# fa/ted2020-242.xml.gz
# tlh/ted2020-242.xml.gz
(src)="1"> هیچ چیز بزرگتر یا قدیم تر از جهان نیست .
(trg)="1"> ' u ' tIn law ' Hoch tIn puS . ' u ' qan law ' Hoch qan puS .
(src)="2"> پرسش های شما که من دوست دارم درباره شان صحبت کنم اینها هستند : یک ، ما از کجا آمده ایم ؟
(trg)="2"> vay ' vIghel vIneH , nuqDaq ' oH mungmaj 'e ' ?
(src)="3"> جهان چگونه به وجود آمد ؟ آیا ما در جهان تنها هستیم ؟
(trg)="3"> chay ' chenpu ' ' u ' ? ' u 'Daq mamob 'a ' ?
(src)="4"> آیا آن بیرون موجودات فضایی وجود دارند ؟
(trg)="4"> latlh yuQmeyDaq yaghmey lutu 'lu ' ' a ' ?
(src)="5"> آینده نژاد بشر چیست ؟
(trg)="5"> nuq ' oH Human Segh San 'e ' ?
(src)="6"> تا دهه ۱۹۲۰ همه فکر می کردند که جهان اصولا ایستا و بدون تغییر با گذشت زمان است .
(trg)="6"> qaSpa ' tera ' maH DIS poH 1920 choHbe ' ' u ' ' e ' luHar Hoch .
(src)="7"> سپس کشف شد که جهان در حال انبساط است .
(trg)="7"> SachtaH ' u ' ghIq net tu ' .
(src)="8"> کهکشان های دور از ما فاصله می گرفتند . این به آن معنی بود که آنها می بایست در گذشته به هم نزدیکتر می بودند .
(trg)="8"> cholHa 'taH qIbmey Hop. vaj ' op poH ret wa ' DaqDaq Sumbej .
(src)="9"> اگر به طور فرضی به عقب بازگردیم ، می بینیم که همگی ما می بایست در کنار هم می بودیم در حدود ۱۵ میلیارد سال پیش . این مهبانگ بود ، آغاز جهان .
(trg)="9"> mIwvam wInuDchugh , vaj ngoD wItlhoj : 15 000 000 000 ben wa ' DaqDaq Hoch qIbmey lutu 'lu ' . ngugh qaS SachchoHghach 'a ' , ' u ' chenchoHghach .
(src)="10"> ولی آیا پیش از مهبانگ چیزی بود ؟
(trg)="10"> qaSpa ' SachchoHghach 'a ' , vay ' tu 'lu ' ' a ' ?
(src)="11"> اگر نبود ، چه چیزی جهان را ایجاد کرد ؟
(trg)="11"> ngugh pagh tu 'lu 'chugh , ' u ' chenmoH nuq ?
(src)="12"> چرا جهان به این شکلی که از مهبانگ پدیدار شد به وجود آمد ؟
(trg)="12"> qatlh ' u ' chenmoH SachchoHghach 'a ' , ' ej qatlh jaS chenbe ' ' u ' .
(src)="13"> ما به طور معمول فکر می کردیم که نظریه جهان می تواند به دو بخش تقسیم شود . نخست ، قوانین بودند
(trg)="13"> cha ' ' ay 'mey ghaj ' u ' nger naQ ' e ' wIHarpu ' . chutmey 'e ' pabbogh ' u ' lutu 'lu ' .
(src)="14"> مانند معادله های ماکسول و نسبیت عام که تکامل جهان را تعیین می کردند ، با معلوم بودن حالت آن در کل فضا در یک زمان .
(trg)="14.1"> Maxwell ' ul peQ je nger .
(trg)="14.2"> Einstein tlham nger. latlh chutmey je. chutmeyvam pablu 'chu 'taH choHtaHvIS ' u ' Dotlh .
(src)="15"> و دوم ، هیچ پرسشی بر سر حالت آغازین جهان نبود .
(trg)="15"> chutmeyvam ' oH ' u ' nger naQ ' ay ' wa ' ' e ' . ' u ' Dotlh wa 'DIch ' oH ' ay ' cha ' ' e ' .
(src)="16"> ما در بخش اول خوب پیشرفت کرده ایم ، و اکنون دانش قوانین تکامل را در همه و تقریبا در شرایط مفرط داریم .
(trg)="16"> ' ay ' wa ' wIyajchoHchu 'lI ' . ghu 'mey le ' wIyajchu 'be 'bogh lutu 'lu ' ' ach tlhoS choHtaHghach chutmey DIyaj .
(src)="17"> ولی تا همین اواخر ، ما آگاهی اندکی در مورد شرایط آغازین جهان داشته ایم .
(trg)="17"> ' a qen ' u ' Dotlh wa 'DIch wISovbe 'chu ' . pImchugh chuqmey poHmey je ,
(src)="18"> هرچند ، این تقسیم بندی به قوانین تکامل و شرایط آغازین به این بستگی دارد که زمان و فضا جدا و متمایز باشند .
(trg)="18"> vaj pIm nger ' ay 'mey . ' a chuqmey Da poHmey .
(src)="19"> در شرایط مفرط ، نسبیت عام و نظریه کوانتوم اجازه می دهند که زمان مانند یک بعد دیگری از فضا رفتار کند .
(trg)="19"> ' e ' luchaw ' ngermey chu ' qaStaHvIS ghu 'mey le ' . vaj pImbe ' poHmey chuqmey je .
(src)="20"> این تمایز میان زمان و فضا را از میان می برد و این یعنی قوانین تکامل می توانند حالت های آغازین را نیز تعیین نمایند .
(trg)="20"> vaj chutmey DIyajchu 'DI ' , ' u ' Dotlh wa 'DIch wISovlaH. chen 'eghmoHlaH ' u ' .
(src)="21"> جهان می تواند به طور خود به خود خودش را از هیچ به وجود آورد . علاوه بر این ، ما می توانیم محاسبه کنیم احتمال آنرا که جهان
(trg)="21.1"> nuq ' oHpu ' ' u ' Dotlh wa 'DIch 'e ' ?
(trg)="21.2"> DuH Dotlhmey law ' . ghaytan qaSbogh DuHmey lutu 'lu ' ' ej ghaytanHa ' qaSbogh DuHmey lutu 'lu ' .
(src)="22"> در حالت های متفاوت ایجاد شده باشد . این پیش بینی ها در توافق کاملند
(trg)="22"> wISImlaH. chenpu 'DI ' ' u ' woj law ' tlhuDlu ' .
(src)="23"> با مشاهدات ماهواره دبلیومپ از تابش ریزموج زمینه کیهانی ، که شاهدی است از جهان در روزگار بسیار ابتدایی .
(trg)="23"> ' u ' Qup cha 'bogh mIllogh 'e ' luchenmoHmeH tejpu ' WMAP SIbDoH woj noch patmey lulo 'ta ' . ' u ' Qup qechmeymaj rurqu ' mIlloghvam .
(src)="24"> ما فکر می کنیم که راز خلقت جهان را گشوده ایم .
(trg)="24"> chen 'eghmoHghach Qatlh wIyajlaw ' .
(src)="25"> شاید ما می بایست جهان را به ثبت برسانیم و از همه برای وجودشان حق امتیاز بگیریم .
(trg)="25"> chaq ' u ' ' oghlaHghach chaw ' wIDoQnIS ghIq maHvaD DIlnIS ' u ' Dabbogh Hoch 'e ' !
(src)="26"> اکنون من به دومین پرسش بزرگ بازمی گردم : آیا ما تنهاییم ، یا آیا انواع دیگری از حیات در جهان وجود دارند ؟
(trg)="26"> DaH potlh 'a ' cha ' vIqel : mamob 'a ' ? pagh latlh yuQmeyDaq yaghmey lutu 'lu ' ' a ' ?
(src)="27"> ما باور داریم که حیات به طور خوبخودی در زمین روی داده ، بنابراین باید ممکن باشد که حیات در دیگر سیاره های مناسب هم ظاهر شود ، که به نظر می رسد شمار زیادی از آنها در کهکشان وجود دارند . ولی ما نمی دانیم حیات در ابتدا چگونه پدیدار شد .
(trg)="27"> tera 'Daq chenpu ' yaghmey. chenmoHta ' pagh . ' e ' wIHar. vaj chaq latlh yuQmeyDaq chenpu ' yaghmey . ' ej qIbmajDaq law 'law ' yuQmey 'e ' DablaHbogh yaghmey. chay ' chenpu ' yaghmey wa 'DIch ?
(src)="28"> ما دو فقره مدرک مشاهداتی داریم از احتمال پدیدار شدن حیات .
(trg)="28"> maSovbe ' . chenmeH yaghmey ' eb bopbogh De ' law ' ' e ' lu 'ang cha ' Dochmey :
(src)="29"> نخستین آن است که ما فسیل های جلبکی داریم از ۳.۵ میلیارد سال پیش .
(trg)="29.1"> wutlhDaq yagh Hegh chovnatlhmey DItu 'pu ' .
(trg)="29.2"> 3 500 000 000 ben Hegh yaghmeyvam .
(src)="30"> زمین در ۴.۶ میلیارد سال پیش شکل گرفته و احتمالا برای نیم میلیارد سال نخست بسیار داغ بوده است .
(trg)="30"> 4 600 000 000 ben chen tera ' . qaStaHvIS 500 000 000 DIS , ghaytan tera ' luDablaHbe ' yaghmey ' Iqmo ' tuj .
(src)="31"> بنابراین حیات در بازه نیم میلیارد سالی که برایش ممکن بوده در زمین پدیدار شده ، که در مقایسه با عمر ده میلیارد ساله یک سیاره زمین-گونه کوتاه است .
(trg)="31"> vaj DuHpu 'DI ' yIn , rInpa ' 500 000 000 DIS chenpu ' yaghmey. tera ' taHtaHghach poH nI ' law ' yaghmey taHbe 'taHghach poH nI ' puS , vaj nom chenpu ' yaghmey , DuHpu 'DI ' .
(src)="32"> این حاکی از آن است که احتمال پدیدار شدن حیات به طور معقولی بالاست .
(trg)="32"> vaj qubbe 'law ' chenmeH yaghmey ' ebmey .
(src)="33"> اگر احتمالش خیلی پایین می بود ، آدم باید انتظار می داشت که بیشتر ده میلیارد سال موجود را وقت ببرد .
(trg)="33"> qubchugh bIH , ghaytanHa ' chen yaghmey QuptaHvIS tera ' .
(src)="34"> از سویی دیگر ، به نظر نمی آید که ما توسط فضایی ها ملاقات شده باشیم .
(trg)="34"> ' a wej nuSuchbe 'law ' latlh yuQmey nganpu ' .
(src)="35"> من گزارش های یوفوها را به حساب نمی آورم . چرا آنها باید تنها برای مردم خل و عجیب ظاهر شوند ؟
(trg)="35"> UFOmeyqoq vIqelbe 'taH. qatlh taQwI 'pu 'vaD neH ' ang 'egh Dujmeyvam ?
(src)="36"> اگر یک توطئه حکومتی برای فرونشاندن گزارش ها وجود دارد و هدفشان نگهداشتن دانستنی های علمی که فضایی ها می آورند برای خود است ، به نظر می آید که تاکنون می بایست یک سیاست منحصرا بی فایده بوده باشد . بعلاوه ، علی رغم جستجوی گسترده توسط پروژه ستی ،
(trg)="36"> novpu ' Sov peghtaH 'a ' qum ? nIDtaHchugh chaH , Qapbe 'law 'taH. novpu ' nejtaH SETI jInmol , ' ej vumqu 'taH tejpu ' ,
(src)="37"> ما هیچ برنامه سوال و جواب تلویزیونی فضایی نشنیده ایم .
(trg)="37"> ' a pagh nov ghe 'naQmey Qoypu ' chaH .
(src)="38"> این احتمالا نشان دهنده آن است که هیچ تمدن فضایی وجود ندارد در این مرحله از توسعه ما به شعاع چند صد سال نوری اطراف .
(trg)="38"> ghu 'vammo ' wa ' ' e ' wIloylaH : ' op vatlh loghqam juchbogh moQ qoDDaq tayqeqmaj lururbogh tayqeqmey 'e ' lutu 'lu 'be ' .
(src)="39"> صدور یک بیمه نامه برای وقت آدم ربایی فضایی ها شرط خوب و بیخطری به نظر می رسد .
(trg)="39"> nov quchwI 'pu 'mo ' DuQanmeH negh yIDIlQo ' ! ghaytan ' utbe 'chu ' .
(src)="40"> این من را به آخرین پرسش بزرگ برمی گرداند : آینده نژاد بشر .
(trg)="40"> DaH potlh 'a ' natlIS vIqel : nuq ' oH Human Segh San 'e ' ?
(src)="41"> اگر ما تنها موجودات هوشمند در کهکشان باشیم ، بایستی اطمینان حاصل کنیم که زنده بمانیم و ادامه پیدا کنیم .
(trg)="41"> qIbvamDaq QublaHbogh latlh yaghmey lutu 'lu 'be 'chugh , mataHnISqu ' !
(src)="42"> ولی ما در حال ورود به دوره بسیار خطرناکی از تاریخ مان هستیم . جمعیت ما و استفاده ما از منابع محدود سیاره زمین
(trg)="42"> ' a QobtaH ghu 'maj. tlhoy law 'choHtaH roghvaHmaj ' ej tlhoy tera ' jo wInatlhtaH ,
(src)="43"> به صورت روزافزون در حال افزایش است ، همگام با دیگر قابلیت های فنی برای تغییر محیط زیست به صورت خوب یا زیان بار .
(trg)="43"> ' ej chammaj ' Itlhmo ' yuQmaj wISIghlaHqu ' . wIDublaH ' ej wIQaw 'laH .
(src)="44"> ولی دستورالعمل ژنتیکی ما هنوز غریزه های خودخواهانه و پرخاشگرانه ای را حمل می کند که در گذشته مزیت برزیستی داشته اند . دشوار خواهد بود تا از فاجعه دوری شود
(trg)="44"> ' a ' IwmajDaq numutmoHbogh Duj , nuvaQmoHbogh Duj je lutu 'lu 'taH , poH nI ' ret mataHmeH ' utmo ' Dujvam. qaStaHvIS vatlh DIS poH veb
(src)="45"> در چند صد سال آینده ، هزار یا میلیون سال آینده که جای خود دارد .
(trg)="45.1"> Qugh 'a ' wIbotlaH 'a ' ?
(trg)="45.2"> Qatlh. qaStaHvIS ' uy ' DIS poH veb ...
(trg)="45.3"> Qatlhqu ' !
(src)="46"> تنها شانس بقای ما در درازمدت این است که در سیاره زمین در خفا باقی نمانیم ، بلکه در فضا پخش شویم . پاسخ به این پرسش های بزرگ
(trg)="46"> nI 'taHvIS poH , mataHtaHmeH latlh qo 'mey DIjaHnISqu ' . reH tera 'Daq maratlhlaHbe ' . potlh 'a 'meyvam DInuDchugh , vaj wa ' ' e ' wItlhoj :
(src)="47"> نشان می دهد که ما پیشرفت شگرفی در چند صد سال اخیر داشته ایم .
(trg)="47"> qaStaHvIS nungbogh vatlh DIS poH , Ser law ' wIta 'ta ' .
(src)="48"> ولی اگر ما بخواهیم ورای چند صد سال آینده ادامه دهیم ، آینده ما در فضا است . این دلیل آن است که من طرفدار سرنشین دار --
(trg)="48"> ' a qaStaHvIS vatlh DIS poH veb mataH wIneHchugh , loghDaq ' oH Sanmaj 'e ' . loghDaq lujaH nuvpu ' vIneH
(src)="49"> یا بهتر است بگویم ، پروازهای فضایی انسان دار هستم . من برای تمام عمرم تلاش کرده ام تا جهان را بفهمم
(trg)="49"> ngoDvammo ' . ' u ' vIyaj reH ' e ' vInID ' ej potlh 'a 'meyvam vIHaD
(src)="50"> و پاسخ هایی برای این پرسش ها بیابم . من خیلی خوش اقبال بوده ام
(trg)="50.1"> qaStaHvIS yInwIj .
(trg)="50.2"> Do ' ' e ' botqu 'be ' ropwIj .
(src)="51"> که ناتوانی ام مانع جدی نبوده است ؛
(trg)="51"> chaq muQaH ropwIj .
(src)="52"> هرآینه ، این مساله به من فرصت بیشتری نسبت به خیلی های دیگر داده تا جستجویم برای دانش را دنبال کنم . هدف نهایی یک نظریه کامل برای جهان است ،
(trg)="52"> ropvammo ' qaStaHvIS nI 'bogh poHmey ' ej law 'bogh potlh 'a 'meyvam vIbuSlaH . ' u ' nger naQ ' oH ngoQ 'a ' ' e ' ,
(src)="53"> و ما داریم خوب پیشرفت می کنیم . سپاس از اینکه گوش دادید .
(trg)="53.1"> ' ej Ser law ' wIta 'lI ' .
(trg)="53.2"> Su 'Ijpu 'mo ' Satlho ' .
(src)="54"> کریس اندرسون : پرفسور ، اگر شما مجبور بودید یکی از این دو را حدس بزنید ، آیا اکنون باور دارید که محتمل تر است که چنین باشد تا نباشد که ما در راه شیری تنها باشیم ، به عنوان تمدنی در سطح هوش خودمان یا بالاتر ؟
(trg)="54.1"> Chris Anderson : ghojmoHwI ' ' a ' wa ' DuH DawIv net poQchugh , ghaytan qIbmajDaq mamob 'a ' ? tayqeqmaj ' Itlh law ' Hoch ' Itlh puS .
(trg)="54.2"> DuH 'a ' ? chay ' bIHar ?
(src)="55"> این پاسخ هفت دقیقه وقت برد ، و واقعا به من بینشی داد از اینکه کل این سخنرانی به راستی چه عمل سخاوتمندانه ای برای تد بوده است .
(trg)="55"> jangmeH vumta ' ghaH qaStaHvIS Soch tupmey. quvba ' ghojmoHwI ' ' a ' , TEDvaD SoQvam nI ' ghItlhta 'mo ' .
(src)="56"> استیون هاوکینگ : من فکر می کنم این بسیار محتمل است که ما تنها تمدن باشیم در حدود صدها سال نوری ؛ وگرنه ما می بایست امواج رادیویی را شنیده بودیم . حالت دیگر این است که تمدن ها برای مدت طولانی باقی نمی مانند ،
(trg)="56"> Stephen Hawking : ghaytan ' op vatlh loghqam juchbogh moQ qoDDaq tayqeqmaj lururbogh tayqeqmey 'e ' lutu 'lu 'be ' nov jabbI 'IDmey DItu 'be 'pu 'mo ' . pagh chaq ngaj tayqeq yInmey
(src)="57"> بلکه خود را نابود می کنند . سی اِی : پرفسور هاوکینگ ، سپاس به خاطر این پاسخ .
(trg)="57.1"> Qaw ' ' eghmo ' .
(trg)="57.2"> CA : Hawking ghojmoHwI ' ' a ' , bIjangta 'mo ' qatlho ' .
(src)="58"> ما آن را به عنوان یک اخطار سودمند می پذیریم ، من فکر می کنم ، برای باقی کنفرانس مان در این هفته .
(trg)="58"> ghuHvammo ' qaStaHvIS qepmaj mayep .
(src)="59"> پرفسور ، ما واقعا از شما قدردانی می کنیم به خاطر این اقدام فوق العاده که انجام دادید تا پرسش هایتان را امروز با ما قسمت کنید .
(trg)="59"> ghojmoHwI ' ' a ' , SoQvam DaghermeH bIvumqu 'ta 'mo ' SoHvaD pItlho ' .
(src)="60"> واقعا از شما سپاسگزارم . ( کف زدن )
(trg)="60"> pItlho 'qu 'bej . ( quvmoHmeH wabmey )