# fil/ted2020-1044.xml.gz
# mk/ted2020-1044.xml.gz
(src)="1"> Ang aking malaking ideya ay isang napakaliit na ideya na maaaring buksan ang bilyun-bilyong malalaking ideya na hanggang ngayo 'y nakatago sa ating kamalayan .
(trg)="1"> Мојата голема идеја е многу , многу мала идеја која може да отклучи милијарди големи идеи кои во моментов спијат во нас .
(src)="2"> At ang maliit na ideyang iyon ay ang pagtulog .
(trg)="2"> А мојата мала идеја која може да го направи тоа е спиењето .
(src)="3"> ( Tawanan ) ( Palakpakan ) Ang kwartong ito ay puno ng mga kababaihang type-A .
(trg)="3"> ( смеење ) ( аплауз ) Ова е соба со жени од тип-А .
(src)="4"> Ito ay kwarto ng mga babaeng kulang sa tulog .
(trg)="4"> Ова е соба со жени кои малку спијат .
(src)="5"> Pahirapan ko itong natutunan , ang kahalagahan ng pagtulog .
(trg)="5"> Јас на потешкиот начин ја научив вредноста на спиењето .
(src)="6"> Dalawa-at-kalahating taon na ang nakakaraan , nahimatay ako sa sobrang pagod .
(trg)="6"> Пред две и пол години , се онесвестив од изнемоштеност .
(src)="7"> Nauntog ang ulo ko sa mesa .
(trg)="7"> Си ја удрив главата од бирото , си ја скршив коската на образот ,
(src)="8"> Nadurog ang aking cheekbone , at may limang tahi malapit sa kanang mata .
(trg)="8"> имав пет конци на моето десно око .
(src)="9"> At sinimulan ko ang paglalakbay sa pagtuklas ng kahalagahan ng pagtulog .
(trg)="9"> Патувањето го започнав така што одново ја открив вредноста на спиењето .
(src)="10"> At sa lahat ng aking pinagdaanan , nag-aral ako , kinausap ang mga doktor , mga siyentipiko , at andito ako ngayon upang sabihin na ang paraan sa mas produktibo , mas masigla , at mas masayang buhay ay ang magkaroon ng sapat na tulog .
(trg)="10"> И за таа цел , јас учев , се запознав со доктори , научници , и овде сум да ви кажам дека патот до попродуктивен , поинспиративен , посреќен живот е да спиете доволно .
(src)="11"> ( Palakpakan ) At tayong mga kababaihan ang mangunguna sa bagong pakikibaka , itong bagong isyung peminista .
(trg)="11"> ( аплауз ) А ние жените ќе ја поведеме оваа нова револуција , овој феминистички поим .
(src)="12.1"> Literal tayong matutulog papuntang tagumpay , literal .
(src)="12.2"> ( Tawanan ) ( Palakpakan ) Dahil sa kasamaang-palad para sa mga kalalakihan , ang kakulangan sa tulog ay naging sukatan ng pagiging lalaki .
(trg)="12"> Ние буквално ќе го преспиеме нашиот пат до врвот , буквално . ( смеење ) ( аплауз ) Бидејќи за жал , за мажите недостатокот од сон стана симбол за машкоста .
(src)="13"> Kamakailan , nakasama ko sa hapunan ang isang lalaki na ipinagmayabang na apat na oras lang ang tulog niya nung isang gabi .
(trg)="13"> Неодамна бев на вечера со еден маж кој се фалеше дека спиел само четири часа претходната ноќ .
(src)="14.1"> At gusto ko sanang sabihin na -- pero hindi ko ginawa -- sasabihin ko na sana , " Alam mo ?
(src)="14.2"> Kung limang oras sana ' yun , mas interesante sana ang hapunang ito . "
(trg)="14"> А јас се мислев да му речам -- ама не му реков -- сакав да му речам , „ Знаеш што ? “ да си преспал пет часа , оваа вечера ќе беше многу поинтересна “ .
(src)="15"> ( Tawanan ) Sa kasalukuyan , ang kakulangan sa pagtulog ay nagiging isang kompetisyon .
(trg)="15"> ( смеење ) Моментно постои еден вид на натпревар во недостаток од сон .
(src)="16"> Tulad dito sa Washington , na kung makikipag-breakfast date ka , at tatanungin mo , " Pwede ba ang 8 : 00 ? "
(trg)="16"> Особено овде во Вашингтон , ако се обидете да закажете доручек , и речете , „ Може ли во осум часот ? “
(src)="17"> sasabihin nila sa 'yo , " Late na ' yang alas-otso , pero okay lang , makakapag-tennis pa ako at aasikasuhin ang ilang conference calls , bago tayo magkita ng 8 . "
(trg)="17"> веројатно ќе ви речат , „ Осум часот е премногу доцна за мене , но во ред е , би можел до тогаш да играм тенис и да завршам неколку конференциски разговори и да се најдеме во осум . “
(src)="18"> At paniwala nila ay napakaproduktibo nito at ang dami ng natatapos , ngunit sa totoo lang ay hindi talaga , dahil sa ngayon , marami tayong matatalinong lider sa negosyo , sa pananalapi , sa pulitika , na gumagawa ng mga maling pagpapasiya .
(trg)="18"> И тие мислат дека тоа значи дека се неверојатно зафатени и продуктивни , но вистината е дека не се , бидејќи ние до сега , сме имале одлични лидери во бизнисот , во финансиите , во политиката , кои донесувале ужасни одлуки .
(src)="19"> Kaya ang mataas na I.Q. ay hindi sukatan ng pagiging magaling na lider , dahil ang tunay na kahulugan ng pamumuno ay ang kakayahang makita ang tipak ng yelo bago pa nito banggain ang Titanic .
(trg)="19"> Значи високиот IQ не значи дека вие сте добар лидер , бидејќи суштината на лидерството е да се види сантата од мраз пред Титаник да удри во неа .
(src)="20"> Napakarami na ng mga yelong tumama sa ating mga Titanic .
(trg)="20"> А ние имавме многу санти мраз кои удрија во нашите Титаници .
(src)="21"> Katunayan , tingin ko na kung ang Lehman Brothers ay naging Lehman Brothers at Sisters , baka andito pa sila ngayon .
(trg)="21"> Всушност , имам чувство дека ако финансиската компанија Lehman Brothers ( Браќата Лиман ) беше Браќата и Сестрите Лиман , тие можеби сеуште ќе постоеја .
(src)="22"> ( Palakpakan ) Habang ang lahat ng lalaki ay abala sa pagiging hyper-connected 24 / 7 , baka naman mapapansin ng babae ang tipak ng yelo , dahil nanggaling siya sa pito-at-kalahati o walong oras na tulog at makikita niya ang buong larawan .
(trg)="22"> ( аплауз ) Додека сите браќа беа зафатени едноставно хипер-поврзани 24 / 7 , можеби некој сестра ќе ја забележеше сантата мраз , бидејќи таа ќе се разбудеше после седум и пол или осум часовен сон и ќе беше способна да ја види големата слика .
(src)="23"> Kaya habang tayo 'y nahaharap sa napakaraming krisis sa ating mundo sa kasalukuyan , ang bagay na makakabuti sa 'tin sa personal na aspeto , ang bagay na magdudulot ng galak , pasasalamat , kahusayan sa ating buhay upang maging pinakamagaling sa kanya-kanyang karera ay siya ring makakabuti para sa mundo .
(trg)="23"> Па додека се соочуваме со мноштво од кризи во светот во овој момент , она што е добро за нас на личен план , она што ќе ни донесе повеќе радост , благодарност , ефективност во нашите животи и она што ќе биде најдобро за нашите кариери , е истото што е најдобро и за светот .
(src)="24"> Kaya hinihikayat ko kayo na ipikit ang inyong mga mata at tuklasin ang mahuhusay na mga ideya na nakatago sa kaloob-looban natin , ihinto ang mga makina at tuklasin ang bisa ng pagtulog .
(trg)="24"> Затоа ве убедувам затворете ги очите и откријте ги големите идеи кои лежат во вас , исклучете ги вашите мотори и откријте ја моќта на спиењето .
(src)="25"> Salamat .
(trg)="25"> Ви благодарам .
(src)="26"> ( Palakpakan )
(trg)="26"> ( аплауз )
# fil/ted2020-1106.xml.gz
# mk/ted2020-1106.xml.gz
(src)="1"> Alam ko ang iniisip ninyo .
(trg)="1"> Знам што си мислите .
(src)="2"> Sa tingin ninyo , nawawala yata ako at maya maya ay may aakyat sa tanghalang ito at magbabalik sa akin sa dapat kong kaupuan .
(trg)="2"> Си мислите дека сум се загубила. и дека некој ќе дојде на сцена за една минута и полека ќе ме одведе до моето седиште .
(src)="3"> ( Palakpakan ) Nangyayari sa akin yan madalas sa Dubai
(trg)="3"> ( Аплауз ) Ова ми се случува постојано во Дубаи .
(src)="4"> Narito ka ba para magbakasyon ?
(trg)="4"> " Овде сте на одмор , нели драга ? "
(src)="5"> ( Tawanan ) Binibisita mo ba ang mga anak mo ?
(trg)="5"> ( Смеа ) " Дојдовте да ги посетите децата ?
(src)="6"> Gaano ka katagal dito ?
(trg)="6"> Колку долго ќе останете ? "
(src)="7"> Sa katunayan , ninanais kong magtagal .
(trg)="7"> Па всушност , се надевам дека ќе останам подолго .
(src)="8"> Nakatira at nagtuturo ako sa lugar ng Gulf nang mahigit 30 taon .
(trg)="8"> Живеам и предавам на Заливот повеќе од 30 години .
(src)="9"> ( Palakpakan ) At sa mga panahong iyon , nakita ko ang maraming pagbabago .
(trg)="9"> ( Аплауз ) И во целиот тој период , видов многу промени .
(src)="10"> At ang bilang ng mga ito ay nakakapangilabot .
(trg)="10"> Сега таа статистика е прилично шокантна .
(src)="11"> At nais kong talakayin sa inyo ngayon ay tungkol sa mga wikang namamatay at ang globalisasyon ng Ingles .
(trg)="11"> И сакам да Ви зборувам денеска за загубата на јазиците и глобализацијата на англискиот јазик .
(src)="12"> Nais kong isalaysay sa inyo ang tungkol sa aking kaibigan na nagtuturo ng Ingles sa mga matatanda sa Abu Dhabi
(trg)="12"> Сакам да ви кажам за мојата пријателка која предаваше англиски на возрасни во Абу Даби .
(src)="13"> At isang mainam na araw , napagpasyahan nyang dalhin sila sa halamanan para turuan sila ng ilang salita tungkol sa kalikasan .
(trg)="13"> И еден сончев ден , решила да ги одведе во градината за да ги научи зборови поврзани со природата .
(src)="14"> Ngunit sa huli ay siya ang natuto ng lahat ng salitang Arabo para sa mga halaman ng lugar , at kanilang mga gamit -- gamit sa panggagamot , pagpapaganda , pagluluto , at herbal
(trg)="14"> Но , на крајот таа ги научила сите арапски зборови за локалните растенија , како и нивната примена - примена во медицината , козметиката , готвењето , за растенијата .
(src)="15"> Paano natutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng iyon ?
(trg)="15"> На кој начин го стекнале овие студенти сето тоа знаење ?
(src)="16"> Tiyak , sa kanilang mga ninuno at maging sa ninuno ng kanilang mga ninuno .
(trg)="16"> Секако , од нивните баби и дедовци и дури од нивните прадедовци и прабаби .
(src)="17"> HIndi na natin kailangang pag-usapan kung gaano kahalaga ang kakayahang nating makipagtalastasan sa iba 't ibang salinlahi .
(trg)="17"> Не е неопходно да се каже колку е важно да си способен да комуницираш низ генерациите .
(src)="18"> Ngunit ang nakakalungkot , ngayon , ang mga wika ay nagkakamatayan sa hindi kapanipaniwalang bilis .
(trg)="18"> Но , за жал , денеска , јазиците изумираат со невидена стапка .
(src)="19"> May isang wikang namamatay sa loob ng 14 na araw .
(trg)="19"> Еден јазик умира секои 14 дена .
(src)="20"> Kasabay nito , ang Ingles ang itinuturing na pandaigdigang wika .
(trg)="20"> Сега , во исто време , англискиот јазик е неспорен глобален јазик .
(src)="21"> Mayroon kaya itong kaugnayan sa isa 't isa ?
(trg)="21"> Можно ли е да постои поврзаност ?
(src)="22"> Yan ang hindi ko alam .
(trg)="22"> Па , не знам .
(src)="23"> Ang alam ko ay nakakita na ako ng maraming pagbabago .
(trg)="23"> Но , знам дека сум видела многу промени .
(src)="24"> Nang una akong makarating sa lugar na ito , nagtungo ako sa Kuwait sa panahong wala pa sa kaayusan ang mga bagay .
(trg)="24"> Кога дојдов за прв пат на Заливот , дојдов во Кувајт во деновите кога сеуште беа тешки времиња .
(src)="25"> Sa katunayan , hindi pa ito katagalan .
(trg)="25"> Всушност , не толку одамна .
(src)="26"> Masyado itong maaga .
(trg)="26"> Тоа е малку прерано .
(src)="27"> Gayunpaman , Kinuha ako ng British Council kasama ng humigit-kumulang 25 ibang guro .
(trg)="27"> Но , сепак , бев вработена од страна на Британскиот совет заедно со уште 25 други професори .
(src)="28"> At kami ang mga unang hindi Muslim na nagturo sa mga pampublikong paaralan sa Kuwait .
(trg)="28"> И ние бевме првите не-Муслимани кои предаваа во државните училишта во Кувајт .
(src)="29"> Pinadala kami para magturo ng Ingles sapagkat nais ng pamahalaan na gawing makabago ang bansang ito at palakasin ang mga mamamayan sa pamamagitan ng edukasyon .
(trg)="29"> Бевме донесени да предаваме англиски затоа што владата сакаше да ја модернизира земјата и да ги развие граѓаните преку образование .
(src)="30"> At tiyak , ang U.K. ay nakinabang mula sa malaking kayamanan nito sa langis .
(trg)="30"> И , секако , Обединетото кралство имаше корист од дел од тоа привлечно нафтено богатство .
(src)="31"> Okay .
(trg)="31"> Добро .
(src)="32"> At ito ang pinakamalaking pagbabago na aking nakita -- paanong ang pagtuturo ng Ingles ay marahas na nagbago mula sa pagiging kapaki-pakinabang na adhikain sa pagiging isang malakihang pandaigdigang negosyo ngayon .
(trg)="32"> Сега , ова е најголемата промена која сум ја видела - како предавањето англиски се измени од заеднички корисна практика во тоа да стане масивен меѓународен бизнис каков што е денеска .
(src)="33.1"> Hindi na lamang ito isang banyagang wika sa kurikulum ng mga paaralan .
(src)="33.2"> At hindi na lamang ito pagmamay-ari ng bansang Inglatera .
(src)="33.3"> Ito ay nauso sa lahat ng bansang nagsasalita ng Ingles .
(trg)="33.1"> Не е повеќе само странски јазик во училишната програма .
(trg)="33.2"> И не е повеќе единствен имот на мајка Англија .
(trg)="33.3"> Тој стана предводник за секоја нација која зборува англиски на земјата .
(src)="34"> At bakit hindi ?
(trg)="34"> И зошто да не ?
(src)="35"> Sa huli , and pinakamagandang edukasyon -- ayon sa huling Hanay ng Pinakamagagaling na Pandaigdigang Pamantasan -- ay matatagpuan sa mga pamantasan ng U.K at ng U.S.
(trg)="35"> На крајот на краиштата , најдоброто образование - според последните рангирања на светски универзитети може да се најде на универзитетите во Обединетото Кралство и во САД .
(src)="36"> Mangyari pa 'y ang lahat ay nag-aasam na magkaroon ng karunugan sa Ingles .
(trg)="36"> Така што , природно е што секој сака да има образование на англиски .
(src)="37"> Ngunit kung ikaw ay hindi likas na nagsasalita ng Ingles , kailangan mong pumasa sa pagsusulit .
(trg)="37"> Но , ако англискиот јазик не ти е мајчин , мора да положиш тест .
(src)="38"> Ngayon , maaari bang tanggihan ang isang mag-aaral ayon sa kakayahan sa pagsasalita lamang ?
(trg)="38"> Сега може ли да биде исправно да одбиеш студент само заради лингвистичката способност ?
(src)="39"> Halimbawa , mayroong isang computer scientist na napakatalino .
(trg)="39"> Можеби имате научник за компјутери кој е гениј .
(src)="40"> Kailangan ba nyang maging kasinggaling sa pagsasalita kagaya ng isang abogado ?
(trg)="40"> Би му требал ли нему истиот јазик , како на пример , на правник ?
(src)="41.1"> ?
(src)="41.2"> Hindi sa tingin ko .
(trg)="41"> Па , јас не мислам така .
(src)="42"> HIndi natin tanggap ang mga tulad nila .
(trg)="42"> Ние , професорите по англиски ги одбиваме постојано .
(src)="43"> NIlalagyan natin ng sagabal ang kanilang daanan para sila ay pigilan .
(trg)="43"> Ставаме знак стоп , и ги запираме на нивниот пат .
(src)="44"> Hindi nila maaaring makamit ang kanilang mga minimithi hangga 't hindi sila natututo ng Ingles .
(trg)="44"> Тие не можат да го остварат својот сон повеќе , сè додека не научат англиски .
(src)="45"> Hayaan ninyo akong ipaliwanag ito sa ganitong paraan , kung ako ay makakilala ng isang Olandes na ito lamang ang alam na salita , na mayroon siyang alam na gamot sa kanser , dapat ko ba siyang pigilan sa pagpasok sa aking British University ?
(trg)="45"> Дозволете ми вака да кажам , доколку сретнам некој кој зборува само холандски кој има лек за рак , дали ќе го запрам да не студира на мојот Британски универзитет ?
(src)="46"> Hindi sa tingin ko .
(trg)="46"> Мислам дека нема .
(src)="47"> Ngunit sa katunayan , ito ang ating ginagawa sa kasalukuyan .
(trg)="47"> Но , всушност токму тоа го правиме .
(src)="48"> Tayong mga guro ng Ingles ay nagiging tanod .
(trg)="48"> Ние , професорите по англиски сме портири .
(src)="49"> At kailangan muna tayong mapaniwala na ang kanilang kakayahan magsalita ng Ingles ay sapat .
(trg)="49"> И вие треба прво нас да нè убедите дека зборувате англиски доволно добро .
(src)="50"> Maaaring maging mapanganib ang pagbibigay ng lubos na kapangyarihan sa isang maliit na bahagi ng lipunan .
(trg)="50"> Сега може да биде опасно да дадете премногу моќ на тесен сегмент од општеството .
(src)="51"> Marahil ang sagabal ay magiging pandaigdigan .
(trg)="51"> Можеби пречката би била премногу универзална .
(src)="52"> Okay .
(trg)="52"> Добро .
(src)="53"> " Ngunit , " ang sabi ninyo , " paano naman ang mga pananaliksik ?
(trg)="53"> " Но , " слушам дека велите , " што е со истражувањата ?
(src)="54"> Lahat ng ito 'y nasa Ingles . "
(trg)="54"> Сите се на англиски јазик . "
(src)="55"> Ang mga aklat ay nasa Ingles , ang mga pahayagan ay nasa Ingles , ngunit lahat ng ito 'y katuparan ng kanilang mga pangarap .
(trg)="55"> Книгите се на англиски , научните списанија се пишуваат на англиски , но тоа е пророштво што само се исполнува .
(src)="56"> Ito ay katupdan ng kailanganing Ingles .
(trg)="56"> Ја храни потребата од англиски .
(src)="57"> At ngayon ito 'y nagpapatuloy .
(trg)="57"> И така продолжува .
(src)="58"> Ang aking tanong , ano ang nagyari sa pagsasaling-wika ?
(trg)="58"> Ве прашувам , што се случи со преведувањето ?
(src)="59"> Kung inyong iisipin ang Islamic Golden Age , nagkaroon noon ng malawakang pagsasaling-wka .
(trg)="59"> Ако мислите на исламското златно доба ( Islamic Golden Age ) , тогаш имало многу преводи .
(src)="60"> Nagsaling-wika sila mula sa Latin at Griyego patungo sa Arabe , sa Persyano , at ang mga ito 'y isinaling-wika maging sa wikang Aleman ng Europa , at maging sa wikang Romano .
(trg)="60"> Тие преведувале од латински и грчки на арапски , на персиски , и потоа се преведувало на јазиците од германската група од Европа и на јазиците од романската група .
(src)="61"> At dahil dito , nagliwanag ang Panahon ng Kadiliman sa Europa .
(trg)="61"> И толку многу светлина светеше над темното доба во Европа ( Dark Ages of Europe ) .
(src)="62"> Ngayon , huwag ninyo sana akong masamain ; Hindi ako salungat sa pagtuturo ng wikang Ingles , ng lahat ng mga gurong naririto ngayon .
(trg)="62"> Немојте да ме сфатите погрешно ; јас не сум против предавање на англиски , сите вие професори кои предавате англиски .
(src)="63"> Sang-ayon ako na mayroon tayong isang pandaigdigang wika .
(trg)="63"> Го обожавам фактот што имаме глобален јазик .
(src)="64"> Kailngan natin ito ngayon higit kailanman .
(trg)="64"> Денес ни треба глобален јазик повеќе од било кога .
(src)="65"> Ngunit salungat ako sa paggamit nito bilang isang hadlang .
(trg)="65"> Но , јас сум против тоа да се употребува јазикот како пречка .
(src)="66"> Nais ba talaga natin na mauwi sa 600 na wika lamang at may isang pangunahing wika tulad ng Ingles , o Tsino ?
(trg)="66"> Дали навистина сакаме да завршиме со 600 јазици и главен јазик да остане англискиот , или кинескиот ?
(src)="67.1"> Higit ang kailangan natin .
(src)="67.2"> Hanggang saan ang magiging hangganan ?
(trg)="67.1"> Ни треба повеќе од тоа .
(trg)="67.2"> Каде ќе ја повлечеме линијата ?
(src)="68"> Ang sistemang ito ay tumutumbas sa karunugan sa kaalaman sa wikang Ingles na hindi na makatwiran .
(trg)="68"> Овој систем ги изедначува интелигенцијата со познавањето на англискиот јазик што е прилично произволно .
(src)="69"> ( Palakpakan ) At nais kong ipaalala sa inyo na ang mga naglalakihang pangalan na nagdala ng mga karunungan sa kasalukuyang panahon ay hindi kinailangang magkaroon ng kaalaman sa wikang Ingles , hindi nila kinailangang makapasa sa isang Ingles na pagsusulit .
(trg)="69"> ( Аплауз ) И сакам да ве потсетам дека гигантите на чии раменици почива денешната интелигенција не морале да знаат англиски , не морале да полагаат тест по англиски .
(src)="70"> Isang halimbawa , si Einstein .
(trg)="70"> Чист пример е Ајнштајн .
(src)="71"> Siya , maiba ako , ay itinuring na kakaiba sa kanyang paaralan sapagkat siya , sa katotohanan , ay isang dyslexic .
(trg)="71"> Тој , патем , бил сметан за проблематично дете во училиште затоа што , всушност бил дислексичен .
(src)="72"> Ngunit kabutihang-palad para sa mundo , hindi niya kinailangang pumasa sa isang pagsusulit sa Ingles .
(trg)="72"> Но , за среќа на светот , тој не морал да полага тест по англиски јазик .
(src)="73"> Sapagkat ito ay nagsimula lamang noong 1964 sa pamamagitan ng TOEFL , ang pagsusulit sa Amerikanong Ingles .
(trg)="73"> Затоа што , тие тестови не започнале се до 1964 кога започнал TOEFL , американскиот тест по англиски јазик .
(src)="74"> Ngayon ito ay lumawak na .
(trg)="74"> Сега ова експлодираше .