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەت .
(src)="29"> Et nous pouvons maintenant regarder à un degré , deux degrés , trois degrés à partir de ce nœud et d' éliminer les trois quarts du diagramme en dehors de cette sphère d' influence .
(trg)="29"> ئێستاش دەتوانین تەماشای بکەین ، پلەیەک ، دو پلە و تا سێ پلە لە خاڵەکە دور بکەوینەوە و سێ بەشی نەخشەکە دەسڕینەوە کە دەکەوێتە دەرەوەی بازنەی کاریگەرییەکەوە
(src)="30"> Dans ce domaine , on ne peut pas agir sur la plupart de ces nœuds , comme la dureté du terrain , et une très petite minorité sont des actions militaires .
(trg)="30"> لەناو ئەو بازنەیەدا زۆربەی ئەو خاڵانە کاریان لەسەر ناکرێت ، بۆ نمونە نەگونجاوی زەوی ناوچەکە و تەنیا بەشێکی زۆر کەمی لە کردەوەی سەربازی پێکهاتووە .
(src)="31"> La plupart sont non-violents et ils se divisent en deux grandes catégories : engagement actif auprès des rivalités ethniques et croyances religieuses et développement économique transparent et équitable et la fourniture des services .
(trg)="31"> زۆربەیان ناتوندوتیژن و بە گشتی دابەش دەکرێن بۆ دو جۆر : بەشداری چالاکانە لە کێبڕکێی رەگەزی و بیروباوەڕی ئایینی و گەشەیەکی رەوا و ئاشکرای ئابوری و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان
(src)="32"> Je n ’ en sais pas plus à ce sujet , mais c' est ce que je peux déchiffrer à partir de ce schéma en 24 secondes .
(trg)="32"> من نازانم ئەمە چیە ، بەڵام دەتوانم ئەمە لە نەخشەکە تێ بگەم لە ماوەی ٢٤ چرکەدا .
(src)="33"> Quand vous voyez un schéma comme celui-ci , je ne veux pas que vous ayez peur .
(trg)="33"> کاتێ تۆ نەخشەیەکی لەم جۆرە دەبینیت ، دەمەوێت نەترسیت
(src)="34.1"> Je veux vous voir motivés .
(src)="34.2"> Je veux que vous soyez soulagés .
(trg)="34"> دەمەوێت خۆشحاڵ بیت . دەمەوێت ئاسودە بیت .
(src)="35"> Parce que des réponses simples peuvent émerger .
(trg)="35"> چونکە رەنگە وەڵامی سادە دەربکەون .
(src)="36"> On découvre dans la nature que la simplicité est souvent de l' autre côté de la complexité .
(trg)="36"> ئێمە لە سروشتەوە فێری ئەوە بوین کە زۆر جار سادەیی دیوەکەی تری ئاڵۆزی پێکدەهێنێت .
(src)="37"> Donc , pour tout problème , plus vous pouvez effectuer un zoom arrière pour embrasser la complexité , plus vous avez de chances de vous concentrer sur les détails simples qui comptent le plus .
(trg)="37"> کەواتە بۆ هەمو کێشەیەک ، تا زیاتر بگەڕێیتەوە بۆ دواوە و ئاڵۆزی قبوڵ بکەیت هەلێکی باشترت دەبێت بۆ دوبارە نزیکبونەوە بۆ ناو ئەو وردەکارییە سادانە کە زۆرترین گرنگییان هەیە .
(src)="38"> Je vous remercie .
(trg)="38"> سوپاس
(src)="39"> ( Applaudissements )
(trg)="39"> -چەپڵە
# fr/ted2020-101.xml.gz
# ku/ted2020-101.xml.gz
(src)="1"> Merci beaucoup .
(trg)="1"> .زۆر سوپاس
(src)="2"> Voilà , j' aimerais vous raconter une histoire .
(trg)="2"> .ئێستا ، چیرۆکێکتان بۆ دەگێڕمەوە
(src)="3"> Lorsque j' ai débarqué de l' avion , après un long voyage depuis l' ouest de l' Angleterre , mon ordinateur , mon bien-aimé ordinateur portable , était devenu incontrôlable , et il avait -- oh ! -- un peu comme cela ! -- et l' affichage -- bref , il était complètement planté .
(trg)="3"> ، کاتێک ، بە فڕۆکەکە گەشتم کرد و گەیشتم ، دوای گەشتێکی درێژ لە ڕۆژئاوای ئینگلاند ، کۆمپیتەرەکەم ، لاپتۆپە خۆشەوستەکەم ، تێکچوو .. وەها بوو .. ئۆه .. کەمێک لەوە ئەچوو .. ئەو لە ئەنجامدا .بەهەرحاڵ ، هەموو شتەکان تەقینەوە
(src)="4"> Et je suis allé voir les informaticiens d' ici et un type sympa a réparé mon ordinateur , et puis il m' a demandé , " Que faites-vous ici ? "
(trg)="4"> من لێرە چوومە لای پسپۆرانی ئایتی .بەڕێزێک کۆمپیتەرەکەی بۆ چاکردمەوە " گوتیشی ، " تۆ چیدەکەی لێرە ؟
(src)="5.1"> et je lui ai répondu " Je joue du violoncelle et je chante aussi un peu , " et il m' a dit " Oh !
(src)="5.2"> Il m' arrive aussi de jouer du violoncelle . "
(trg)="5"> " ، گوتم " چەلۆ دەژەنم و کەمێکیش گۆرانی دەڵێم " .گوتی ، " ئۆە ، منیش لەو جۆرە چەلۆیە دەژەنم
(src)="6"> Et je lui ai dit , " Ah oui , vraiment ? "
(trg)="6"> " منیش گوتم ، " بەڕاست تۆش ؟
(src)="7"> Quoi qu' il en soit , vous allez vous régaler , parce qu' il est fantastique , et il se nomme Mark .
(trg)="7"> ، بەهەرحاڵ ، کەواتە بۆ مەشقکردن لێرەی .لەبەرئەوەی ئەو مەزنەوە ، ئەو ناوی مارکە
(src)="8"> ( Applaudissements ) Je suis aussi accompagnée par mon complice , Thomas Dolby .
(trg)="8"> ( چەپڵە ) هەروەها منیش بەهۆی هاوڕێکەمەوە .ثوماس دولبی خراومەتە ناو ئەو کارەوە
(src)="9"> ( Applaudissements ) Cette chanson s' appelle " Plus loin que le Soleil . "
(trg)="9"> ( چەپڵە ) ئەم گۆرانیە بە ناوی " .دوورتر لە خۆر "
(src)="10"> ( Musique ) ♫ Piégée par le vent je t' appelais ♫ ♫ mais tu n' entendais pas ... ♫ ♫ Et tu es une plante qui se contente d' une terre pauvre ♫ ♫ et je t' ai traité trop bien ♫ ♫ pour renoncer aux fleurs ... ♫ ♫ Oh , j' ai été trop généreuse avec toi ... ♫ ♫ Plus loin de moi que le soleil ♫ ♫ Plus loin que je ne le voudrais ♫ ♫ Lorsque je vais au nord j' ai si froid ♫ ♫ Mon cœur est de la lave sous la pierre ♫ ♫ Tu ne le mérites pas ♫ ♫ Tu ne le mérites pas ... ♫ ♫ Dans tes yeux calculateurs ♫ ♫ Les chiffres défilent ♫ ♫ tu ne peux pas me voir . ♫ ♫ tu ne peux pas me voir ... ♫ ♫ Et si je me le répète assez ♫ ♫ Je finirais par le croire . ♫ ♫ Tu ne le mérites pas . ♫ ♫ La mer , elle se couvre de glace ... ♫ ♫ pour piéger la lumière ♫ ♫ Et j' aime être amoureuse ♫ ♫ et tu n' as jamais vraiment été l' élu ♫ ♫ aux yeux de Gerda ♫ ♫ Des éclats de ce que tu es devenu ♫ ♫ Et tous les papillons de nuit ♫ ♫ se laissent éblouir par la lumière électrique ♫ ♫ Tu ne le mérites pas ♫ ♫ Tu ne le mérites pas ♫ ♫ Dans tes yeux calculateurs ♫ ♫ Les chiffres défilent ♫ ♫ Tu ne peux pas me voir , non ♫ ♫ Et si je me le répète assez ♫ ♫ Je finirais par le croire . ♫ ♫ Tu ne le mérites pas . ♫ ♫ Plus loin de moi que le soleil ♫ ♫ Plus loin que je ne le voudrais ♫ ♫ Lorsque je vais au nord j' ai si froid ♫ ♫ Mon cœur est de la lave sous la pierre ♫ ♫ Tu ne le mérites pas . ♫ ♫ Tu ne le mérites pas . ♫ ♫ Dans tes yeux calculateurs ♫ ♫ Les chiffres défilent ♫ ♫ tu ne peux pas me voir , non ... ♫ ♫ Et si je me le répète assez , je finirais par le croire . ♫ ( Applaudissements ) Merci beaucoup .
(trg)="10"> ( مۆسیقا ) ♫ بە زنجیرە بایەکدا بانگم کردیت ♫ ♫ ... بەڵام تۆ نەتبیست ♫ ♫ تۆ ئەو ڕووەکەی کە پێویستت بە خاکی هەژارە ♫ ♫ من زۆر باش مامەڵەم لەگەڵ کردوویت ♫ ♫ تا دەستبەرداری گوڵەکان ببم ... ♫ ♫ ئۆهـ من زۆر شت بووم بۆ تۆ ... ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووری خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچم بۆ باکور تا زۆرم سەرمابێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوە دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ دەریاکە لە سەرەوە دەیبەستێ ♫ ♫ تا بەر بە ڕوناکی بگرێت ♫ من لەگەڵ خۆشەویستیدا ♫ ♫ لە خۆشەویستیدام ♫ تۆ هەرگیز ئەو کەسە گونجاوە نیت ♫ لە چاوەکانی گێردا دا ♫ ♫ ( گێردا ناوی کسێکە ) ♫ پریشنگەکانی ئەو شتەی تۆی لێوە هاتیت ♫ ♫ هەموو ئەو پەپوولە بچوکانە شەوان دەفڕن ♫ ♫ تروسکەی ڕووناکی باوەڕ دەدرەوشێتەوە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووریی خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچمە باکور ، زۆرم سەرمام دەبێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ ... تۆ ناتوانی بمبینی ، نا ♫ ئەگەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەڕ دەکەم ( چەپڵە ) .زۆر سوپاس
# fr/ted2020-1012.xml.gz
# ku/ted2020-1012.xml.gz
(src)="1.1"> Et bien , il m' est arrivé une drôle de chose quand je me préparais à devenir une neuropsychologue brillante et de réputation mondiale .
(src)="1.2"> J' ai eu un bébé .
(src)="1.3"> Et cela ne signifie pas que
(trg)="1"> شتێکی خۆش ڕوویدا له ڕێگه‌مدا بۆ ئه‌وه‌ی زیره‌ک بم له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان منداڵێکم هه‌بوو ئه‌وه ئەوە نیه کە ده‌مه‌وێت بیڵێم
(src)="2"> je sois jamais devenue une neuropsychologue brillante et de réputation mondiale .
(trg)="2"> هه‌تا ئێستا من هه‌وڵم نه‌داوه زیره‌ک ببم ، له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان
(src)="3"> Désolé TED .
(trg)="3"> ببوره ، تێد
(src)="4"> Mais j' ai fini par devenir sans doute une inquiète de classe mondiale raisonnablement astucieux .
(trg)="4"> به‌ڵام ، هه‌وڵمدا تازیره‌ک بم شه‌ڕ که‌رێک ( هه‌وڵ ده‌رێک ) له‌ناو باشترینه‌کان
(src)="5"> Une de mes copines en troisième cycle , Marie , a dit , " Kim , j' ai tout compris .
(trg)="5"> یه‌کێک له هاوڕێ کچه‌کانم له خوێندنگای ماسته‌ردا ، ماری وتی ، کیم من دۆزیمه‌وه
(src)="6"> Tu n' es pas plus névrosée que les autres , c' est juste que tu es plus honnête quant à ton genre de névrose . "
(trg)="6"> ئه‌وه نیه که تۆ ده‌ترسی زیاتر له که‌سانی تر ئه‌وه‌یه که تۆ زیاتر ڕاستگۆیت له‌باره‌ی که تۆ چه‌ند ده‌ترسی
(src)="7"> Alors , dans un esprit d' ouverture totale , j' ai amené des images à partager .
(trg)="7"> زۆر به‌نهێنی هه‌ندێک وێنه‌م هێناوه تا نیشانی ئێوه‌ی بده‌م
(src)="8"> Hoooo .
(trg)="8"> واوووو
(src)="9"> Je dirais juste , c' était en juillet .
(trg)="9"> من ته‌نها ده‌ڵێم ، ته‌مموز
(src)="10"> ( Rires ) Fermeture éclair bien remontée
(trg)="10"> پێکه‌نین بێ ده‌نگی
(src)="11"> pour la sécurité .
(trg)="11"> بۆ دڵنیایی
(src)="12"> Des brassards flotteurs -- deux centimètres d' eau .
(trg)="12"> به‌ڵاکانی ئاو ئینجێک ئاو
(src)="13"> Et puis , finalement , toute équipée pour les 90 minutes de trajet en voiture jusqu' à Copper Montain .
(trg)="13"> دواتر ، له‌کۆتایدا هه‌موویان خۆیان کۆکرده‌وه بۆ ( ٩٠ ) خوله‌که‌که‌ی ڕۆشتن بۆ شاخه‌کانی کۆپێر
(src)="14"> Alors vous commencez à voir le problème
(trg)="14"> ئێوه تۆزێک هه‌ست به‌وه ده‌که‌ن
(src)="15"> Et donc mon bébé , Vander , a maintenant huit ans .
(trg)="15"> منداڵه‌که‌م ، ڤاندێر ئێستا ( ٨ ) ساڵانه
(src)="16"> Et malgré qu' il ait hérité de mon inaptitude au sport , il joue au football
(trg)="16"> له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی نه‌فره‌تی لێکراوه له‌گه‌ڵ تواناکانی یاری کردنم ئه‌و یاری تۆپی پێ ده‌کات
(src)="17"> Ça l' intéresse de jouer au foot .
(trg)="17"> ئه‌و حه‌زی له‌یاری تۆپی پێ بوو
(src)="18"> Il veut apprendre à faire du monocycle .
(trg)="18"> ده‌یه‌وێت بزانێت چۆن یه‌ک چه‌رخه‌یه‌ک لێ بخوڕێت
(src)="19"> Alors pourquoi devrais-je m' inquiéter ?
(trg)="19"> که‌واته بۆچی من خه‌م ده‌خۆم ؟
(src)="20"> Parce que c' est mon métier , c' est ce que j' enseigne .
(trg)="20"> چونکه ئه‌مه ئه‌وه‌یه که من ده‌مویست بیکه‌م ، ئه‌مه‌یه که من ده‌یڵێمه‌وه
(src)="21"> C' est ce que j' étudie , c' est ce que je traite .
(trg)="21"> ئه‌وه‌یه که ده‌یخوێنم ، ئه‌وه که هه‌ڵسوکه‌وتی له‌گه‌ڵ ده‌که‌م
(src)="22"> Et je sais que les enfants ont des commotions cérébrales tous les ans .
(trg)="22"> وه ده‌زانم که منداڵان هه‌موو ساڵێک نه‌خۆش ده‌که‌ون
(src)="23"> En fait , plus de 4 millions de gens ont une commotion cérébrale par an et ces données ne concernent que des enfants de moins de 14 ans qui ont été vus aux urgences .
(trg)="23"> له‌ڕاستیدا ، هه‌موساڵێک زیاتر له ( ٤ ) ملیۆن که‌س نه‌خۆش ده‌که‌ون و به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئه‌و داتایانه له‌ناو منداڵانی خوار ( ١٤ ) ساڵن له‌ژووری فریاگوزاریه‌کاندا ده‌بینرێ
(src)="24"> Et donc quand un enfant subit une commotion cérébrale , on dit qu' ils sont sonnés , ou qu' ils entendent des cloches , mais de quoi parle-t-on vraiment ?
(trg)="24"> کاتێک منداڵان به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئێمه باسی ئه‌وان ده‌که‌ین کاتێک زه‌نگه‌کان لێده‌دات به‌ڵام ئێمه به‌ڕاستی باسی چی ده‌که‌ین ؟
(src)="25"> Regardons un peu .
(trg)="25"> با ته‌ماشا بکه‌ین
(src)="26.1"> Bien .
(src)="26.2"> " Starsky and Hutch " sans doute .
(src)="26.3"> Donc un accident de voiture .
(trg)="26"> باشه ، " ستارسکی و هوتچ " به‌بێ هیچ شتێک ، به‌ڵێ که‌واته ، ڕووداوێکی ئوتومبێل
(src)="27"> 60 kilomètres heures dans une barrière fixe --
(trg)="27"> ٤٠ میل له کاتژمێرێکدا بۆ گه‌شتن به به‌ربسته جێگیره‌که
(src)="28"> 35 G.
(trg)="28"> ٣٥ جی ئێس
(src)="29"> Un boxeur poids-lourd qui vous met un direct dans la figure -- 58 G.
(trg)="29"> مشته کۆڵێکی به‌رزکردنه‌وه‌ی قورسایی بۆکسێک له ده‌موو چاوت بدات ٥٨ جی ئێس
(src)="30"> Si vous n' avez pas bien vu , on regarde encore .
(trg)="30"> ئه‌گه‌ر تێنه‌گه‌یشتویت ، جارێکی تر باسی ده‌که‌ینه‌وه
(src)="31"> Alors regardez à droite de l' écran .
(trg)="31"> ته‌ماشای لای ڕاستی شاشه‌که‌وه بکه
(src)="32"> Que diriez-vous ?
(trg)="32"> چی ده‌ڵێیت ؟
(src)="33"> Combien de G ?
(trg)="33"> چه‌ند ( جی ئێس ) هه‌یه ؟
(src)="34.1"> C' est presque ça .
(src)="34.2"> 72
(trg)="34"> نزیک ٧٢
(src)="35"> Ça a l' air fou mais 103 G.
(trg)="35"> شێتانه ده‌بێت ئه‌گه‌ر بزانیت ١٠٣ جی ئێس
(src)="36"> L' impact moyen de commotion est de 95 G.
(trg)="36"> تێکڕای کاریگه‌ری بورانه‌وه‌که ٩٥ جی ئێسه
(src)="37.1"> Alors , quand le gosse à droite ne se relève pas , nous savons qu' il a une commotion .
(src)="37.2"> Mais et le gosse à gauche ,
(trg)="37"> ئێستا ، کاتێک منداڵه‌که‌ی لای ڕاست هه‌ڵناستێت ده‌زانی که بورانه‌وه‌که ، له‌هۆش چوونە به‌ڵام ، ئه‌ی منداڵه‌که‌ی لای چه‌پ
(src)="38"> ou le sportif qui quitte le terrain ?
(trg)="38"> یان ئه‌و یاریزانه‌ی یاریگا به‌جێ ده‌هێڵێت ؟