# fil/ted2020-1044.xml.gz
# zh/ted2020-1044.xml.gz
(src)="1"> Ang aking malaking ideya ay isang napakaliit na ideya na maaaring buksan ang bilyun-bilyong malalaking ideya na hanggang ngayo 'y nakatago sa ating kamalayan .
(trg)="1"> 我嘅大諗頭 喺一個非常 ， 非常細嘅意見 可以釋放 數十億 目前喺我哋體內處於休眠狀態嘅大想法 .
(src)="2"> At ang maliit na ideyang iyon ay ang pagtulog .
(trg)="2"> 我嘅意見就喺 瞓覺 。
(src)="3"> ( Tawanan ) ( Palakpakan ) Ang kwartong ito ay puno ng mga kababaihang type-A .
(trg)="3"> （ 笑聲 ） （ 掌聲 ） 依度有成屋嘅A型女性 。
(src)="4"> Ito ay kwarto ng mga babaeng kulang sa tulog .
(trg)="4"> 依間屋有一班 唔夠瞓嘅女人 。
(src)="5"> Pahirapan ko itong natutunan , ang kahalagahan ng pagtulog .
(trg)="5"> 而且我從教訓中學習到 ， 睡眠嘅價值 。
(src)="6"> Dalawa-at-kalahating taon na ang nakakaraan , nahimatay ako sa sobrang pagod .
(trg)="6"> 兩年半之前 ， 我攰到暈底咗 。
(src)="7"> Nauntog ang ulo ko sa mesa .
(trg)="7"> 我個頭撞咗落檯面 ， 然後撞爆咗我嘅臉頰骨 ，
(src)="8"> Nadurog ang aking cheekbone , at may limang tahi malapit sa kanang mata .
(trg)="8"> 我嘅右眼聯咗五針 。
(src)="9"> At sinimulan ko ang paglalakbay sa pagtuklas ng kahalagahan ng pagtulog .
(trg)="9"> 所以我開始重新 尋找睡眠嘅價值 。
(src)="10"> At sa lahat ng aking pinagdaanan , nag-aral ako , kinausap ang mga doktor , mga siyentipiko , at andito ako ngayon upang sabihin na ang paraan sa mas produktibo , mas masigla , at mas masayang buhay ay ang magkaroon ng sapat na tulog .
(trg)="10"> 喺依個過程裡面 ， 我研究 ， 我見咗醫生 ， 科學家 ， 而我喺依度話比你聽 如果你想有更加高嘅效率 ， 更加多靈感 ， 生活得更快活 你就要有足夠嘅睡眠 。
(src)="11"> ( Palakpakan ) At tayong mga kababaihan ang mangunguna sa bagong pakikibaka , itong bagong isyung peminista .
(trg)="11"> ( 掌聲 ） 而我哋女人要帶領 一個新嘅革命 ， 依種新嘅女權主義 。
(src)="12.1"> Literal tayong matutulog papuntang tagumpay , literal .
(src)="12.2"> ( Tawanan ) ( Palakpakan ) Dahil sa kasamaang-palad para sa mga kalalakihan , ang kakulangan sa tulog ay naging sukatan ng pagiging lalaki .
(trg)="12"> 我哋簡直要用最好嘅方式瞓覺 ， 確實咁做 。 ( 笑聲 ) ( 掌聲 ) 因為不幸嘅喺 ， 對男人嚟講 唔夠瞓已經成為有男子氣概嘅象徵 。
(src)="13"> Kamakailan , nakasama ko sa hapunan ang isang lalaki na ipinagmayabang na apat na oras lang ang tulog niya nung isang gabi .
(trg)="13"> 最近我同一個男人食晚飯 ， 佢吹噓佢每晚只得到 四個鐘頭嘅睡眠 。
(src)="14.1"> At gusto ko sanang sabihin na -- pero hindi ko ginawa -- sasabihin ko na sana , " Alam mo ?
(src)="14.2"> Kung limang oras sana ' yun , mas interesante sana ang hapunang ito . "
(trg)="14"> 而且我覺得自己想同佢講 -- 但我冇講到 -- 我覺得好似話 ： “ 你知道嗎 ？ 如果你瞓左五個鐘頭 ， 今次晚餐會變得有趣好多 。 “
(src)="15"> ( Tawanan ) Sa kasalukuyan , ang kakulangan sa pagtulog ay nagiging isang kompetisyon .
(trg)="15"> ( 笑聲 ) 有一種唔夠瞓嘅情況 更勝人一籌 。
(src)="16"> Tulad dito sa Washington , na kung makikipag-breakfast date ka , at tatanungin mo , " Pwede ba ang 8 : 00 ? "
(trg)="16"> 特別喺華盛頓 ， 如果你試圖搞一個早餐會 ， 然後你話 ， “ 八點可以嗎 ？ “
(src)="17"> sasabihin nila sa 'yo , " Late na ' yang alas-otso , pero okay lang , makakapag-tennis pa ako at aasikasuhin ang ilang conference calls , bago tayo magkita ng 8 . "
(trg)="17"> 佢哋好可能話比你聽 ， “ 八點鐘已經喺太遲啦 ， 不過唔緊要 ， 我可以打場網球 之後再講幾個電話會議 ， 然後八點鐘再見你 。 “
(src)="18"> At paniwala nila ay napakaproduktibo nito at ang dami ng natatapos , ngunit sa totoo lang ay hindi talaga , dahil sa ngayon , marami tayong matatalinong lider sa negosyo , sa pananalapi , sa pulitika , na gumagawa ng mga maling pagpapasiya .
(trg)="18"> 佢地以為咁樣喺代表 佢哋喺難以置信嘅繁忙同有效率 ， 但事實上佢哋唔喺咁 ， 因為我哋依家 ， 有輝煌嘅領袖 喺商業 、 金融 、 政治 ， 做緊可怕嘅決定 。
(src)="19"> Kaya ang mataas na I.Q. ay hindi sukatan ng pagiging magaling na lider , dahil ang tunay na kahulugan ng pamumuno ay ang kakayahang makita ang tipak ng yelo bago pa nito banggain ang Titanic .
(trg)="19"> 因此 ， 一個人有高智商 並唔代表佢喺一個好嘅領導人 ， 因為領導嘅本質 喺能夠喺鐵達尼號擊中冰山 之前已經見到冰山 。
(src)="20"> Napakarami na ng mga yelong tumama sa ating mga Titanic .
(trg)="20"> 而且我哋已經有太多嘅冰山 擊中鐵達尼號 。
(src)="21"> Katunayan , tingin ko na kung ang Lehman Brothers ay naging Lehman Brothers at Sisters , baka andito pa sila ngayon .
(trg)="21"> 事實上 ， 我有一種感覺 如果雷曼兄弟 喺雷曼兄弟姐妹 ， 咁佢哋可能仍然存在 。
(src)="22"> ( Palakpakan ) Habang ang lahat ng lalaki ay abala sa pagiging hyper-connected 24 / 7 , baka naman mapapansin ng babae ang tipak ng yelo , dahil nanggaling siya sa pito-at-kalahati o walong oras na tulog at makikita niya ang buong larawan .
(trg)="22"> ( 掌聲 ) 當所有兄弟都忙緊 被 24 / 7 超連接嘅時候 ， 也許一個姊妹會注意到冰山 ， 因為佢瞓左七個半或八個鐘頭 ， 瞓醒 已經能夠睇到 全幅圖畫 。
(src)="23"> Kaya habang tayo 'y nahaharap sa napakaraming krisis sa ating mundo sa kasalukuyan , ang bagay na makakabuti sa 'tin sa personal na aspeto , ang bagay na magdudulot ng galak , pasasalamat , kahusayan sa ating buhay upang maging pinakamagaling sa kanya-kanyang karera ay siya ring makakabuti para sa mundo .
(trg)="23"> 所以喺我哋世界嘅依刻 ， 當我哋面對 所有多重嘅危機 ， 咩喺個人層面上對我哋嚟講喺好嘅 ， 仲有啲乜嘢可以為我哋嘅生活 帶黎更多嘅快樂 、 感恩同成效 ， 可以最好甘幫到我哋嘅事業 ， 仲可以最幫到成個世界 。
(src)="24"> Kaya hinihikayat ko kayo na ipikit ang inyong mga mata at tuklasin ang mahuhusay na mga ideya na nakatago sa kaloob-looban natin , ihinto ang mga makina at tuklasin ang bisa ng pagtulog .
(trg)="24"> 所以我希望你 閉上你嘅眼睛 去發掘喺我哋裡面 嘅新思維 ， 關閉你嘅引擎 ， 發掘睡眠嘅力量 。
(src)="25"> Salamat .
(trg)="25"> 多謝 。
(src)="26"> ( Palakpakan )
(trg)="26"> （ 掌聲 ）
# fil/ted2020-1106.xml.gz
# zh/ted2020-1106.xml.gz
(src)="1"> Alam ko ang iniisip ninyo .
(trg)="1"> 我知道你哋諗咩
(src)="2"> Sa tingin ninyo , nawawala yata ako at maya maya ay may aakyat sa tanghalang ito at magbabalik sa akin sa dapat kong kaupuan .
(trg)="2"> 你哋覺得我走錯咗上台 然後有人會好快帶我返落去
(src)="3"> ( Palakpakan ) Nangyayari sa akin yan madalas sa Dubai
(trg)="3"> （ 掌聲 ） 我喺杜拜成日會遇上呢啲問題 ︰
(src)="4"> Narito ka ba para magbakasyon ?
(trg)="4"> 「 嚟呢度度假吖 ？ 」
(src)="5"> ( Tawanan ) Binibisita mo ba ang mga anak mo ?
(trg)="5"> （ 笑聲 ） 「 嚟探小朋友吖 ？ 你會留幾耐 ？ 」
(src)="7"> Sa katunayan , ninanais kong magtagal .
(trg)="6"> 其實我想留耐啲
(src)="8"> Nakatira at nagtuturo ako sa lugar ng Gulf nang mahigit 30 taon .
(trg)="7"> 我喺波斯灣生活同教書已經超過 30 年啦
(src)="9"> ( Palakpakan ) At sa mga panahong iyon , nakita ko ang maraming pagbabago .
(trg)="8"> （ 掌聲 ） 呢 30 年裏面 ， 我睇到好多變化
(src)="10"> At ang bilang ng mga ito ay nakakapangilabot .
(trg)="9"> 宜家呢份數據幾嚇人
(src)="11"> At nais kong talakayin sa inyo ngayon ay tungkol sa mga wikang namamatay at ang globalisasyon ng Ingles .
(trg)="10"> 而我今日要講嘅係 語言消失同埋英語全球化
(src)="12"> Nais kong isalaysay sa inyo ang tungkol sa aking kaibigan na nagtuturo ng Ingles sa mga matatanda sa Abu Dhabi
(trg)="11"> 我想講一講我朋友 喺阿布扎比教大人英文
(src)="13"> At isang mainam na araw , napagpasyahan nyang dalhin sila sa halamanan para turuan sila ng ilang salita tungkol sa kalikasan .
(trg)="12"> 喺一個晴天嘅日子 ， 佢帶學生去花園 喺嗰度教學生一啲大自然嘅詞彙
(src)="14"> Ngunit sa huli ay siya ang natuto ng lahat ng salitang Arabo para sa mga halaman ng lugar , at kanilang mga gamit -- gamit sa panggagamot , pagpapaganda , pagluluto , at herbal
(trg)="13"> 但最後卻變成我朋友 學曬所有當地植物嘅阿拉伯名 同埋植物用途 例如用喺藥物 、 化妝品 烹飪用途 、 草藥
(src)="15"> Paano natutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng iyon ?
(trg)="14"> 呢啲學生點樣得到呢啲知識嘅呢 ？
(src)="16"> Tiyak , sa kanilang mga ninuno at maging sa ninuno ng kanilang mga ninuno .
(trg)="15"> 當然係由佢哋嘅祖父母 甚至曾祖父母獲得架啦
(src)="17"> HIndi na natin kailangang pag-usapan kung gaano kahalaga ang kakayahang nating makipagtalastasan sa iba 't ibang salinlahi .
(trg)="16"> 所以跨世代溝通我唔需多講有幾重要
(src)="18"> Ngunit ang nakakalungkot , ngayon , ang mga wika ay nagkakamatayan sa hindi kapanipaniwalang bilis .
(trg)="17"> 但遺憾嘅 今日好多語言正以前所未有嘅速度消失
(src)="19"> May isang wikang namamatay sa loob ng 14 na araw .
(trg)="18"> 每 14 日就有一種語言消失
(src)="20"> Kasabay nito , ang Ingles ang itinuturing na pandaigdigang wika .
(trg)="19"> 與此同時 英文卻無庸置疑成為國際語言
(src)="22"> Yan ang hindi ko alam .
(trg)="20"> 當中有關聯嗎 ？ 我唔知
(src)="23"> Ang alam ko ay nakakita na ako ng maraming pagbabago .
(trg)="21"> 但我知我見證好多轉變
(src)="24"> Nang una akong makarating sa lugar na ito , nagtungo ako sa Kuwait sa panahong wala pa sa kaayusan ang mga bagay .
(trg)="22"> 當我第一次嚟到波斯灣 ， 我去咗科威特 當時英文老師仍然唔係一份好工
(src)="25"> Sa katunayan , hindi pa ito katagalan .
(trg)="23"> 其實 ， 我嚟呢度做嘢唔係好耐之前
(src)="26"> Masyado itong maaga .
(trg)="24"> 但做老師唔太好係講緊更加早之前
(src)="27"> Gayunpaman , Kinuha ako ng British Council kasama ng humigit-kumulang 25 ibang guro .
(trg)="25"> 總之 ， 英國文化協會 請咗我同其他 25 位老師
(src)="28"> At kami ang mga unang hindi Muslim na nagturo sa mga pampublikong paaralan sa Kuwait .
(trg)="26"> 我哋係第一批喺科威特嘅國立學校 任教嘅非穆斯林老師
(src)="29"> Pinadala kami para magturo ng Ingles sapagkat nais ng pamahalaan na gawing makabago ang bansang ito at palakasin ang mga mamamayan sa pamamagitan ng edukasyon .
(trg)="27"> 我哋被派到嗰度教英文 係因為當地政府希望國家可以現代化 同埋提升公民嘅教育水平
(src)="30"> At tiyak , ang U.K. ay nakinabang mula sa malaking kayamanan nito sa langis .
(trg)="28"> 當然 ， 英國從中獲得石油財富
(src)="31"> Okay .
(trg)="29"> 言歸正傳
(src)="32"> At ito ang pinakamalaking pagbabago na aking nakita -- paanong ang pagtuturo ng Ingles ay marahas na nagbago mula sa pagiging kapaki-pakinabang na adhikain sa pagiging isang malakihang pandaigdigang negosyo ngayon .
(trg)="30"> 我見過最大嘅改變 , 就係英語教學 由原本大家互惠互利嘅經濟手段 演變成今日全世界大規模嘅生意
(src)="33.1"> Hindi na lamang ito isang banyagang wika sa kurikulum ng mga paaralan .
(src)="33.2"> At hindi na lamang ito pagmamay-ari ng bansang Inglatera .
(src)="33.3"> Ito ay nauso sa lahat ng bansang nagsasalita ng Ingles .
(trg)="31"> 英語唔再係學校課程裡面嘅外語科目 亦唔再只係英國嘅專利 英語教學嘅商機已經成為 所有英語國家想分一杯匙嘅嘢
(src)="34"> At bakit hindi ?
(trg)="32"> 點解唔係呢 ？
(src)="35"> Sa huli , and pinakamagandang edukasyon -- ayon sa huling Hanay ng Pinakamagagaling na Pandaigdigang Pamantasan -- ay matatagpuan sa mga pamantasan ng U.K at ng U.S.
(trg)="33"> 畢竟 ， 根據最新嘅世界大學排名 最好嘅教育嚟自英國同美國嘅大學
(src)="36"> Mangyari pa 'y ang lahat ay nag-aasam na magkaroon ng karunugan sa Ingles .
(trg)="34"> 所以自然每個人都想接受英語教育
(src)="37"> Ngunit kung ikaw ay hindi likas na nagsasalita ng Ingles , kailangan mong pumasa sa pagsusulit .
(trg)="35"> 但如果你嘅母語唔係英文 你就要考英文試
(src)="38"> Ngayon , maaari bang tanggihan ang isang mag-aaral ayon sa kakayahan sa pagsasalita lamang ?
(trg)="36"> 但單憑英語能力決定收唔收學生 咁樣做啱嗎 ？
(src)="39"> Halimbawa , mayroong isang computer scientist na napakatalino .
(trg)="37"> 譬如有一位電腦科學家 ， 佢係天才嚟嘅
(src)="40"> Kailangan ba nyang maging kasinggaling sa pagsasalita kagaya ng isang abogado ?
(trg)="38"> 但他需唔需要有律師一樣嘅語言能力 ？
(src)="41.1"> ?
(src)="41.2"> Hindi sa tingin ko .
(trg)="39"> 我唔覺得要
(src)="42"> HIndi natin tanggap ang mga tulad nila .
(trg)="40"> 但身為英語老師嘅我哋 卻總係拒絕收呢啲人
(src)="43"> NIlalagyan natin ng sagabal ang kanilang daanan para sila ay pigilan .
(trg)="41"> 我哋喺佢個人發展嘅路上處處設限 將學生擋喺路上
(src)="44"> Hindi nila maaaring makamit ang kanilang mga minimithi hangga 't hindi sila natututo ng Ingles .
(trg)="42"> 令佢哋無法追求自己嘅夢想 直至佢哋通過咗英文考試 我哋至畀佢過
(src)="45"> Hayaan ninyo akong ipaliwanag ito sa ganitong paraan , kung ako ay makakilala ng isang Olandes na ito lamang ang alam na salita , na mayroon siyang alam na gamot sa kanser , dapat ko ba siyang pigilan sa pagpasok sa aking British University ?
(trg)="43"> 容我換個方式講 如果我遇到一位只會講荷蘭文嘅人 而呢個人能夠醫好癌症 我會阻止佢入英國大學嗎 ？ 我諗唔會
(src)="47"> Ngunit sa katunayan , ito ang ating ginagawa sa kasalukuyan .
(trg)="44"> 但事實上 ， 我哋的確咁樣做
(src)="48"> Tayong mga guro ng Ingles ay nagiging tanod .
(trg)="45"> 我哋英語老師嘅工作就係把關
(src)="49"> At kailangan muna tayong mapaniwala na ang kanilang kakayahan magsalita ng Ingles ay sapat .
(trg)="46"> 學生必須先令我哋覺得佢哋嘅英文夠好 我哋至會畀佢哋上
(src)="50"> Maaaring maging mapanganib ang pagbibigay ng lubos na kapangyarihan sa isang maliit na bahagi ng lipunan .
(trg)="47"> 但咁樣可以係危險嘅 因為社會將太多權力交畀一小撮人
(src)="51"> Marahil ang sagabal ay magiging pandaigdigan .
(trg)="48"> 或者呢種升學障礙全世界都有
(src)="53"> " Ngunit , " ang sabi ninyo , " paano naman ang mga pananaliksik ?
(trg)="49"> 我聽到你哋話 「 咁研究呢 ？ 佢哋全部都用英文 。 」
(src)="55"> Ang mga aklat ay nasa Ingles , ang mga pahayagan ay nasa Ingles , ngunit lahat ng ito 'y katuparan ng kanilang mga pangarap .
(trg)="50"> 書藉用英文寫 期刊都係用英文寫 但呢個只係自我滿足嘅情況
(src)="56"> Ito ay katupdan ng kailanganing Ingles .
(trg)="51"> 有英語需求自然就有英語供給
(src)="57"> At ngayon ito 'y nagpapatuloy .
(trg)="52"> 所以英語出版長做長有
(src)="58"> Ang aking tanong , ano ang nagyari sa pagsasaling-wika ?
(trg)="53"> 我想問大家 ， 翻譯發生咗啲咩呢 ？
(src)="59"> Kung inyong iisipin ang Islamic Golden Age , nagkaroon noon ng malawakang pagsasaling-wka .
(trg)="54"> 如果你哋諗返伊斯蘭嘅黃金時代 當時翻譯盛行
(src)="60"> Nagsaling-wika sila mula sa Latin at Griyego patungo sa Arabe , sa Persyano , at ang mga ito 'y isinaling-wika maging sa wikang Aleman ng Europa , at maging sa wikang Romano .
(trg)="55"> 啲人將拉丁文同希臘文 翻譯成阿拉伯文或波斯文 然後再由阿拉伯文同波斯文翻譯成 歐洲日耳曼系以及羅曼系嘅語言
(src)="61"> At dahil dito , nagliwanag ang Panahon ng Kadiliman sa Europa .
(trg)="56"> 可以話文明照亮咗歐洲嘅黑暗時代
(src)="62"> Ngayon , huwag ninyo sana akong masamain ; Hindi ako salungat sa pagtuturo ng wikang Ingles , ng lahat ng mga gurong naririto ngayon .
(trg)="57"> 但唔好會咗意 ， 我唔係反對英語教學 尤其在座咁多位英語老師喺度
(src)="63"> Sang-ayon ako na mayroon tayong isang pandaigdigang wika .
(trg)="58"> 我好高興我哋有一個國際語言
(src)="64"> Kailngan natin ito ngayon higit kailanman .
(trg)="59"> 國際語言今時今日更加需要
(src)="65"> Ngunit salungat ako sa paggamit nito bilang isang hadlang .
(trg)="60"> 但我反對用英語阻止他人升學發展
(src)="66"> Nais ba talaga natin na mauwi sa 600 na wika lamang at may isang pangunahing wika tulad ng Ingles , o Tsino ?
(trg)="61"> 唔通我哋真希望世界剩返 600 種語言 其中以英文或者中文做主流 ？
(src)="67.1"> Higit ang kailangan natin .
(src)="67.2"> Hanggang saan ang magiging hangganan ?
(trg)="62"> 世界需要更多語言
(src)="68"> Ang sistemang ito ay tumutumbas sa karunugan sa kaalaman sa wikang Ingles na hindi na makatwiran .
(trg)="63"> 咁幾多語言先至夠多呢 ？ 呢個制度將成績同英語水平畫上等號 咁係相當武斷嘅
(src)="69"> ( Palakpakan ) At nais kong ipaalala sa inyo na ang mga naglalakihang pangalan na nagdala ng mga karunungan sa kasalukuyang panahon ay hindi kinailangang magkaroon ng kaalaman sa wikang Ingles , hindi nila kinailangang makapasa sa isang Ingles na pagsusulit .
(trg)="64"> （ 掌聲 ） 我想提醒各位 站在巨人肩膀嘅當代知識分子 唔需要識英文或者通過英語考試
(src)="70"> Isang halimbawa , si Einstein .
(trg)="65"> 愛因斯坦就係其中一個例子
(src)="71"> Siya , maiba ako , ay itinuring na kakaiba sa kanyang paaralan sapagkat siya , sa katotohanan , ay isang dyslexic .
(trg)="66"> 順便講下 ， 愛因斯坦曾被學校認為 係需要補救嘅學生 因為佢有讀寫障礙
(src)="72"> Ngunit kabutihang-palad para sa mundo , hindi niya kinailangang pumasa sa isang pagsusulit sa Ingles .
(trg)="67"> 但佢當時嘅世界好好彩 佢唔需要通過英語考試
(src)="73"> Sapagkat ito ay nagsimula lamang noong 1964 sa pamamagitan ng TOEFL , ang pagsusulit sa Amerikanong Ingles .
(trg)="68"> 因為美國英語測驗托福 1964 年先至開始
(src)="74"> Ngayon ito ay lumawak na .
(trg)="69"> 宜家英語測試氾濫
(src)="75"> Laganap na ngayon ang napakaraming uri ng pagsusulit sa Ingles .
(trg)="70"> 有太多英語測試
(src)="76"> At milyon milyong mag-aaral ang kumukuha nito bawat taon .
(trg)="71"> 甚至每年過百萬嘅學生都參加呢啲考試
(src)="77"> At ngayon , maaari mong isipin , ikaw at ako , ang halaga ng mga ito ay hindi masama , sila at nararapat lamang ngunit ito ay nagiging hadlang para sa napakaraming mahihirap na tao .
(trg)="72"> 宜家你會認為呢啲考試費用唔貴 價錢合理咁 但對於幾百萬窮人嚟講 呢啲考試太過奢侈
(src)="78"> Kaya sa pamamagitan nito , agad nating silang tinatanggihan .
(trg)="73"> 所以考試令到好多人卻步
(src)="79"> ( Palakpakan ) Naalala ko ang isang ulo ng balita kamakailan lamang : " Edukasyon : Isang Dakilang Tagapaghati . "
(trg)="74"> （ 掌聲 ） 呢樣令我諗起最近睇到嘅 一個新聞標題 ： 「 教育 ： 分開人嘅工具 」